Скрыть
1:2
1:3
1:4
1:6
1:8
1:13
1:14
1:17
1:19
1:22
1:23
1:25
1:27
1:30
1:32
Chapter 2 
2:1
2:3
2:5
2:8
2:9
2:10
2:11
2:12
2:14
2:15
2:16
2:17
2:18
2:19
2:20
Chapter 3 
3:1
3:3
3:6
3:8
3:10
3:12
3:13
3:15
3:16a
3:17
3:20
3:21
3:22
3:22a
3:26
3:29
3:30
3:32
3:35
Chapter 4 
4:1
4:2
4:3
4:5
4:6
4:11
4:12
4:13
4:15
4:20
4:21
4:24
4:28
4:29
Chapter 5 
5:2
5:3
5:4
5:6
5:7
5:12
5:13
5:14
5:16
5:17
5:19
Chapter 6 
6:2
6:6
6:7
6:8
6:8a
6:8b
6:8c
6:11
6:11a
6:12
6:16
6:18
6:27
6:28
6:30
6:33
6:34
6:35
Chapter 7 
7:1
7:1a
7:6
7:7
7:8
7:9
7:10
7:11
7:12
7:13
7:14
7:15
7:16
7:17
7:18
7:19
7:20
7:21
7:22
7:24
7:26
Chapter 8 
8:2
8:3
8:4
8:9
8:14
8:16
8:17
8:20
8:21
8:21a
8:23
8:24
8:26
8:27
8:33
8:35
8:36
Chapter 9 
9:2
9:7
9:10a
9:12
9:12a
9:12b
9:12c
9:13
9:14
9:15
9:16
9:18a
9:18b
9:18c
9:18d
Chapter 10 
10:5
10:6
10:9
10:11
10:13
10:14
10:16
10:18
10:20
10:22
10:23
10:24
10:26
10:27
10:29
10:30
10:31
10:32
Chapter 11 
11:2
11:3
11:5
11:7
11:9
11:12
11:15
11:16
11:17
11:19
11:22
11:25
11:26
11:27
11:29
Chapter 12 
12:2
12:4
12:5
12:7
12:8
12:9
12:11a
12:12
12:13a
12:19
12:20
12:21
12:24
12:25
12:26
12:27
12:28
Chapter 13 
13:6
13:9a
13:10
13:12
13:14
13:16
13:17
13:18
13:19
13:20
13:22
13:24
Chapter 14 
14:4
14:7
14:9
14:10
14:13
14:22
14:28
14:30
14:33
Chapter 15 
15:5
15:7
15:10
15:12
15:14
15:18a
15:21
15:23
15:24
15:26
15:27a
15:28
15:28a
15:29a
15:29b
15:30
15:31
15:32
15:33
Chapter 16 
16:2
16:8
16:9'
16:9
16:13
16:15
16:17
16:19
16:21
16:22
16:23
16:24
16:26
16:29
Chapter 17 
17:4
17:6a
17:7
17:8
17:10
17:11
17:12
17:14
17:16
17:16a
17:19
17:26
17:28
Chapter 18 
18:1
18:2
18:3
18:6
18:8
18:9
18:10
18:15
18:16
18:18
18:19
18:20
Chapter 19 
19:6
19:7
19:8
19:15
19:19
19:20
19:22
19:23
19:27
19:29
Chapter 20 
20:3
20:4
20:8
20:11
20:13
20:14
20:15
20:17
20:18
20:21
20:23
20:27
20:30
Chapter 21 
21:4
21:6
21:7
21:8
21:10
21:12
21:15
21:16
21:18
21:20
21:23
21:24
21:25
21:29
Chapter 22 
22:4
22:6
22:8a
22:9a
22:10
22:11
22:12
22:14
22:14a
22:15
22:16
22:17
22:18
22:19
22:21
22:29
Chapter 23 
23:2
23:3
23:5
23:7
23:8
23:12
23:14
23:16
23:18
23:19
23:23
23:25
23:28
23:29
23:31
23:32
23:34
Chapter 24 
24:3
24:4
24:5
24:8
24:9
24:10
24:13
24:14
24:18
24:22
24:22a
24:22b
24:22c
24:22d
24:22e
24:22f
24:25
24:26
24:27
24:28
24:30
24:32
Chapter 25 
25:1
25:4
25:6
25:8
25:10
25:10a
25:11
25:12
25:13
25:17
25:19
25:20
25:20a
25:21
25:23
25:26
25:28
Chapter 26 
26:1
26:2
26:5
26:6
26:7
26:8
26:9
26:10
26:11a
26:14
26:17
26:18
26:19
26:20
26:23
26:26
26:28
Chapter 27 
27:7
27:8
27:9
27:14
27:16
27:18
27:19
27:20a
27:21a
27:23
27:25
27:26
27:27
Chapter 28 
28:3
28:11
28:15
28:16
28:17
28:17a
28:18
28:23
28:26
28:28
Chapter 29 
29:4
29:5
29:9
29:10
29:13
29:18
29:19
Chapter 30 
30:1
30:3
30:7
30:10
30:11
30:15
30:16
30:18
30:19
30:20
30:21
30:22
30:23
30:24
30:26
30:27
30:28
30:29
30:32
Chapter 31 
31:1
31:2
31:4
31:7
31:13
31:14
31:15
31:16
31:17
31:18
31:19
31:20
31:22
31:24
31:27
31:28
31:29
Английский (NKJV)
The proverbs of Solomon the son of David, king of Israel:
To know wisdom and instruction, To perceive the words of understanding,
To receive the instruction of wisdom, Justice, judgment, and equity;
To give prudence to the simple, To the young man knowledge and discretion--
A wise man will hear and increase learning, And a man of understanding will attain wise counsel,
To understand a proverb and an enigma, The words of the wise and their riddles.
The fear of the LORD is the beginning of knowledge, But fools despise wisdom and instruction.
My son, hear the instruction of your father, And do not forsake the law of your mother;
For they will be a graceful ornament on your head, And chains about your neck.
My son, if sinners entice you, Do not consent.
If they say, «Come with us, Let us lie in wait to shed blood; Let us lurk secretly for the innocent without cause;
Let us swallow them alive like Sheol, And whole, like those who go down to the Pit;
We shall find all kinds of precious possessions, We shall fill our houses with spoil;
Cast in your lot among us, Let us all have one purse»--
My son, do not walk in the way with them, Keep your foot from their path;
For their feet run to evil, And they make haste to shed blood.
Surely, in vain the net is spread In the sight of any bird;
But they lie in wait for their own blood, They lurk secretly for their own lives.
So are the ways of everyone who is greedy for gain; It takes away the life of its owners.
Wisdom calls aloud outside; She raises her voice in the open squares.
She cries out in the chief concourses, At the openings of the gates in the city She speaks her words:
«How long, you simple ones, will you love simplicity? For scorners delight in their scorning, And fools hate knowledge.
Turn at my rebuke; Surely I will pour out my spirit on you; I will make my words known to you.
Because I have called and you refused, I have stretched out my hand and no one regarded,
Because you disdained all my counsel, And would have none of my rebuke,
I also will laugh at your calamity; I will mock when your terror comes,
When your terror comes like a storm, And your destruction comes like a whirlwind, When distress and anguish come upon you.
«Then they will call on me, but I will not answer; They will seek me diligently, but they will not find me.
Because they hated knowledge And did not choose the fear of the LORD,
They would have none of my counsel And despised my every rebuke.
Therefore they shall eat the fruit of their own way, And be filled to the full with their own fancies.
For the turning away of the simple will slay them, And the complacency of fools will destroy them;
But whoever listens to me will dwell safely, And will be secure, without fear of evil.»
My son, if you receive my words, And treasure my commands within you,
So that you incline your ear to wisdom, And apply your heart to understanding;
Yes, if you cry out for discernment, And lift up your voice for understanding,
If you seek her as silver, And search for her as for hidden treasures;
Then you will understand the fear of the LORD, And find the knowledge of God.
For the LORD gives wisdom; From His mouth come knowledge and understanding;
He stores up sound wisdom for the upright; He is a shield to those who walk uprightly;
He guards the paths of justice, And preserves the way of His saints.
Then you will understand righteousness and justice, Equity and every good path.
When wisdom enters your heart, And knowledge is pleasant to your soul,
Discretion will preserve you; Understanding will keep you,
To deliver you from the way of evil, From the man who speaks perverse things,
From those who leave the paths of uprightness To walk in the ways of darkness;
Who rejoice in doing evil, And delight in the perversity of the wicked;
Whose ways are crooked, And who are devious in their paths;
To deliver you from the immoral woman, From the seductress who flatters with her words,
Who forsakes the companion of her youth, And forgets the covenant of her God.
For her house leads down to death, And her paths to the dead;
None who go to her return, Nor do they regain the paths of life--
So you may walk in the way of goodness, And keep to the paths of righteousness.
For the upright will dwell in the land, And the blameless will remain in it;
But the wicked will be cut off from the earth, And the unfaithful will be uprooted from it.
My son, do not forget my law, But let your heart keep my commands;
For length of days and long life And peace they will add to you.
Let not mercy and truth forsake you; Bind them around your neck, Write them on the tablet of your heart,
And so find favor and high esteem In the sight of God and man.
Trust in the LORD with all your heart, And lean not on your own understanding;
In all your ways acknowledge Him, And He shall direct your paths.
Do not be wise in your own eyes; Fear the LORD and depart from evil.
It will be health to your flesh, And strength to your bones.
Honor the LORD with your possessions, And with the firstfruits of all your increase;
So your barns will be filled with plenty, And your vats will overflow with new wine.
My son, do not despise the chastening of the LORD, Nor detest His correction;
For whom the LORD loves He corrects, Just as a father the son in whom he delights.
Happy is the man who finds wisdom, And the man who gains understanding;
For her proceeds are better than the profits of silver, And her gain than fine gold.
She is more precious than rubies, And all the things you may desire cannot compare with her.
Length of days is in her right hand, In her left hand riches and honor.
Her ways are ways of pleasantness, And all her paths are peace.
She is a tree of life to those who take hold of her, And happy are all who retain her.
The LORD by wisdom founded the earth; By understanding He established the heavens;
By His knowledge the depths were broken up, And clouds drop down the dew.
My son, let them not depart from your eyes-- Keep sound wisdom and discretion;
So they will be life to your soul And grace to your neck.
Then you will walk safely in your way, And your foot will not stumble.
When you lie down, you will not be afraid; Yes, you will lie down and your sleep will be sweet.
Do not be afraid of sudden terror, Nor of trouble from the wicked when it comes;
For the LORD will be your confidence, And will keep your foot from being caught.
Do not withhold good from those to whom it is due, When it is in the power of your hand to do so.
Do not say to your neighbor, «Go, and come back, And tomorrow I will give it,» When you have it with you.
Do not devise evil against your neighbor, For he dwells by you for safetýs sake.
Do not strive with a man without cause, If he has done you no harm.
Do not envy the oppressor, And choose none of his ways;
For the perverse person is an abomination to the LORD, But His secret counsel is with the upright.
The curse of the LORD is on the house of the wicked, But He blesses the home of the just.
Surely He scorns the scornful, But gives grace to the humble.
The wise shall inherit glory, But shame shall be the legacy of fools.
Hear, my children, the instruction of a father, And give attention to know understanding;
For I give you good doctrine: Do not forsake my law.
When I was my fatheŕs son, Tender and the only one in the sight of my mother,
He also taught me, and said to me: «Let your heart retain my words; Keep my commands, and live.
Get wisdom! Get understanding! Do not forget, nor turn away from the words of my mouth.
Do not forsake her, and she will preserve you; Love her, and she will keep you.
Wisdom is the principal thing; Therefore get wisdom. And in all your getting, get understanding.
Exalt her, and she will promote you; She will bring you honor, when you embrace her.
She will place on your head an ornament of grace; A crown of glory she will deliver to you.»
Hear, my son, and receive my sayings, And the years of your life will be many.
I have taught you in the way of wisdom; I have led you in right paths.
When you walk, your steps will not be hindered, And when you run, you will not stumble.
Take firm hold of instruction, do not let go; Keep her, for she is your life.
Do not enter the path of the wicked, And do not walk in the way of evil.
Avoid it, do not travel on it; Turn away from it and pass on.
For they do not sleep unless they have done evil; And their sleep is taken away unless they make someone fall.
For they eat the bread of wickedness, And drink the wine of violence.
But the path of the just is like the shining sun, That shines ever brighter unto the perfect day.
The way of the wicked is like darkness; They do not know what makes them stumble.
My son, give attention to my words; Incline your ear to my sayings.
Do not let them depart from your eyes; Keep them in the midst of your heart;
For they are life to those who find them, And health to all their flesh.
Keep your heart with all diligence, For out of it spring the issues of life.
Put away from you a deceitful mouth, And put perverse lips far from you.
Let your eyes look straight ahead, And your eyelids look right before you.
Ponder the path of your feet, And let all your ways be established.
Do not turn to the right or the left; Remove your foot from evil.
My son, pay attention to my wisdom; Lend your ear to my understanding,
That you may preserve discretion, And your lips may keep knowledge.
For the lips of an immoral woman drip honey, And her mouth is smoother than oil;
But in the end she is bitter as wormwood, Sharp as a two-edged sword.
Her feet go down to death, Her steps lay hold of hell.
Lest you ponder her path of life-- Her ways are unstable; You do not know them.
Therefore hear me now, my children, And do not depart from the words of my mouth.
Remove your way far from her, And do not go near the door of her house,
Lest you give your honor to others, And your years to the cruel one;
Lest aliens be filled with your wealth, And your labors go to the house of a foreigner;
And you mourn at last, When your flesh and your body are consumed,
And say: «How I have hated instruction, And my heart despised correction!
I have not obeyed the voice of my teachers, Nor inclined my ear to those who instructed me!
I was on the verge of total ruin, In the midst of the assembly and congregation.»
Drink water from your own cistern, And running water from your own well.
Should your fountains be dispersed abroad, Streams of water in the streets?
Let them be only your own, And not for strangers with you.
Let your fountain be blessed, And rejoice with the wife of your youth.
As a loving deer and a graceful doe, Let her breasts satisfy you at all times; And always be enraptured with her love.
For why should you, my son, be enraptured by an immoral woman, And be embraced in the arms of a seductress?
For the ways of man are before the eyes of the LORD, And He ponders all his paths.
His own iniquities entrap the wicked man, And he is caught in the cords of his sin.
He shall die for lack of instruction, And in the greatness of his folly he shall go astray.
My son, if you become surety for your friend, If you have shaken hands in pledge for a stranger,
You are snared by the words of your mouth; You are taken by the words of your mouth.
So do this, my son, and deliver yourself; For you have come into the hand of your friend: Go and humble yourself; Plead with your friend.
Give no sleep to your eyes, Nor slumber to your eyelids.
Deliver yourself like a gazelle from the hand of the hunter, And like a bird from the hand of the fowler.
Go to the ant, you sluggard! Consider her ways and be wise,
Which, having no captain, Overseer or ruler,
Provides her supplies in the summer, And gathers her food in the harvest.
How long will you slumber, O sluggard? When will you rise from your sleep?
A little sleep, a little slumber, A little folding of the hands to sleep--
So shall your poverty come on you like a prowler, And your need like an armed man.
A worthless person, a wicked man, Walks with a perverse mouth;
He winks with his eyes, He shuffles his feet, He points with his fingers;
Perversity is in his heart, He devises evil continually, He sows discord.
Therefore his calamity shall come suddenly; Suddenly he shall be broken without remedy.
These six things the LORD hates, Yes, seven are an abomination to Him:
A proud look, A lying tongue, Hands that shed innocent blood,
A heart that devises wicked plans, Feet that are swift in running to evil,
A false witness who speaks lies, And one who sows discord among brethren.
My son, keep your fatheŕs command, And do not forsake the law of your mother.
Bind them continually upon your heart; Tie them around your neck.
When you roam, they will lead you; When you sleep, they will keep you; And when you awake, they will speak with you.
For the commandment is a lamp, And the law a light; Reproofs of instruction are the way of life,
To keep you from the evil woman, From the flattering tongue of a seductress.
Do not lust after her beauty in your heart, Nor let her allure you with her eyelids.
For by means of a harlot A man is reduced to a crust of bread; And an adulteress will prey upon his precious life.
Can a man take fire to his bosom, And his clothes not be burned?
Can one walk on hot coals, And his feet not be seared?
So is he who goes in to his neighboŕs wife; Whoever touches her shall not be innocent.
People do not despise a thief If he steals to satisfy himself when he is starving.
Yet when he is found, he must restore sevenfold; He may have to give up all the substance of his house.
Whoever commits adultery with a woman lacks understanding; He who does so destroys his own soul.
Wounds and dishonor he will get, And his reproach will not be wiped away.
For jealousy is a husband́s fury; Therefore he will not spare in the day of vengeance.
He will accept no recompense, Nor will he be appeased though you give many gifts.
My son, keep my words, And treasure my commands within you.
Keep my commands and live, And my law as the apple of your eye.
Bind them on your fingers; Write them on the tablet of your heart.
Say to wisdom, «You are my sister,» And call understanding your nearest kin,
That they may keep you from the immoral woman, From the seductress who flatters with her words.
For at the window of my house I looked through my lattice,
And saw among the simple, I perceived among the youths, A young man devoid of understanding,
Passing along the street near her corner; And he took the path to her house
In the twilight, in the evening, In the black and dark night.
And there a woman met him, With the attire of a harlot, and a crafty heart.
She was loud and rebellious, Her feet would not stay at home.
At times she was outside, at times in the open square, Lurking at every corner.
So she caught him and kissed him; With an impudent face she said to him:
«I have peace offerings with me; Today I have paid my vows.
So I came out to meet you, Diligently to seek your face, And I have found you.
I have spread my bed with tapestry, Colored coverings of Egyptian linen.
I have perfumed my bed With myrrh, aloes, and cinnamon.
Come, let us take our fill of love until morning; Let us delight ourselves with love.
For my husband is not at home; He has gone on a long journey;
He has taken a bag of money with him, And will come home on the appointed day.»
With her enticing speech she caused him to yield, With her flattering lips she seduced him.
Immediately he went after her, as an ox goes to the slaughter, Or as a fool to the correction of the stocks,
Till an arrow struck his liver. As a bird hastens to the snare, He did not know it would cost his life.
Now therefore, listen to me, my children; Pay attention to the words of my mouth:
Do not let your heart turn aside to her ways, Do not stray into her paths;
For she has cast down many wounded, And all who were slain by her were strong men.
Her house is the way to hell, Descending to the chambers of death.
Does not wisdom cry out, And understanding lift up her voice?
She takes her stand on the top of the high hill, Beside the way, where the paths meet.
She cries out by the gates, at the entry of the city, At the entrance of the doors:
«To you, O men, I call, And my voice is to the sons of men.
O you simple ones, understand prudence, And you fools, be of an understanding heart.
Listen, for I will speak of excellent things, And from the opening of my lips will come right things;
For my mouth will speak truth; Wickedness is an abomination to my lips.
All the words of my mouth are with righteousness; Nothing crooked or perverse is in them.
They are all plain to him who understands, And right to those who find knowledge.
Receive my instruction, and not silver, And knowledge rather than choice gold;
For wisdom is better than rubies, And all the things one may desire cannot be compared with her.
«I, wisdom, dwell with prudence, And find out knowledge and discretion.
The fear of the LORD is to hate evil; Pride and arrogance and the evil way And the perverse mouth I hate.
Counsel is mine, and sound wisdom; I am understanding, I have strength.
By me kings reign, And rulers decree justice.
By me princes rule, and nobles, All the judges of the earth.
I love those who love me, And those who seek me diligently will find me.
Riches and honor are with me, Enduring riches and righteousness.
My fruit is better than gold, yes, than fine gold, And my revenue than choice silver.
I traverse the way of righteousness, In the midst of the paths of justice,
That I may cause those who love me to inherit wealth, That I may fill their treasuries.
«The LORD possessed me at the beginning of His way, Before His works of old.
I have been established from everlasting, From the beginning, before there was ever an earth.
When there were no depths I was brought forth, When there were no fountains abounding with water.
Before the mountains were settled, Before the hills, I was brought forth;
While as yet He had not made the earth or the fields, Or the primal dust of the world.
When He prepared the heavens, I was there, When He drew a circle on the face of the deep,
When He established the clouds above, When He strengthened the fountains of the deep,
When He assigned to the sea its limit, So that the waters would not transgress His command, When He marked out the foundations of the earth,
Then I was beside Him as a master craftsman; And I was daily His delight, Rejoicing always before Him,
Rejoicing in His inhabited world, And my delight was with the sons of men.
«Now therefore, listen to me, my children, For blessed are those who keep my ways.
Hear instruction and be wise, And do not disdain it.
Blessed is the man who listens to me, Watching daily at my gates, Waiting at the posts of my doors.
For whoever finds me finds life, And obtains favor from the LORD;
But he who sins against me wrongs his own soul; All those who hate me love death.»
Wisdom has built her house, She has hewn out her seven pillars;
She has slaughtered her meat, She has mixed her wine, She has also furnished her table.
She has sent out her maidens, She cries out from the highest places of the city,
«Whoever is simple, let him turn in here!» As for him who lacks understanding, she says to him,
«Come, eat of my bread And drink of the wine I have mixed.
Forsake foolishness and live, And go in the way of understanding.
«He who corrects a scoffer gets shame for himself, And he who rebukes a wicked man only harms himself.
Do not correct a scoffer, lest he hate you; Rebuke a wise man, and he will love you.
Give instruction to a wise man, and he will be still wiser; Teach a just man, and he will increase in learning.
«The fear of the LORD is the beginning of wisdom, And the knowledge of the Holy One is understanding.
For by me your days will be multiplied, And years of life will be added to you.
If you are wise, you are wise for yourself, And if you scoff, you will bear it alone.»
A foolish woman is clamorous; She is simple, and knows nothing.
For she sits at the door of her house, On a seat by the highest places of the city,
To call to those who pass by, Who go straight on their way:
«Whoever is simple, let him turn in here»; And as for him who lacks understanding, she says to him,
«Stolen water is sweet, And bread eaten in secret is pleasant.»
But he does not know that the dead are there, That her guests are in the depths of hell.
The proverbs of Solomon: A wise son makes a glad father, But a foolish son is the grief of his mother.
Treasures of wickedness profit nothing, But righteousness delivers from death.
The LORD will not allow the righteous soul to famish, But He casts away the desire of the wicked.
He who has a slack hand becomes poor, But the hand of the diligent makes rich.
He who gathers in summer is a wise son; He who sleeps in harvest is a son who causes shame.
Blessings are on the head of the righteous, But violence covers the mouth of the wicked.
The memory of the righteous is blessed, But the name of the wicked will rot.
The wise in heart will receive commands, But a prating fool will fall.
He who walks with integrity walks securely, But he who perverts his ways will become known.
He who winks with the eye causes trouble, But a prating fool will fall.
The mouth of the righteous is a well of life, But violence covers the mouth of the wicked.
Hatred stirs up strife, But love covers all sins.
Wisdom is found on the lips of him who has understanding, But a rod is for the back of him who is devoid of understanding.
Wise people store up knowledge, But the mouth of the foolish is near destruction.
The rich mańs wealth is his strong city; The destruction of the poor is their poverty.
The labor of the righteous leads to life, The wages of the wicked to sin.
He who keeps instruction is in the way of life, But he who refuses correction goes astray.
Whoever hides hatred has lying lips, And whoever spreads slander is a fool.
In the multitude of words sin is not lacking, But he who restrains his lips is wise.
The tongue of the righteous is choice silver; The heart of the wicked is worth little.
The lips of the righteous feed many, But fools die for lack of wisdom.
The blessing of the LORD makes one rich, And He adds no sorrow with it.
To do evil is like sport to a fool, But a man of understanding has wisdom.
The fear of the wicked will come upon him, And the desire of the righteous will be granted.
When the whirlwind passes by, the wicked is no more, But the righteous has an everlasting foundation.
As vinegar to the teeth and smoke to the eyes, So is the lazy man to those who send him.
The fear of the LORD prolongs days, But the years of the wicked will be shortened.
The hope of the righteous will be gladness, But the expectation of the wicked will perish.
The way of the LORD is strength for the upright, But destruction will come to the workers of iniquity.
The righteous will never be removed, But the wicked will not inhabit the earth.
The mouth of the righteous brings forth wisdom, But the perverse tongue will be cut out.
The lips of the righteous know what is acceptable, But the mouth of the wicked what is perverse.
Dishonest scales are an abomination to the LORD, But a just weight is His delight.
When pride comes, then comes shame; But with the humble is wisdom.
The integrity of the upright will guide them, But the perversity of the unfaithful will destroy them.
Riches do not profit in the day of wrath, But righteousness delivers from death.
The righteousness of the blameless will direct his way aright, But the wicked will fall by his own wickedness.
The righteousness of the upright will deliver them, But the unfaithful will be caught by their lust.
When a wicked man dies, his expectation will perish, And the hope of the unjust perishes.
The righteous is delivered from trouble, And it comes to the wicked instead.
The hypocrite with his mouth destroys his neighbor, But through knowledge the righteous will be delivered.
When it goes well with the righteous, the city rejoices; And when the wicked perish, there is jubilation.
By the blessing of the upright the city is exalted, But it is overthrown by the mouth of the wicked.
He who is devoid of wisdom despises his neighbor, But a man of understanding holds his peace.
A talebearer reveals secrets, But he who is of a faithful spirit conceals a matter.
Where there is no counsel, the people fall; But in the multitude of counselors there is safety.
He who is surety for a stranger will suffer, But one who hates being surety is secure.
A gracious woman retains honor, But ruthless men retain riches.
The merciful man does good for his own soul, But he who is cruel troubles his own flesh.
The wicked man does deceptive work, But he who sows righteousness will have a sure reward.
As righteousness leads to life, So he who pursues evil pursues it to his own death.
Those who are of a perverse heart are an abomination to the LORD, But the blameless in their ways are His delight.
Though they join forces, the wicked will not go unpunished; But the posterity of the righteous will be delivered.
As a ring of gold in a swinés snout, So is a lovely woman who lacks discretion.
The desire of the righteous is only good, But the expectation of the wicked is wrath.
There is one who scatters, yet increases more; And there is one who withholds more than is right, But it leads to poverty.
The generous soul will be made rich, And he who waters will also be watered himself.
The people will curse him who withholds grain, But blessing will be on the head of him who sells it.
He who earnestly seeks good finds favor, But trouble will come to him who seeks evil.
He who trusts in his riches will fall, But the righteous will flourish like foliage.
He who troubles his own house will inherit the wind, And the fool will be servant to the wise of heart.
The fruit of the righteous is a tree of life, And he who wins souls is wise.
If the righteous will be recompensed on the earth, How much more the ungodly and the sinner.
Whoever loves instruction loves knowledge, But he who hates correction is stupid.
A good man obtains favor from the LORD, But a man of wicked intentions He will condemn.
A man is not established by wickedness, But the root of the righteous cannot be moved.
An excellent wife is the crown of her husband, But she who causes shame is like rottenness in his bones.
The thoughts of the righteous are right, But the counsels of the wicked are deceitful.
The words of the wicked are, «Lie in wait for blood,» But the mouth of the upright will deliver them.
The wicked are overthrown and are no more, But the house of the righteous will stand.
A man will be commended according to his wisdom, But he who is of a perverse heart will be despised.
Better is the one who is slighted but has a servant, Than he who honors himself but lacks bread.
A righteous man regards the life of his animal, But the tender mercies of the wicked are cruel.
He who tills his land will be satisfied with bread, But he who follows frivolity is devoid of understanding.
The wicked covet the catch of evil men, But the root of the righteous yields fruit.
The wicked is ensnared by the transgression of his lips, But the righteous will come through trouble.
A man will be satisfied with good by the fruit of his mouth, And the recompense of a mańs hands will be rendered to him.
The way of a fool is right in his own eyes, But he who heeds counsel is wise.
A fooĺs wrath is known at once, But a prudent man covers shame.
He who speaks truth declares righteousness, But a false witness, deceit.
There is one who speaks like the piercings of a sword, But the tongue of the wise promotes health.
The truthful lip shall be established forever, But a lying tongue is but for a moment.
Deceit is in the heart of those who devise evil, But counselors of peace have joy.
No grave trouble will overtake the righteous, But the wicked shall be filled with evil.
Lying lips are an abomination to the LORD, But those who deal truthfully are His delight.
A prudent man conceals knowledge, But the heart of fools proclaims foolishness.
The hand of the diligent will rule, But the lazy man will be put to forced labor.
Anxiety in the heart of man causes depression, But a good word makes it glad.
The righteous should choose his friends carefully, For the way of the wicked leads them astray.
The lazy man does not roast what he took in hunting, But diligence is mańs precious possession.
In the way of righteousness is life, And in its pathway there is no death.
A wise son heeds his fatheŕs instruction, But a scoffer does not listen to rebuke.
A man shall eat well by the fruit of his mouth, But the soul of the unfaithful feeds on violence.
He who guards his mouth preserves his life, But he who opens wide his lips shall have destruction.
The soul of a lazy man desires, and has nothing; But the soul of the diligent shall be made rich.
A righteous man hates lying, But a wicked man is loathsome and comes to shame.
Righteousness guards him whose way is blameless, But wickedness overthrows the sinner.
There is one who makes himself rich, yet has nothing; And one who makes himself poor, yet has great riches.
The ransom of a mańs life is his riches, But the poor does not hear rebuke.
The light of the righteous rejoices, But the lamp of the wicked will be put out.
By pride comes nothing but strife, But with the well-advised is wisdom.
Wealth gained by dishonesty will be diminished, But he who gathers by labor will increase.
Hope deferred makes the heart sick, But when the desire comes, it is a tree of life.
He who despises the word will be destroyed, But he who fears the commandment will be rewarded.
The law of the wise is a fountain of life, To turn one away from the snares of death.
Good understanding gains favor, But the way of the unfaithful is hard.
Every prudent man acts with knowledge, But a fool lays open his folly.
A wicked messenger falls into trouble, But a faithful ambassador brings health.
Poverty and shame will come to him who disdains correction, But he who regards a rebuke will be honored.
A desire accomplished is sweet to the soul, But it is an abomination to fools to depart from evil.
He who walks with wise men will be wise, But the companion of fools will be destroyed.
Evil pursues sinners, But to the righteous, good shall be repaid.
A good man leaves an inheritance to his childreńs children, But the wealth of the sinner is stored up for the righteous.
Much food is in the fallow ground of the poor, And for lack of justice there is waste.
He who spares his rod hates his son, But he who loves him disciplines him promptly.
The righteous eats to the satisfying of his soul, But the stomach of the wicked shall be in want.
The wise woman builds her house, But the foolish pulls it down with her hands.
He who walks in his uprightness fears the LORD, But he who is perverse in his ways despises Him.
In the mouth of a fool is a rod of pride, But the lips of the wise will preserve them.
Where no oxen are, the trough is clean; But much increase comes by the strength of an ox.
A faithful witness does not lie, But a false witness will utter lies.
A scoffer seeks wisdom and does not find it, But knowledge is easy to him who understands.
Go from the presence of a foolish man, When you do not perceive in him the lips of knowledge.
The wisdom of the prudent is to understand his way, But the folly of fools is deceit.
Fools mock at sin, But among the upright there is favor.
The heart knows its own bitterness, And a stranger does not share its joy.
The house of the wicked will be overthrown, But the tent of the upright will flourish.
There is a way that seems right to a man, But its end is the way of death.
Even in laughter the heart may sorrow, And the end of mirth may be grief.
The backslider in heart will be filled with his own ways, But a good man will be satisfied from above.
The simple believes every word, But the prudent considers well his steps.
A wise man fears and departs from evil, But a fool rages and is self-confident.
A quick-tempered man acts foolishly, And a man of wicked intentions is hated.
The simple inherit folly, But the prudent are crowned with knowledge.
The evil will bow before the good, And the wicked at the gates of the righteous.
The poor man is hated even by his own neighbor, But the rich has many friends.
He who despises his neighbor sins; But he who has mercy on the poor, happy is he.
Do they not go astray who devise evil? But mercy and truth belong to those who devise good.
In all labor there is profit, But idle chatter leads only to poverty.
The crown of the wise is their riches, But the foolishness of fools is folly.
A true witness delivers souls, But a deceitful witness speaks lies.
In the fear of the LORD there is strong confidence, And His children will have a place of refuge.
The fear of the LORD is a fountain of life, To turn one away from the snares of death.
In a multitude of people is a kinǵs honor, But in the lack of people is the downfall of a prince.
He who is slow to wrath has great understanding, But he who is impulsive exalts folly.
A sound heart is life to the body, But envy is rottenness to the bones.
He who oppresses the poor reproaches his Maker, But he who honors Him has mercy on the needy.
The wicked is banished in his wickedness, But the righteous has a refuge in his death.
Wisdom rests in the heart of him who has understanding, But what is in the heart of fools is made known.
Righteousness exalts a nation, But sin is a reproach to any people.
The kinǵs favor is toward a wise servant, But his wrath is against him who causes shame.
A soft answer turns away wrath, But a harsh word stirs up anger.
The tongue of the wise uses knowledge rightly, But the mouth of fools pours forth foolishness.
The eyes of the LORD are in every place, Keeping watch on the evil and the good.
A wholesome tongue is a tree of life, But perverseness in it breaks the spirit.
A fool despises his fatheŕs instruction, But he who receives correction is prudent.
In the house of the righteous there is much treasure, But in the revenue of the wicked is trouble.
The lips of the wise disperse knowledge, But the heart of the fool does not do so.
The sacrifice of the wicked is an abomination to the LORD, But the prayer of the upright is His delight.
The way of the wicked is an abomination to the LORD, But He loves him who follows righteousness.
Harsh discipline is for him who forsakes the way, And he who hates correction will die.
Hell and Destruction are before the LORD; So how much more the hearts of the sons of men.
A scoffer does not love one who corrects him, Nor will he go to the wise.
A merry heart makes a cheerful countenance, But by sorrow of the heart the spirit is broken.
The heart of him who has understanding seeks knowledge, But the mouth of fools feeds on foolishness.
All the days of the afflicted are evil, But he who is of a merry heart has a continual feast.
Better is a little with the fear of the LORD, Than great treasure with trouble.
Better is a dinner of herbs where love is, Than a fatted calf with hatred.
A wrathful man stirs up strife, But he who is slow to anger allays contention.
The way of the lazy man is like a hedge of thorns, But the way of the upright is a highway.
A wise son makes a father glad, But a foolish man despises his mother.
Folly is joy to him who is destitute of discernment, But a man of understanding walks uprightly.
Without counsel, plans go awry, But in the multitude of counselors they are established.
A man has joy by the answer of his mouth, And a word spoken in due season, how good it is!
The way of life winds upward for the wise, That he may turn away from hell below.
The LORD will destroy the house of the proud, But He will establish the boundary of the widow.
The thoughts of the wicked are an abomination to the LORD, But the words of the pure are pleasant.
He who is greedy for gain troubles his own house, But he who hates bribes will live.
The heart of the righteous studies how to answer, But the mouth of the wicked pours forth evil.
The LORD is far from the wicked, But He hears the prayer of the righteous.
The light of the eyes rejoices the heart, And a good report makes the bones healthy.
The ear that hears the rebukes of life Will abide among the wise.
He who disdains instruction despises his own soul, But he who heeds rebuke gets understanding.
The fear of the LORD is the instruction of wisdom, And before honor is humility.
The preparations of the heart belong to man, But the answer of the tongue is from the LORD.
All the ways of a man are pure in his own eyes, But the LORD weighs the spirits.
Commit your works to the LORD, And your thoughts will be established.
The LORD has made all for Himself, Yes, even the wicked for the day of doom.
Everyone proud in heart is an abomination to the LORD; Though they join forces, none will go unpunished.
In mercy and truth Atonement is provided for iniquity; And by the fear of the LORD one departs from evil.
When a mańs ways please the LORD, He makes even his enemies to be at peace with him.
Better is a little with righteousness, Than vast revenues without justice.
A mańs heart plans his way, But the LORD directs his steps.
Divination is on the lips of the king; His mouth must not transgress in judgment.
Honest weights and scales are the LORD́s; All the weights in the bag are His work.
It is an abomination for kings to commit wickedness, For a throne is established by righteousness.
Righteous lips are the delight of kings, And they love him who speaks what is right.
As messengers of death is the kinǵs wrath, But a wise man will appease it.
In the light of the kinǵs face is life, And his favor is like a cloud of the latter rain.
How much better to get wisdom than gold! And to get understanding is to be chosen rather than silver.
The highway of the upright is to depart from evil; He who keeps his way preserves his soul.
Pride goes before destruction, And a haughty spirit before a fall.
Better to be of a humble spirit with the lowly, Than to divide the spoil with the proud.
He who heeds the word wisely will find good, And whoever trusts in the LORD, happy is he.
The wise in heart will be called prudent, And sweetness of the lips increases learning.
Understanding is a wellspring of life to him who has it. But the correction of fools is folly.
The heart of the wise teaches his mouth, And adds learning to his lips.
Pleasant words are like a honeycomb, Sweetness to the soul and health to the bones.
There is a way that seems right to a man, But its end is the way of death.
The person who labors, labors for himself, For his hungry mouth drives him on.
An ungodly man digs up evil, And it is on his lips like a burning fire.
A perverse man sows strife, And a whisperer separates the best of friends.
A violent man entices his neighbor, And leads him in a way that is not good.
He winks his eye to devise perverse things; He purses his lips and brings about evil.
The silver-haired head is a crown of glory, If it is found in the way of righteousness.
He who is slow to anger is better than the mighty, And he who rules his spirit than he who takes a city.
The lot is cast into the lap, But its every decision is from the LORD.
Better is a dry morsel with quietness, Than a house full of feasting with strife.
A wise servant will rule over a son who causes shame, And will share an inheritance among the brothers.
The refining pot is for silver and the furnace for gold, But the LORD tests the hearts.
An evildoer gives heed to false lips; A liar listens eagerly to a spiteful tongue.
He who mocks the poor reproaches his Maker; He who is glad at calamity will not go unpunished.
Childreńs children are the crown of old men, And the glory of children is their father.
Excellent speech is not becoming to a fool, Much less lying lips to a prince.
A present is a precious stone in the eyes of its possessor; Wherever he turns, he prospers.
He who covers a transgression seeks love, But he who repeats a matter separates friends.
Rebuke is more effective for a wise man Than a hundred blows on a fool.
An evil man seeks only rebellion; Therefore a cruel messenger will be sent against him.
Let a man meet a bear robbed of her cubs, Rather than a fool in his folly.
Whoever rewards evil for good, Evil will not depart from his house.
The beginning of strife is like releasing water; Therefore stop contention before a quarrel starts.
He who justifies the wicked, and he who condemns the just, Both of them alike are an abomination to the LORD.
Why is there in the hand of a fool the purchase price of wisdom, Since he has no heart for it?
A friend loves at all times, And a brother is born for adversity.
A man devoid of understanding shakes hands in a pledge, And becomes surety for his friend.
He who loves transgression loves strife, And he who exalts his gate seeks destruction.
He who has a deceitful heart finds no good, And he who has a perverse tongue falls into evil.
He who begets a scoffer does so to his sorrow, And the father of a fool has no joy.
A merry heart does good, like medicine, But a broken spirit dries the bones.
A wicked man accepts a bribe behind the back To pervert the ways of justice.
Wisdom is in the sight of him who has understanding, But the eyes of a fool are on the ends of the earth.
A foolish son is a grief to his father, And bitterness to her who bore him.
Also, to punish the righteous is not good, Nor to strike princes for their uprightness.
He who has knowledge spares his words, And a man of understanding is of a calm spirit.
Even a fool is counted wise when he holds his peace; When he shuts his lips, he is considered perceptive.
A man who isolates himself seeks his own desire; He rages against all wise judgment.
A fool has no delight in understanding, But in expressing his own heart.
When the wicked comes, contempt comes also; And with dishonor comes reproach.
The words of a mańs mouth are deep waters; The wellspring of wisdom is a flowing brook.
It is not good to show partiality to the wicked, Or to overthrow the righteous in judgment.
A fooĺs lips enter into contention, And his mouth calls for blows.
A fooĺs mouth is his destruction, And his lips are the snare of his soul.
The words of a talebearer are like tasty trifles, And they go down into the inmost body.
He who is slothful in his work Is a brother to him who is a great destroyer.
The name of the LORD is a strong tower; The righteous run to it and are safe.
The rich mańs wealth is his strong city, And like a high wall in his own esteem.
Before destruction the heart of a man is haughty, And before honor is humility.
He who answers a matter before he hears it, It is folly and shame to him.
The spirit of a man will sustain him in sickness, But who can bear a broken spirit?
The heart of the prudent acquires knowledge, And the ear of the wise seeks knowledge.
A mańs gift makes room for him, And brings him before great men.
The first one to plead his cause seems right, Until his neighbor comes and examines him.
Casting lots causes contentions to cease, And keeps the mighty apart.
A brother offended is harder to win than a strong city, And contentions are like the bars of a castle.
A mańs stomach shall be satisfied from the fruit of his mouth; From the produce of his lips he shall be filled.
Death and life are in the power of the tongue, And those who love it will eat its fruit.
He who finds a wife finds a good thing, And obtains favor from the LORD.
The poor man uses entreaties, But the rich answers roughly.
A man who has friends must himself be friendly, But there is a friend who sticks closer than a brother.
Better is the poor who walks in his integrity Than one who is perverse in his lips, and is a fool.
Also it is not good for a soul to be without knowledge, And he sins who hastens with his feet.
The foolishness of a man twists his way, And his heart frets against the LORD.
Wealth makes many friends, But the poor is separated from his friend.
A false witness will not go unpunished, And he who speaks lies will not escape.
Many entreat the favor of the nobility, And every man is a friend to one who gives gifts.
All the brothers of the poor hate him; How much more do his friends go far from him! He may pursue them with words, yet they abandon him.
He who gets wisdom loves his own soul; He who keeps understanding will find good.
A false witness will not go unpunished, And he who speaks lies shall perish.
Luxury is not fitting for a fool, Much less for a servant to rule over princes.
The discretion of a man makes him slow to anger, And his glory is to overlook a transgression.
The kinǵs wrath is like the roaring of a lion, But his favor is like dew on the grass.
A foolish son is the ruin of his father, And the contentions of a wife are a continual dripping.
Houses and riches are an inheritance from fathers, But a prudent wife is from the LORD.
Laziness casts one into a deep sleep, And an idle person will suffer hunger.
He who keeps the commandment keeps his soul, But he who is careless of his ways will die.
He who has pity on the poor lends to the LORD, And He will pay back what he has given.
Chasten your son while there is hope, And do not set your heart on his destruction.
A man of great wrath will suffer punishment; For if you rescue him, you will have to do it again.
Listen to counsel and receive instruction, That you may be wise in your latter days.
There are many plans in a mańs heart, Nevertheless the LORD́s counsel--that will stand.
What is desired in a man is kindness, And a poor man is better than a liar.
The fear of the LORD leads to life, And he who has it will abide in satisfaction; He will not be visited with evil.
A lazy man buries his hand in the bowl, And will not so much as bring it to his mouth again.
Strike a scoffer, and the simple will become wary; Rebuke one who has understanding, and he will discern knowledge.
He who mistreats his father and chases away his mother Is a son who causes shame and brings reproach.
Cease listening to instruction, my son, And you will stray from the words of knowledge.
A disreputable witness scorns justice, And the mouth of the wicked devours iniquity.
Judgments are prepared for scoffers, And beatings for the backs of fools.
Wine is a mocker, Strong drink is a brawler, And whoever is led astray by it is not wise.
The wrath of a king is like the roaring of a lion; Whoever provokes him to anger sins against his own life.
It is honorable for a man to stop striving, Since any fool can start a quarrel.
The lazy man will not plow because of winter; He will beg during harvest and have nothing.
Counsel in the heart of man is like deep water, But a man of understanding will draw it out.
Most men will proclaim each his own goodness, But who can find a faithful man?
The righteous man walks in his integrity; His children are blessed after him.
A king who sits on the throne of judgment Scatters all evil with his eyes.
Who can say, «I have made my heart clean, I am pure from my sin»?
Diverse weights and diverse measures, They are both alike, an abomination to the LORD.
Even a child is known by his deeds, Whether what he does is pure and right.
The hearing ear and the seeing eye, The LORD has made them both.
Do not love sleep, lest you come to poverty; Open your eyes, and you will be satisfied with bread.
«It is good for nothing,» cries the buyer; But when he has gone his way, then he boasts.
There is gold and a multitude of rubies, But the lips of knowledge are a precious jewel.
Take the garment of one who is surety for a stranger, And hold it as a pledge when it is for a seductress.
Bread gained by deceit is sweet to a man, But afterward his mouth will be filled with gravel.
Plans are established by counsel; By wise counsel wage war.
He who goes about as a talebearer reveals secrets; Therefore do not associate with one who flatters with his lips.
Whoever curses his father or his mother, His lamp will be put out in deep darkness.
An inheritance gained hastily at the beginning Will not be blessed at the end.
Do not say, «I will recompense evil»; Wait for the LORD, and He will save you.
Diverse weights are an abomination to the LORD, And dishonest scales are not good.
A mańs steps are of the LORD; How then can a man understand his own way?
It is a snare for a man to devote rashly something as holy, And afterward to reconsider his vows.
A wise king sifts out the wicked, And brings the threshing wheel over them.
The spirit of a man is the lamp of the LORD, Searching all the inner depths of his heart.
Mercy and truth preserve the king, And by lovingkindness he upholds his throne.
The glory of young men is their strength, And the splendor of old men is their gray head.
Blows that hurt cleanse away evil, As do stripes the inner depths of the heart.
The kinǵs heart is in the hand of the LORD, Like the rivers of water; He turns it wherever He wishes.
Every way of a man is right in his own eyes, But the LORD weighs the hearts.
To do righteousness and justice Is more acceptable to the LORD than sacrifice.
A haughty look, a proud heart, And the plowing of the wicked are sin.
The plans of the diligent lead surely to plenty, But those of everyone who is hasty, surely to poverty.
Getting treasures by a lying tongue Is the fleeting fantasy of those who seek death.
The violence of the wicked will destroy them, Because they refuse to do justice.
The way of a guilty man is perverse; But as for the pure, his work is right.
Better to dwell in a corner of a housetop, Than in a house shared with a contentious woman.
The soul of the wicked desires evil; His neighbor finds no favor in his eyes.
When the scoffer is punished, the simple is made wise; But when the wise is instructed, he receives knowledge.
The righteous God wisely considers the house of the wicked, Overthrowing the wicked for their wickedness.
Whoever shuts his ears to the cry of the poor Will also cry himself and not be heard.
A gift in secret pacifies anger, And a bribe behind the back, strong wrath.
It is a joy for the just to do justice, But destruction will come to the workers of iniquity.
A man who wanders from the way of understanding Will rest in the assembly of the dead.
He who loves pleasure will be a poor man; He who loves wine and oil will not be rich.
The wicked shall be a ransom for the righteous, And the unfaithful for the upright.
Better to dwell in the wilderness, Than with a contentious and angry woman.
There is desirable treasure, And oil in the dwelling of the wise, But a foolish man squanders it.
He who follows righteousness and mercy Finds life, righteousness and honor.
A wise man scales the city of the mighty, And brings down the trusted stronghold.
Whoever guards his mouth and tongue Keeps his soul from troubles.
A proud and haughty man--»Scoffer» is his name; He acts with arrogant pride.
The desire of the lazy man kills him, For his hands refuse to labor.
He covets greedily all day long, But the righteous gives and does not spare.
The sacrifice of the wicked is an abomination; How much more when he brings it with wicked intent!
A false witness shall perish, But the man who hears him will speak endlessly.
A wicked man hardens his face, But as for the upright, he establishes his way.
There is no wisdom or understanding Or counsel against the LORD.
The horse is prepared for the day of battle, But deliverance is of the LORD.
A good name is to be chosen rather than great riches, Loving favor rather than silver and gold.
The rich and the poor have this in common, The LORD is the maker of them all.
A prudent man foresees evil and hides himself, But the simple pass on and are punished.
By humility and the fear of the LORD Are riches and honor and life.
Thorns and snares are in the way of the perverse; He who guards his soul will be far from them.
Train up a child in the way he should go, And when he is old he will not depart from it.
The rich rules over the poor, And the borrower is servant to the lender.
He who sows iniquity will reap sorrow, And the rod of his anger will fail.
He who has a generous eye will be blessed, For he gives of his bread to the poor.
Cast out the scoffer, and contention will leave; Yes, strife and reproach will cease.
He who loves purity of heart And has grace on his lips, The king will be his friend.
The eyes of the LORD preserve knowledge, But He overthrows the words of the faithless.
The lazy man says, «There is a lion outside! I shall be slain in the streets!»
The mouth of an immoral woman is a deep pit; He who is abhorred by the LORD will fall there.
Foolishness is bound up in the heart of a child; The rod of correction will drive it far from him.
He who oppresses the poor to increase his riches, And he who gives to the rich, will surely come to poverty.
Incline your ear and hear the words of the wise, And apply your heart to my knowledge;
For it is a pleasant thing if you keep them within you; Let them all be fixed upon your lips,
So that your trust may be in the LORD; I have instructed you today, even you.
Have I not written to you excellent things Of counsels and knowledge,
That I may make you know the certainty of the words of truth, That you may answer words of truth To those who send to you?
Do not rob the poor because he is poor, Nor oppress the afflicted at the gate;
For the LORD will plead their cause, And plunder the soul of those who plunder them.
Make no friendship with an angry man, And with a furious man do not go,
Lest you learn his ways And set a snare for your soul.
Do not be one of those who shakes hands in a pledge, One of those who is surety for debts;
If you have nothing with which to pay, Why should he take away your bed from under you?
Do not remove the ancient landmark Which your fathers have set.
Do you see a man who excels in his work? He will stand before kings; He will not stand before unknown men.
When you sit down to eat with a ruler, Consider carefully what is before you;
And put a knife to your throat If you are a man given to appetite.
Do not desire his delicacies, For they are deceptive food.
Do not overwork to be rich; Because of your own understanding, cease!
Will you set your eyes on that which is not? For riches certainly make themselves wings; They fly away like an eagle toward heaven.
Do not eat the bread of a miser, Nor desire his delicacies;
For as he thinks in his heart, so is he. «Eat and drink!» he says to you, But his heart is not with you.
The morsel you have eaten, you will vomit up, And waste your pleasant words.
Do not speak in the hearing of a fool, For he will despise the wisdom of your words.
Do not remove the ancient landmark, Nor enter the fields of the fatherless;
For their Redeemer is mighty; He will plead their cause against you.
Apply your heart to instruction, And your ears to words of knowledge.
Do not withhold correction from a child, For if you beat him with a rod, he will not die.
You shall beat him with a rod, And deliver his soul from hell.
My son, if your heart is wise, My heart will rejoice--indeed, I myself;
Yes, my inmost being will rejoice When your lips speak right things.
Do not let your heart envy sinners, But be zealous for the fear of the LORD all the day;
For surely there is a hereafter, And your hope will not be cut off.
Hear, my son, and be wise; And guide your heart in the way.
Do not mix with winebibbers, Or with gluttonous eaters of meat;
For the drunkard and the glutton will come to poverty, And drowsiness will clothe a man with rags.
Listen to your father who begot you, And do not despise your mother when she is old.
Buy the truth, and do not sell it, Also wisdom and instruction and understanding.
The father of the righteous will greatly rejoice, And he who begets a wise child will delight in him.
Let your father and your mother be glad, And let her who bore you rejoice.
My son, give me your heart, And let your eyes observe my ways.
For a harlot is a deep pit, And a seductress is a narrow well.
She also lies in wait as for a victim, And increases the unfaithful among men.
Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaints? Who has wounds without cause? Who has redness of eyes?
Those who linger long at the wine, Those who go in search of mixed wine.
Do not look on the wine when it is red, When it sparkles in the cup, When it swirls around smoothly;
At the last it bites like a serpent, And stings like a viper.
Your eyes will see strange things, And your heart will utter perverse things.
Yes, you will be like one who lies down in the midst of the sea, Or like one who lies at the top of the mast, saying:
«They have struck me, but I was not hurt; They have beaten me, but I did not feel it. When shall I awake, that I may seek another drink?
Do not be envious of evil men, Nor desire to be with them;
For their heart devises violence, And their lips talk of troublemaking.
Through wisdom a house is built, And by understanding it is established;
By knowledge the rooms are filled With all precious and pleasant riches.
A wise man is strong, Yes, a man of knowledge increases strength;
For by wise counsel you will wage your own war, And in a multitude of counselors there is safety.
Wisdom is too lofty for a fool; He does not open his mouth in the gate.
He who plots to do evil Will be called a schemer.
The devising of foolishness is sin, And the scoffer is an abomination to men.
If you faint in the day of adversity, Your strength is small.
Deliver those who are drawn toward death, And hold back those stumbling to the slaughter.
If you say, «Surely we did not know this,» Does not He who weighs the hearts consider it? He who keeps your soul, does He not know it? And will He not render to each man according to his deeds?
My son, eat honey because it is good, And the honeycomb which is sweet to your taste;
So shall the knowledge of wisdom be to your soul; If you have found it, there is a prospect, And your hope will not be cut off.
Do not lie in wait, O wicked man, against the dwelling of the righteous; Do not plunder his resting place;
For a righteous man may fall seven times And rise again, But the wicked shall fall by calamity.
Do not rejoice when your enemy falls, And do not let your heart be glad when he stumbles;
Lest the LORD see it, and it displease Him, And He turn away His wrath from him.
Do not fret because of evildoers, Nor be envious of the wicked;
For there will be no prospect for the evil man; The lamp of the wicked will be put out.
My son, fear the LORD and the king; Do not associate with those given to change;
For their calamity will rise suddenly, And who knows the ruin those two can bring?
These things also belong to the wise: It is not good to show partiality in judgment.
He who says to the wicked, «You are righteous,» Him the people will curse; Nations will abhor him.
But those who rebuke the wicked will have delight, And a good blessing will come upon them.
He who gives a right answer kisses the lips.
Prepare your outside work, Make it fit for yourself in the field; And afterward build your house.
Do not be a witness against your neighbor without cause, For would you deceive with your lips?
Do not say, «I will do to him just as he has done to me; I will render to the man according to his work.»
I went by the field of the lazy man, And by the vineyard of the man devoid of understanding;
And there it was, all overgrown with thorns; Its surface was covered with nettles; Its stone wall was broken down.
When I saw it, I considered it well; I looked on it and received instruction:
A little sleep, a little slumber, A little folding of the hands to rest;
So shall your poverty come like a prowler, And your need like an armed man.
These also are proverbs of Solomon which the men of Hezekiah king of Judah copied:
It is the glory of God to conceal a matter, But the glory of kings is to search out a matter.
As the heavens for height and the earth for depth, So the heart of kings is unsearchable.
Take away the dross from silver, And it will go to the silversmith for jewelry.
Take away the wicked from before the king, And his throne will be established in righteousness.
Do not exalt yourself in the presence of the king, And do not stand in the place of the great;
For it is better that he say to you, «Come up here,» Than that you should be put lower in the presence of the prince, Whom your eyes have seen.
Do not go hastily to court; For what will you do in the end, When your neighbor has put you to shame?
Debate your case with your neighbor, And do not disclose the secret to another;
Lest he who hears it expose your shame, And your reputation be ruined.
A word fitly spoken is like apples of gold In settings of silver.
Like an earring of gold and an ornament of fine gold Is a wise rebuker to an obedient ear.
Like the cold of snow in time of harvest Is a faithful messenger to those who send him, For he refreshes the soul of his masters.
Whoever falsely boasts of giving Is like clouds and wind without rain.
By long forbearance a ruler is persuaded, And a gentle tongue breaks a bone.
Have you found honey? Eat only as much as you need, Lest you be filled with it and vomit.
Seldom set foot in your neighboŕs house, Lest he become weary of you and hate you.
A man who bears false witness against his neighbor Is like a club, a sword, and a sharp arrow.
Confidence in an unfaithful man in time of trouble Is like a bad tooth and a foot out of joint.
Like one who takes away a garment in cold weather, And like vinegar on soda, Is one who sings songs to a heavy heart.
If your enemy is hungry, give him bread to eat; And if he is thirsty, give him water to drink;
For so you will heap coals of fire on his head, And the LORD will reward you.
The north wind brings forth rain, And a backbiting tongue an angry countenance.
It is better to dwell in a corner of a housetop, Than in a house shared with a contentious woman.
As cold water to a weary soul, So is good news from a far country.
A righteous man who falters before the wicked Is like a murky spring and a polluted well.
It is not good to eat much honey; So to seek onés own glory is not glory.
Whoever has no rule over his own spirit Is like a city broken down, without walls.
As snow in summer and rain in harvest, So honor is not fitting for a fool.
Like a flitting sparrow, like a flying swallow, So a curse without cause shall not alight.
A whip for the horse, A bridle for the donkey, And a rod for the fooĺs back.
Do not answer a fool according to his folly, Lest you also be like him.
Answer a fool according to his folly, Lest he be wise in his own eyes.
He who sends a message by the hand of a fool Cuts off his own feet and drinks violence.
Like the legs of the lame that hang limp Is a proverb in the mouth of fools.
Like one who binds a stone in a sling Is he who gives honor to a fool.
Like a thorn that goes into the hand of a drunkard Is a proverb in the mouth of fools.
The great God who formed everything Gives the fool his hire and the transgressor his wages.
As a dog returns to his own vomit, So a fool repeats his folly.
Do you see a man wise in his own eyes? There is more hope for a fool than for him.
The lazy man says, «There is a lion in the road! A fierce lion is in the streets!»
As a door turns on its hinges, So does the lazy man on his bed.
The lazy man buries his hand in the bowl; It wearies him to bring it back to his mouth.
The lazy man is wiser in his own eyes Than seven men who can answer sensibly.
He who passes by and meddles in a quarrel not his own Is like one who takes a dog by the ears.
Like a madman who throws firebrands, arrows, and death,
Is the man who deceives his neighbor, And says, «I was only joking!»
Where there is no wood, the fire goes out; And where there is no talebearer, strife ceases.
As charcoal is to burning coals, and wood to fire, So is a contentious man to kindle strife.
The words of a talebearer are like tasty trifles, And they go down into the inmost body.
Fervent lips with a wicked heart Are like earthenware covered with silver dross.
He who hates, disguises it with his lips, And lays up deceit within himself;
When he speaks kindly, do not believe him, For there are seven abominations in his heart;
Though his hatred is covered by deceit, His wickedness will be revealed before the assembly.
Whoever digs a pit will fall into it, And he who rolls a stone will have it roll back on him.
A lying tongue hates those who are crushed by it, And a flattering mouth works ruin.
Do not boast about tomorrow, For you do not know what a day may bring forth.
Let another man praise you, and not your own mouth; A stranger, and not your own lips.
A stone is heavy and sand is weighty, But a fooĺs wrath is heavier than both of them.
Wrath is cruel and anger a torrent, But who is able to stand before jealousy?
Open rebuke is better Than love carefully concealed.
Faithful are the wounds of a friend, But the kisses of an enemy are deceitful.
A satisfied soul loathes the honeycomb, But to a hungry soul every bitter thing is sweet.
Like a bird that wanders from its nest Is a man who wanders from his place.
Ointment and perfume delight the heart, And the sweetness of a mańs friend gives delight by hearty counsel.
Do not forsake your own friend or your fatheŕs friend, Nor go to your brotheŕs house in the day of your calamity; Better is a neighbor nearby than a brother far away.
My son, be wise, and make my heart glad, That I may answer him who reproaches me.
A prudent man foresees evil and hides himself; The simple pass on and are punished.
Take the garment of him who is surety for a stranger, And hold it in pledge when he is surety for a seductress.
He who blesses his friend with a loud voice, rising early in the morning, It will be counted a curse to him.
A continual dripping on a very rainy day And a contentious woman are alike;
Whoever restrains her restrains the wind, And grasps oil with his right hand.
As iron sharpens iron, So a man sharpens the countenance of his friend.
Whoever keeps the fig tree will eat its fruit; So he who waits on his master will be honored.
As in water face reflects face, So a mańs heart reveals the man.
Hell and Destruction are never full; So the eyes of man are never satisfied.
The refining pot is for silver and the furnace for gold, And a man is valued by what others say of him.
Though you grind a fool in a mortar with a pestle along with crushed grain, Yet his foolishness will not depart from him.
Be diligent to know the state of your flocks, And attend to your herds;
For riches are not forever, Nor does a crown endure to all generations.
When the hay is removed, and the tender grass shows itself, And the herbs of the mountains are gathered in,
The lambs will provide your clothing, And the goats the price of a field;
You shall have enough goatś milk for your food, For the food of your household, And the nourishment of your maidservants.
The wicked flee when no one pursues, But the righteous are bold as a lion.
Because of the transgression of a land, many are its princes; But by a man of understanding and knowledge Right will be prolonged.
A poor man who oppresses the poor Is like a driving rain which leaves no food.
Those who forsake the law praise the wicked, But such as keep the law contend with them.
Evil men do not understand justice, But those who seek the LORD understand all.
Better is the poor who walks in his integrity Than one perverse in his ways, though he be rich.
Whoever keeps the law is a discerning son, But a companion of gluttons shames his father.
One who increases his possessions by usury and extortion Gathers it for him who will pity the poor.
One who turns away his ear from hearing the law, Even his prayer is an abomination.
Whoever causes the upright to go astray in an evil way, He himself will fall into his own pit; But the blameless will inherit good.
The rich man is wise in his own eyes, But the poor who has understanding searches him out.
When the righteous rejoice, there is great glory; But when the wicked arise, men hide themselves.
He who covers his sins will not prosper, But whoever confesses and forsakes them will have mercy.
Happy is the man who is always reverent, But he who hardens his heart will fall into calamity.
Like a roaring lion and a charging bear Is a wicked ruler over poor people.
A ruler who lacks understanding is a great oppressor, But he who hates covetousness will prolong his days.
A man burdened with bloodshed will flee into a pit; Let no one help him.
Whoever walks blamelessly will be saved, But he who is perverse in his ways will suddenly fall.
He who tills his land will have plenty of bread, But he who follows frivolity will have poverty enough!
A faithful man will abound with blessings, But he who hastens to be rich will not go unpunished.
To show partiality is not good, Because for a piece of bread a man will transgress.
A man with an evil eye hastens after riches, And does not consider that poverty will come upon him.
He who rebukes a man will find more favor afterward Than he who flatters with the tongue.
Whoever robs his father or his mother, And says, «It is no transgression,» The same is companion to a destroyer.
He who is of a proud heart stirs up strife, But he who trusts in the LORD will be prospered.
He who trusts in his own heart is a fool, But whoever walks wisely will be delivered.
He who gives to the poor will not lack, But he who hides his eyes will have many curses.
When the wicked arise, men hide themselves; But when they perish, the righteous increase.
He who is often rebuked, and hardens his neck, Will suddenly be destroyed, and that without remedy.
When the righteous are in authority, the people rejoice; But when a wicked man rules, the people groan.
Whoever loves wisdom makes his father rejoice, But a companion of harlots wastes his wealth.
The king establishes the land by justice, But he who receives bribes overthrows it.
A man who flatters his neighbor Spreads a net for his feet.
By transgression an evil man is snared, But the righteous sings and rejoices.
The righteous considers the cause of the poor, But the wicked does not understand such knowledge.
Scoffers set a city aflame, But wise men turn away wrath.
If a wise man contends with a foolish man, Whether the fool rages or laughs, there is no peace.
The bloodthirsty hate the blameless, But the upright seek his well-being.
A fool vents all his feelings, But a wise man holds them back.
If a ruler pays attention to lies, All his servants become wicked.
The poor man and the oppressor have this in common: The LORD gives light to the eyes of both.
The king who judges the poor with truth, His throne will be established forever.
The rod and rebuke give wisdom, But a child left to himself brings shame to his mother.
When the wicked are multiplied, transgression increases; But the righteous will see their fall.
Correct your son, and he will give you rest; Yes, he will give delight to your soul.
Where there is no revelation, the people cast off restraint; But happy is he who keeps the law.
A servant will not be corrected by mere words; For though he understands, he will not respond.
Do you see a man hasty in his words? There is more hope for a fool than for him.
He who pampers his servant from childhood Will have him as a son in the end.
An angry man stirs up strife, And a furious man abounds in transgression.
A mańs pride will bring him low, But the humble in spirit will retain honor.
Whoever is a partner with a thief hates his own life; He swears to tell the truth, but reveals nothing.
The fear of man brings a snare, But whoever trusts in the LORD shall be safe.
Many seek the ruleŕs favor, But justice for man comes from the LORD.
An unjust man is an abomination to the righteous, And he who is upright in the way is an abomination to the wicked.
The words of Agur the son of Jakeh, his utterance. This man declared to Ithiel--to Ithiel and Ucal:
Surely I am more stupid than any man, And do not have the understanding of a man.
I neither learned wisdom Nor have knowledge of the Holy One.
Who has ascended into heaven, or descended? Who has gathered the wind in His fists? Who has bound the waters in a garment? Who has established all the ends of the earth? What is His name, and what is His Sońs name, If you know?
Every word of God is pure; He is a shield to those who put their trust in Him.
Do not add to His words, Lest He rebuke you, and you be found a liar.
Two things I request of You (Deprive me not before I die):
Remove falsehood and lies far from me; Give me neither poverty nor riches-- Feed me with the food allotted to me;
Lest I be full and deny You, And say, «Who is the LORD?» Or lest I be poor and steal, And profane the name of my God.
Do not malign a servant to his master, Lest he curse you, and you be found guilty.
There is a generation that curses its father, And does not bless its mother.
There is a generation that is pure in its own eyes, Yet is not washed from its filthiness.
There is a generation-- oh, how lofty are their eyes! And their eyelids are lifted up.
There is a generation whose teeth are like swords, And whose fangs are like knives, To devour the poor from off the earth, And the needy from among men.
The leech has two daughters-- Give and Give! There are three things that are never satisfied, Four never say, «Enough!»:
The grave, The barren womb, The earth that is not satisfied with water-- And the fire never says, «Enough!»
The eye that mocks his father, And scorns obedience to his mother, The ravens of the valley will pick it out, And the young eagles will eat it.
There are three things which are too wonderful for me, Yes, four which I do not understand:
The way of an eagle in the air, The way of a serpent on a rock, The way of a ship in the midst of the sea, And the way of a man with a virgin.
This is the way of an adulterous woman: She eats and wipes her mouth, And says, «I have done no wickedness.»
For three things the earth is perturbed, Yes, for four it cannot bear up:
For a servant when he reigns, A fool when he is filled with food,
A hateful woman when she is married, And a maidservant who succeeds her mistress.
There are four things which are little on the earth, But they are exceedingly wise:
The ants are a people not strong, Yet they prepare their food in the summer;
The rock badgers are a feeble folk, Yet they make their homes in the crags;
The locusts have no king, Yet they all advance in ranks;
The spider skillfully grasps with its hands, And it is in kingś palaces.
There are three things which are majestic in pace, Yes, four which are stately in walk:
A lion, which is mighty among beasts And does not turn away from any;
A greyhound, A male goat also, And a king whose troops are with him.
If you have been foolish in exalting yourself, Or if you have devised evil, put your hand on your mouth.
For as the churning of milk produces butter, And wringing the nose produces blood, So the forcing of wrath produces strife.
The words of King Lemuel, the utterance which his mother taught him:
What, my son? And what, son of my womb? And what, son of my vows?
Do not give your strength to women, Nor your ways to that which destroys kings.
It is not for kings, O Lemuel, It is not for kings to drink wine, Nor for princes intoxicating drink;
Lest they drink and forget the law, And pervert the justice of all the afflicted.
Give strong drink to him who is perishing, And wine to those who are bitter of heart.
Let him drink and forget his poverty, And remember his misery no more.
Open your mouth for the speechless, In the cause of all who are appointed to die.
Open your mouth, judge righteously, And plead the cause of the poor and needy.
Who can find a virtuous wife? For her worth is far above rubies.
The heart of her husband safely trusts her; So he will have no lack of gain.
She does him good and not evil All the days of her life.
She seeks wool and flax, And willingly works with her hands.
She is like the merchant ships, She brings her food from afar.
She also rises while it is yet night, And provides food for her household, And a portion for her maidservants.
She considers a field and buys it; From her profits she plants a vineyard.
She girds herself with strength, And strengthens her arms.
She perceives that her merchandise is good, And her lamp does not go out by night.
She stretches out her hands to the distaff, And her hand holds the spindle.
She extends her hand to the poor, Yes, she reaches out her hands to the needy.
She is not afraid of snow for her household, For all her household is clothed with scarlet.
She makes tapestry for herself; Her clothing is fine linen and purple.
Her husband is known in the gates, When he sits among the elders of the land.
She makes linen garments and sells them, And supplies sashes for the merchants.
Strength and honor are her clothing; She shall rejoice in time to come.
She opens her mouth with wisdom, And on her tongue is the law of kindness.
She watches over the ways of her household, And does not eat the bread of idleness.
Her children rise up and call her blessed; Her husband also, and he praises her:
«Many daughters have done well, But you excel them all.»
Charm is deceitful and beauty is passing, But a woman who fears the LORD, she shall be praised.
Give her of the fruit of her hands, And let her own works praise her in the gates.
Церковнославянский (рус)
При́тчи Соломо́на сы́на дави́дова, и́же ца́р­ст­вова во Изра́или,
позна́ти прему́дрость и наказа́нiе и уразумѣ́ти словеса́ му́дрости,
прiя́ти же изви́тiя слове́съ и разрѣше́нiя гада́нiй, уразумѣ́ти же пра́вду и́стин­ную и су́дъ исправля́ти:
да да́стъ незло́бивымъ кова́р­ст­во, отроча́ти же ю́ну чу́в­ст­во же и смы́слъ.
Си́хъ бо послу́шавъ, му́дрый прему́дрѣе бу́детъ, а разу́мный стро­и́тел­ст­во стя́жетъ:
уразумѣ́етъ же при́тчу и те́мное сло́во, рѣче́нiя же прему́дрыхъ и гада́нiя.
Нача́ло прему́дрости стра́хъ Госпо́день, ра́зумъ же бла́гъ всѣ́мъ творя́щымъ его́: благо­че́стiе же въ Бо́га нача́ло чу́в­ст­ва, прему́дрость же и наказа́нiе нечести́вiи уничижа́тъ.
Слы́ши, сы́не, наказа́нiе отца́ тво­его́ и не от­ри́ни завѣ́товъ ма́тере тво­ея́:
вѣне́цъ бо благода́тей прiи́меши на тво­е́мъ версѣ́ и гри́вну зла́ту о тво­е́й вы́и.
Сы́не, да не прельстя́тъ тебе́ му́жiе нечести́вiи, ниже́ да восхо́щеши,
а́ще помо́лятъ тя́, глаго́люще: иди́ съ на́ми, при­­общи́ся кро́ве, скры́емъ же въ зе́млю му́жа пра́ведна непра́ведно:
пожре́мъ же его́ я́коже а́дъ жи́ва, и во́змемъ па́мять его́ от­ земли́,
стяжа́нiе его́ многоцѣ́н­ное прiи́мемъ, испо́лнимъ же до́мы на́шя коры́стей:
жре́бiй же тво́й положи́ съ на́ми: о́бще же влага́лище стя́жемъ вси́, и мѣше́цъ еди́нъ да бу́детъ всѣ́мъ на́мъ.
Не иди́ въ пу́ть съ ни́ми: уклони́ же но́гу твою́ от­ сте́зь и́хъ:
но́зѣ бо и́хъ на зло́ теку́тъ, и ско́ри су́ть излiя́ти кро́вь.
Не безъ пра́вды бо простира́ют­ся мре́жи перна́тымъ:
ті́и бо убі́й­ст­ву при­­обща́ющеся, сокро́вищ­ст­вуютъ себѣ́ зла́я: разруше́нiе же муже́й законопресту́пныхъ зло́.
Сі́и путiе́ су́ть всѣ́хъ творя́щихъ беззако́н­ная: нече́стiемъ бо свою́ ду́шу отъ­е́млютъ.
Прему́дрость во исхо́дѣхъ по­е́т­ся, въ сто́гнахъ же дерзнове́нiе во́дитъ,
на кра́ехъ же стѣ́нъ проповѣ́дует­ся, у вра́тъ же си́льныхъ при­­сѣди́тъ, во вратѣ́хъ же гра́да дерза́ющи глаго́летъ:
ели́ко у́бо вре́мя незло́бивiи держа́т­ся пра́вды, не постыдя́т­ся: безу́мнiи же доса́ды су́ще жела́телiе, нечести́вiи бы́в­ше, воз­ненави́дѣша чу́в­ст­во
и пови́н­ни бы́ша обличе́ниемъ. Се́, предложу́ ва́мъ мо­его́ дыха́нiя рѣче́нiе, научу́ же ва́съ мо­ему́ словеси́.
Поне́же зва́хъ, и не послу́шасте, и простира́хъ словеса́, и не внима́сте,
но от­мета́сте моя́ совѣ́ты и мо­и́мъ обличе́ниемъ не внима́сте:
у́бо и а́зъ ва́­шей поги́бели посмѣю́ся, пора́дуюся же, егда́ прiи́детъ ва́мъ па́губа,
и егда́ прiи́детъ на вы́ внеза́пу мяте́жъ, низвраще́нiе же подо́бно бу́ри прiи́детъ, или́ егда́ прiи́детъ ва́мъ печа́ль и градоразоре́нiе, или́ егда́ на́йдетъ на вы́ па́губа.
Бу́детъ бо егда́ при­­зове́те мя́, а́зъ же не послу́шаю ва́съ: взы́щутъ мене́ злі́и и не обря́щутъ.
Возненави́дѣша бо прему́дрость, словесе́ же Госпо́дня не прiя́ша:
ниже́ хотѣ́ша внима́ти мо­и́мъ совѣ́томъ, руга́хуся же мо­и́мъ обличе́ниемъ.
Тѣ́мже снѣдя́тъ сво­и́хъ путі́й плоды́ и сво­его́ нече́стiя насы́тят­ся:
и́бо, зане́ оби́дѣша младе́нцевъ, убiе́ни бу́дутъ, и истяза́нiе нечести́выя погуби́тъ.
Мене́ же слу́шаяй всели́т­ся на упова́нiи и почі́етъ безъ стра́ха от­ вся́каго зла́.
Сы́не, а́ще прiи́мъ глаго́лъ мо­ея́ за́повѣди, скры́еши въ себѣ́,
послу́шаетъ прему́дрости твое́ у́хо, и при­­ложи́ши се́рдце твое́ къ ра́зуму: при­­ложи́ши же е́ въ наказа́нiе сы́ну тво­ему́.
А́ще бо прему́дрость при­­зове́ши и ра́зуму да́си гла́съ тво́й, чу́в­ст­во же взы́щеши вели́кимъ гла́сомъ,
и а́ще взы́щеши ея́ я́ко сребра́, и я́коже сокро́вища испыта́еши ю́:
тогда́ уразумѣ́еши стра́хъ Госпо́день и позна́нiе Бо́жiе обря́щеши:
я́ко Госпо́дь дае́тъ прему́дрость, и от­ лица́ его́ позна́нiе и ра́зумъ:
и сокро́вищ­ст­вуетъ исправля́ющымъ спасе́нiе, защища́етъ же ше́­ст­вiе и́хъ,
е́же сохрани́ти пути́ оправда́нiй, и пу́ть благоговѣ́ин­ству­ю­щихъ его́ сохрани́тъ.
Тогда́ уразумѣ́еши пра́вду и су́дъ и испра́виши вся́ стези́ благі́я.
А́ще бо прiи́детъ прему́дрость въ твою́ мы́сль, чу́в­ст­во же тво­е́й души́ добро́ бы́ти воз­мни́т­ся,
совѣ́тъ до́бръ сохрани́тъ тя́, помышле́нiе же преподо́бное соблюде́тъ тя́,
да изба́витъ тя́ от­ пути́ зла́го и от­ му́жа, глаго́люща ничто́же вѣ́рно.
О, оста́вив­шiи пути́ пра́выя, е́же ходи́ти въ путе́хъ тмы́!
о, веселя́щiися о злы́хъ и ра́ду­ю­щiися о развраще́нiи злѣ́мъ!
и́хже стези́ стро́потны, и кри́ва тече́нiя и́хъ, е́же дале́че тя́ сотвори́ти от­ пути́ пра́ва,
и чу́жда от­ пра́веднаго ра́зума. Сы́не, да тя́ не пости́гнетъ совѣ́тъ злы́й,
оставля́яй уче́нiе ю́ности, и завѣ́та Боже­с­т­вен­наго забы́вый:
поста́ви бо при­­ сме́рти до́мъ сво́й и при­­ а́дѣ съ земны́ми дѣя́нiя своя́.
Вси́ ходя́щiи по нему́ не воз­вратя́т­ся, ниже́ пости́гнутъ сте́зь пра́выхъ: ни бо́ дости́гнутъ лѣ́тъ жи́зни.
А́ще бо бы́ша ходи́ли въ стези́ благі́я, обрѣли́ у́бо бы́ша стези́ пра́вы гла́дки: бла́зи бу́дутъ жи́телiе на земли́, незло́бивiи же оста́нутъ на не́й:
я́ко пра́вiи вселя́т­ся на земли́, и преподо́бнiи оста́нутъ на не́й.
Путiе́ нечести́выхъ от­ земли́ поги́бнутъ, пребеззако́н­нiи же изри́нут­ся от­ нея́.
Сы́не, мо­и́хъ зако́новъ не забыва́й, глаго́лы же моя́ да соблюда́етъ твое́ се́рдце:
долготу́ бо житiя́ и лѣ́та жи́зни и ми́ръ при­­ложа́тъ тебѣ́.
Ми́лостыни и вѣ́ра да не оскудѣва́ютъ тебѣ́: обложи́ же я́ на тво­е́й вы́и и напиши́ я́ на скрижа́ли се́рдца тво­его́: и обря́щеши благода́ть.
И промышля́й до́брая предъ Го́сподемъ [Бо́гомъ] и человѣ́ки.
Бу́ди упова́я всѣ́мъ се́рдцемъ на Бо́га, о тво­е́й же прему́дрости не воз­носи́ся:
во всѣ́хъ путе́хъ тво­и́хъ познава́й ю́, да исправля́етъ пути́ твоя́.
Не бу́ди му́дръ о себѣ́: бо́йся же Бо́га и уклоня́йся от­ вся́каго зла́:
тогда́ исцѣле́нiе бу́детъ тѣ́лу тво­ему́ и уврачева́нiе косте́мъ тво­и́мъ.
Чти́ Го́спода от­ пра́ведныхъ тво­и́хъ трудо́въ и нача́тки дава́й ему́ от­ тво­и́хъ плодо́въ пра́вды:
да испо́лнят­ся жи́тницы твоя́ мно́же­с­т­вомъ пшени́цы, вино́ же точи́ла твоя́ да источа́ютъ.
Сы́не, не прене­брега́й наказа́нiя Госпо́дня, ниже́ ослабѣва́й от­ него́ облича́емь:
его́же бо лю́битъ Госпо́дь, наказу́етъ, бiе́тъ же вся́каго сы́на, его́же прiе́млетъ.
Блаже́нъ человѣ́къ, и́же обрѣ́те прему́дрость, и сме́ртенъ, и́же увѣ́дѣ ра́зумъ.
Лу́чше бо сiю́ купова́ти, не́жели зла́та и сребра́ сокро́вища:
честнѣ́йша же е́сть ка́менiй многоцѣ́н­ныхъ: не сопротивля́ет­ся е́й ничто́же лука́во, благозна́тна е́сть всѣ́мъ при­­ближа́ющымся е́й: вся́ко же честно́е недосто́йно ея́ е́сть.
Долгота́ бо житiя́ и лѣ́та жи́зни въ десни́цѣ ея́, въ шу́йцѣ же ея́ бога́т­ст­во и сла́ва:
от­ у́стъ ея́ исхо́дитъ пра́вда, зако́нъ же и ми́лость на язы́цѣ но́ситъ.
Путiе́ ея́ путiе́ добри́, и вся́ стези́ ея́ ми́рны.
Дре́во живота́ е́сть всѣ́мъ держа́щымся ея́, и воскланя́ющымся на ню́, я́ко на Го́спода, тверда́.
Бо́гъ прему́дростiю основа́ зе́млю, угото́ва же небеса́ ра́зумомъ:
въ чу́в­ст­вѣ его́ бе́здны разверзо́шася, о́блацы же источи́ша ро́су.
Сы́не, да не премине́ши, соблюди́ же мо́й совѣ́тъ и мы́сль:
да жива́ бу́детъ душа́ твоя́, и благода́ть бу́детъ на тво­е́й вы́и:
[бу́детъ же исцѣле́нiе пло́темъ тво­и́мъ и уврачева́нiе косте́мъ тво­и́мъ:]
да хо́диши надѣ́яся въ ми́рѣ во всѣ́хъ путе́хъ тво­и́хъ, нога́ же твоя́ не по́ткнет­ся.
А́ще бо ся́деши, безбоя́зненъ бу́деши, а́ще же поспи́ши, сла́достно поспи́ши.
И не убо­и́шися стра́ха наше́дшаго, ниже́ устремле́нiя нечести́выхъ находя́щаго:
Госпо́дь бо бу́детъ на всѣ́хъ путе́хъ тво­и́хъ и утверди́тъ но́гу твою́, да не поползне́шися.
Не от­рецы́ся благотвори́ти тре́бу­ю­щему, егда́ и́мать рука́ твоя́ помога́ти.
Не рцы́: от­ше́дъ воз­врати́ся, и зау́тра да́мъ, си́льну ти́ су́щу благотвори́ти: не вѣ́си бо, что́ породи́тъ де́нь находя́й.
Не соплета́й на дру́га тво­его́ зла́, при­­ше́лца су́ща и упова́юща на тя́.
Не вражду́й на человѣ́ка ту́не, да не что́ на тя́ содѣ́етъ зло́е.
Не стяжи́ злы́хъ муже́й поноше́нiя, ни воз­ревну́й путе́мъ и́хъ.
Нечи́стъ бо предъ Го́сподемъ вся́къ законопресту́пникъ и съ пра́ведными не сочетава́ет­ся.
Кля́тва Госпо́дня въ домѣ́хъ нечести́выхъ, дворы́ же пра́ведныхъ благословля́ют­ся.
Госпо́дь го́рдымъ проти́вит­ся, смире́н­нымъ же дае́тъ благода́ть.
Сла́ву прему́дрiи наслѣ́дятъ, нечести́вiи же воз­несо́ша безче́стiе.
Послу́шайте, дѣ́ти, наказа́нiя о́тча и внемли́те разумѣ́ти помышле́нiе,
да́ръ бо благі́й да́рую ва́мъ: мо­его́ зако́на не оставля́йте.
Сы́нъ бо бы́хъ и а́зъ отцу́ послушли́вый, и люби́мый предъ лице́мъ ма́тере,
и́же глаго́лаша и учи́ша мя́: да утвержда́ет­ся на́­ше сло́во въ тво­е́мъ се́рдцы: храни́ за́повѣди, не забыва́й:
стяжи́ прему́дрость, стяжи́ ра́зумъ: не забу́ди, ниже́ пре́зри рѣче́нiя мо­и́хъ у́стъ, ниже́ уклони́ся от­ глаго́лъ у́стъ мо­и́хъ.
Не оста́ви ея́, и и́мет­ся тебе́: воз­желѣ́й ея́, и соблюде́тъ тя́.
Нача́ло прему́дрости: стяжа́ти прему́дрость, и во все́мъ стяжа́нiи тво­е́мъ стяжи́ ра́зумъ.
Огради́ ю́, и воз­несе́тъ тя́: почти́ ю́, да тя́ объи́метъ,
да да́стъ главѣ́ тво­е́й вѣне́цъ благода́тей, вѣнце́мъ же сла́дости защи́титъ тя́.
Слы́ши, сы́не, и прiими́ моя́ словеса́, и умно́жат­ся лѣ́та живота́ тво­его́, да ти́ бу́дутъ мно́зи путiе́ житiя́.
Путе́мъ бо прему́дрости учу́ тя, наставля́ю же тебе́ на тече́нiя пра́вая:
а́ще бо хо́диши, не за́пнут­ся стопы́ твоя́: а́ще ли тече́ши, не утруди́шися.
Ими́ся мо­его́ наказа́нiя, не оста́ви, но сохрани́ е́ себѣ́ въ жи́знь твою́.
На пути́ нечести́выхъ не иди́, ниже́ воз­ревну́й путе́мъ законопресту́пныхъ.
На не́мже а́ще мѣ́стѣ во́я соберу́тъ, не иди́ та́мо: уклони́ся же от­ ни́хъ и измѣни́:
не у́снутъ бо, а́ще зла́ не сотворя́тъ: отъ­и́мет­ся со́нъ от­ ни́хъ, и не спя́тъ:
ті́и бо пита́ют­ся пи́щею нече́стiя, вино́мъ же законопресту́пнымъ упива́ют­ся.
Путі́е же пра́ведныхъ подо́бнѣ свѣ́ту свѣ́тят­ся: предхо́дятъ и просвѣща́ютъ, до́ндеже испра́вит­ся де́нь.
Путiе́ же нечести́выхъ те́мни: не вѣ́дятъ, ка́ко претыка́ют­ся.
Сы́не, мо­и́мъ глаго́ломъ внима́й, къ мо­и́мъ же словесе́мъ при­­лага́й у́хо твое́:
да не оскудѣ́ютъ ти́ исто́чницы тво­и́, храни́ я́ въ се́рдцы тво­е́мъ:
живо́тъ бо су́ть всѣ́мъ обрѣта́ющымъ я́ и все́й пло́ти и́хъ исцѣле́нiе.
Вся́цѣмъ хране́нiемъ блюди́ твое́ се́рдце: от­ си́хъ бо исхо́дища живота́.
Отими́ от­ себе́ стропти́ва уста́, и оби́дливы устнѣ́ дале́че от­ тебе́ от­ри́ни.
О́чи тво­и́ пра́во да зря́тъ, и вѣ́жди тво­и́ да помава́ютъ пра́ведная.
Пра́ва тече́нiя твори́ тво­и́ма нога́ма и пути́ твоя́ исправля́й.
Не уклони́ся ни на де́сно, ни на шу́е: от­врати́ же но́гу твою́ от­ пути́ зла́:
пути́ бо десны́я вѣ́сть Госпо́дь, развраще́ни же су́ть, и́же ошу́юю.
То́й же пра́ва сотвори́тъ тече́нiя твоя́, и хожде́нiя твоя́ въ ми́рѣ поспѣши́тъ.
Сы́не, мо­е́й прему́дрости внима́й, къ мо­и́мъ же словесе́мъ при­­лага́й у́хо твое́,
да сохрани́ши мы́сль благу́ю: чу́в­ст­во же мо­и́хъ усте́нъ заповѣ́даетъ тебѣ́.
Не внима́й злѣ́й женѣ́: ме́дъ бо ка́плетъ от­ усте́нъ жены́ блудни́цы, я́же на вре́мя наслажда́етъ тво́й горта́нь:
послѣди́ же горча́е же́лчи обря́щеши, и изощре́н­ну па́че меча́ обою́ду о́стра:
безу́мiя бо но́зѣ низво́дятъ употребля́ющихъ ю́ со сме́ртiю во а́дъ, стопы́ же ея́ не утвержда́ют­ся:
на пути́ бо живо́тныя не нахо́дитъ, заблужде́н­на же тече́нiя ея́ и неблагоразу́мна.
Ны́нѣ у́бо, сы́не, послу́шай мене́ и не от­ринове́н­на сотвори́ моя́ словеса́:
дале́че от­ нея́ сотвори́ пу́ть тво́й и не при­­бли́жися ко две́ремъ домо́въ ея́,
да не преда́стъ ины́мъ живота́ тво­его́, и тво­его́ житiя́ неми́лостивымъ,
да не насы́тят­ся ині́и тво­ея́ крѣ́пости, тво­и́ же труды́ въ до́мы чужды́я вни́дутъ,
и раска́ешися на послѣ́докъ тво́й, егда́ истру́т­ся пло́ти тѣ́ла тво­его́, и рече́ши:
ка́ко воз­ненави́дѣхъ наказа́нiе, и от­ обличе́нiй уклони́ся се́рдце мое́?
не послу́шахъ гла́са наказу́ющаго мя́, и ко уча́щему мя́ не при­­лага́хъ у́ха мо­его́:
вма́лѣ бѣ́хъ во вся́цѣмъ злѣ́ посредѣ́ це́ркве и со́нмища.
Сы́не, пі́й во́ды от­ сво­и́хъ сосу́довъ и от­ тво­и́хъ кладенце́въ исто́чника:
да преизлива́ют­ся тебѣ́ во́ды от­ тво­его́ исто́чника, во твоя́ же пути́ да про­исхо́дятъ твоя́ во́ды.
Да бу́дутъ тебѣ́ еди́ному имѣ́нiя, и да никто́же чу́ждь при­­части́т­ся тебѣ́.
Исто́чникъ тво­ея́ воды́ да бу́детъ тебѣ́ тво́й, и весели́ся съ жено́ю, я́же от­ ю́ности тво­ея́:
еле́нь любве́ и жребя́ тво­и́хъ благода́тей да бесѣ́дуетъ тебѣ́, твоя́ же да предъи́детъ тебѣ́ и да бу́детъ съ тобо́ю во вся́ко вре́мя: въ дру́жбѣ бо сея́ спребыва́яй умно́женъ бу́деши.
Не мно́гъ бу́ди къ чужде́й, ниже́ объя́тъ бу́ди объя́тiи не тво­ея́:
предъ очи́ма бо су́ть Бо́жiима путiе́ му́жа, вся́ же тече́нiя его́ назира́етъ.
Законопреступле́нiя му́жа уловля́ютъ: плени́цами же сво­и́хъ грѣхо́въ кі́йждо затяза́ет­ся.
Се́й скончава́ет­ся съ ненака́зан­ными: от­ мно́же­ст­ва же сво­его́ житiя́ изве́ржет­ся и погиба́етъ за безу́мiе.
Сы́не, а́ще поручи́шися за тво­его́ дру́га, преда́си твою́ ру́ку врагу́.
Сѣ́ть бо крѣпка́ му́жу сво­и́ устнѣ́, и плѣня́ет­ся устна́ми сво­и́хъ у́стъ.
Твори́, сы́не, я́же а́зъ заповѣ́дую ти́, и спаса́йся: и́деши бо въ ру́цѣ злы́хъ за тво­его́ дру́га: бу́ди не ослабѣва́я, поощря́й же и тво­его́ дру́га, его́же испоручи́лъ еси́.
Не да́ждь сна́ тво­и́ма очи́ма, ниже́ да воз­дре́млеши тво­и́ма вѣ́ждома,
да спасе́шися а́ки се́рна от­ тене́тъ и я́ко пти́ца от­ сѣ́ти.
Иди́ ко мра́вiю, о, лѣни́ве, и поревну́й ви́дѣвъ пути́ его́, и бу́ди о́наго мудрѣ́йшiй:
о́нъ бо, не су́щу ему́ земледѣ́лцу, ниже́ ну́дящаго его́ имѣ́яй, ниже́ подъ влады́кою сы́й,
гото́витъ въ жа́тву пи́щу и мно́гое въ лѣ́то твори́тъ угото́ванiе.
Или́ иди́ ко пчелѣ́ и увѣ́ждь, ко́ль дѣ́лателница е́сть, дѣ́ланiе же ко́ль честно́е твори́тъ:
ея́же трудо́въ ца́рiе и прості́и во здра́вiе употребля́ютъ, люби́ма же е́сть всѣ́ми и сла́вна:
а́ще си́лою и немощна́ су́щи, [но] прему́дростiю почте́на про­изведе́ся.
Доко́лѣ, о, лѣни́ве, лежи́ши? когда́ же от­ сна́ воста́неши?
Ма́ло у́бо спи́ши, ма́ло же сѣди́ши, ма́ло же дре́млеши, ма́ло же объе́млеши пе́рси рука́ма:
пото́мъ же на́йдетъ тебѣ́ а́ки зо́лъ пу́тникъ убо́же­с­т­во: ску́дость же а́ки благі́й тече́цъ.
А́ще же не лѣни́въ бу́деши, прiи́детъ я́ко исто́чникъ жа́тва твоя́, ску́дость же а́ки злы́й тече́цъ [от­ тебе́] от­бѣжи́тъ.
Му́жъ безу́менъ и законопресту́пный хо́дитъ въ пути́ не бла́ги:
то́й же намиза́етъ о́комъ и зна́менiе дае́тъ ного́ю, учи́тъ же помава́нiемъ пе́рстовъ.
Развраще́н­но же се́рдце куе́тъ зла́я: на вся́кое вре́мя таковы́й мяте́жы составля́етъ гра́ду.
Сего́ ра́ди внеза́пу при­­хо́дитъ ему́ поги́бель, разсѣче́нiе и сокруше́нiе неисцѣ́льное.
Я́ко ра́дует­ся о всѣ́хъ, и́хже ненави́дитъ Бо́гъ, сокруша́ет­ся же за нечистоту́ души́:
о́ко досади́теля, язы́къ непра́ведный, ру́цѣ пролива́ющя кро́вь пра́веднаго,
и се́рдце кую́щее мы́сли злы́, и но́зѣ тща́щыяся зло́ твори́ти потребя́т­ся.
Разжиза́етъ лжы́ свидѣ́тель непра́веденъ и насыла́етъ суды́ посредѣ́ бра́тiй.
Сы́не, храни́ зако́ны отца́ тво­его́ и не от­ри́ни наказа́нiя ма́тере тво­ея́:
навяжи́ же я́ на твою́ ду́шу при́сно и обяжи́ и́хъ о тво­е́й вы́и.
Егда́ хо́диши, води́ ю́, и съ тобо́ю да бу́детъ: егда́ же спи́ши, да храни́тъ тя́, да востаю́щу ти́ глаго́летъ съ тобо́ю.
Зане́ свѣти́лникъ за́повѣдь зако́на и свѣ́тъ, и пу́ть жи́зни, и обличе́нiе, и наказа́нiе,
е́же сохрани́ти тя́ от­ жены́ мужа́ты и от­ наважде́нiя язы́ка чужда́го.
Сы́не, да не побѣди́тъ тя́ добро́ты по́хоть, ниже́ уловле́нъ бу́ди тво­и́ма очи́ма, ниже́ да совосхи́тишися вѣ́ждами ея́.
Цѣна́ бо блудни́цы, ели́ка еди́наго хлѣ́ба: жена́ же муже́й честны́я ду́шы уловля́етъ.
Ввя́жетъ ли кто́ о́гнь въ нѣ́дра, ри́зъ же [сво­и́хъ] не сожже́тъ ли?
Или́ ходи́ти кто́ бу́детъ на у́глiехъ о́гнен­ныхъ, но́гъ же не сожже́тъ ли?
Та́ко в­ше́дый къ женѣ́ мужа́тѣй не безъ вины́ бу́детъ, ниже́ вся́къ при­­каса́йся е́й.
Не ди́вно, а́ще кто́ я́тъ бу́детъ крады́й: кра́детъ бо, да насы́титъ ду́шу свою́ а́лчущую:
а́ще же я́тъ бу́детъ, воз­да́стъ седмери́цею, и вся́ имѣ́нiя своя́ да́въ, изба́витъ себе́.
Прелюбо­дѣ́й же за ску́дость ума́ поги́бель души́ сво­е́й содѣва́етъ,
болѣ́зни же и безче́стiе понесе́тъ: поноше́нiе же его́ не загла́дит­ся во вѣ́къ:
испо́лнена бо ре́вности я́рость му́жа ея́: не пощади́тъ въ де́нь суда́,
не измѣни́тъ ни еди́ною цѣно́ю вражды́, ниже́ разрѣши́т­ся мно́гими дарми́.
Сы́не, храни́ моя́ словеса́, моя́ же за́повѣди скры́й у себе́.
Сы́не, чти́ Го́спода, и укрѣпи́шися: кромѣ́ же его́ не бо́йся ино́го.
Храни́ моя́ за́повѣди, и поживе́ши, словеса́ же моя́ я́ко зѣ́ницы о́чiю:
обложи́ же и́ми твоя́ пе́рсты, напиши́ же я́ на скрижа́ли се́рдца тво­его́.
Нарцы́ прему́дрость сестру́ тебѣ́ бы́ти, ра́зумъ же зна́емь сотвори́ тебѣ́,
да тя́ соблюде́тъ от­ жены́ чужді́я и лука́выя, а́ще тя́ словесы́ льсти́выми облага́ти на́чнетъ:
око́нцемъ бо изъ до́му сво­его́ на пути́ при­­ни́чущи,
его́же а́ще у́зритъ от­ безу́мныхъ ча́дъ ю́ношу скудо­у́мна,
проходя́щаго ми́мо у́гла въ распу́тiихъ до́му ея́
и глаго́лющаго въ те́мный ве́черъ, егда́ упоко­е́нiе бу́детъ нощно́е и мра́чно­е:
жена́ же сря́щетъ его́, зра́къ иму́щи прелюбо­дѣ́йничь, я́же твори́тъ ю́ныхъ пари́ти сердца́мъ: воскри́лена же е́сть и блу́дна,
въ дому́ же не почива́ютъ но́зѣ ея́:
вре́мя бо нѣ́кое внѣ́ глуми́т­ся, вре́мя же на распу́тiихъ при­­ вся́цѣмъ у́глѣ при­­сѣди́тъ:
пото́мъ е́мши лобза́етъ его́, безсту́днымъ же лице́мъ рече́тъ къ нему́:
же́ртва ми́рна ми́ е́сть, дне́сь воз­даю́ обѣ́ты моя́:
сего́ ра́ди изыдо́хъ въ срѣ́тенiе тебѣ́, жела́ющи лица́ тво­его́, обрѣто́хъ тя́:
простира́лами покры́хъ о́дръ мо́й, ковра́ми же сугу́быми постла́хъ, и́же от­ Еги́пта,
шафра́номъ посы́пахъ ло́же мое́ и до́мъ мо́й кори́цею:
прiиди́ и наслади́мся любве́ да́же до у́тра, гряди́ и поваля́емся въ по́хоти:
нѣ́сть бо му́жа мо­его́ въ дому́, отъи́де въ пу́ть дале́че,
дово́лно сребра́ взя́ съ собо́ю, по мно́гихъ дне́хъ воз­врати́т­ся въ до́мъ сво́й.
И прельсти́ его́ мно́гою бесѣ́дою, тене́тами же усте́нъ [въ блу́дъ] при­­влече́ его́.
О́нъ же а́бiе послѣ́дова е́й обюро́дѣвъ, и я́коже во́лъ на заколе́нiе веде́т­ся, и я́ко пе́съ на у́зы,
или́ я́ко еле́нь уя́звленъ стрѣло́ю въ я́тра: и спѣши́тъ я́ко пти́ца въ сѣ́ть, не вѣ́дый, я́ко на ду́шу свою́ тече́тъ.
Ны́нѣ у́бо, сы́не, послу́шай мене́ и внима́й глаго́ломъ у́стъ мо­и́хъ,
да не уклони́т­ся въ пути́ ея́ се́рдце твое́,
и да не прельсти́шися въ стезя́хъ ея́: мно́гихъ бо уязви́в­ши низве́рже, и безчи́слен­ни су́ть, и́хже уби́ла е́сть:
путiе́ а́довы до́мъ ея́, низводя́щiи въ сокро́вища сме́ртная.
Тѣ́мже ты́ прему́дрость проповѣ́ждь, да ра́зумъ послу́шаетъ тебе́.
На высо́кихъ бо крае́хъ е́сть, посредѣ́ же сте́зь сто­и́тъ:
при­­ вратѣ́хъ бо си́льныхъ при­­сѣди́тъ, во вхо́дѣхъ же по­е́т­ся.
Ва́съ, о, человѣ́цы, молю́, и вдаю́ мо́й гла́съ сыно́мъ человѣ́ческимъ.
Уразумѣ́йте, незло́бивiи, кова́р­ст­во, ненака́зан­нiи же, при­­ложи́те се́рдце.
Послу́шайте мене́: честна́я бо реку́ и изнесу́ от­ усте́нъ пра́вая.
Я́ко и́стинѣ по­учи́т­ся горта́нь мо́й, ме́рзки же предо мно́ю устны́ лжи́выя.
Съ пра́вдою вси́ глаго́лы у́стъ мо­и́хъ, ничто́же въ ни́хъ стро́потно, ниже́ развраще́н­но.
Вся́ пра́ва разумѣва́ющымъ, и пра́ва обрѣта́ющымъ ра́зумъ.
Прiими́те наказа́нiе, а не сребро́, и ра́зумъ па́че зла́та искуше́на: избира́йте же вѣ́дѣнiе па́че зла́та чи́ста.
Лу́чши бо прему́дрость ка́менiй многоцѣ́н­ныхъ, вся́кое же честно́е недосто́йно ея́ е́сть.
А́зъ прему́дрость всели́хъ совѣ́тъ, и ра́зумъ и смы́слъ а́зъ при­­зва́хъ.
Стра́хъ Госпо́день ненави́дитъ непра́вды, досажде́нiя же и горды́ни, и пути́ лука́выхъ: воз­ненави́дѣхъ же а́зъ развраще́н­ныя пути́ злы́хъ.
Мо́й совѣ́тъ и утвержде́нiе, мо́й ра́зумъ, моя́ же крѣ́пость.
Мно́ю ца́рiе ца́р­ст­вуютъ, и си́льнiи пи́шутъ пра́вду:
мно́ю вельмо́жи велича́ют­ся, и власти́тилiе мно́ю держа́тъ зе́млю.
А́зъ лю́бящыя мя́ люблю́, и́щущiи же мене́ обря́щутъ благода́ть.
Бога́т­ст­во и сла́ва моя́ е́сть, и стяжа́нiе мно́гихъ и пра́вда.
Лу́чше е́сть плоди́ти мене́, па́че зла́та и ка́менiя дра́га: мо­и́ же плоды́ лу́чше сребра́ избра́н­на.
Въ путе́хъ пра́вды хожду́ и посредѣ́ сте́зь оправда́нiя живу́,
да раздѣлю́ лю́бящымъ мя́ имѣ́нiе, и сокро́вища и́хъ испо́лню благи́хъ.
А́ще воз­вѣщу́ ва́мъ быва́ющая на вся́къ де́нь, помяну́, я́же от­ вѣ́ка, исчести́.
Госпо́дь созда́ мя {Евр.: стяжа́ мя.} нача́ло путі́й сво­и́хъ въ дѣла́ своя́,
пре́жде вѣ́къ основа́ мя, въ нача́лѣ, пре́жде не́же зе́млю сотвори́ти,
и пре́жде не́же бе́здны содѣ́лати, пре́жде не́же про­изы́ти исто́чникомъ во́дъ,
пре́жде не́же гора́мъ водрузи́тися, пре́жде же всѣ́хъ холмо́въ ражда́етъ мя́.
Госпо́дь сотвори́ страны́ и ненаселе́н­ныя, и концы́ населе́н­ныя поднебе́сныя.
Егда́ гото́вяше не́бо, съ ни́мъ бѣ́хъ, и егда́ от­луча́­ше престо́лъ сво́й на вѣ́трѣхъ,
и егда́ крѣ́пки творя́ше вы́шнiя о́блаки, и егда́ тве́рды полага́­ше исто́чники поднебе́сныя,
и егда́ полага́­ше мо́рю предѣ́лъ его́, да во́ды не ми́мо и́дутъ у́стъ его́, и крѣ́пка творя́ше основа́нiя земли́, бѣ́хъ при­­ не́мъ устроя́ющи.
А́зъ бѣ́хъ, о не́йже ра́довашеся, на вся́къ же де́нь веселя́хся предъ лице́мъ его́ на вся́ко вре́мя,
егда́ веселя́шеся вселе́н­ную соверши́въ, и веселя́шеся о сынѣ́хъ человѣ́ческихъ.
Ны́нѣ у́бо, сы́не, послу́шай мене́: и блаже́ни, и́же пути́ моя́ сохраня́тъ.
Услы́шите прему́дрость, и умудри́теся, и не от­мещи́те.
Блаже́нъ му́жъ, и́же послу́шаетъ мене́, и человѣ́къ, и́же пути́ моя́ сохрани́тъ, бдя́й при­­ мо­и́хъ две́рехъ при́сно, соблюда́яй пра́ги мо­и́хъ вхо́довъ:
исхо́ди бо мо­и́ исхо́ди живота́, и уготовля́ет­ся хотѣ́нiе от­ Го́спода:
согрѣша́ющiи же въ мя́ нече́­ст­вуютъ на своя́ ду́ши, и ненави́дящiи мя́ лю́бятъ сме́рть.
Прему́дрость созда́ себѣ́ до́мъ и утверди́ столпо́въ се́дмь:
закла́ своя́ же́ртвен­ная, и ра­ст­вори́ въ ча́ши сво­е́й вино́, и угото́ва свою́ трапе́зу:
посла́ своя́ рабы́, созыва́ющи съ высо́кимъ проповѣ́данiемъ на ча́шу, глаго́лющи:
и́же е́сть безу́менъ, да уклони́т­ся ко мнѣ́.
И тре́бу­ю­щымъ ума́ рече́: прiиди́те, яди́те мо́й хлѣ́бъ и пі́йте вино́, е́же ра­ст­вори́хъ ва́мъ:
оста́вите безу́мiе и жи́ви бу́дете, да во вѣ́ки воцарите́ся: и взыщи́те ра́зума, да поживете́ и испра́вите ра́зумъ въ вѣ́дѣнiи.
Наказу́яй злы́я прiи́метъ себѣ́ безче́стiе, облича́яй же нечести́ваго поро́чна сотвори́тъ себе́ [обличе́нiя бо нечести́вому ра́ны ему́].
Не облича́й злы́хъ, да не воз­ненави́дятъ тебе́: облича́й прему́дра, и воз­лю́битъ тя́.
Да́ждь прему́дрому вину́, и прему́дрѣйшiй бу́детъ: сказу́й пра́ведному, и при­­ложи́тъ прiима́ти.
Нача́ло прему́дрости стра́хъ Госпо́день, и совѣ́тъ святы́хъ ра́зумъ:
разумѣ́ти бо зако́нъ, по́мысла е́сть блага́го.
Си́мъ бо о́бразомъ мно́гое поживе́ши вре́мя, и при­­ложа́т­ся тебѣ́ лѣ́та живота́ тво­его́.
Сы́не, а́ще прему́дръ бу́деши, себѣ́ прему́дръ бу́деши и и́скрен­нимъ тво­и́мъ: а́ще же зо́лъ бу́деши, еди́нъ почерпне́ши зла́я.
Сы́нъ нака́занъ прему́дръ бу́детъ, безу́мный же слуго́ю употреби́т­ся.
*И́же утвержда́ет­ся на лжа́хъ, се́й пасе́тъ вѣ́тры, то́й же пожене́тъ пти́цы паря́щыя:
оста́ви бо пути́ сво­его́ виногра́да, въ стезя́хъ же сво­его́ земледѣ́ланiя заблуди́,
прохо́дитъ же сквоз­ѣ́ пусты́ню безво́дную и зе́млю опредѣле́н­ную въ жа́ждѣхъ, собира́етъ же рука́ма непло́дiе.
Жена́ безу́мная и проде́рзая скудна́ хлѣ́бомъ быва́етъ, я́же не вѣ́сть стыдѣ́нiя,
сѣ́де при­­ две́рехъ до́му сво­его́, на столцѣ́ я́вѣ на сто́гнахъ,
при­­зыва́ющая мимоходя́щихъ и исправля́ющихъ пути́ своя́:
и́же е́сть от­ ва́съ безу́мнѣйшiй, да уклони́т­ся ко мнѣ́: и лише́н­нымъ ра́зума повелѣва́ю, глаго́лющи:
хлѣ́бомъ сокрове́н­нымъ въ сла́дость при­­косни́теся и во́ду татьбы́ сла́дкую пі́йте.
О́нъ же не вѣ́сть, я́ко земноро́днiи у нея́ погиба́ютъ и во днѣ́ а́да обрѣта́ют­ся.
Но от­скочи́, не заме́дли на мѣ́стѣ ея́, ниже́ наста́ви о́ка сво­его́ къ не́й:
та́ко бо про́йдеши во́ду чужду́ю и пре́йдеши рѣку́ чужду́ю:
от­ воды́ же чужді́я оша́йся и от­ исто́чника чужда́го не пі́й,
да мно́гое вре́мя поживе́ши, и при­­ложа́т­ся тебѣ́ лѣ́та живота́.
Сы́нъ прему́дръ весели́тъ отца́, сы́нъ же безу́менъ печа́ль ма́тери.
Не по́льзуютъ сокро́вища беззако́н­ныхъ, пра́вда же изба́витъ от­ сме́рти.
Не убiе́тъ гла́домъ Госпо́дь ду́шу пра́ведную, живо́тъ же нечести́выхъ низврати́тъ.
Нищета́ му́жа смиря́етъ: ру́цѣ же му́же­с­т­вен­ныхъ обогаща́ют­ся.
Сы́нъ нака́занъ прему́дръ бу́детъ, безу́мный же слуго́ю употреби́т­ся: спасе́т­ся от­ зно́я сы́нъ разу́мный, вѣтротлѣ́ненъ же быва́етъ на жа́твѣ сы́нъ беззако́н­ный.
Благослове́нiе Госпо́дне на главѣ́ пра́веднаго: уста́ же нечести́выхъ покры́етъ пла́чь безвре́мен­ный.
Па́мять пра́ведныхъ съ похвала́ми: и́мя же нечести́выхъ угаса́етъ.
Прему́дръ се́рдцемъ прiи́метъ за́повѣди: непокрове́н­ный же устна́ма остроптѣва́я запне́т­ся.
И́же хо́дитъ про́сто, хо́дитъ надѣ́яся: развраща́я же пути́ своя́, позна́нъ бу́детъ.
Намиза́яй о́комъ съ ле́стiю собира́етъ муже́мъ печа́ли: облича́яй же со дерзнове́нiемъ миротвори́тъ.
Исто́чникъ жи́зни въ руцѣ́ пра́веднаго: уста́ же нечести́ваго покры́етъ па́губа.
Не́нависть воз­двиза́етъ ра́спрю: всѣ́хъ же нелюбо­при́телныхъ покрыва́етъ любо­́вь.
И́же от­ усте́нъ про­изно́ситъ прему́дрость, жезло́мъ бiе́тъ му́жа безсерде́чна.
Прему́дрiи скры́ютъ чу́в­ст­во, уста́ же проде́рзаго при­­ближа́ют­ся сокруше́нiю.
Стяжа́нiе бога́тыхъ гра́дъ тве́рдъ, сокруше́нiе же нечести́выхъ нищета́.
Дѣла́ пра́ведныхъ живо́тъ творя́тъ, пло́дове же нечести́выхъ грѣхи́.
Пути́ жи́зни храни́тъ наказа́нiе: наказа́нiемъ же не обличе́ный заблужда́етъ.
Покрыва́ютъ вражду́ устнѣ́ пра́выя: износя́щiи же укори́зну безу́мнѣйшiи су́ть.
От многосло́вiя не избѣжи́ши грѣха́: щадя́ же устнѣ́, разу́менъ бу́деши.
Сребро́ разжже́ное язы́къ пра́веднаго: се́рдце же нечести́ваго исче́знетъ.
Устнѣ́ пра́ведныхъ вѣ́дятъ высо́кая: безу́мнiи же въ ску́дости скончава́ют­ся.
Благослове́нiе Госпо́дне на главѣ́ пра́веднаго, сiе́ обогаща́етъ, и не и́мать при­­ложи́тися ему́ печа́ль въ се́рдцы.
Смѣ́хомъ безу́мный твори́тъ зла́я: прему́дрость же му́жеви ражда́етъ ра́зумъ.
Въ поги́бели нечести́вый обно́сит­ся: жела́нiе же пра́веднаго прiя́тно.
Преходя́щей бу́ри, нечести́вый исчеза́етъ, пра́ведный же уклони́вся спаса́ет­ся во вѣ́ки.
Я́коже гро́здiе зеле́ное вре́дъ зубо́мъ и ды́мъ очи́ма, та́ко законопреступле́нiе творя́щымъ е́.
Стра́хъ Госпо́день при­­лага́етъ дни́: лѣ́та же нечести́выхъ ума́лят­ся.
Пребыва́етъ съ пра́ведными весе́лiе, упова́нiе же нечести́выхъ погиба́етъ.
Утвержде́нiе преподобному стра́хъ Госпо́день, сокруше́нiе же творя́щымъ зла́я.
Пра́ведникъ во вѣ́ки не поколе́блет­ся: нечести́вiи же не населя́тъ земли́.
Уста́ пра́веднаго ка́плютъ прему́дрость, язы́къ же непра́веднаго поги́бнетъ:
устнѣ́ муже́й пра́ведныхъ ка́плютъ благода́ти, уста́ же нечести́выхъ развраща́ют­ся.
Мѣ́рила льсти́вая ме́рзость предъ Го́сподемъ, вѣ́съ же пра́ведный прiя́тенъ ему́.
Идѣ́же а́ще вни́детъ досажде́нiе, та́мо и безче́стiе: уста́ же смире́н­ныхъ по­уча́ют­ся прему́дрости.
Умира́яй пра́ведникъ оста́ви раска́янiе, удо́бна же быва́етъ и посмѣя́телна нечести́выхъ поги́бель.
Соверше́н­ство пра́выхъ наста́витъ и́хъ, и поползнове́нiе от­рица́ющихся плѣни́тъ и́хъ. Не упо́льзуютъ имѣ́нiя въ де́нь я́рости: пра́вда же изба́витъ от­ сме́рти.
Пра́вда непоро́чнаго исправля́етъ пути́, нече́стiе же впада́етъ въ непра́вду.
Пра́вда муже́й пра́выхъ изба́витъ и́хъ, безсовѣ́тiемъ же уловля́ют­ся беззако́н­нiи.
Сконча́в­шуся му́жу пра́ведну, не поги́бнетъ наде́жда: похвала́ же нечести́выхъ поги́бнетъ.
Пра́ведный от­ ло́ва убѣ́гнетъ, въ него́же мѣ́сто предае́т­ся нечести́вый.
Во устѣ́хъ нечести́выхъ сѣ́ть гра́жданомъ, чу́в­ст­во же пра́ведныхъ благопоспѣ́шно.
Во благи́хъ пра́ведныхъ испра́вит­ся гра́дъ, и въ поги́бели нечести́выхъ ра́дованiе.
Въ благослове́нiи пра́выхъ воз­вы́сит­ся гра́дъ, усты́ же нечести́выхъ раскопа́ет­ся.
Руга́ет­ся гра́жданомъ лише́н­ный ра́зума, му́жъ же му́дръ безмо́лвiе во́дитъ.
Му́жъ двоязы́ченъ от­крыва́етъ совѣ́ты въ со́нмищи, вѣ́рный же ду́хомъ таи́тъ ве́щы.
И́мже и нѣ́сть управле́нiя, па́даютъ а́ки ли́­ст­вiе, спасе́нiе же е́сть во мно́зѣ совѣ́тѣ.
Лука́вый злодѣ́й­ст­вуетъ, егда́ сочетава́ет­ся съ пра́веднымъ, ненави́дитъ же гла́са утвержде́нiя.
Жена́ благода́тна воз­но́ситъ му́жу сла́ву: престо́лъ же безче́стiя жена́ ненави́дящая пра́вды. Бога́т­ст­ва лѣни́вiи ску́дни быва́ютъ, крѣ́пцыи же утвержда́ют­ся бога́т­ст­вомъ.
Души́ сво­е́й благотвори́тъ му́жъ ми́лостивый, погубля́етъ же тѣ́ло свое́ неми́лостивый.
Нечести́вый твори́тъ дѣла́ непра́ведная: сѣ́мя же пра́ведныхъ мзда́ и́стины.
Сы́нъ пра́ведный ражда́ет­ся въ живо́тъ: гоне́нiе же нечести́ваго въ сме́рть.
Ме́рзость Го́сподеви путiе́ развраще́н­ни, прiя́тни же ему́ вси́ непоро́чнiи въ путе́хъ сво­и́хъ.
Въ ру́ку ру́цѣ вложи́въ непра́ведно, не безъ му́ки бу́детъ злы́хъ: сѣ́яй же пра́вду прiи́метъ мзду́ вѣ́рну.
Я́коже усеря́зь златы́й въ но́здрехъ свинiи́, та́ко женѣ́ зло­у́мнѣй лѣ́пота.
Жела́нiе пра́ведныхъ все́ благо́е, наде́жда же нечести́выхъ поги́бнетъ.
Су́ть, и́же своя́ сѣ́юще, мно́жайшая творя́тъ: су́ть же и собира́юще чужда́я, умаля́ют­ся.
Душа́ благослове́н­на вся́кая проста́я: му́жъ я́рый неблагообра́зенъ.
Удержава́яй пшени́цу оста́витъ ю́ язы́комъ: продая́й пшени́цу ску́по, от­ наро́да про́клятъ, благослове́нiе же Госпо́дне на главѣ́ подава́ющаго.
Творя́й блага́я и́щетъ благода́ти добры́: и́щущаго же зла́я пости́гнутъ его́.
Надѣ́яйся на бога́т­ст­во свое́, се́й паде́тъ: заступа́яй же пра́ведныхъ, то́й воз­сiя́етъ.
Не сматря́яй сво­его́ до́му наслѣ́дитъ вѣ́тры: порабо́таетъ же безу́мный разу́мному.
От плода́ пра́вды дре́во жи́зни прозяба́етъ: отъ­е́млют­ся же безвре́мен­но ду́ши беззако́н­ныхъ.
А́ще пра́ведный едва́ спаса́ет­ся, нечести́вый же и грѣ́шный гдѣ́ яви́т­ся?
Любя́й наказа́нiе лю́битъ чу́в­ст­во: ненави́дяй же обличе́нiя безу́менъ.
Лу́чше обрѣты́й благода́ть от­ Го́спода Бо́га: му́жъ же законопресту́пенъ премолча́нъ бу́детъ.
Не испра́вит­ся человѣ́къ от­ беззако́н­наго: коре́нiя же пра́ведныхъ не от­и́мут­ся.
Жена́ му́же­с­т­вен­ная вѣне́цъ му́жу сво­ему́: я́коже въ дре́вѣ че́рвь, та́ко му́жа погубля́етъ жена́ злотво́рная.
Мы́сли пра́ведныхъ судьбы́: управля́ютъ же нечести́вiи ле́сти.
Словеса́ нечести́выхъ льсти́ва въ кро́вь, уста́ же пра́выхъ изба́вятъ и́хъ.
А́може обрати́т­ся нечести́вый, исчеза́етъ: хра́мины же пра́ведныхъ пребыва́ютъ.
Уста́ разу́мнаго хвали́ма быва́ютъ от­ му́жа: слабосе́рдъ же поруга́емь быва́етъ.
Лу́чше му́жъ въ безче́стiи рабо́таяй себѣ́, не́жели че́сть себѣ́ обложи́въ и лиша́яйся хлѣ́ба.
Пра́ведникъ ми́луетъ ду́шы ското́въ сво­и́хъ: утро́бы же нечести́выхъ неми́лостивны.
Дѣ́лаяй свою́ зе́млю испо́лнит­ся хлѣ́бовъ: гоня́щiи же су́етная лише́ни ра́зума.
И́же е́сть сла́достенъ въ ви́н­нѣмъ пребыва́нiи, во сво­и́хъ тверды́нехъ оста́витъ безче́стiе.
Жела́нiя нечести́выхъ зла́: коре́нiе же благо­чести́выхъ въ тве́рдостехъ.
За грѣ́хъ усте́нъ впа́даетъ въ сѣ́ти грѣ́шникъ: избѣга́етъ же от­ ни́хъ пра́ведникъ.
Сматря́яй кро́тко поми́лованъ бу́детъ, а срѣта́яй во вратѣ́хъ оскорби́тъ ду́шы.
От плодо́въ у́стъ душа́ му́жа напо́лнит­ся благи́хъ, воз­дая́нiе же усте́нъ его́ воз­да́ст­ся ему́.
Путiе́ безу́мныхъ пра́ви предъ ни́ми: послу́шаетъ совѣ́товъ му́дрый.
Безу́мный а́бiе исповѣ́сть гнѣ́въ сво́й: кры́етъ же свое́ безче́стiе хи́трый.
Явле́н­ную вѣ́ру воз­вѣща́етъ пра́ведный: свидѣ́тель же непра́ведныхъ льсти́въ.
Су́ть, и́же глаго́люще уязвля́ютъ а́ки мечи́: язы́цы же прему́дрыхъ исцѣля́ютъ.
Устнѣ́ и́стин­ны исправля́ютъ свидѣ́тел­ст­во: свидѣ́тель же ско́ръ язы́къ и́мать непра́веденъ.
Ле́сть въ се́рдцы кую́щаго зла́я: хотя́щiи же ми́ра воз­веселя́т­ся.
Ничто́же непра́ведное уго́дно е́сть пра́ведному: нечести́вiи же испо́лнят­ся злы́хъ.
Ме́рзость Го́сподеви устнѣ́ лжи́вы: творя́й же вѣ́рно прiя́тенъ ему́.
Му́жъ разуми́вый престо́лъ чу́в­ст­вiя: се́рдце же безу́мныхъ сря́щетъ кля́твы.
Рука́ избра́н­ныхъ одержи́тъ удо́бь: льсти́вiи же бу́дутъ во плѣне́нiи.
Стра́шное сло́во се́рдце му́жа пра́ведна смуща́етъ, вѣ́сть же блага́я весели́тъ его́.
Разуми́въ пра́ведникъ себѣ́ дру́гъ бу́детъ: мы́сли же нечести́выхъ некро́тки: согрѣша́ющихъ пости́гнутъ зла́я, пу́ть же нечести́выхъ прельсти́тъ я́.
Не улучи́тъ льсти́вый лови́твы: стяжа́нiе же честно́е му́жъ чи́стый.
Въ путе́хъ пра́вды живо́тъ, путiе́ же злопо́мнящихъ въ сме́рть.
Сы́нъ благоразу́мный послушли́въ отцу́, сы́нъ же непокорли́вый въ поги́бель.
От плодо́въ пра́вды снѣ́сть благі́й: ду́шы же беззако́н­ныхъ погиба́ютъ безвре́мен­но.
И́же храни́тъ своя́ уста́, соблюда́етъ свою́ ду́шу: проде́рзивый же устна́ма устраши́тъ себе́.
Въ по́хотехъ е́сть вся́къ пра́здный: ру́ки же му́же­с­т­вен­ныхъ въ при­­лѣжа́нiи.
Словесе́ непра́ведна ненави́дитъ пра́ведникъ: нечести́вый же стыди́т­ся и не воз­ъимѣ́тъ дерзнове́нiя.
Пра́вда храни́тъ незло́бивыя: нечести́выя же злы́ твори́тъ грѣ́хъ.
Су́ть богатя́ще себе́, ничесо́же иму́ще: и су́ть смиря́ющеся во мно́зѣ бога́т­ст­вѣ.
Избавле́нiе му́жа души́ свое́ ему́ бога́т­ст­во: ни́щiй же не терпи́тъ преще́нiя.
Свѣ́тъ пра́веднымъ всегда́, свѣ́тъ же нечести́выхъ угаса́етъ:
ду́ши льсти́выя заблужда́ютъ во грѣсѣ́хъ, пра́веднiи же ще́дрятъ и ми́луютъ.
Злы́й съ досажде́нiемъ твори́тъ зла́я: себе́ же зна́ющiи прему́дри [су́ть].
Имѣ́нiе поспѣша́емо со беззако́нiемъ ума́лено быва́етъ, собира́яй же себѣ́ со благо­че́стiемъ изоби́л­ст­вовати бу́детъ: пра́ведный ще́дритъ и дае́тъ.
Лу́чше начина́яй помога́ти се́рдцемъ обѣща́ющаго и въ наде́жду веду́щаго: дре́во бо жи́зни жела́нiе до́брое.
И́же презира́етъ ве́щь, презрѣ́нъ бу́детъ от­ нея́: а боя́йся за́повѣди, се́й здра́в­ст­вуетъ.
Сы́ну лука́вому ничто́же е́сть бла́го: рабу́ же му́дру благопоспѣ́шна бу́дутъ дѣла́, и испра́вит­ся пу́ть его́.
Зако́нъ му́дрому исто́чникъ жи́зни: безу́мный же от­ сѣ́ти у́мретъ.
Ра́зумъ бла́гъ дае́тъ благода́ть: разумѣ́ти же зако́нъ, мы́сли е́сть благі́я: путiе́ же презира́ющихъ въ поги́бели.
Вся́къ хи́трый твори́тъ съ ра́зумомъ, безу́мный же простре́тъ свою́ зло́бу.
Ца́рь де́рзостенъ впаде́тъ во зла́я, вѣ́ст­никъ же му́дръ изба́витъ его́.
Нищету́ и безче́стiе отъ­е́млетъ наказа́нiе: храня́й же обличе́нiя просла́вит­ся.
Жела́нiя благо­чести́выхъ наслажда́ютъ ду́шу, дѣла́ же нечести́выхъ дале́че от­ ра́зума.
Ходя́й съ прему́дрыми прему́дръ бу́детъ, ходя́й же съ безу́мными позна́нъ бу́детъ.
Согрѣша́ющихъ пости́гнутъ зла́я, пра́ведныхъ же пости́гнутъ блага́я.
Бла́гъ му́жъ наслѣ́дитъ сы́ны сыно́въ: сокро́вищ­ст­вует­ся же пра́веднымъ бога́т­ст­во нечести́выхъ.
Пра́веднiи насладя́т­ся въ бога́т­ст­вѣ лѣ́та мно́га: непра́веднiи же поги́бнутъ вско́рѣ.
И́же щади́тъ же́злъ [сво́й], ненави́дитъ сы́на сво­его́: любя́й же наказу́етъ при­­лѣ́жно.
Пра́ведный яды́й насыща́етъ ду́шу свою́: ду́шы же нечести́выхъ ску́дны.
Му́дрыя жены́ созда́ша до́мы: безу́мная же раскопа́ рука́ма сво­и́ма.
Ходя́й пра́во бо­и́т­ся Го́спода: развраща́яй же пути́ своя́ обезче́стит­ся.
Изъ у́стъ безу́мныхъ же́злъ досажде́нiя: устнѣ́ же му́дрыхъ храня́тъ я́.
Идѣ́же нѣ́сть воло́въ, я́сли чи́сты: а идѣ́же жи́та мно́га, я́вна волу́ крѣ́пость.
Свидѣ́тель вѣ́ренъ не лже́тъ: разжиза́етъ же ло́жная свидѣ́тель непра́веденъ.
Взы́щеши прему́дрости у злы́хъ, и не обря́щеши: чу́в­ст­во же у му́дрыхъ удо́бно.
Вся́ проти́вна [су́ть] му́жеви безу́мну: ору́жiе же чу́в­ст­вiя устнѣ́ прему́дры.
Прему́дрость кова́рныхъ уразумѣ́етъ пути́ и́хъ: бу́й­ст­во же безу́мныхъ въ заблужде́нiи.
До́мове беззако́н­ныхъ тре́буютъ очище́нiя, до́мове же пра́ведныхъ прiя́тни.
Се́рдце му́жа чу́в­с­т­вен­но печа́ль души́ его́: егда́ же весели́т­ся, не при­­мѣша́ет­ся досажде́нiю.
До́мове нечести́выхъ исче́знутъ, селе́нiя же пра́во творя́щихъ пребу́дутъ.
Е́сть пу́ть, и́же мни́т­ся человѣ́комъ пра́въ бы́ти, послѣ́дняя же его́ при­­хо́дятъ во дно́ а́да.
Ко весе́лиемъ не при­­мѣшава́ет­ся печа́ль: послѣ́дняя же ра́дости въ пла́чь при­­хо́дятъ.
Путі́й сво­и́хъ насы́тит­ся дерзосе́рдый, от­ размышле́нiй же сво­и́хъ му́жъ бла́гъ.
Незло́бивый вѣ́ру е́млетъ вся́кому словеси́, кова́рный же при­­хо́дитъ въ раска́янiе.
Прему́дръ убоя́вся уклони́т­ся от­ зла́, безу́мный же на себе́ надѣ́явся смѣшава́ет­ся со беззако́н­нымъ.
Остроя́ростный безъ совѣ́та твори́тъ, му́жъ же му́дрый мно́гая терпи́тъ.
Раздѣля́ютъ безу́мнiи зло́бу, кова́рнiи же удержа́тъ чу́в­ст­во.
Попо́лзнут­ся злі́и предъ благи́ми, и нечести́вiи послу́жатъ предъ две́рьми пра́ведныхъ.
Дру́зiе воз­ненави́дятъ друго́въ убо́гихъ: дру́зiе же бога́тыхъ мно́зи.
Безче́стяй убо́гiя согрѣша́етъ, ми́луяй же ни́щыя блаже́нъ.
Заблужда́ющiи [непра́ведницы] дѣ́лаютъ зла́я, ми́лость же и и́стину дѣ́лаютъ благі́и. Не вѣ́дятъ ми́лости и вѣ́ры дѣ́лателiе злы́хъ: ми́лостыни же и вѣ́ры у дѣ́лателей благи́хъ.
Во вся́цѣмъ пеку́щемся е́сть изоби́лiе: любо­сла́стный же и безпеча́льный въ ску́дости бу́детъ.
Вѣне́цъ прему́дрыхъ бога́т­ст­во и́хъ, житiе́ же безу́мныхъ зло́.
Изба́витъ от­ злы́хъ ду́шу свидѣ́тель вѣ́ренъ, разжиза́етъ же лжи́вая ле́стный.
Во стра́сѣ Госпо́дни упова́нiе крѣ́пости, ча́домъ же сво­и́мъ оста́витъ утвержде́нiе [ми́ра].
Стра́хъ Госпо́день исто́чникъ жи́зни, твори́тъ же укланя́тися от­ сѣ́ти сме́ртныя.
Во мно́зѣ язы́цѣ сла́ва царю́: во оскудѣ́нiи же лю́дстѣ сокруше́нiе си́льному.
Долготерпѣли́въ му́жъ мно́гъ въ ра́зумѣ, малоду́шный же крѣ́пко безу́менъ.
Кро́ткiй му́жъ се́рдцу вра́чь: мо́ль же косте́мъ се́рдце чу́в­с­т­вен­но.
Оклевета́яй убо́гаго раздража́етъ сотво́ршаго и́, почита́яй же его́ ми́луетъ ни́щаго.
Во зло́бѣ сво­е́й от­ри́нет­ся нечести́вый: надѣ́яйжеся на Го́спода сво­и́мъ преподо́бiемъ пра́веденъ.
Въ се́рдцы бла́зѣ му́жа почі́етъ прему́дрость, въ се́рдцы же безу́мныхъ не познава́ет­ся.
Пра́вда воз­выша́етъ язы́къ: умаля́ютъ же племена́ грѣси́.
Прiя́тенъ царе́ви слуга́ разу́мный, сво­и́мъ же благообраще́нiемъ отъ­е́млетъ безче́стiе.
Гнѣ́въ губи́тъ и разу́мныя: от­вѣ́тъ же смире́нъ от­враща́етъ я́рость, а сло́во же́стоко воз­виза́етъ гнѣ́вы.
Язы́къ му́дрыхъ до́брая свѣ́сть: уста́ же безу́мныхъ воз­вѣща́ютъ зла́я.
На вся́цѣмъ мѣ́стѣ о́чи Госпо́дни сматря́ютъ злы́я же и благі́я.
Исцѣле́нiе язы́ка дре́во жи́зни: храня́й же его́ испо́лнит­ся ду́ха.
Безу́мный руга́ет­ся наказа́нiю о́тчу: храня́й же за́повѣди хитрѣ́йшiй. Во мно́зѣ пра́вдѣ крѣ́пость мно́га: нечести́вiи же от­ земли́ искореня́т­ся.
Въ домѣ́хъ пра́ведныхъ крѣ́пость мно́га: плоды́ же нечести́выхъ погиба́ютъ.
Устнѣ́ му́дрыхъ связу́ют­ся чу́в­ст­вомъ, сердца́ же безу́мныхъ не тве́рда.
Же́ртвы нечести́выхъ ме́рзость Го́сподеви, обѣ́ты же правоходя́щихъ прiя́тни ему́.
Ме́рзость Го́сподеви путiе́ нечести́выхъ: гоня́щыя же пра́вду лю́битъ.
Наказа́нiе незло́биваго познава́ет­ся от­ мимоходя́щихъ: ненави́дящiи же обличе́нiя скончава́ют­ся сра́мно.
А́дъ и па́губа я́вна предъ Го́сподемъ, ка́ко не и сердца́ человѣ́ковъ?
Не воз­лю́битъ ненака́зан­ный облича́ющихъ его́, съ му́дрыми же не побесѣ́дуетъ.
Се́рдцу веселя́щуся, лице́ цвѣте́тъ: въ печа́лехъ же су́щу, сѣ́туетъ.
Се́рдце пра́вое и́щетъ чу́в­ст­ва: уста́ же ненака́зан­ныхъ уразумѣ́ютъ зла́я.
На вся́ко вре́мя о́чи злы́хъ прiе́млютъ зла́я: до́брiи же безмо́лв­ст­вуютъ при́сно.
Лу́чше части́ца ма́лая со стра́хомъ Госпо́днимъ, не́жели сокро́вища ве́лiя безъ боя́зни.
Лу́чше учрежде́нiе от­ зе́лiй съ любо­́вiю и благода́тiю, не́жели представле́нiе телце́въ со враждо́ю.
Му́жъ я́рый устроя́етъ бра́ни, долготерпѣли́вый же и бу́дущую укроща́етъ.
Терпѣли́вый му́жъ угаси́тъ суды́, нечести́вый же воз­двиза́етъ па́че.
Путiе́ пра́здныхъ по́стлани те́рнiемъ, му́же­с­т­вен­ныхъ же угла́ждени.
Сы́нъ прему́дръ весели́тъ отца́, сы́нъ же безу́менъ раздража́етъ ма́терь свою́.
Несмы́слен­наго стези́ ску́дны ума́: му́жъ же разу́менъ исправля́я хо́дитъ.
Отлага́ютъ помышле́нiя не чту́щiи со́нмищъ: въ сердца́хъ же совѣ́тныхъ пребыва́етъ совѣ́тъ.
Не послу́шаетъ злы́й его́, ниже́ рече́тъ поле́зно что́ и добро́ о́бщему.
Путiе́ живота́ помышле́нiя разу́мнаго, да уклони́вся от­ а́да спасе́т­ся.
До́мы досади́телей разоря́етъ Госпо́дь, утверди́ же предѣ́лъ вдови́цы.
Ме́рзость Го́сподеви по́мыслъ непра́ведный, чи́стыхъ же глаго́лы че́стны.
Губи́тъ себе́ мздо­и́мецъ, ненави́дяй же даро́въ прiя́тiя спасе́т­ся:
ми́лостынями и вѣ́рами очища́ют­ся грѣси́, стра́хомъ же Госпо́днимъ уклоня́ет­ся вся́къ от­ зла́.
Сердца́ пра́ведныхъ по­уча́ют­ся вѣ́рѣ, уста́ же нечести́выхъ от­вѣща́ютъ зла́я:
прiя́тни предъ Го́сподемъ путiе́ муже́й пра́ведныхъ, и́миже и врази́ дру́зiе быва́ютъ.
Дале́че от­сто­и́тъ Бо́гъ от­ нечести́выхъ, моли́твы же пра́ведныхъ послу́шаетъ:
лу́чше ма́лое прiя́тiе со пра́вдою, не́жели мно́га жи́та съ непра́вдою:
се́рдце му́жа да мы́слитъ пра́ведная, да от­ Бо́га испра́вят­ся стопы́ его́.
Ви́дящее о́ко до́брая весели́тъ се́рдце, сла́ва же блага́я утучня́етъ ко́сти.
Слу́шаяй обличе́нiй живота́ посредѣ́ прему́дрыхъ водвори́т­ся.
И́же от­мета́етъ наказа́нiе, ненави́дитъ себе́: соблюда́яй же обличе́нiя лю́битъ свою́ ду́шу.
Стра́хъ Госпо́день наказа́нiе и прему́дрость, и нача́ло сла́вы от­вѣща́етъ е́й [,*предъи́детъ же смире́н­нымъ сла́ва].
Человѣ́ку предложе́нiе се́рдца: и от­ Го́спода от­вѣ́тъ язы́ка.
Вся́ дѣла́ смире́н­наго явле́н­на предъ Бо́гомъ, и укрѣпля́яй ду́хи Госпо́дь.
Прибли́жи ко Го́споду дѣла́ твоя́, и утвердя́т­ся помышле́нiя твоя́.
Вся́ содѣ́ла Госпо́дь себе́ ра́ди: нечести́вiи же въ де́нь зо́лъ поги́бнутъ.
Нечи́стъ предъ Бо́гомъ вся́къ высокосе́рдый: въ ру́ку же ру́цѣ влага́яй непра́ведно не обезвини́т­ся.
6Нача́ло пути́ бла́га, е́же твори́ти пра́ведная, прiя́тна же предъ Бо́гомъ па́че, не́жели жре́ти же́ртвы.
7Ища́й Го́спода обря́щетъ ра́зумъ со пра́вдою:
8пра́вѣ же и́щущiи его́ обря́щутъ ми́ръ.
9Вся́ дѣла́ Госпо́дня со пра́вдою: храни́т­ся же нечести́вый на де́нь зо́лъ.
Проро́че­с­т­во во устнѣ́хъ царе́выхъ, въ суди́щи же не погрѣша́тъ уста́ его́.
Превѣ́са мѣ́рила пра́вда у Го́спода: дѣла́ же его́ мѣ́рила пра́ведная.
Ме́рзость царе́ви творя́й зла́я: со пра́вдою бо уготовля́ет­ся престо́лъ нача́л­ст­ва.
Прiя́тны царю́ устнѣ́ пра́ведны, словеса́ же пра́вая лю́битъ Госпо́дь.
Я́рость царе́ва вѣ́ст­никъ сме́рти: му́жъ же прему́дръ утоли́тъ его́.
Во свѣ́тѣ жи́зни сы́нъ царе́въ: прiя́тнiи же ему́ я́ко о́блакъ по́зденъ.
Угнѣжде́нiя прему́дрости избра́н­нѣе зла́та: вселе́нiя же ра́зума дража́йши сребра́.
Путiе́ жи́зни укланя́ют­ся от­ злы́хъ: долгота́ же житiя́ путiе́ пра́ведни. Прiе́мляй наказа́нiе во благи́хъ бу́детъ, храня́й же обличе́нiя умудри́т­ся. И́же храни́тъ своя́ пути́, соблюда́етъ свою́ ду́шу: любя́й же живо́тъ сво́й щади́тъ своя́ уста́.
Пре́жде сокруше́нiя предваря́етъ досажде́нiе, пре́жде же паде́нiя злопомышле́нiе.
Лу́чше кроткоду́шенъ со смире́нiемъ, не́жели и́же раздѣля́етъ коры́сти съ досади́тельми.
Разу́мный въ ве́щехъ обрѣта́тель благи́хъ, надѣ́яйся же на Го́спода блаже́нъ.
Прему́дрыя и разу́мныя злы́ми нари́чутъ, сла́дцiи же въ словеси́ мно́жае услы́шани бу́дутъ.
Исто́чникъ живо́тенъ ра́зумъ стяжа́в­шымъ, наказа́нiе же безу́мныхъ зло́.
Се́рдце прему́драго уразумѣ́етъ я́же от­ сво­и́хъ ему́ у́стъ, во устна́хъ же но́ситъ ра́зумъ.
Со́тове медо́внiи словеса́ до́брая, сла́дость же и́хъ исцѣле́нiе души́.
Су́ть путiе́ мня́щiися пра́ви бы́ти му́жу, оба́че послѣ́дняя и́хъ зря́тъ во дно́ а́дово.
Му́жъ въ трудѣ́хъ тружда́ет­ся себѣ́ и изнужда́етъ поги́бель свою́: стропти́вый во сво­и́хъ уста́хъ но́ситъ поги́бель.
Му́жъ безу́менъ копа́етъ себѣ́ зла́я и во устна́хъ сво­и́хъ сокро́вищ­ст­вуетъ о́гнь.
Му́жъ стропти́вый разсыла́етъ зла́я, и свѣти́лникъ льсти́ вжига́етъ злы́мъ, и разлуча́етъ дру́ги.
Му́жъ законопресту́пенъ прельща́етъ дру́ги и от­во́дитъ и́хъ въ пути́ не бла́ги.
Утвержда́яй о́чи сво­и́ мы́слитъ развраще́н­ная, грызы́й же устнѣ́ сво­и́ опредѣля́етъ вся́ зла́я: се́й пе́щь е́сть зло́бы.
Вѣне́цъ хвалы́ ста́рость, на путе́хъ же пра́вды обрѣта́ет­ся.
Лу́чше му́жъ долготерпѣли́въ па́че крѣ́пкаго, [и му́жъ ра́зумъ имѣ́яй па́че земледѣ́лца вели́каго:] удержава́яй же гнѣ́въ па́че взе́млющаго гра́дъ.
Въ нѣ́дра вхо́дятъ вся́ непра́веднымъ: от­ Го́спода же вся́ пра́ведная.
Лу́чше укру́хъ хлѣ́ба со сла́стiю въ ми́рѣ, не́жели до́мъ испо́лненъ мно́гихъ благи́хъ и непра́ведныхъ же́ртвъ со бра́нiю.
Ра́бъ смы́сленъ облада́етъ влады́ки безу́мными, въ бра́тiихъ же раздѣли́тъ [имѣ́нiе] на ча́сти.
Я́коже искуша́ет­ся въ пещи́ сребро́ и зла́то, та́ко избра́н­ная сердца́ у Го́спода.
Злы́й послу́шаетъ язы́ка законопресту́пныхъ, пра́ведный же не внима́етъ устна́мъ лжи́вымъ.
Руга́йся убо́гому раздража́етъ сотво́ршаго его́, ра́дуяйся же о погиба́ющемъ не обезвини́т­ся: ми́луяй же поми́лованъ бу́детъ.
Вѣне́цъ ста́рыхъ ча́да ча́дъ: похвала́ же ча́домъ отцы́ и́хъ.
Вѣ́рному ве́сь мíръ бога́т­ст­во, невѣ́рному же ниже́ пѣ́нязь.
Неприли́чны су́ть безу́мному устнѣ́ вѣ́рны, ниже́ пра́ведному устнѣ́ лжи́вы.
Мзда́ благода́тей наказа́нiе употребля́ющымъ: и а́може а́ще обрати́т­ся, успѣ́етъ.
И́же таи́тъ оби́ды, и́щетъ любве́: а и́же ненави́дитъ скрыва́ти, разлуча́етъ дру́ги и дома́шнiя.
Сокруша́етъ преще́нiе се́рдце му́драго: безу́мный же бiе́мь не чу́в­ст­вуетъ [ра́нъ].
Прекосло́вiя воз­дви́жетъ вся́къ злы́й: Госпо́дь же а́нгела неми́лостива по́слетъ на́нь.
Впаде́тъ попече́нiе му́жу смы́слен­ну: безу́мнiи же размышля́ютъ зла́я.
И́же воз­дае́тъ зла́я за блага́я, не подви́гнут­ся зла́я изъ до́му его́.
Вла́сть дае́тъ словесе́мъ нача́ло пра́вды: предводи́тел­ст­вуетъ же ску́дости пря́ и бра́нь.
И́же су́дитъ пра́веднаго непра́веднымъ, непра́веднаго же пра́веднымъ, нечи́стъ и ме́рзокъ у Го́спода.
Вску́ю бя́ше имѣ́нiе безу́мному? стяжа́ти бо прему́дрости безсе́рдый не мо́жетъ.
И́же высо́къ твори́тъ сво́й до́мъ, и́щетъ сокруше́нiя: остроптѣва́яй же учи́тися впаде́тъ во зла́я.
На вся́ко вре́мя дру́гъ да бу́детъ тебѣ́, бра́тiя же въ ну́ждахъ поле́зни да бу́дутъ: сего́ бо ра́ди ражда́ют­ся.
Му́жъ безу́менъ пле́щетъ и ра́дует­ся себѣ́, я́коже поруча́яйся испору́читъ дру́га сво­его́, на сво­и́хъ же устна́хъ о́гнь сокро́вищ­ст­вуетъ.
Грѣхолю́бецъ ра́дует­ся сва́ромъ, а жестокосе́рдый не усря́щетъ благи́хъ.
Му́жъ удобопрело́жный язы́комъ впаде́тъ во зла́я: се́рдце же безу́мнаго болѣ́знь стяжа́в­шему е́.
Не весели́т­ся оте́цъ о сы́нѣ ненака́зан­нѣмъ: сы́нъ же му́дръ весели́тъ ма́терь свою́.
Се́рдце веселя́щеся благо­имѣ́тися твори́тъ: му́жу же печа́льну засы́шутъ ко́сти.
Прiе́млющему да́ры непра́ведно въ нѣ́дра не предуспѣва́ютъ путiе́: нечести́вый же укланя́етъ пути́ пра́вды.
Лице́ разу́мно му́жа прему́дра, о́чи же безу́мнаго на концѣ́хъ земли́.
Гнѣ́въ отцу́ сы́нъ безу́менъ, и болѣ́знь ро́ждшей его́.
Тщеты́ твори́ти му́жу пра́ведну не добро́, ниже́ преподо́бно навѣ́товати власте́мъ пра́веднымъ.
И́же щади́тъ глаго́лъ про­изнести́ же́стокъ, разу́менъ: долготерпѣли́вый же му́жъ прему́дръ, лу́чше и́щущаго нау́ки.
Несмы́слен­ному вопроси́в­шу о му́дрости, му́дрость вмѣни́т­ся: нѣ́ма же кто́ себе́ твори́тъ, воз­мни́т­ся разу́менъ бы́ти.
Вины́ и́щетъ му́жъ хотя́ от­лучи́тися от­ друго́въ, на вся́ко же вре́мя поноси́мь бу́детъ.
Не тре́буетъ прему́дрости му́жъ скудо­у́менъ, зане́ па́че во́дит­ся безу́мiемъ.
Егда́ прiи́детъ нечести́вый во глубину́ зо́лъ, неради́тъ: нахо́дитъ же ему́ безче́стiе и поноше́нiе.
Вода́ глубока́ сло́во въ се́рдцы му́жа, рѣка́ же изска́чущи и исто́чникъ жи́зни.
Чуди́тися лицу́ нечести́ваго не добро́, ниже́ преподо́бно укланя́ти пра́ведное на судѣ́.
Устнѣ́ безу́мнаго при­­во́дятъ его́ на зло́, уста́ же его́ де́рзостная при­­зыва́ютъ сме́рть.
Уста́ безу́мнаго сокруше́нiе ему́, устнѣ́ же его́ сѣ́ть души́ его́.
Лѣни́выя низлага́етъ стра́хъ: ду́ши же муже́й жена́мъ подо́бныхъ вза́лчутъ.
Не исцѣля́яй себе́ во сво­и́хъ дѣ́лѣхъ бра́тъ е́сть погубля́ющему себе́ сама́го.
Изъ вели́че­ст­ва крѣ́пости и́мя Госпо́дне, къ нему́же при­­тека́юще пра́ведницы воз­но́сят­ся.
Имѣ́нiе бога́ту му́жу гра́дъ тве́рдъ, сла́ва же его́ вельми́ при­­сѣня́етъ.
Пре́жде сокруше́нiя воз­но́сит­ся се́рдце му́жу и пре́жде сла́вы смиря́ет­ся.
И́же от­вѣща́етъ сло́во пре́жде слы́шанiя, безу́мiе ему́ е́сть и поноше́нiе.
Гнѣ́въ му́жа укроща́етъ ра́бъ разу́мный: малоду́шна же человѣ́ка кто́ стерпи́тъ?
Се́рдце разу́мнаго стя́жетъ чу́в­ст­вiе, ушеса́ же му́дрыхъ и́щутъ смы́сла.
Дая́нiе человѣ́ка распространя́етъ его́ и съ си́льными посажда́етъ его́.
Пра́ведный себе́ сама́го оглаго́лникъ во первосло́вiи: егда́ же при­­ложи́тъ супоста́тъ, облича́ет­ся.
Прекосло́вiя утоля́етъ молчали́вый и во власте́хъ опредѣля́етъ.
Бра́тъ от­ бра́та помога́емь, я́ко гра́дъ тве́рдъ и высо́къ, укрѣпля́ет­ся же я́коже основа́ное ца́р­ст­во.
От плодо́въ у́стъ му́жъ насыща́етъ чре́во свое́, и от­ плодо́въ усте́нъ сво­и́хъ насы́тит­ся.
Сме́рть и живо́тъ въ руцѣ́ язы́ка: удержава́ющiи же его́ снѣдя́тъ плоды́ его́.
И́же обрѣ́те жену́ добру́, обрѣ́те благода́ть, прiя́лъ же е́сть от­ Го́спода тишину́.
И́же изгоня́етъ жену́ до́брую, изгоня́етъ блага́я: держа́й же прелюбо­дѣ́йцу безу́менъ и нечести́въ.
Съ моле́нiи глаго́летъ убо́гiй, бога́тый же от­вѣща́етъ же́стоко.
Му́жъ любо­́венъ къ дру́жбѣ, и е́сть дру́гъ при­­лѣпи́выйся па́че бра́та.
Лу́чше е́сть убо́гъ ходя́й въ простотѣ́ сво­е́й, не́же бога́тый стропти́въ устны́ сво­и́ми и несмы́сленъ.
Идѣ́же нѣ́сть уче́нiя души́, нѣ́сть добро́, и и́же ско́ръ е́сть нога́ма, по́ткнет­ся.
Неразу́мiе му́жа погубля́етъ пути́ его́, и Бо́га вино́вна твори́тъ въ се́рдцы сво­е́мъ.
Бога́т­ст­во при­­лага́етъ дру́ги мно́ги: ни́щiй же и от­ су́щаго дру́га оставля́емь быва́етъ.
Свидѣ́тель лжи́въ безъ му́ки не бу́детъ: оклевета́яй же непра́ведно не убѣжи́тъ ея́.
Мно́зи угожда́ютъ ли́цамъ ца́рскимъ: вся́къ же зо́лъ быва́етъ въ поноше́нiе му́жеви.
Вся́къ, и́же убо́гаго бра́та ненави́дитъ, и от­ содру́же­ст­ва дале́че бу́детъ. Мы́сль блага́я вѣ́дящымъ ю́ при­­ближа́ет­ся, му́жъ же му́дръ обря́щетъ ю́. Мно́го творя́й зла́ соверша́етъ зло́бу, а и́же раздража́етъ словесы́, не спасе́т­ся.
Стяжа́вый му́дрость лю́битъ себе́, а и́же сохраня́етъ ра́зумъ, обря́щетъ блага́я.
Свидѣ́тель лжи́вый не безъ му́ки бу́детъ, а и́же разжиза́етъ зло́бу, поги́бнетъ от­ нея́.
Не по́льзуетъ безу́мному сла́дость, и а́ще ра́бъ на́чнетъ съ досажде́нiемъ облада́ти.
Ми́лостивъ му́жъ долготерпи́тъ, похвала́ же его́ превосхо́дитъ законопресту́пныхъ.
Царе́во преще́нiе подо́бно рыка́нiю льво́ву, и я́коже роса́ зла́ку, та́ко ти́хость его́.
Сту́дъ е́сть отцу́ сы́нъ безу́менъ, и нечи́сты обѣ́ты от­ мзды́ блудни́цы.
До́мъ и имѣ́нiе раздѣля́ютъ отцы́ ча́домъ: от­ Го́спода же сочетава́ет­ся жена́ му́жеви.
Стра́хъ содержи́тъ му́жа женонра́вна: душа́ же пра́зднаго вза́лчетъ.
И́же храни́тъ за́повѣди, соблюда́етъ свою́ ду́шу, а нерадя́й о сво­и́хъ путе́хъ поги́бнетъ.
Ми́луяй ни́ща взаи́мъ дае́тъ богови, по дая́нiю же его́ воз­да́ст­ся ему́.
Наказу́й сы́на тво­его́, та́ко бо бу́детъ благонаде́женъ: въ досажде́нiе же не взе́млися душе́ю тво­е́ю.
Зло­у́менъ му́жъ мно́го отщети́т­ся: а́ще же губи́тель е́сть, и ду́шу свою́ при­­ложи́тъ.
Слу́шай, сы́не, отца́ тво­его́ наказа́нiя, да му́дръ бу́деши въ послѣ́дняя твоя́.
Мно́ги мы́сли въ се́рдцы му́жа: совѣ́тъ же Госпо́день во вѣ́къ пребыва́етъ.
Пло́дъ му́жеви ми́лостыня: лу́чше же ни́щь пра́ведный, не́жели бога́тъ лжи́въ.
Стра́хъ Госпо́день въ живо́тъ му́жеви: а безстра́шный водвори́т­ся на мѣ́стѣхъ, идѣ́же не наблюда́ет­ся ра́зумъ.
Скрыва́яй въ нѣ́дрѣхъ ру́цѣ сво­и́ непра́ведно ниже́ ко усто́мъ сво­и́мъ при­­несе́тъ я́.
Губи́телю ра́ны прiе́млющу, безу́мный кова́рнѣе бу́детъ: а́ще же облича́еши му́жа разу́мна, уразумѣ́етъ чу́в­ст­во.
Безче́­ст­вуяй отца́ и от­рѣва́яй ма́терь свою́ срамоту́ прiи́метъ и поноше́нiе.
Сы́нъ оставля́яй храни́ти наказа́нiе о́тчее по­учи́т­ся словесе́мъ злы́мъ.
Выруча́яй о́трока несмы́слена досажда́етъ оправда́нiю: уста́ же нечести́выхъ пожру́тъ су́дъ.
Уготовля́ют­ся невоз­де́ржнымъ ра́ны, и муче́нiя подо́бнѣ неразу́мнымъ.
Неви́н­но вино́, укори́знен­но же пiя́н­ство, и вся́къ пребыва́яй въ не́мъ не бу́детъ прему́дръ.
Не ра́зн­ствуетъ преще́нiе царе́во от­ я́рости льво́вы: раздража́яй же его́ и при­­мѣша́яйся ему́ согрѣша́етъ въ свою́ ду́шу.
Сла́ва му́жу от­враща́тися от­ досажде́нiя: вся́къ же безу́менъ си́ми соплета́ет­ся.
Поноси́мь лѣни́вый не усрамля́ет­ся, та́кожде и зае́мляй пшени́цу въ жа́тву.
Вода́ глубока́ совѣ́тъ въ се́рдцы му́жа: му́жъ же прему́дръ исче́рплетъ ю́.
Вели́ка ве́щь человѣ́къ, и драга́я му́жъ творя́й ми́лость: му́жа же вѣ́рна [вели́ко] дѣ́ло обрѣсти́.
И́же безъ поро́ка живе́тъ въ пра́вдѣ, блаже́ны оста́витъ дѣ́ти своя́.
Егда́ ца́рь пра́веденъ на престо́лѣ ся́детъ, не проти́вит­ся предъ очи́ма его́ ничто́же лука́во.
Кто́ похва́лит­ся чи́сто имѣ́ти се́рдце? или́ кто́ де́рзнетъ рещи́ чи́ста себе́ бы́ти от­ грѣхо́въ?
Вѣ́съ вели́къ и ма́лъ, и мѣ́ра сугу́ба, нечи́ста предъ Го́сподемъ обоя́:
и творя́й я́ въ начина́нiихъ сво­и́хъ за́пнет­ся: ю́нота съ преподо́бнымъ, и пра́вый пу́ть его́.
У́хо слы́шитъ, и о́ко ви́дитъ: Госпо́дня дѣла́ обоя́.
Не люби́ клевета́ти, да не воз­несе́шися: от­ве́рзи о́чи тво­и́ и насыща́йся хлѣ́ба.
Зло́, зло́, рече́тъ стяжава́яй, и от­ше́дъ тогда́ похва́лит­ся.
Е́сть зла́то и мно́же­с­т­во ка́менiй драги́хъ, сосу́дъ че́стенъ устнѣ́ разу́мны.
Возми́ ри́зу его́, я́ко испору́чникъ бы́сть чужды́я, и за чужду́ю воз­ми́ зало́гъ от­ него́.
Сла́докъ е́сть человѣ́ку хлѣ́бъ лжи́, но пото́мъ испо́лнят­ся уста́ его́ ка́менiя.
Помышле́нiе въ совѣ́тѣ угото́вит­ся, въ правле́нiи же твори́тъ бра́нь.
Открыва́яй та́йну хо́дитъ ле́стiю: и прельща́ющему устна́ми сво­и́ми не при­­мѣша́йся.
Злосло́вящему отца́ или́ ма́терь уга́снетъ свѣти́лникъ, зѣ́ницы же оче́съ его́ у́зрятъ тму́.
Ча́сть поспѣ́шна въ нача́лѣ, въ послѣ́днихъ не благослови́т­ся.
Не рцы́: от­мщу́ врагу́: но потерпи́ Го́спода, да ти́ помо́жетъ.
Ме́рзость Го́сподеви сугу́бый вѣ́съ, и мѣ́рило лжи́во не добро́ предъ ни́мъ.
От Го́спода исправля́ют­ся стопы́ му́жу: сме́ртный же ка́ко уразумѣ́етъ пути́ своя́?
Сѣ́ть му́жеви ско́ро нѣ́что от­ сво­и́хъ освяща́ти: по обѣ́тѣ бо раска́янiе быва́етъ.
Вѣ́ятель нечести́выхъ е́сть ца́рь му́дръ и наложи́тъ на ня́ ко́ло.
Свѣ́тъ Госпо́день дыха́нiе человѣ́комъ, и́же испыта́етъ та́йная утро́бы.
Ми́лостыня и и́стина сохране́нiе царю́, и объи́дутъ престо́лъ его́ въ пра́вдѣ.
Лѣ́пота [е́сть] ю́нымъ прему́дрость: сла́ва же ста́рымъ сѣди́ны.
Ра́ны и сокруше́нiя срѣта́ютъ злы́хъ, я́звы же въ сокро́вищихъ чре́ва.
Я́коже устремле́нiе воды́, та́ко се́рдце царе́во въ руцѣ́ Бо́жiей: а́може а́ще восхо́щетъ обрати́ти, та́мо уклони́тъ е́.
Вся́къ му́жъ явля́ет­ся себѣ́ пра́веденъ: управля́етъ же сердца́ Госпо́дь.
Твори́ти пра́ведная и и́стин­ствовати уго́дна Бо́гу па́че, не́жели же́ртвъ кро́вь.
Велему́дрый во укори́знѣ дерзосе́рдъ, свѣти́ло же нечести́выхъ грѣси́.
Помышле́нiя тщали́ваго во изоби́лiи, и вся́къ неради́вый въ лише́нiи.
Дѣ́лаяй сокро́вища язы́комъ лжи́вымъ су́етная го́нитъ въ сѣ́ти сме́ртныя.
Всегуби́тел­ст­во на нечести́выя устремля́ет­ся: не хотя́тъ бо твори́ти пра́ведная.
Къ стро́потнымъ стро́потныя пути́ посыла́етъ Бо́гъ: чи́ста бо и пра́ва дѣла́ его́.
Лу́чше жи́ти во у́глѣ непокрове́н­нѣмъ, не́жели въ пова́плен­ныхъ съ непра́вдою и въ хра́минѣ о́бщей.
Душа́ нечести́ваго не поми́лует­ся ни от­ еди́наго от­ человѣ́ковъ.
Тщету́ прiе́млющу невоз­де́ржному, кова́рнѣйшiй бу́детъ незло́бивый, разумѣва́яй же му́дрый прiи́метъ ра́зумъ.
Разумѣва́етъ пра́ведный сердца́ нечести́выхъ и уничтожа́етъ нечести́выя въ злы́хъ.
И́же затыка́етъ ушеса́ своя́, е́же не послу́шати немощна́го, и то́й при­­зове́тъ, и не бу́детъ послу́шаяй его́.
Дая́нiе та́йно от­враща́етъ гнѣ́вы, щадя́й же даро́въ воз­двиза́етъ я́рость крѣ́пкую.
Весе́лiе пра́ведныхъ твори́ти су́дъ: преподо́бный же нечи́стъ у злодѣ́евъ.
Му́жъ заблужда́яй от­ пути́ пра́вды въ со́нмищи исполи́новъ почі́етъ.
Му́жъ ску́денъ лю́битъ весе́лiе, любя́й же вино́ и еле́й не обогати́т­ся.
Отре́бiе же пра́веднику беззако́н­никъ.
Лу́чше жи́ти въ земли́ пу́стѣ, не́же жи́ти съ жено́ю сварли́вою и язы́чною и гнѣвли́вою.
Сокро́вище вожделѣ́н­но почі́етъ во устѣ́хъ му́драго: безу́мнiи же му́жiе пожира́ютъ е́.
Пу́ть пра́вды и ми́лостыни обря́щетъ живо́тъ и сла́ву.
Во гра́ды крѣ́пки вни́де прему́дрый и разруши́ утвержде́нiе, на не́же надѣ́яшася нечести́вiи.
И́же храни́тъ своя́ уста́ и язы́къ, соблюда́етъ от­ печа́ли ду́шу свою́.
Проде́рзый и велича́вый и гордели́вый губи́тель нарица́ет­ся: а и́же памятозло́б­ст­вуетъ, беззако́ненъ.
По́хоти лѣни́ваго убива́ютъ: не про­изволя́ютъ бо ру́цѣ его́ твори́ти что́.
Нечести́вый жела́етъ ве́сь де́нь по́хоти злы́я, пра́ведный же ми́луетъ и ще́дритъ неща́дно.
Же́ртвы нечести́выхъ ме́рзость Го́сподеви: и́бо беззако́н­но при­­но́сятъ я́.
Свидѣ́тель ло́жный поги́бнетъ, му́жъ же послушли́въ сохраня́емь воз­глаго́летъ.
Нечести́въ му́жъ безсту́дно сто­и́тъ лице́мъ: пра́вый же са́мъ разумѣва́етъ пути́ своя́.
Нѣ́сть прему́дрости, нѣ́сть му́же­ст­ва, нѣ́сть совѣ́та у нечести́ваго.
Ко́нь уготовля́ет­ся на де́нь бра́ни: от­ Го́спода же по́мощь.
Лу́чше и́мя до́брое, не́же бога́т­ст­во мно́го, па́че же сребра́ и зла́та благода́ть блага́я.
Бога́тъ и ни́щь срѣто́ста дру́гъ дру́га, обо­и́хъ же Госпо́дь сотвори́.
Худо́гъ, ви́дѣвъ лука́ваго му́чима крѣ́пко, са́мъ наказу́ет­ся: безу́мнiи же мимоше́дше отщети́шася.
Ро́дъ прему́дрости стра́хъ Госпо́день, и бога́т­ст­во и сла́ва и живо́тъ.
Волчцы́ и сѣ́ти на путе́хъ стро́потныхъ, храня́й же свою́ ду́шу избѣжи́тъ и́хъ.
6Бога́тiи убо́гими и́мутъ облада́ти, 7и раби́ сво­и́мъ господе́мъ взаи́мъ даду́тъ.
Сѣ́явый зла́я по́жнетъ зла́я, я́зву же дѣ́лъ сво­и́хъ соверши́тъ.
9Му́жа ти́ха и дая́теля лю́битъ Госпо́дь, суету́ же дѣ́лъ его́ сконча́етъ.
10Ми́луяй ни́щаго са́мъ препита́ет­ся: от­ сво­и́хъ бо хлѣ́бовъ даде́ убо́гому.
Побѣ́ду и че́сть устроя́етъ дая́й да́ры, оба́че ду́шу погубля́етъ стяжа́в­шихъ.
11Изжени́ от­ со́нмища губи́теля, и изы́детъ съ ни́мъ прѣ́нiе: егда́ бо ся́детъ въ со́нмищи, всѣ́хъ безче́ститъ.
12Лю́битъ Госпо́дь преподо́бная сердца́, прiя́тни же ему́ вси́ непоро́чнiи въ путе́хъ сво­и́хъ: устна́ма пасе́тъ ца́рь [лю́ди своя́].
13О́чи Госпо́дни соблюда́ютъ чу́в­ст­во: презира́етъ словеса́ законопресту́пный.
14Вины́ и́щетъ и глаго́летъ лѣни́вый: ле́въ на стезя́хъ, на путе́хъ же разбо́йницы.
15Я́ма глубока́ уста́ законопресту́пныхъ: воз­ненави́дѣный же от­ Го́спода впаде́т­ся въ ню́.
Су́ть путiе́ злі́и предъ му́жемъ, и не лю́битъ воз­врати́тися от­ ни́хъ: воз­врати́тися же подоба́етъ от­ пути́ стро́потна и зла́го.
16Безу́мiе ви́ситъ на се́рдцы ю́наго: же́злъ же и наказа́нiе дале́че [от­го́нитъ] от­ него́.
17Оби́дяй убо́гаго мно́гая себѣ́ зла́ твори́тъ, дае́тъ же бога́тому во оскудѣ́нiе [себѣ́].
18Ко словесе́мъ му́дрыхъ при­­лага́й твое́ у́хо, и услы́ши моя́ словеса́: сво­е́ же се́рдце утверди́ [къ ни́мъ], да разумѣ́еши, я́ко добра́ су́ть.
19И а́ще вложи́ши я́ въ се́рдце твое́, воз­веселя́тъ тебе́ ку́пно во тво­и́хъ устнѣ́хъ.
20Да бу́детъ ти́ на Го́спода наде́жда, и пока́жетъ ти́ пу́ть сво́й.
21Ты́ же напиши́ я́ себѣ́ три́жды, на совѣ́тъ и смы́слъ и ра́зумъ, на широтѣ́ се́рдца тво­его́:
учу́ бо тя́ и́стин­ному словеси́, и ра́зума блага́го слу́шати на от­вѣ́ты словесе́мъ и́стин­нымъ предлага́емымъ тебѣ́.
Не наси́л­ст­вуй ни́щаго, зане́ убо́гъ е́сть, и не досажда́й немощно́му во вратѣ́хъ:
Госпо́дь бо и́мать суди́ти его́ су́дъ, и изба́виши твою́ безбѣ́дную ду́шу.
Не быва́й дру́гъ му́жу гнѣвли́ву и со дру́гомъ жестокосе́рдымъ не соводворя́йся:
да не когда́ научи́шися путе́мъ его́ и прiи́меши тене́та души́ тво­е́й.
Не вдава́йся въ поруче́нiе, стыдя́ся лица́:
егда́ бо не бу́деши имѣ́ти чи́мъ искупи́тися, во́змутъ посте́лю, я́же подъ ре́бры тво­и́ми.
Не прелага́й предѣ́лъ вѣ́чныхъ, я́же положи́ша отцы́ тво­и́.
Прозри́телну человѣ́ку и о́строму въ дѣ́лѣхъ сво­и́хъ предъ царьми́ подоба́етъ стоя́ти, и не стоя́ти предъ мужми́ просты́ми.
А́ще ся́деши вечеря́ти на трапе́зѣ си́льнаго, разу́мно разумѣва́й предлага́емая тебѣ́,
и налага́й ру́ку твою́, вѣ́дый, я́ко сицева́я тебѣ́ подоба́етъ угото́вити:
а́ще же несы́тнѣйшiй еси́, не жела́й бра́­шенъ его́: сiя́ бо и́мутъ живо́тъ ло́женъ.
Не распростира́йся убо́гъ сы́й съ бога́тымъ, тво­е́ю же мы́слiю удаля́йся.
А́ще устреми́ши на него́ о́ко твое́, никогда́же яви́т­ся: содѣ́ланы бо су́ть ему́ кри́ла я́ко орлу́, и обраща́ет­ся въ до́мъ настоя́теля сво­его́.
Не вечеря́й съ му́жемъ зави́стливымъ, ниже́ похо́щеши пи́щей его́:
и́мже бо о́бразомъ а́ще кто́ поглоти́тъ власы́, си́це я́стъ и пiе́тъ: ниже́ къ себѣ́ да введе́ши его́ и снѣ́си хлѣ́бъ тво́й съ ни́мъ:
изблюе́тъ бо его́ и оскверни́тъ словеса́ твоя́ до́брая.
Во у́шiю безу́мнаго ничто́же глаго́ли, да не когда́ поруга́етъ разу́мная словеса́ твоя́.
Не прелага́й предѣ́лъ вѣ́чныхъ и въ стяжа́нiе сиро́тъ не вни́ди:
избавля́яй бо и́хъ Госпо́дь крѣ́покъ е́сть и разсу́дитъ су́дъ и́хъ съ тобо́ю.
Да́ждь въ наказа́нiе се́рдце твое́, ушеса́ же твоя́ угото́вай словесе́мъ чу́в­ст­вен­нымъ.
Не престава́й младе́нца нака́зовати: а́ще бо жезло́мъ бiе́ши его́, не у́мретъ [от­ него́]:
ты́ бо побiе́ши его́ жезло́мъ, ду́шу же его́ изба́виши от­ сме́рти.
Сы́не, а́ще прему́дро бу́детъ се́рдце твое́, воз­весели́ши и мое́ се́рдце,
и пребу́дутъ въ словесѣ́хъ тво­и́ устнѣ́ къ мо­и́мъ устна́мъ, а́ще пра́ва бу́дутъ.
Да не ревну́етъ се́рдце твое́ грѣ́шникомъ, но въ стра́сѣ Госпо́дни бу́ди ве́сь де́нь:
а́ще бо соблюде́ши я́, бу́дутъ ти́ вну́цы, и упова́нiе твое́ не от­сту́питъ.
Слу́шай, сы́не, и прему́дръ быва́й и исправля́й мы́сли тво­его́ се́рдца:
не бу́ди винопі́йца, ниже́ при­­лага́йся къ сложе́ниемъ и купова́ниемъ мя́съ:
вся́къ бо пiя́ница и блудни́къ обнища́етъ, и облече́т­ся въ раздра́н­ная и въ ру́бища вся́къ сонли́вый.
Слу́шай, сы́не, отца́ роди́в­шаго тя́, и не презира́й, егда́ состарѣ́ет­ся ма́ти твоя́.
И́стину стяжи́ и не от­ри́ни му́дрости и уче́нiя и ра́зума.
До́брѣ воспитова́етъ оте́цъ пра́веденъ, о сы́нѣ же прему́дрѣмъ весели́т­ся душа́ его́.
Да весели́т­ся оте́цъ и ма́ти о тебѣ́, и да ра́дует­ся ро́ждшая тя́.
Да́ждь ми́, сы́не, твое́ се́рдце, о́чи же тво­и́ моя́ пути́ да соблюда́ютъ.
Сосу́дъ бо сокруше́нъ чужді́й до́мъ, и студене́цъ тѣ́сенъ чужді́й:
се́й бо вско́рѣ поги́бнетъ, и вся́кiй законопресту́пникъ потреби́т­ся.
Кому́ го́ре? кому́ молва́? кому́ су́дове? кому́ го́рести и сва́ры? кому́ сокруше́нiя вотще́? кому́ си́ни о́чи?
Не пребыва́ющымъ ли въ винѣ́? и не назира́ющымъ ли, гдѣ́ пи́рове быва́ютъ?
Не упива́йтеся вино́мъ, но бесѣ́дуйте ко человѣ́комъ пра́веднымъ, и бесѣ́дуйте во прохо́дѣхъ: а́ще бо на ча́шы и сткля́ницы вда́си о́чи тво­и́, послѣди́ и́маши ходи́ти нажа́йшiй бѣли́лнаго дре́ва:
послѣди́ же я́ко от­ змі́а уя́звенъ простре́т­ся, и я́коже от­ кера́ста разлива́ет­ся ему́ я́дъ.
О́чи тво­и́ егда́ у́зрятъ [жену́] чужду́ю, уста́ твоя́ тогда́ воз­глаго́лютъ стро́потная:
и воз­ля́жеши я́ко въ се́рдцы мо́ря и я́коже ко́рмчiй во мно́зѣ волне́нiи.
Рече́ши же: би́ша мя́, и не поболѣ́хъ, и поруга́шася ми́, а́зъ же не разумѣ́хъ: когда́ у́тро бу́детъ, да ше́дъ взыщу́, съ ни́миже сни́дуся?
Сы́не, не ревну́й муже́мъ злы́мъ, ниже́ воз­желѣ́й бы́ти съ ни́ми:
лжа́мъ бо по­уча́ет­ся се́рдце и́хъ, и болѣ́зни устнѣ́ и́хъ глаго́лютъ.
Съ прему́дростiю зи́ждет­ся до́мъ и съ ра́зумомъ исправля́ет­ся.
Съ чу́в­ст­вiемъ исполня́ют­ся сокро́вища от­ вся́каго бога́т­ст­ва честна́го и до́браго.
Лу́чше му́дрый крѣ́пкаго, и му́жъ ра́зумъ имѣ́яй земледѣ́лца вели́ка.
Со управле́нiемъ быва́етъ бра́нь, по́мощь же съ се́рдцемъ совѣ́тнымъ.
Прему́дрость и мы́сль бла́га во вратѣ́хъ прему́дрыхъ: смы́слен­нiи не укланя́ют­ся от­ зако́на Госпо́дня,
но совѣ́туютъ въ со́нмищихъ. Ненака́зан­ныхъ срѣта́етъ сме́рть,
умира́етъ же безу́мный во грѣсѣ́хъ. Нечистота́ му́жу губи́телю:
оскверни́т­ся въ де́нь зо́лъ и въ де́нь печа́ли, до́ндеже оскудѣ́етъ.
Изба́ви ведо́мыя на сме́рть и искупи́ убива́емыхъ, не щади́.
А́ще же рече́ши: не вѣ́мъ сего́: разумѣ́й, я́ко Госпо́дь всѣ́хъ сердца́ вѣ́сть, и созда́вый дыха́нiе всѣ́мъ, се́й вѣ́сть вся́ческая, и́же воз­да́стъ кому́ждо по дѣло́мъ его́.
Я́ждь ме́дъ, сы́не, бла́гъ бо е́сть со́тъ, да наслади́т­ся горта́нь тво́й:
си́це уразумѣ́еши прему́дрость душе́ю тво­е́ю: а́ще бо обря́щеши, бу́детъ добра́ кончи́на твоя́, и упова́нiе не оста́витъ тебе́.
Не при­­води́ нечести́ваго на па́жить пра́ведныхъ, ниже́ прельща́йся насыще́нiемъ чре́ва:
седмери́цею бо паде́тъ пра́ведный и воста́нетъ, нечести́вiи же изнемо́гутъ въ злы́хъ.
А́ще паде́тъ вра́гъ тво́й, не обра́дуйся ему́, въ преткнове́нiи же его́ не воз­носи́ся:
я́ко у́зритъ Госпо́дь, и не уго́дно ему́ бу́детъ, и от­врати́тъ я́рость свою́ от­ него́.
Не ра́дуйся о злодѣ́ющихъ и не ревну́й грѣ́шнымъ,
не пребу́дутъ бо вну́цы лука́выхъ, свѣти́ло же нечести́выхъ уга́снетъ.
Бо́йся Бо́га, сы́не, и царя́, и ни еди́ному же и́хъ проти́вися:
внеза́пу бо истя́жутъ нечести́выхъ, муче́нiя же обо­и́хъ кто́ увѣ́сть?
Сло́во сохраня́яй сы́нъ кромѣ́ поги́бели бу́детъ: прiе́мляй же прiя́тъ о́ное.
Ничто́же ло́жно от­ язы́ка царе́ви да глаго́лет­ся, и ни еди́на лжа́ от­ язы́ка его́ да изы́детъ:
ме́чь [е́сть] язы́къ царе́въ, а не пло́тянъ: и и́же а́ще пре́данъ бу́детъ, сокруши́т­ся:
а́ще бо раздражи́т­ся я́рость его́, со жи́лами человѣ́ки губи́тъ,
и ко́сти человѣ́ческiя пояда́етъ и сожига́етъ я́ко пла́мень, я́ко не ядо́мымъ бы́ти птенца́ми о́рлими.
Мо­и́хъ слове́съ, сы́не, бо́йся, и прiи́мъ я́ пока́йся.
Сiя́ же ва́мъ смы́слен­нымъ глаго́лю разумѣ́ти: срамля́тися лица́ на судѣ́ не добро́.
Глаго́ляй нечести́ваго, я́ко пра́веденъ е́сть, про́клятъ от­ люді́й бу́детъ и воз­ненави́дѣнъ во язы́цѣхъ:
облича́ющiи же лу́чшiи явя́т­ся, на ня́же прiи́детъ благослове́нiе бла́го:
и устнѣ́ облобыза́ютъ от­вѣща́ющыя словеса́ бла́га.
Уготовля́й на исхо́дъ дѣла́ твоя́, и угото́вися на село́, и ходи́ вслѣ́дъ мене́, и сози́ждеши до́мъ тво́й.
Не бу́ди свидѣ́тель лжи́въ на тво­его́ граждани́на, ниже́ пространя́йся тво­и́ма устна́ма.
Не рцы́: и́мже о́бразомъ сотвори́ ми, сотворю́ ему́ и от­мщу́ ему́, и́миже мя́ преоби́дѣ.
Я́коже ни́ва му́жъ безу́мный, и я́ко виногра́дъ человѣ́къ скудо­у́мный:
а́ще оста́виши его́, опустѣ́етъ и траво́ю порасте́тъ ве́сь, и бу́детъ оста́вленъ, огра́ды же ка́мен­ныя его́ раскопа́ют­ся.
Послѣди́ а́зъ пока́яхся, воз­зрѣ́хъ избра́ти наказа́нiе:
ма́ло дремлю́, ма́ло же сплю́ и ма́ло объе́млю рука́ма пе́рси:
а́ще же сiе́ твори́ши, прiи́детъ предъиду́щи нищета́ твоя́ и ску́дость твоя́, я́ко бла́гъ тече́цъ.
Сiя́ при́тчи Соломо́ни бы́в­шыя нерасположе́н­ны, я́же списа́ша дру́зiе езекі́и царя́ Иуде́йска.
Сла́ва Бо́жiя кры́етъ сло́во, сла́ва же царе́ва почита́етъ повелѣ́нiя его́.
Не́бо высоко́, земля́ же глубока́: се́рдце же царе́во необличи́телно.
Ку́й неискуше́н­ное сребро́, и очи́стит­ся чи́сто все́.
Убива́й нечести́выя от­ лица́ царе́ва, и испра́вит­ся въ пра́вдѣ престо́лъ его́.
Не горди́ся предъ лице́мъ царе́вымъ и на мѣ́стѣ си́льныхъ не ста́ни:
лу́чше бо ти́ е́сть, егда́ рече́тъ: взы́ди ко мнѣ́: не́жели смири́тися тебѣ́ предъ лице́мъ си́льнаго.
Я́же ви́дѣста о́чи тво­и́, глаго́ли. Не впа́дай въ тя́жбу ско́ро, да не раска́ешися по́слѣжди, егда́ тебѣ́ досади́тъ дру́гъ тво́й.
Вступа́й вспя́ть, не неради́, да не поно́ситъ у́бо тебѣ́ дру́гъ:
сва́ра же твоя́ и вражда́ твоя́ не от­сту́питъ, но бу́детъ ти́ ра́вна со сме́ртiю.
Благода́ть и любы́ свобожда́етъ, въ ни́хже утверди́ себе́, да не въ поноше́нiи бу́деши, но сохрани́ пути́ твоя́ до́брѣ устро́ены.
[Я́коже] я́блоко зла́то во усеря́зи сарді́йскаго ка́мене, си́це рещи́ сло́во при­­ при­­ли́чныхъ ему́.
И [я́коже] во усеря́зь златы́й сарді́йскiй ка́мень многоцѣ́н­ный вя́жет­ся, [си́це] сло́во прему́дро во у́хо благопослу́шно.
Я́коже исхо́дище снѣ́га въ жа́тву зно́я по́льзуетъ, та́ко вѣ́ст­никъ вѣ́ренъ посла́в­шихъ его́: ду́шы бо употребля́ющихъ его́ по́льзуетъ.
Я́коже вѣ́три и о́блацы и дожде́ве явля́ющiися, та́ко и хва́лящiйся о дая́нiи ло́жнѣмъ.
Въ долготерпѣ́нiи благополу́чiе царе́мъ: язы́къ же мя́кокъ сокруша́етъ ко́сти.
Ме́дъ обрѣ́тъ я́ждь умѣ́рен­но, да не ка́ко пресыще́нъ изблюе́ши.
Не учаща́й вноси́ти но́гу твою́ ко дру́гу тво­ему́, да не когда́ насы́щься тебе́, воз­ненави́дитъ тя́.
Дреко́ль и ме́чь и стрѣла́ остра́, та́ко и му́жъ свидѣ́тел­ст­вуяй на дру́га сво­его́ свидѣ́тел­ст­во ло́жное.
Пу́ть зла́го и нога́ законопресту́пнаго поги́бнутъ въ де́нь зо́лъ.
Я́коже о́цетъ неполе́зенъ вре́ду и ды́мъ очи́ма, та́ко при­­па́дшая стра́сть въ тѣлеси́ се́рдце оскорбля́етъ.
Я́коже мо́лiе въ ри́зѣ и че́рвiе въ дре́вѣ, та́ко печа́ль му́жу вреди́тъ се́рдце.
22А́ще а́лчетъ вра́гъ тво́й, ухлѣ́би его́: а́ще ли жа́ждетъ, напо́й его́:
23сiе́ бо творя́, у́глiе о́гнен­ное собира́еши на главу́ его́, Госпо́дь же воз­да́стъ тебѣ́ блага́я.
24Вѣ́тръ сѣ́верный воз­двиза́етъ о́блаки, лице́ же безсту́дно язы́къ раздража́етъ.
25Лу́чше жи́ти во у́глѣ непокры́тѣмъ, не́же во хра́минѣ о́бщей со жено́ю клеветли́вою.
26Я́коже вода́ студе́ная души́ жа́ждущей благопрiя́тна, та́ко вѣ́сть блага́я от­ земли́ издале́ча.
27Я́коже а́ще кто́ исто́чникъ загражда́етъ и исхо́дище воды́ губи́тъ, та́ко не лѣ́по пра́веднику па́сти предъ нечести́вымъ.
28Я́сти ме́дъ мно́го не добро́: почита́ти же подоба́етъ словеса́ сла́вна.
29Я́коже гра́дъ стѣна́ми разоре́нъ и не огражде́нъ, та́ко му́жъ творя́й что́ безъ совѣ́та.
Я́коже роса́ въ жа́тву и я́коже до́ждь въ лѣ́тѣ {Евр.: я́коже снѣ́гъ въ лѣ́тѣ и до́ждь въ жа́тву.}, та́ко нѣ́сть безу́мному че́сти.
Я́коже пти́цы от­лета́ютъ и вра́бiеве, та́ко кля́тва су́етная не на́йдетъ ни на кого́же.
Я́коже би́чь коню́ и осте́нъ ослу́, та́ко же́злъ язы́ку законопресту́пну.
Не от­вѣща́й безу́мному по безу́мiю его́, да не подо́бенъ ему́ бу́деши:
но от­вѣща́й безу́мному по безу́мiю его́, да не яви́т­ся му́дръ у себе́.
От путі́й сво­и́хъ поноше́нiе твори́тъ, и́же посла́ вѣ́ст­никомъ безу́мнымъ сло́во.
Отими́ ше́­ст­вiе от­ гле́знъ и законопреступле́нiе от­ у́стъ безу́мныхъ.
И́же при­­вязу́етъ ка́мень въ пра́щи, подо́бенъ е́сть даю́щему безу́мному сла́ву.
Те́рнiя прозяба́ютъ въ руцѣ́ пiя́ницы, и порабоще́нiе въ руцѣ́ безу́мныхъ.
Мно́гими волну́ет­ся вся́ка пло́ть безу́мныхъ, сокруша́ет­ся бо изступле́нiе и́хъ.
Я́коже пе́съ, егда́ воз­врати́т­ся на своя́ блево́тины, и ме́рзокъ быва́етъ, та́ко безу́мный сво­е́ю зло́бою воз­вра́щься на сво́й грѣ́хъ.
Е́сть сты́дъ наводя́й грѣ́хъ, и е́сть сты́дъ сла́ва и благода́ть.
Ви́дѣхъ му́жа непщева́в­ша себе́ му́дра бы́ти, упова́нiе же и́мать безу́мный па́че его́.
Глаго́летъ лѣни́вый по́сланъ на пу́ть: ле́въ на путе́хъ, на сто́гнахъ же разбо́йницы.
Я́коже две́рь обраща́ет­ся на пятѣ́, та́ко лѣни́вый на ло́жи сво­е́мъ.
Скры́въ лѣни́вый ру́ку въ нѣ́дро свое́ не воз­мо́жетъ при­­нести́ ко усто́мъ.
Мудрѣ́йшiй себѣ́ лѣни́вый явля́ет­ся, па́че во изоби́лiи износя́щаго вѣ́сть.
Я́коже держа́й за о́шибъ пса́, та́ко предсѣда́тел­ст­вуяй чужде́му суду́.
Я́коже врачу́емiи ме́щутъ словеса́ на человѣ́ки, срѣта́яй же сло́вомъ пе́рвый за́пнет­ся:
та́ко вси́ кова́р­ст­ву­ю­щiи надъ сво­и́ми дру́ги: егда́ же уви́дѣни бу́дутъ, глаго́лютъ, я́ко игра́я содѣ́яхъ.
Во мно́зѣхъ дре́вѣхъ расте́тъ о́гнь: а идѣ́же нѣ́сть разгнѣвля́юща, умолка́етъ сва́ръ.
Огни́ще у́глiю, и дрова́ огне́ви: му́жъ же клеветли́въ въ мяте́жъ сва́ра.
Словеса́ ласка́телей мя́гка: сiя́ же ударя́ютъ въ сокро́вища утро́бъ.
Сребро́ дае́мо съ ле́стiю, я́коже скуде́ль вмѣня́емо: устнѣ́ гла́дки се́рдце покрыва́ютъ при­­ско́рбно.
Устна́ма вся́ обѣщава́етъ пла́чай вра́гъ, въ се́рдцы же содѣва́етъ ле́сть.
А́ще тя́ мо́литъ вра́гъ ве́лiимъ гла́сомъ, не вѣ́руй ему́, се́дмь бо е́сть лука́в­ст­вiй въ души́ его́.
Тая́й вражду́ составля́етъ ле́сть: от­крыва́етъ же своя́ грѣхи́ благоразу́мный на со́нмищихъ.
Изрыва́яй я́му и́скрен­нему впаде́т­ся въ ню́: валя́яй же ка́мень на себе́ вали́тъ.
Язы́къ лжи́въ ненави́дитъ и́стины, уста́ же непокрове́н­на творя́тъ нестро­е́нiе.
Не хвали́ся о у́трiи, не вѣ́си бо, что́ роди́тъ [де́нь] находя́й.
Да хва́литъ тя́ и́скрен­нiй, а не твоя́ уста́, чужді́й, а не тво­и́ устнѣ́.
Тя́жко ка́мень и неудобоно́сно песо́къ, гнѣ́въ же безу́мнаго тя́жшiй обо­его́.
Безми́лостивна я́рость и о́стръ гнѣ́въ, но ничто́же посто­и́тъ ре́вности.
Лу́чше обличе́нiя от­крове́н­на та́йныя любве́.
Достовѣ́рнѣе су́ть я́звы дру́га, не́жели во́льная лобза́нiя врага́.
Душа́ въ сы́тости су́щи со́тамъ руга́ет­ся: души́ же нище́тнѣй и го́рькая сла́дка явля́ют­ся.
Я́коже егда́ пти́ца от­лети́тъ от­ гнѣзда́ сво­его́, та́ко человѣ́къ порабоща́ет­ся, егда́ устрани́т­ся от­ сво­и́хъ мѣ́стъ.
Ми́ры и вино́мъ и ѳимiа́мы красу́ет­ся се́рдце, растерзава́етжеся от­ бѣ́дъ душа́.
Дру́га тво­его́ или́ дру́га о́тча не оставля́й: въ до́мъ же бра́та сво­его́ не вни́ди неблагополу́чно: лу́чше дру́гъ бли́зъ, не́же бра́тъ дале́че живы́й.
Му́дръ бу́ди, сы́не, да весели́т­ся се́рдце твое́, и от­врати́ от­ себе́ поно́слива словеса́.
Хи́трый злы́мъ находя́щымъ укрыва́ет­ся: безу́мнiи же наше́дше тщету́ постра́ждутъ.
Отими́ ри́зу его́, пре́йде бо досади́тель, и́же чужда́я погубля́етъ.
И́же а́ще благослови́тъ дру́га у́тро ве́лiимъ гла́сомъ, от­ клену́щаго ни чи́мже ра́зн­ствовати воз­мни́т­ся.
Ка́пли изгоня́ютъ человѣ́ка въ де́нь зи́менъ изъ до́му его́, та́ко и жена́ клеветли́вая изъ сво­его́ до́му.
Сѣ́веръ же́стокъ вѣ́тръ, и́менемъ же прiя́тенъ нарица́ет­ся.
Желѣ́зо желѣ́за остри́тъ: му́жъ же поощря́етъ лице́ дру́жне.
И́же насажда́етъ смоко́вницу, снѣ́сть плоды́ ея́: а и́же храни́тъ го́спода сво­его́, че́стенъ бу́детъ.
Я́коже су́ть неподо́бна ли́ца ли́цамъ, си́це ниже́ сердца́ человѣ́ковъ.
А́дъ и поги́бель не насыща́ют­ся: та́кожде и о́чи человѣ́честiи несы́ти.
Ме́рзость Го́сподеви утвержда́яй о́чи, и ненака́зан­нiи невоз­де́ржни язы́комъ.
Искуше́нiе сребру́ и зла́ту раздеже́нiе: му́жъ же искуша́ет­ся усты́ хва́лящихъ его́.
Се́рдце беззако́н­ника взыску́етъ зла́я, се́рдце же пра́во взыску́етъ ра́зума.
А́ще бiе́ши безу́мнаго посредѣ́ со́нмища срамля́я его́, не отъ­и́меши безу́мiя его́.
Разу́мнѣ разумѣва́й ду́ши ста́да тво­его́, и да при­­ста́виши се́рдце твое́ ко тво­и́мъ стада́мъ.
Я́ко не во вѣ́къ му́жеви держа́ва и крѣ́пость, ниже́ предае́тъ от­ ро́да въ ро́дъ.
Прилѣжи́ о зла́цѣхъ су́щихъ на по́ли и пожне́ши траву́, и собира́й сѣ́но наго́рное,
да и́маши о́вцы на одѣя́нiе: почита́й по́ле, да бу́дутъ ти́ а́гнцы.
Сы́не, от­ мене́ и́маши рѣче́нiя крѣ́пка въ жи́знь твою́ и въ жи́знь тво­и́хъ служи́телей.
Бѣ́гаетъ нечести́вый ни еди́ному же гоня́щу, пра́ведный же я́ко ле́въ упова́я.
За грѣхи́ нечести́выхъ су́дове востаю́тъ: му́жъ же хи́трый угаси́тъ я́.
Проде́рзый въ нече́стiихъ оклевета́етъ ни́щыя, я́коже до́ждь си́льный не поле́зенъ:
та́ко оста́вив­шiи зако́нъ хва́лятъ нече́стiе, лю́бящiи же зако́нъ огражда́ютъ себѣ́ стѣ́ну.
Му́жiе злі́и не уразумѣ́ютъ суда́, и́щущiи же Го́спода уразумѣ́ютъ о все́мъ.
Лу́чше ни́щь ходя́й во и́стинѣ, не́жели бога́тъ ло́жь.
Храни́тъ зако́нъ сы́нъ разу́мный: а и́же пасе́тъ несы́тость, безче́ститъ отца́ сво­его́.
Умножа́яй бога́т­ст­во свое́ съ ли́хвами и при­­бы́тки ми́лу­ю­щему ни́щыя собира́етъ е́.
Укланя́яй у́хо свое́ не послу́шати зако́на и са́мъ моли́тву свою́ омерзи́лъ.
И́же льсти́тъ пра́выя на пути́ злѣ́мъ, во истлѣ́нiе са́мъ впаде́тъ: беззако́н­нiи же мину́ютъ блага́я и не вни́дутъ въ ня́.
Прему́дръ у себе́ му́жъ бога́тый, убо́гiй же разуми́въ пре́зритъ его́.
По́мощiю пра́ведныхъ мно́га быва́етъ сла́ва, на мѣ́стѣхъ же нечести́выхъ погиба́ютъ человѣ́цы.
Покрыва́яй нече́стiе свое́ не успѣ́етъ во блага́я, повѣ́дая же обличе́нiя воз­лю́бленъ бу́детъ.
Блаже́нъ му́жъ, и́же бо­и́т­ся всѣ́хъ за благоговѣ́нiе, а жестосе́рдый впа́даетъ во зла́я.
Ле́въ а́лченъ и во́лкъ жа́жденъ, и́же тира́н­ствуетъ {мучи́тель­ски облада́етъ}, ни́щь сы́й, надъ язы́комъ убо́гимъ.
Ца́рь ску́денъ уро́комъ вели́къ клеветни́къ [быва́етъ], а ненави́дяй непра́вды до́лго лѣ́тъ поживе́тъ.
Му́жа, и́же въ винѣ́ сме́ртнѣ, выруча́яй бѣгле́цъ бу́детъ, а не утвержде́нъ.
Наказу́й сы́на, и воз­лю́битъ тя́ и да́стъ лѣ́поту тво­е́й души́, не послу́шаетъ язы́ка законопресту́пна.
Ходя́й пра́ведно по́мощь прiи́метъ, ходя́й же въ стро́потны пути́ увя́знетъ.
Дѣ́лаяй свою́ зе́млю насы́тит­ся хлѣ́бовъ, гоня́й же пра́здность насы́тит­ся нищеты́.
Му́жъ вѣ́ры досто́йный мно́го благослови́т­ся, злы́й же не безъ муче́нiя бу́детъ.
И́же не срамля́ет­ся лица́ пра́ведныхъ, не бла́гъ: таковы́й за укру́хъ хлѣ́ба прода́стъ му́жа.
Тщи́т­ся обогати́тися му́жъ зави́дливъ, и не вѣ́сть, я́ко ми́лостивый воз­облада́етъ и́мъ.
Облича́яй человѣ́чы пути́ благода́ть и́мать па́че язы́комъ ласка́ющаго.
И́же от­верга́етъ отца́ или́ ма́терь и мни́т­ся не согрѣша́ти, се́й соприча́ст­никъ е́сть му́жу нечести́ву.
Невѣ́рный му́жъ су́дитъ ту́не, а и́же надѣ́ет­ся на Го́спода, въ при­­лѣжа́нiи бу́детъ.
И́же надѣ́ет­ся на де́рзо се́рдце, таковы́й безу́менъ: а и́же хо́дитъ въ прему́дрости, спасе́т­ся.
И́же дае́тъ убо́гимъ, не оскудѣ́етъ: а и́же от­враща́етъ о́ко свое́, въ ску́дости бу́детъ мно́зѣ.
На мѣ́стѣхъ нечести́выхъ стеня́тъ пра́веднiи, въ поги́бели же и́хъ умно́жат­ся пра́веднiи.
Лу́чше му́жъ облича́яй, не́жели му́жъ жестоковы́йный: внеза́пу бо пали́му ему́, нѣ́сть исцѣле́нiя.
Похваля́емымъ пра́веднымъ, воз­веселя́т­ся лю́дiе: нача́л­ст­ву­ю­щымъ же нечести́вымъ, стеня́тъ му́жiе.
Му́жу лю́бящу прему́дрость, весели́т­ся оте́цъ его́: а и́же пасе́тъ любо­дѣ́йцы, погуби́тъ бога́т­ст­во.
Ца́рь пра́веденъ воз­выша́етъ зе́млю, му́жъ же законопресту́пникъ раскопова́етъ.
И́же уготовля́етъ на лице́ сво­ему́ дру́гу мре́жу, облага́етъ ю́ на своя́ но́ги.
Согрѣша́ющему му́жу ве́лiя сѣ́ть: пра́ведный же въ ра́дости и въ весе́лiи бу́детъ.
Умѣ́етъ пра́ведный су́дъ твори́ти убо́гимъ, а нечести́вый не разумѣ́етъ ра́зума, и убо́гому нѣ́сть ума́ разумѣва́ющаго.
Му́жiе беззако́н­нiи сожго́ша гра́дъ, му́дрiи же от­врати́ша гнѣ́въ.
Му́жъ му́дръ су́дитъ язы́ки, му́жъ же злы́й гнѣ́ваяйся посмѣва́емь быва́етъ, а не устраша́етъ.
Му́жiе крове́й при­­ча́стни воз­ненави́дятъ преподо́бнаго, пра́вiи же взы́щутъ ду́шу его́.
Ве́сь гнѣ́въ сво́й про­изно́ситъ безу́мный: прему́дрый же скрыва́етъ по ча́сти.
Царю́ послу́ша­ю­щу словесе́ непра́ведна, вси́, и́же подъ ни́мъ, законопресту́пницы.
Заимода́вцу и должнику́, дру́гъ со дру́гомъ соше́дшымся, посѣще́нiе твори́тъ обѣ́ма Госпо́дь.
Царю́ во и́стинѣ судя́щему ни́щымъ, престо́лъ его́ во свидѣ́тел­ст­во устро́ит­ся.
Я́звы и обличе́нiя даю́тъ му́дрость: о́трокъ же заблужда́яй срамля́етъ роди́тели своя́.
Мно́гимъ су́щымъ нечести́вымъ мно́зи грѣси́ быва́ютъ, пра́веднiи же, о́нымъ па́да­ю­щымъ, устраша́еми быва́ютъ.
Наказу́й сы́на тво­его́, и упоко́итъ тя́ и да́стъ лѣ́поту души́ тво­е́й.
Не бу́детъ сказа́тель язы́ку законопресту́пну, храня́й же зако́нъ блаже́нъ.
Не нака́жет­ся словесы́ ра́бъ же́стокъ: а́ще бо и уразумѣ́етъ, но не послу́шаетъ.
А́ще уви́диши му́жа ско́ра въ словесѣ́хъ, разумѣ́й, я́ко упова́нiе и́мать па́че его́ безу́мный.
И́же ласкосе́рдъ бу́детъ от­ дѣ́т­ст­ва, порабо́тит­ся, на послѣ́докъ же болѣ́зновати бу́детъ о се́мъ.
Му́жъ гнѣвли́вый воз­двиза́етъ сва́ръ, му́жъ же я́рый от­крыва́етъ грѣхи́.
Досажде́нiе му́жа смиря́етъ, а смире́н­ныя утвержда́етъ Госпо́дь въ сла́вѣ.
И́же сообща́ет­ся та́тю, ненави́дитъ сво­ея́ души́: а́ще же кля́тву предложе́н­ную слы́шав­шiи не воз­вѣстя́тъ,
убоя́в­шеся и постыдѣ́в­шеся человѣ́ковъ, преткну́т­ся: надѣ́явыйся же на Го́спода воз­весели́т­ся. Нече́стiе му́жу дае́тъ соблажне́нiе: упова́яй же на Влады́ку спасе́т­ся.
Мно́зи угожда́ютъ ли́цамъ нача́лниковъ: от­ Го́спода же сбыва́ет­ся пра́вда му́жу.
Ме́рзость пра́веднику му́жъ непра́веденъ: ме́рзость же законопресту́пному пу́ть правоведя́й.
Сiя́ глаго́летъ му́жъ вѣ́ру­ю­щымъ богови, и почива́ю:
безу́мнѣе бо е́смь от­ всѣ́хъ человѣ́къ, и ра́зума человѣ́ческаго нѣ́сть во мнѣ́:
Бо́гъ же научи́ мя прему́дрости, и ра́зумъ святы́хъ уразумѣ́хъ.
Кто́ взы́де на не́бо и сни́де? кто́ собра́ вѣ́тры въ нѣ́дра? кто́ воз­врати́ во́ду въ ри́зу? кто́ обдержа́ вся́ концы́ земли́? ко́е и́мя его́? или́ ко́е и́мя сы́ну его́, да разумѣ́еши?
Вся́ бо словеса́ Бо́жiя раздеже́на: защища́етъ же са́мъ благоговѣ́ющихъ ему́.
Не при­­ложи́ ко словесе́мъ его́, да не обличи́тъ тя́, и ло́жь бу́деши.
Дво́е прошу́ у тебе́: не от­ими́ от­ мене́ благода́ти пре́жде уме́ртвiя мо­его́:
су́етно сло́во и ло́жно дале́че от­ мене́ сотвори́, бога́т­ст­ва же и нищеты́ не да́ждь ми́: устро́й же ми́ потре́бная и самодово́лная,
да не насы́щься ло́жь бу́ду и реку́: кто́ мя ви́дитъ? или́ обнища́въ укра́ду и клену́ся и́менемъ Бо́жiимъ.
Не преда́ждь раба́ въ ру́цѣ господи́на, да не когда́ проклене́тъ тя́, и исче́знеши.
Ча́до зло́ клене́тъ отца́ и ма́терь не благослови́тъ.
Ча́до зло́ пра́ведна себе́ су́дитъ, исхо́да же сво­его́ не измы́.
Ча́до зло́ высо́ки о́чи и́мать, вѣ́ждома же сво­и́ма воз­но́сит­ся.
Ча́до зло́ ме́чь зу́бы [своя́] и́мать, и члено́вныя я́ко сѣ́чиво, е́же губи́ти и пояда́ти смире́н­ныя от­ земли́ и убо́гiя и́хъ от­ человѣ́къ.
Пiя́вица имѣ́ три́ дще́ри, любо­́вiю воз­лю́блены, и три́ сiя́ не насы́тишася ея́, и четве́ртая не удовли́ся рещи́: дово́лно [ми́ е́сть].
А́дъ и по́хоть жены́, и земля́ ненапо­е́ная водо́ю и вода́ и о́гнь не реку́тъ: довлѣ́етъ.
О́ко руга́ющееся отцу́ и досажда́ющее ста́рости ма́терни, да исто́ргнутъ е́ вра́нове от­ де́брiя и да снѣдя́тъ е́ птенцы́ о́рли.
Трiе́ ми су́ть невоз­мо́жная уразумѣ́ти, и четве́ртаго не вѣ́мъ:
слѣда́ орла́ паря́ща [по воз­ду́ху] и пути́ змі́а [ползу́ща] по ка́мени, и стези́ корабля́ плову́ща по мо́рю и путі́й му́жа въ ю́ности [его́].
Тако́въ пу́ть жены́ блудни́цы: я́же егда́ сотвори́тъ, и измы́в­шися, ничто́же, рече́, содѣ́яхъ нелѣ́по.
Тре́ми трясе́т­ся земля́, четве́ртаго же не мо́жетъ понести́:
а́ще ра́бъ воцари́т­ся, и безу́мный испо́лнит­ся пи́щею, и раба́ а́ще изжене́тъ свою́ госпожу́,
и ме́рзкая жена́ а́ще ключи́т­ся добру́ му́жу.
Четы́ри же су́ть малѣ́йшая на земли́, сiя́ же су́ть мудрѣ́йша му́дрыхъ:
мра́вие, и́мже нѣ́сть крѣ́пости и уготовля́ютъ въ жа́тву пи́щу:
и хирогри́лли, язы́къ не крѣ́покъ, и́же сотвори́ша въ ка́менiихъ до́мы своя́:
безца́рни су́ть пру́зiе, и вою́ютъ от­ еди́наго повелѣ́нiя благо­чи́н­но:
я́щерица [Евр.: пау́къ.], рука́ми опира́ющися и удо́бь уловля́ема су́щи, живе́тъ во тве́рдехъ царе́выхъ.
Трiе́ су́ть, я́же благопоспѣ́шно хо́дятъ, четве́ртое же, е́же до́брѣ прохо́дитъ:
ски́менъ льво́въ крѣпча́е звѣре́й, и́же не от­враща́ет­ся, ни устраша́ет­ся скота́,
и пѣ́тель ходя́ въ ко́кошѣхъ благоду́шенъ, и козе́лъ предводи́тель ста́ду, и ца́рь глаго́ляй къ наро́ду во язы́цѣ.
А́ще вда́си себе́ въ весе́лiе и простре́ши ру́ку твою́ со сва́ромъ, пору́ганъ бу́деши.
Мельзи́ млеко́, и бу́детъ ма́сло. А́ще ли но́здри че́шеши, изы́детъ кро́вь: а́ще же извлече́ши словеса́, изы́дутъ су́дове и тя́жбы.
Моя́ словеса́ реко́шася от­ Бо́га, царе́во проро́че­с­т­во, его́же наказа́ ма́ти его́:
что́, ча́до, [соблюде́ши,] что́ рѣче́нiе Бо́жiе? перворо́дне, тебѣ́ глаго́лю, сы́не: что́, ча́до мо­его́ чре́ва? что́, ча́до мо­и́хъ моли́твъ?
Не да́ждь жена́мъ тво­его́ бога́т­ст­ва и тво­его́ ума́ и житiя́ въ послѣ́днiй совѣ́тъ.
Съ совѣ́томъ все́ твори́, съ совѣ́томъ пі́й вино́: си́льнiи гнѣвли́ви су́ть, вина́ да не пiю́тъ,
да напи́в­шеся не забу́дутъ му́дрости и пра́во суди́ти немощны́мъ не воз­мо́гутъ.
Дади́те Сике́ра су́щымъ въ печа́лехъ и вино́ пи́ти су́щымъ въ болѣ́знехъ,
да забу́дутъ убоже́­ст­ва и болѣ́зней не воспомя́нутъ ктому́.
Сы́не, от­верза́й уста́ твоя́ сло́ву Бо́жiю и суди́ вся́ здра́во:
от­верза́й уста́ твоя́ и суди́ пра́ведно, разсужда́й же убо́га и не́мощна.
Жену́ до́блю кто́ обря́щетъ, дража́йши е́сть ка́менiя многоцѣ́н­наго такова́я:
дерза́етъ на ню́ се́рдце му́жа ея́: такова́я до́брыхъ коры́стей не лиши́т­ся:
дѣ́лаетъ бо му́жу сво­ему́ блага́я во все́ житiе́:
обрѣ́тши во́лну и ле́нъ, сотвори́ благопотре́бное рука́ма сво­и́ма.
Бы́сть я́ко кора́бль ку́плю дѣ́я, издале́ча собира́етъ себѣ́ бога́т­ст­во:
и востае́тъ изъ но́щи, и даде́ бра́шна до́му и дѣла́ рабы́нямъ.
Узрѣ́в­ши село́ купи́, от­ плодо́въ же ру́къ сво­и́хъ насади́ стяжа́нiе.
Препоя́сав­ши крѣ́пко чре́сла своя́, утверди́тъ мы́шцы своя́ на дѣ́ло,
и вкуси́, я́ко добро́ е́сть дѣ́лати, и не угаса́етъ свѣти́лникъ ея́ всю́ но́щь.
Ла́кти своя́ простира́етъ на поле́зная, ру́цѣ же сво­и́ утвержда́етъ на вретено́,
и ру́цѣ сво­и́ от­верза́етъ убо́гому, дла́нь же простре́ ни́щу.
Не пече́т­ся о су́щихъ въ дому́ му́жъ ея́, егда́ гдѣ́ заме́длитъ: вси́ бо у нея́ одѣ́яни су́ть.
Сугу́ба одѣя́нiя сотвори́ му́жу сво­ему́, от­ виссо́на же и порфи́ры себѣ́ одѣя́нiя.
Сла́венъ быва́етъ во вратѣ́хъ му́жъ ея́, внегда́ а́ще ся́детъ въ со́нмищи со старѣ́йшины жи́тельми земли́.
Плащани́цы сотвори́ и продаде́ Финикі́аномъ, опоя́санiя же Ханане́омъ.
26Крѣ́постiю и лѣ́потою облече́ся, и воз­весели́ся во дни́ послѣ́днiя.
25Уста́ своя́ от­ве́рзе внима́телно и зако́н­но и чи́нъ заповѣ́да язы́ку сво­ему́.
Тѣ́сны стези́ до́му ея́, бра́шна же лѣ́ностнаго не яде́. 28Уста́ своя́ от­ве́рзе му́дро и зако́н­но.
29Ми́лостыня же ея́ *воз­ста́ви ча́да ея́, и обогати́шася: и му́жъ ея́ похвали́ ю́:
30мно́ги дще́ри стяжа́ша бога́т­ст­во, мно́ги сотвори́ша си́лу: ты́ же предуспѣ́ла и превоз­несла́ся еси́ надъ всѣ́ми:
31ло́жнаго угожде́нiя и су́етныя добро́ты же́нскiя нѣ́сть въ тебѣ́: жена́ бо разу́мная благослове́на е́сть: стра́хъ же Госпо́день сiя́ да хва́литъ.
32Дади́те е́й от­ плодо́въ усте́нъ ея́, и да хвали́мь бу́детъ во вратѣ́хъ му́жъ ея́.
Коне́цъ кни́зѣ при́тчей Соломо́нихъ: и́мать въ себѣ́гла́въ 31.
1 Для чего даются притчи; 7 «начало мудрости — страх Господень»; 8 наставление для юноши: «если будут склонять тебя грешники, не соглашайся»; 20 премудрость провозглашает свои предостережения, но посмеивается над отвергающими их.
Притчи Соломона, сына Давидова, царя Израильского,
чтобы познать мудрость и наставление, понять изречения разума;
усвоить правила благоразумия, правосудия, суда и правоты;
простым дать смышленость, юноше – знание и рассудительность;
послушает мудрый – и умножит познания, и разумный найдет мудрые советы;
чтобы разуметь притчу и замысловатую речь, слова мудрецов и загадки их.
Начало мудрости – страх Господень; [доброе разумение у всех, водящихся им; а благоговение к Богу – начало разумения;] глупцы только презирают мудрость и наставление.
Слушай, сын мой, наставление отца твоего и не отвергай завета матери твоей,
потому что это – прекрасный венок для головы твоей и украшение для шеи твоей.
Сын мой! если будут склонять тебя грешники, не соглашайся;
если будут говорить: «иди с нами, сделаем засаду для убийства, подстережем непорочного без вины,
живых проглотим их, как преисподняя, и – целых, как нисходящих в могилу;
наберем всякого драгоценного имущества, наполним домы наши добычею;
жребий твой ты будешь бросать вместе с нами, склад один будет у всех нас», –
сын мой! не ходи в путь с ними, удержи ногу твою от стези их,
потому что ноги их бегут ко злу и спешат на пролитие крови.
В глазах всех птиц напрасно расставляется сеть,
а делают засаду для их крови и подстерегают их души.
Таковы пути всякого, кто алчет чужого добра: оно отнимает жизнь у завладевшего им.
Премудрость возглашает на улице, на площадях возвышает голос свой,
в главных местах собраний проповедует, при входах в городские ворота говорит речь свою:
«доколе, невежды, будете любить невежество? доколе буйные будут услаждаться буйством? доколе глупцы будут ненавидеть знание?
Обратитесь к моему обличению: вот, я изолью на вас дух мой, возвещу вам слова мои.
Я звала, и вы не послушались; простирала руку мою, и не было внимающего;
и вы отвергли все мои советы, и обличений моих не приняли.
За то и я посмеюсь вашей погибели; порадуюсь, когда придет на вас ужас;
когда придет на вас ужас, как буря, и беда, как вихрь, принесется на вас; когда постигнет вас скорбь и теснота.
Тогда будут звать меня, и я не услышу; с утра будут искать меня, и не найдут меня.
За то, что они возненавидели знание и не избрали для себя страха Господня,
не приняли совета моего, презрели все обличения мои;
за то и будут они вкушать от плодов путей своих и насыщаться от помыслов их.
Потому что упорство невежд убьет их, и беспечность глупцов погубит их,
а слушающий меня будет жить безопасно и спокойно, не страшась зла».
1 Ищи мудрости, как серебра; «Господь дает мудрость»; 12 «дабы спасти тебя от пути злого» и вести «стезями праведников».
Сын мой! если ты примешь слова мои и сохранишь при себе заповеди мои,
так что ухо твое сделаешь внимательным к мудрости и наклонишь сердце твое к размышлению;
если будешь призывать знание и взывать к разуму;
если будешь искать его, как серебра, и отыскивать его, как сокровище,
то уразумеешь страх Господень и найдешь познание о Боге.
Ибо Господь дает мудрость; из уст Его – знание и разум;
Он сохраняет для праведных спасение; Он – щит для ходящих непорочно;
Он охраняет пути правды и оберегает стезю святых Своих.
Тогда ты уразумеешь правду и правосудие и прямоту, всякую добрую стезю.
Когда мудрость войдет в сердце твое, и знание будет приятно душе твоей,
тогда рассудительность будет оберегать тебя, разум будет охранять тебя,
дабы спасти тебя от пути злого, от человека, говорящего ложь,
от тех, которые оставляют стези прямые, чтобы ходить путями тьмы;
от тех, которые радуются, делая зло, восхищаются злым развратом,
которых пути кривы, и которые блуждают на стезях своих;
дабы спасти тебя от жены другого, от чужой, которая умягчает речи свои,
которая оставила руководителя юности своей и забыла завет Бога своего.
Дом ее ведет к смерти, и стези ее – к мертвецам;
никто из вошедших к ней не возвращается и не вступает на путь жизни.
Посему ходи путем добрых и держись стезей праведников,
потому что праведные будут жить на земле, и непорочные пребудут на ней;
а беззаконные будут истреблены с земли, и вероломные искоренены из нее.
1 «Надейся на Господа»; «не будь мудрецом в глазах твоих»; 11 «кого любит Господь, того наказывает»; 21 здравомыслие и безопасность; 27 «мерзость пред Господом развратный».
Сын мой! наставления моего не забывай, и заповеди мои да хранит сердце твое;
ибо долготы дней, лет жизни и мира они приложат тебе.
Милость и истина да не оставляют тебя: обвяжи ими шею твою, напиши их на скрижали сердца твоего,
и обретешь милость и благоволение в очах Бога и людей.
Надейся на Господа всем сердцем твоим, и не полагайся на разум твой.
Во всех путях твоих познавай Его, и Он направит стези твои.
Не будь мудрецом в глазах твоих; бойся Господа и удаляйся от зла:
это будет здравием для тела твоего и питанием для костей твоих.
Чти Господа от имения твоего и от начатков всех прибытков твоих,
и наполнятся житницы твои до избытка, и точила твои будут переливаться новым вином.
Наказания Господня, сын мой, не отвергай, и не тяготись обличением Его;
ибо кого любит Господь, того наказывает и благоволит к тому, как отец к сыну своему.
Блажен человек, который снискал мудрость, и человек, который приобрел разум, –
потому что приобретение ее лучше приобретения серебра, и прибыли от нее больше, нежели от золота:
она дороже драгоценных камней; [никакое зло не может противиться ей; она хорошо известна всем, приближающимся к ней,] и ничто из желаемого тобою не сравнится с нею.
Долгоденствие – в правой руке ее, а в левой у нее – богатство и слава;
3:16a[из уст ее выходит правда; закон и милость она на языке носит;]
пути ее – пути приятные, и все стези ее – мирные.
Она – древо жизни для тех, которые приобретают ее, – и блаженны, которые сохраняют ее!
Господь премудростью основал землю, небеса утвердил разумом;
Его премудростью разверзлись бездны, и облака кропят росою.
Сын мой! не упускай их из глаз твоих; храни здравомыслие и рассудительность,
и они будут жизнью для души твоей и украшением для шеи твоей.
Тогда безопасно пойдешь по пути твоему, и нога твоя не споткнется.
Когда ляжешь спать, – не будешь бояться; и когда уснешь, – сон твой приятен будет.
Не убоишься внезапного страха и пагубы от нечестивых, когда она придет;
потому что Господь будет упованием твоим и сохранит ногу твою от уловления.
Не отказывай в благодеянии нуждающемуся, когда рука твоя в силе сделать его.
Не говори другу твоему: «пойди и приди опять, и завтра я дам», когда ты имеешь при себе. [Ибо ты не знаешь, что́ родит грядущий день.]
Не замышляй против ближнего твоего зла, когда он без опасения живет с тобою.
Не ссорься с человеком без причины, когда он не сделал зла тебе.
Не соревнуй человеку, поступающему насильственно, и не избирай ни одного из путей его;
потому что мерзость пред Господом развратный, а с праведными у Него общение.
Проклятие Господне на доме нечестивого, а жилище благочестивых Он благословляет.
Если над кощунниками Он посмевается, то смиренным дает благодать.
Мудрые наследуют славу, а глупые – бесславие.
1 «Главное — мудрость»: «высоко цени её, и она возвысит тебя»; 10 «не вступай на стезю нечестивых … ибо стезя праведных — как светило лучезарное, которое более и более светлеет до полного дня»; 20 «больше всего хранимого храни сердце твое».
Слушайте, дети, наставление отца, и внимайте, чтобы научиться разуму,
потому что я преподал вам доброе учение. Не оставляйте заповеди моей.
Ибо и я был сын у отца моего, нежно любимый и единственный у матери моей,
и он учил меня и говорил мне: да удержит сердце твое слова мои; храни заповеди мои, и живи.
Приобретай мудрость, приобретай разум: не забывай этого и не уклоняйся от слов уст моих.
Не оставляй ее, и она будет охранять тебя; люби ее, и она будет оберегать тебя.
Главное – мудрость: приобретай мудрость, и всем имением твоим приобретай разум.
Высоко цени ее, и она возвысит тебя; она прославит тебя, если ты прилепишься к ней;
возложит на голову твою прекрасный венок, доставит тебе великолепный венец.
Слушай, сын мой, и прими слова мои, – и умножатся тебе лета жизни.
Я указываю тебе путь мудрости, веду тебя по стезям прямым.
Когда пойдешь, не будет стеснен ход твой, и когда побежишь, не споткнешься.
Крепко держись наставления, не оставляй, храни его, потому что оно – жизнь твоя.
Не вступай на стезю нечестивых и не ходи по пути злых;
оставь его, не ходи по нему, уклонись от него и пройди мимо;
потому что они не заснут, если не сделают зла; пропадает сон у них, если они не доведут кого до падения;
ибо они едят хлеб беззакония и пьют вино хищения.
Стезя праведных – как светило лучезарное, которое более и более светлеет до полного дня.
Путь же беззаконных – как тьма; они не знают, обо что споткнутся.
Сын мой! словам моим внимай, и к речам моим приклони ухо твое;
да не отходят они от глаз твоих; храни их внутри сердца твоего:
потому что они жизнь для того, кто нашел их, и здравие для всего тела его.
Больше всего хранимого храни сердце твое, потому что из него источники жизни.
Отвергни от себя лживость уст, и лукавство языка удали от себя.
Глаза твои пусть прямо смотрят, и ресницы твои да направлены будут прямо пред тобою.
Обдумай стезю для ноги твоей, и все пути твои да будут тверды.
Не уклоняйся ни направо, ни налево; удали ногу твою от зла,
[потому что пути правые наблюдает Господь, а левые – испорчены.
Он же прямыми сделает пути твои, и шествия твои в мире устроит.]
1 Горькие последствия от связи с чужой женой; 15 «утешайся женою юности твоей».
Сын мой! внимай мудрости моей, и приклони ухо твое к разуму моему,
чтобы соблюсти рассудительность, и чтобы уста твои сохранили знание. [Не внимай льстивой женщине;]
ибо мед источают уста чужой жены, и мягче елея речь ее;
но последствия от нее горьки, как полынь, остры, как меч обоюдоострый;
ноги ее нисходят к смерти, стопы ее достигают преисподней.
Если бы ты захотел постигнуть стезю жизни ее, то пути ее непостоянны, и ты не узнаешь их.
Итак, дети, слушайте меня и не отступайте от слов уст моих.
Держи дальше от нее путь твой и не подходи близко к дверям дома ее,
чтобы здоровья твоего не отдать другим и лет твоих мучителю;
чтобы не насыщались силою твоею чужие, и труды твои не были для чужого дома.
И ты будешь стонать после, когда плоть твоя и тело твое будут истощены, –
и скажешь: «зачем я ненавидел наставление, и сердце мое пренебрегало обличением,
и я не слушал голоса учителей моих, не приклонял уха моего к наставникам моим:
едва не впал я во всякое зло среди собрания и общества!»
Пей воду из твоего водоема и текущую из твоего колодезя.
Пусть [не] разливаются источники твои по улице, потоки вод – по площадям;
пусть они будут принадлежать тебе одному, а не чужим с тобою.
Источник твой да будет благословен; и утешайся женою юности твоей,
любезною ланью и прекрасною серною: груди ее да упоявают тебя во всякое время, любовью ее услаждайся постоянно.
И для чего тебе, сын мой, увлекаться постороннею и обнимать груди чужой?
Ибо пред очами Господа пути человека, и Он измеряет все стези его.
Беззаконного уловляют собственные беззакония его, и в узах греха своего он содержится:
он умирает без наставления, и от множества безумия своего теряется.
1 Остерегайся поручительства за другого; 6 ленивцу: «Пойди к муравью … посмотри на действие его»; 12 посевающий раздор, особенно между братьями; 20 полное безумие блуда и гибель прелюбодея.
Сын мой! если ты поручился за ближнего твоего и дал руку твою за другого, –
ты опутал себя словами уст твоих, пойман словами уст твоих.
Сделай же, сын мой, вот что, и избавь себя, так как ты попался в руки ближнего твоего: пойди, пади к ногам и умоляй ближнего твоего;
не давай сна глазам твоим и дремания веждам твоим;
спасайся, как серна из руки и как птица из руки птицелова.
Пойди к муравью, ленивец, посмотри на действия его, и будь мудрым.
Нет у него ни начальника, ни приставника, ни повелителя;
но он заготовляет летом хлеб свой, собирает во время жатвы пищу свою.
6:8a[Или пойди к пчеле и познай, как она трудолюбива, какую почтенную работу она производит;
6:8bее труды употребляют во здравие и цари и простолюдины; любима же она всеми и славна;
6:8cхотя силою она слаба, но мудростью почтена.]
Доколе ты, ленивец, будешь спать? когда ты встанешь от сна твоего?
Немного поспишь, немного подремлешь, немного, сложив руки, полежишь:
и придет, как прохожий, бедность твоя, и нужда твоя, как разбойник.
6:11a[Если же будешь не ленив, то, как источник, придет жатва твоя; скудость же далеко убежит от тебя.]
Человек лукавый, человек нечестивый ходит со лживыми устами,
мигает глазами своими, говорит ногами своими, дает знаки пальцами своими;
коварство в сердце его: он умышляет зло во всякое время, сеет раздоры.
Зато внезапно придет погибель его, вдруг будет разбит – без исцеления.
Вот шесть, что́ ненавидит Господь, даже семь, что́ мерзость душе Его:
глаза гордые, язык лживый и руки, проливающие кровь невинную,
сердце, кующее злые замыслы, ноги, быстро бегущие к злодейству,
лжесвидетель, наговаривающий ложь и сеющий раздор между братьями.
Сын мой! храни заповедь отца твоего и не отвергай наставления матери твоей;
навяжи их навсегда на сердце твое, обвяжи ими шею твою.
Когда ты пойдешь, они будут руководить тебя; когда ляжешь спать, будут охранять тебя; когда пробудишься, будут беседовать с тобою:
ибо заповедь есть светильник, и наставление – свет, и назидательные поучения – путь к жизни,
чтобы остерегать тебя от негодной женщины, от льстивого языка чужой.
Не пожелай красоты ее в сердце твоем, [да не уловлен будешь очами твоими,] и да не увлечет она тебя ресницами своими;
потому что из-за жены блудной обнищевают до куска хлеба, а замужняя жена уловляет дорогую душу.
Может ли кто взять себе огонь в пазуху, чтобы не прогорело платье его?
Может ли кто ходить по горящим угольям, чтобы не обжечь ног своих?
То же бывает и с тем, кто входит к жене ближнего своего: кто прикоснется к ней, не останется без вины.
Не спускают вору, если он крадет, чтобы насытить душу свою, когда он голоден;
но, будучи пойман, он заплатит всемеро, отдаст все имущество дома своего.
Кто же прелюбодействует с женщиною, у того нет ума; тот губит душу свою, кто делает это:
побои и позор найдет он, и бесчестие его не изгладится,
потому что ревность – ярость мужа, и не пощадит он в день мщения,
не примет никакого выкупа и не удовольствуется, сколько бы ты ни умножал даров.
1 Близкая связь с мудростью охраняет от хитростей чужой жены; 6 бесстыдные козни блудницы и простота юноши, которого она увлекает; 24 «Дом её — пути в преисподнюю».
Сын мой! храни слова мои и заповеди мои сокрой у себя.
7:1a[Сын мой! чти Господа, – и укрепишься, и кроме Его не бойся никого.]
Храни заповеди мои и живи, и учение мое, как зрачок глаз твоих.
Навяжи их на персты твои, напиши их на скрижали сердца твоего.
Скажи мудрости: «ты сестра моя!» и разум назови родным твоим,
чтобы они охраняли тебя от жены другого, от чужой, которая умягчает слова свои.
Вот, однажды смотрел я в окно дома моего, сквозь решетку мою,
и увидел среди неопытных, заметил между молодыми людьми неразумного юношу,
переходившего площадь близ угла ее и шедшего по дороге к дому ее,
в сумерки в вечер дня, в ночной темноте и во мраке.
И вот – навстречу к нему женщина, в наряде блудницы, с коварным сердцем,
шумливая и необузданная; ноги ее не живут в доме ее:
то на улице, то на площадях, и у каждого угла строит она ковы.
Она схватила его, целовала его, и с бесстыдным лицом говорила ему:
«мирная жертва у меня: сегодня я совершила обеты мои;
поэтому и вышла навстречу тебе, чтобы отыскать тебя, и – нашла тебя;
коврами я убрала постель мою, разноцветными тканями Египетскими;
спальню мою надушила смирною, алоем и корицею;
зайди, будем упиваться нежностями до утра, насладимся любовью,
потому что мужа нет дома: он отправился в дальнюю дорогу;
кошелек серебра взял с собою; придет домой ко дню полнолуния».
Множеством ласковых слов она увлекла его, мягкостью уст своих овладела им.
Тотчас он пошел за нею, как вол идет на убой, [и как пес – на цепь,] и как олень – на выстрел,
доколе стрела не пронзит печени его; как птичка кидается в силки, и не знает, что они – на погибель ее.
Итак, дети, слушайте меня и внимайте словам уст моих.
Да не уклоняется сердце твое на пути ее, не блуждай по стезям ее,
потому что многих повергла она ранеными, и много сильных убиты ею:
дом ее – пути в преисподнюю, нисходящие во внутренние жилища смерти.
1 Мудрость взывает к сынам человеческим; 8 её честность и ясность и несравненное богатство; 12 действия мудрости; «любящих меня я люблю»; 22 Божья мудрость искони; 32 «кто нашел меня, тот нашел жизнь, … ненавидящие меня любят смерть».
Не премудрость ли взывает? и не разум ли возвышает голос свой?
Она становится на возвышенных местах, при дороге, на распутиях;
она взывает у ворот при входе в город, при входе в двери:
«к вам, люди, взываю я, и к сынам человеческим голос мой!
Научитесь, неразумные, благоразумию, и глупые – разуму.
Слушайте, потому что я буду говорить важное, и изречение уст моих – правда;
ибо истину произнесет язык мой, и нечестие – мерзость для уст моих;
все слова уст моих справедливы; нет в них коварства и лукавства;
все они ясны для разумного и справедливы для приобретших знание.
Примите учение мое, а не серебро; лучше знание, нежели отборное золото;
потому что мудрость лучше жемчуга, и ничто из желаемого не сравнится с нею.
Я, премудрость, обитаю с разумом и ищу рассудительного знания.
Страх Господень – ненавидеть зло; гордость и высокомерие и злой путь и коварные уста я ненавижу.
У меня совет и правда; я разум, у меня сила.
Мною цари царствуют и повелители узаконяют правду;
мною начальствуют начальники и вельможи и все судьи земли.
Любящих меня я люблю, и ищущие меня найдут меня;
богатство и слава у меня, сокровище непогибающее и правда;
плоды мои лучше золота, и золота самого чистого, и пользы от меня больше, нежели от отборного серебра.
Я хожу по пути правды, по стезям правосудия,
чтобы доставить любящим меня существенное благо, и сокровищницы их я наполняю.
8:21a[Когда я возвещу то, что бывает ежедневно, то не забуду исчислить то, что от века.]
Господь имел меня началом пути Своего, прежде созданий Своих, искони;
от века я помазана, от начала, прежде бытия земли.
Я родилась, когда еще не существовали бездны, когда еще не было источников, обильных водою.
Я родилась прежде, нежели водружены были горы, прежде холмов,
когда еще Он не сотворил ни земли, ни полей, ни начальных пылинок вселенной.
Когда Он уготовлял небеса, я была там. Когда Он проводил круговую черту по лицу бездны,
когда утверждал вверху облака, когда укреплял источники бездны,
когда давал морю устав, чтобы воды не переступали пределов его, когда полагал основания земли:
тогда я была при Нем художницею, и была радостью всякий день, веселясь пред лицем Его во все время,
веселясь на земном кругу Его, и радость моя была с сынами человеческими.
Итак, дети, послушайте меня; и блаженны те, которые хранят пути мои!
Послушайте наставления и будьте мудры, и не отступайте от него.
Блажен человек, который слушает меня, бодрствуя каждый день у ворот моих и стоя на страже у дверей моих!
потому что, кто нашел меня, тот нашел жизнь, и получит благодать от Господа;
а согрешающий против меня наносит вред душе своей: все ненавидящие меня любят смерть».
1 Гостеприимство премудрости; что она предлагает; 13 зазванные глупостью и их конец; «в глубине преисподней зазванные ею».
Премудрость построила себе дом, вытесала семь столбов его,
заколола жертву, растворила вино свое и приготовила у себя трапезу;
послала слуг своих провозгласить с возвышенностей городских:
«кто неразумен, обратись сюда!» И скудоумному она сказала:
«идите, ешьте хлеб мой и пейте вино, мною растворенное;
оставьте неразумие, и живите, и ходите путем разума».
Поучающий кощунника наживет себе бесславие, и обличающий нечестивого – пятно себе.
Не обличай кощунника, чтобы он не возненавидел тебя; обличай мудрого, и он возлюбит тебя;
дай наставление мудрому, и он будет еще мудрее; научи правдивого, и он приумножит знание.
Начало мудрости – страх Господень, и познание Святаго – разум;
потому что чрез меня умножатся дни твои, и прибавится тебе лет жизни.
[Сын мой!] если ты мудр, то мудр для себя [и для ближних твоих]; и если буен, то один потерпишь.
9:12a–?№42ж[Кто утверждается на лжи, тот пасет ветры, тот гоняется за птицами летающими:
9:12bибо он оставил пути своего виноградника и блуждает по тропинкам поля своего;
9:12cпроходит чрез безводную пустыню и землю, обреченную на жажду; собирает руками бесплодие.]
Женщина безрассудная, шумливая, глупая и ничего не знающая
садится у дверей дома своего на стуле, на возвышенных местах города,
чтобы звать проходящих дорогою, идущих прямо своими путями:
«кто глуп, обратись сюда!» и скудоумному сказала она:
«воды краденые сладки, и утаенный хлеб приятен».
И он не знает, что мертвецы там, и что в глубине преисподней зазванные ею.
9:18a[Но ты отскочи, не медли на месте, не останавливай взгляда твоего на ней;
9:18bибо таким образом ты пройдешь воду чужую.
9:18cОт воды чужой удаляйся, и из источника чужого не пей,
9:18dчтобы пожить многое время, и чтобы прибавились тебе лета жизни.]
1 Притчи Соломона. Сын мудрый радует отца, а сын глупый — огорчение для его матери.
Притчи Соломона. Сын мудрый радует отца, а сын глупый – огорчение для его матери.
Не доставляют пользы сокровища неправедные, правда же избавляет от смерти.
Не допустит Господь терпеть голод душе праведного, стяжание же нечестивых исторгнет.
Ленивая рука делает бедным, а рука прилежных обогащает.
Собирающий во время лета – сын разумный, спящий же во время жатвы – сын беспутный.
Благословения – на голове праведника, уста же беззаконных заградит насилие.
Память праведника пребудет благословенна, а имя нечестивых омерзеет.
Мудрый сердцем принимает заповеди, а глупый устами преткнется.
Кто ходит в непорочности, тот ходит безопасно; а кто превращает пути свои, тот будет наказан.
Кто мигает глазами, тот причиняет досаду, а глупый устами преткнется.
Уста праведника – источник жизни, уста же беззаконных заградит насилие.
Ненависть возбуждает раздоры, но любовь покрывает все грехи.
В устах разумного находится мудрость, но на теле глупого – розга.
Мудрые сберегают знание, но уста глупого – близкая погибель.
Имущество богатого – крепкий город его, беда для бедных – скудость их.
Труды праведного – к жизни, успех нечестивого – ко греху.
Кто хранит наставление, тот на пути к жизни; а отвергающий обличение – блуждает.
Кто скрывает ненависть, у того уста лживые; и кто разглашает клевету, тот глуп.
При многословии не миновать греха, а сдерживающий уста свои – разумен.
Отборное серебро – язык праведного, сердце же нечестивых – ничтожество.
Уста праведного пасут многих, а глупые умирают от недостатка разума.
Благословение Господне – оно обогащает и печали с собою не приносит.
Для глупого преступное деяние как бы забава, а человеку разумному свойственна мудрость.
Чего страшится нечестивый, то и постигнет его, а желание праведников исполнится.
Как проносится вихрь, так нет более нечестивого; а праведник – на вечном основании.
Что уксус для зубов и дым для глаз, то ленивый для посылающих его.
Страх Господень прибавляет дней, лета же нечестивых сократятся.
Ожидание праведников – радость, а надежда нечестивых погибнет.
Путь Господень – твердыня для непорочного и страх для делающих беззаконие.
Праведник во веки не поколеблется, нечестивые же не поживут на земле.
Уста праведника источают мудрость, а язык зловредный отсечется.
Уста праведного знают благоприятное, а уста нечестивых – развращенное.
1 О значении справедливости в отношении ближних и о пагубности несправедливости. 12 Против болтливости, пристрастия к клевете, неразумии в советах и легкомысленных поручительств. 16 Различное поведение и противоположные плоды праведного и нечестивого. 24 Против скупости и несострадательности. 27 Прочны лишь плоды благочестия.
Неверные весы – мерзость пред Господом, но правильный вес угоден Ему.
Придет гордость, придет и посрамление; но со смиренными – мудрость. [Праведник, умирая, оставляет сожаление; но внезапна и радостна бывает погибель нечестивых.]
Непорочность прямодушных будет руководить их, а лукавство коварных погубит их.
Не поможет богатство в день гнева, правда же спасет от смерти.
Правда непорочного уравнивает путь его, а нечестивый падет от нечестия своего.
Правда прямодушных спасет их, а беззаконники будут уловлены беззаконием своим.
Со смертью человека нечестивого исчезает надежда, и ожидание беззаконных погибает.
Праведник спасается от беды, а вместо него попадает в нее нечестивый.
Устами лицемер губит ближнего своего, но праведники прозорливостью спасаются.
При благоденствии праведников веселится город, и при погибели нечестивых бывает торжество.
Благословением праведных возвышается город, а устами нечестивых разрушается.
Скудоумный высказывает презрение к ближнему своему; но разумный человек молчит.
Кто ходит переносчиком, тот открывает тайну; но верный человек таит дело.
При недостатке попечения падает народ, а при многих советниках благоденствует.
Зло причиняет себе, кто ручается за постороннего; а кто ненавидит ручательство, тот безопасен.
Благонравная жена приобретает славу [мужу, а жена, ненавидящая правду, есть верх бесчестия. Ленивцы бывают скудны], а трудолюбивые приобретают богатство.
Человек милосердый благотворит душе своей, а жестокосердый разрушает плоть свою.
Нечестивый делает дело ненадежное, а сеющему правду – награда верная.
Праведность ведет к жизни, а стремящийся к злу стремится к смерти своей.
Мерзость пред Господом – коварные сердцем; но благоугодны Ему непорочные в пути.
Можно поручиться, что порочный не останется ненаказанным; семя же праведных спасется.
Что золотое кольцо в носу у свиньи, то женщина красивая и – безрассудная.
Желание праведных есть одно добро, ожидание нечестивых – гнев.
Иной сыплет щедро, и ему еще прибавляется; а другой сверх меры бережлив, и однако же беднеет.
Благотворительная душа будет насыщена, и кто напояет других, тот и сам напоен будет.
Кто удерживает у себя хлеб, того клянет народ; а на голове продающего – благословение.
Кто стремится к добру, тот ищет благоволения; а кто ищет зла, к тому оно и приходит.
Надеющийся на богатство свое упадет; а праведники, как лист, будут зеленеть.
Расстроивающий дом свой получит в удел ветер, и глупый будет рабом мудрого сердцем.
Плод праведника – древо жизни, и мудрый привлекает души.
Так праведнику воздается на земле, тем паче нечестивому и грешнику.
1 О внутренней и внешней противоположности добра и зла. 4 О счастье и несчастье домашней жизни и о причинах того и другого. 12 О положительных и отрицательных явлениях в жизни общественной, преимущественно в связи с должным или недолжным употреблением языка. 23 О мудрости, правде и прилежании с их противоположностями.
Кто любит наставление, тот любит знание; а кто ненавидит обличение, тот невежда.
Добрый приобретает благоволение от Господа; а человека коварного Он осудит.
Не утвердит себя человек беззаконием; корень же праведников неподвижен.
Добродетельная жена – венец для мужа своего; а позорная – как гниль в костях его.
Промышления праведных – правда, а замыслы нечестивых – коварство.
Речи нечестивых – засада для пролития крови, уста же праведных спасают их.
Коснись нечестивых несчастие – и нет их, а дом праведных стоит.
Хвалят человека по мере разума его, а развращенный сердцем будет в презрении.
Лучше простой, но работающий на себя, нежели выдающий себя за знатного, но нуждающийся в хлебе.
Праведный печется и о жизни скота своего, сердце же нечестивых жестоко.
Кто возделывает землю свою, тот будет насыщаться хлебом; а кто идет по следам празднолюбцев, тот скудоумен.
12:11a[Кто находит удовольствие в трате времени за вином, тот в своем доме оставит бесславие.]
Нечестивый желает уловить в сеть зла; но корень праведных тверд.
Нечестивый уловляется грехами уст своих; но праведник выйдет из беды.
12:13a[Смотрящий кротко помилован будет, а встречающийся в воротах стеснит других.]
От плода уст своих человек насыщается добром, и воздаяние человеку – по делам рук его.
Путь глупого прямой в его глазах; но кто слушает совета, тот мудр.
У глупого тотчас же выкажется гнев его, а благоразумный скрывает оскорбление.
Кто говорит то, что знает, тот говорит правду; а у свидетеля ложного – обман.
Иной пустослов уязвляет как мечом, а язык мудрых – врачует.
Уста правдивые вечно пребывают, а лживый язык – только на мгновение.
Коварство – в сердце злоумышленников, радость – у миротворцев.
Не приключится праведнику никакого зла, нечестивые же будут преисполнены зол.
Мерзость пред Господом – уста лживые, а говорящие истину благоугодны Ему.
Человек рассудительный скрывает знание, а сердце глупых высказывает глупость.
Рука прилежных будет господствовать, а ленивая будет под данью.
Тоска на сердце человека подавляет его, а доброе слово развеселяет его.
Праведник указывает ближнему своему путь, а путь нечестивых вводит их в заблуждение.
Ленивый не жарит своей дичи; а имущество человека прилежного многоценно.
На пути правды – жизнь, и на стезе ее нет смерти.
1 Вводные замечания о пользе для юноши слушания уроков мудрости. 4 Правильный взгляд на богатство. 13 О благе слова Божия. 18 Увещание к послушанию слову Божию.
Мудрый сын слушает наставление отца, а буйный не слушает обличения.
От плода уст своих человек вкусит добро, душа же законопреступников – зло.
Кто хранит уста свои, тот бережет душу свою; а кто широко раскрывает свой рот, тому беда.
Душа ленивого желает, но тщетно; а душа прилежных насытится.
Праведник ненавидит ложное слово, а нечестивый срамит и бесчестит себя.
Правда хранит непорочного в пути, а нечестие губит грешника.
Иной выдает себя за богатого, а у него ничего нет; другой выдает себя за бедного, а у него богатства много.
Богатством своим человек выкупает жизнь свою, а бедный и угрозы не слышит.
13:9a [Души коварные блуждают в грехах, а праведники сострадают и милуют.]
Свет праведных весело горит, светильник же нечестивых угасает.
От высокомерия происходит раздор, а у советующихся – мудрость.
Богатство от суетности истощается, а собирающий трудами умножает его.
Надежда, долго не сбывающаяся, томит сердце, а исполнившееся желание – как древо жизни.
Кто пренебрегает словом, тот причиняет вред себе; а кто боится заповеди, тому воздается.
[У сына лукавого ничего нет доброго, а у разумного раба дела благоуспешны, и путь его прямой.]
Учение мудрого – источник жизни, удаляющий от сетей смерти.
Добрый разум доставляет приятность, путь же беззаконных жесток.
Всякий благоразумный действует с знанием, а глупый выставляет напоказ глупость.
Худой посол попадает в беду, а верный посланник – спасение.
Нищета и посрамление отвергающему учение; а кто соблюдает наставление, будет в чести.
Желание исполнившееся – приятно для души; но несносно для глупых уклоняться от зла.
Общающийся с мудрыми будет мудр, а кто дружит с глупыми, развратится.
Грешников преследует зло, а праведникам воздается добром.
Добрый оставляет наследство и внукам, а богатство грешника сберегается для праведного.
Много хлеба бывает и на ниве бедных; но некоторые гибнут от беспорядка.
Кто жалеет розги своей, тот ненавидит сына; а кто любит, тот с детства наказывает его.
Праведник ест до сытости, а чрево беззаконных терпит лишение.
1 О мудрости и глупости вообще. 8 Более частное изображение мудрых и глупых, различие их участи. 20 О богатстве и бедности в связи с мудростью. 28 Параллельное изображение мудрых и глупых, богатых и бедных, господ и слуг.
Мудрая жена устроит дом свой, а глупая разрушит его своими руками.
Идущий прямым путем боится Господа; но чьи пути кривы, тот небрежет о Нем.
В устах глупого – бич гордости; уста же мудрых охраняют их.
Где нет волов, там ясли пусты; а много прибыли от силы волов.
Верный свидетель не лжет, а свидетель ложный наговорит много лжи.
Распутный ищет мудрости, и не находит; а для разумного знание легко.
Отойди от человека глупого, у которого ты не замечаешь разумных уст.
Мудрость разумного – знание пути своего, глупость же безрассудных – заблуждение.
Глупые смеются над грехом, а посреди праведных – благоволение.
Сердце знает горе души своей, и в радость его не вмешается чужой.
Дом беззаконных разорится, а жилище праведных процветет.
Есть пути, которые кажутся человеку прямыми; но конец их – путь к смерти.
И при смехе иногда болит сердце, и концом радости бывает печаль.
Человек с развращенным сердцем насытится от путей своих, и добрый – от своих.
Глупый верит всякому слову, благоразумный же внимателен к путям своим.
Мудрый боится и удаляется от зла, а глупый раздражителен и самонадеян.
Вспыльчивый может сделать глупость; но человек, умышленно делающий зло, ненавистен.
Невежды получают в удел себе глупость, а благоразумные увенчаются знанием.
Преклонятся злые пред добрыми и нечестивые – у ворот праведника.
Бедный ненавидим бывает даже близким своим, а у богатого много друзей.
Кто презирает ближнего своего, тот грешит; а кто милосерд к бедным, тот блажен.
Не заблуждаются ли умышляющие зло? [не знают милости и верности делающие зло;] но милость и верность у благомыслящих.
От всякого труда есть прибыль, а от пустословия только ущерб.
Венец мудрых – богатство их, а глупость невежд глупость и есть.
Верный свидетель спасает души, а лживый наговорит много лжи.
В страхе пред Господом – надежда твердая, и сынам Своим Он прибежище.
Страх Господень – источник жизни, удаляющий от сетей смерти.
Во множестве народа – величие царя, а при малолюдстве народа беда государю.
У терпеливого человека много разума, а раздражительный выказывает глупость.
Кроткое сердце – жизнь для тела, а зависть – гниль для костей.
Кто теснит бедного, тот хулит Творца его; чтущий же Его благотворит нуждающемуся.
За зло свое нечестивый будет отвергнут, а праведный и при смерти своей имеет надежду.
Мудрость почиет в сердце разумного, и среди глупых дает знать о себе.
Праведность возвышает народ, а беззаконие – бесчестие народов.
Благоволение царя – к рабу разумному, а гнев его – против того, кто позорит его.
1 Против грехов словом. 8 Бог отвращается и ненавидит всякое злое сердце. 16 С точки зрения истинной мудрости говорится о различных добродетелях и пороках, преимущественно в религиозной жизни.
[Гнев губит и разумных.] Кроткий ответ отвращает гнев, а оскорбительное слово возбуждает ярость.
Язык мудрых сообщает добрые знания, а уста глупых изрыгают глупость.
На всяком месте очи Господни: они видят злых и добрых.
Кроткий язык – древо жизни, но необузданный – сокрушение духа.
Глупый пренебрегает наставлением отца своего; а кто внимает обличениям, тот благоразумен. [В обилии правды великая сила, а нечестивые искоренятся из земли.]
В доме праведника – обилие сокровищ, а в прибытке нечестивого – расстройство.
Уста мудрых распространяют знание, а сердце глупых не так.
Жертва нечестивых – мерзость пред Господом, а молитва праведных благоугодна Ему.
Мерзость пред Господом – путь нечестивого, а идущего путем правды Он любит.
Злое наказание – уклоняющемуся от пути, и ненавидящий обличение погибнет.
Преисподняя и Аваддон открыты пред Господом, тем более сердца сынов человеческих.
Не любит распутный обличающих его, и к мудрым не пойдет.
Веселое сердце делает лице веселым, а при сердечной скорби дух унывает.
Сердце разумного ищет знания, уста же глупых питаются глупостью.
Все дни несчастного печальны; а у кого сердце весело, у того всегда пир.
Лучше немногое при страхе Господнем, нежели большое сокровище, и при нем тревога.
Лучше блюдо зелени, и при нем любовь, нежели откормленный бык, и при нем ненависть.
Вспыльчивый человек возбуждает раздор, а терпеливый утишает распрю.
Путь ленивого – как терновый плетень, а путь праведных – гладкий.
Мудрый сын радует отца, а глупый человек пренебрегает мать свою.
Глупость – радость для малоумного, а человек разумный идет прямою дорогою.
Без совета предприятия расстроятся, а при множестве советников они состоятся.
Радость человеку в ответе уст его, и как хорошо слово вовремя!
Путь жизни мудрого вверх, чтобы уклониться от преисподней внизу.
Дом надменных разорит Господь, а межу вдовы укрепит.
Мерзость пред Господом – помышления злых, слова же непорочных угодны Ему.
Корыстолюбивый расстроит дом свой, а ненавидящий подарки будет жить.
Сердце праведного обдумывает ответ, а уста нечестивых изрыгают зло.
15:28a[Приятны пред Господом пути праведных; чрез них и враги делаются друзьями.]
Далек Господь от нечестивых, а молитву праведников слышит.
Светлый взгляд радует сердце, добрая весть утучняет кости.
Ухо, внимательное к учению жизни, пребывает между мудрыми.
Отвергающий наставление не радеет о своей душе; а кто внимает обличению, тот приобретает разум.
Страх Господень научает мудрости, и славе предшествует смирение.
1 О Боге, как Владыке всех жизненных путей человека. 4 О воздаянии Божием за дела человеческие. 10 О царях как посредниках или орудиях мироуправления Божия. 16 Правда Божия по отношению к мудрым и к глупым. 27 Неодинаковая судьба праведных и неправедных.
Человеку принадлежат предположения сердца, но от Господа ответ языка.
Все пути человека чисты в его глазах, но Господь взвешивает души.
Предай Господу дела твои, и предприятия твои совершатся.
Все сделал Господь ради Себя; и даже нечестивого блюдет на день бедствия.
Мерзость пред Господом всякий надменный сердцем; можно поручиться, что он не останется ненаказанным.
*[Начало доброго пути – делать правду; это угоднее пред Богом, нежели приносить жертвы.
*Ищущий Господа найдет знание с правдою;
*истинно ищущие Его найдут мир.]
Милосердием и правдою очищается грех, и страх Господень отводит от зла.
Когда Господу угодны пути человека, Он и врагов его примиряет с ним.
Лучше немногое с правдою, нежели множество прибытков с неправдою.
Сердце человека обдумывает свой путь, но Господь управляет шествием его.
В устах царя – слово вдохновенное; уста его не должны погрешать на суде.
Верные весы и весовые чаши – от Господа; от Него же все гири в суме.
Мерзость для царей – дело беззаконное, потому что правдою утверждается престол.
Приятны царю уста правдивые, и говорящего истину он любит.
Царский гнев – вестник смерти; но мудрый человек умилостивит его.
В светлом взоре царя – жизнь, и благоволение его – как облако с поздним дождем.
Приобретение мудрости гораздо лучше золота, и приобретение разума предпочтительнее отборного серебра.
Путь праведных – уклонение от зла: тот бережет душу свою, кто хранит путь свой.
Погибели предшествует гордость, и падению – надменность.
Лучше смиряться духом с кроткими, нежели разделять добычу с гордыми.
Кто ведет дело разумно, тот найдет благо, и кто надеется на Господа, тот блажен.
Мудрый сердцем прозовется благоразумным, и сладкая речь прибавит к учению.
Разум для имеющих его – источник жизни, а ученость глупых – глупость.
Сердце мудрого делает язык его мудрым и умножает знание в устах его.
Приятная речь – сотовый мед, сладка для души и целебна для костей.
Есть пути, которые кажутся человеку прямыми, но конец их путь к смерти.
Трудящийся трудится для себя, потому что понуждает его к тому рот его.
Человек лукавый замышляет зло, и на устах его как бы огонь палящий.
Человек коварный сеет раздор, и наушник разлучает друзей.
Человек неблагонамеренный развращает ближнего своего и ведет его на путь недобрый;
прищуривает глаза свои, чтобы придумать коварство; закусывая себе губы, совершает злодейство; [он – печь злобы].
Венец славы – седина, которая находится на пути правды.
Долготерпеливый лучше храброго, и владеющий собою лучше завоевателя города.
В полу бросается жребий, но все решение его – от Господа.
1 Увещание к умеренности и к благоразумному пользованию даром слова. 10 Увещание к миролюбию, предостережение от высокомерия и склонности к спорам. 21 Притчи разного содержания, предостережение против болтливости.
Лучше кусок сухого хлеба, и с ним мир, нежели дом, полный заколотого скота, с раздором.
Разумный раб господствует над беспутным сыном и между братьями разделит наследство.
Плавильня – для серебра, и горнило – для золота, а сердца испытывает Господь.
Злодей внимает устам беззаконным, лжец слушается языка пагубного.
Кто ругается над нищим, тот хулит Творца его; кто радуется несчастью, тот не останется ненаказанным [а милосердый помилован будет].
Венец стариков – сыновья сыновей, и слава детей – родители их.
17:6a[У верного целый мир богатства, а у неверного – ни обола.]
Неприлична глупому важная речь, тем паче знатному – уста лживые.
Подарок – драгоценный камень в глазах владеющего им: куда ни обратится он, успеет.
Прикрывающий проступок ищет любви; а кто снова напоминает о нем, тот удаляет друга.
На разумного сильнее действует выговор, нежели на глупого сто ударов.
Возмутитель ищет только зла; поэтому жестокий ангел будет послан против него.
Лучше встретить человеку медведицу, лишенную детей, нежели глупца с его глупостью.
Кто за добро воздает злом, от дома того не отойдет зло.
Начало ссоры – как прорыв воды; оставь ссору прежде, нежели разгорелась она.
Оправдывающий нечестивого и обвиняющий праведного – оба мерзость пред Господом.
К чему сокровище в руках глупца? Для приобретения мудрости у него нет разума.
17:16a[Кто высоким делает свой дом, тот ищет разбиться; а уклоняющийся от учения впадет в беды.]
Друг любит во всякое время и, как брат, явится во время несчастья.
Человек малоумный дает руку и ручается за ближнего своего.
Кто любит ссоры, любит грех, и кто высоко поднимает ворота свои, тот ищет падения.
Коварное сердце не найдет добра, и лукавый язык попадет в беду.
Родил кто глупого, – себе на го́ре, и отец глупого не порадуется.
Веселое сердце благотворно, как врачевство, а унылый дух сушит кости.
Нечестивый берет подарок из пазухи, чтобы извратить пути правосудия.
Мудрость – пред лицем у разумного, а глаза глупца – на конце земли.
Глупый сын – досада отцу своему и огорчение для матери своей.
Нехорошо и обвинять правого, и бить вельмож за правду.
Разумный воздержан в словах своих, и благоразумный хладнокровен.
И глупец, когда молчит, может показаться мудрым, и затворяющий уста свои – благоразумным.
1 Против немиролюбия, страсти к спорам. 11 Семь притчей, поучающих преимущественно надежде на Бога и смирению. 18 Против страсти к тяжбам и злоупотреблений даром слова. 23 О разных видах любви.
Прихоти ищет своенравный, восстает против всего умного.
Глупый не любит знания, а только бы выказать свой ум.
С приходом нечестивого приходит и презрение, а с бесславием – поношение.
Слова уст человеческих – глубокие воды; источник мудрости – струящийся поток.
Нехорошо быть лицеприятным к нечестивому, чтобы ниспровергнуть праведного на суде.
Уста глупого идут в ссору, и слова его вызывают побои.
Язык глупого – гибель для него, и уста его – сеть для души его.
[Ленивого низлагает страх, а души женоподобные будут голодать.] 9Слова наушника – как лакомства, и они входят во внутренность чрева.
10Нерадивый в работе своей – брат расточителю.
11Имя Господа – крепкая башня: убегает в нее праведник – и безопасен.
12Имение богатого – крепкий город его, и как высокая ограда в его воображении.
13Перед падением возносится сердце человека, а смирение предшествует славе.
14Кто дает ответ не выслушав, тот глуп, и стыд ему.
15Дух человека переносит его немощи; а пораженный дух – кто может подкрепить его?
16Сердце разумного приобретает знание, и ухо мудрых ищет знания.
17Подарок у человека дает ему простор и до вельмож доведет его.
18Первый в тяжбе своей прав, но приходит соперник его и исследывает его.
19Жребий прекращает споры и решает между сильными.
20Озлобившийся брат неприступнее крепкого города, и ссоры подобны запорам за́мка.
21От плода уст человека наполняется чрево его; произведением уст своих он насыщается.
22Смерть и жизнь – во власти языка, и любящие его вкусят от плодов его.
23Кто нашел [добрую] жену, тот нашел благо и получил благодать от Господа.
[Кто изгоняет добрую жену, тот изгоняет счастье, а содержащий прелюбодейку – безумен и нечестив.]
С мольбою говорит нищий, а богатый отвечает грубо.
Кто хочет иметь друзей, тот и сам должен быть дружелюбным; и бывает друг, более привязанный, нежели брат.
1 Притчи разнообразного содержания о богатстве и бедности, о благоразумии и глупости и т. д. 16 Притчи, по содержанию своему относящиеся к благотворительности, воспитанию и проч.
Лучше бедный, ходящий в своей непорочности, нежели [богатый] со лживыми устами, и притом глупый.
Нехорошо душе без знания, и торопливый ногами оступится.
Глупость человека извращает путь его, а сердце его негодует на Господа.
Богатство прибавляет много друзей, а бедный оставляется и другом своим.
Лжесвидетель не останется ненаказанным, и кто говорит ложь, не спасется.
Многие заискивают у знатных, и всякий – друг человеку, делающему подарки.
Бедного ненавидят все братья его, тем паче друзья его удаляются от него: гонится за ними, чтобы поговорить, но и этого нет.
Кто приобретает разум, тот любит душу свою; кто наблюдает благоразумие, тот находит благо.
Лжесвидетель не останется ненаказанным, и кто говорит ложь, погибнет.
Неприлична глупцу пышность, тем паче рабу господство над князьями.
Благоразумие делает человека медленным на гнев, и слава для него – быть снисходительным к проступкам.
Гнев царя – как рев льва, а благоволение его – как роса на траву.
Глупый сын – сокрушение для отца своего, и сварливая жена – сточная труба.
Дом и имение – наследство от родителей, а разумная жена – от Господа.
Леность погружает в сонливость, и нерадивая душа будет терпеть голод.
Хранящий заповедь хранит душу свою, а нерадящий о путях своих погибнет.
Благотворящий бедному дает взаймы Господу, и Он воздаст ему за благодеяние его.
Наказывай сына своего, доколе есть надежда, и не возмущайся криком его.
Гневливый пусть терпит наказание, потому что, если пощадишь его, придется тебе еще больше наказывать его.
Слушайся совета и принимай обличение, чтобы сделаться тебе впоследствии мудрым.
Много замыслов в сердце человека, но состоится только определенное Господом.
Радость человеку – благотворительность его, и бедный человек лучше, нежели лживый.
Страх Господень ведет к жизни, и кто имеет его, всегда будет доволен, и зло не постигнет его.
Ленивый опускает руку свою в чашу, и не хочет донести ее до рта своего.
Если ты накажешь кощунника, то и простой сделается благоразумным; и если обличишь разумного, то он поймет наставление.
Разоряющий отца и выгоняющий мать – сын срамной и бесчестный.
Перестань, сын мой, слушать внушения об уклонении от изречений разума.
Лукавый свидетель издевается над судом, и уста беззаконных глотают неправду.
Готовы для кощунствующих суды, и побои – на тело глупых.
1 Увещания к благоразумию, воздержанию, честности, трудолюбию и избежанию противоположных пороков. 6 О всеобщей греховности и постоянной склонности к падению. 12 Увещание к надежде на Бога, трудолюбию, скромности. 20 Против непочтения к родителям, хищения, мстительности и обмана. 24 Различные увещания к страху Божию и честности.
Вино – глумливо, сикера – буйна; и всякий, увлекающийся ими, неразумен.
Гроза царя – как бы рев льва: кто раздражает его, тот грешит против самого себя.
Честь для человека – отстать от ссоры; а всякий глупец задорен.
Ленивец зимою не пашет: поищет летом – и нет ничего.
Помыслы в сердце человека – глубокие воды, но человек разумный вычерпывает их.
Многие хвалят человека за милосердие, но правдивого человека кто находит?
Праведник ходит в своей непорочности: блаженны дети его после него!
Царь, сидящий на престоле суда, разгоняет очами своими все злое.
Кто может сказать: «я очистил мое сердце, я чист от греха моего?»
Неодинаковые весы, неодинаковая мера, то и другое – мерзость пред Господом.
Можно узнать даже отрока по занятиям его, чисто ли и правильно ли будет поведение его.
Ухо слышащее и глаз видящий – и то и другое создал Господь.
Не люби спать, чтобы тебе не обеднеть; держи открытыми глаза твои, и будешь досыта есть хлеб.
«Дурно, дурно», говорит покупатель, а когда отойдет, хвалится.
Есть золото и много жемчуга, но драгоценная утварь – уста разумные.
Возьми платье его, так как он поручился за чужого; и за стороннего возьми от него залог.
Сладок для человека хлеб, приобретенный неправдою; но после рот его наполнится дресвою.
Предприятия получают твердость чрез совещание, и по совещании веди войну.
Кто ходит переносчиком, тот открывает тайну; и кто широко раскрывает рот, с тем не сообщайся.
Кто злословит отца своего и свою мать, того светильник погаснет среди глубокой тьмы.
Наследство, поспешно захваченное вначале, не благословится впоследствии.
Не говори: «я отплачу за зло»; предоставь Господу, и Он сохранит тебя.
Мерзость пред Господом – неодинаковые гири, и неверные весы – не добро.
От Господа направляются шаги человека; человеку же как узнать путь свой?
Сеть для человека – поспешно давать обет, и после обета обдумывать.
Мудрый царь вывеет нечестивых и обратит на них колесо.
Светильник Господень – дух человека, испытывающий все глубины сердца.
Милость и истина охраняют царя, и милостью он поддерживает престол свой.
Слава юношей – сила их, а украшение стариков – седина.
Раны от побоев – врачевство против зла, и удары, проникающие во внутренности чрева.
1 Всеобщность Промысла Божия, управляющего путями мира и человека. 4 Против высокомерия, жадности, обманов и насилий. 9 Против немилосердия и других пороков в отношении ближних. 27 Воздаяние от Господа праведным и грешным.
Сердце царя – в руке Господа, как потоки вод: куда захочет, Он направляет его.
Всякий путь человека прям в глазах его; но Господь взвешивает сердца.
Соблюдение правды и правосудия более угодно Господу, нежели жертва.
Гордость очей и надменность сердца, отличающие нечестивых, – грех.
Помышления прилежного стремятся к изобилию, а всякий торопливый терпит лишение.
Приобретение сокровища лживым языком – мимолетное дуновение ищущих смерти.
Насилие нечестивых обрушится на них, потому что они отреклись соблюдать правду.
Превратен путь человека развращенного; а кто чист, того действие прямо.
Лучше жить в углу на кровле, нежели со сварливою женою в пространном доме.
Душа нечестивого желает зла: не найдет милости в глазах его и друг его.
Когда наказывается кощунник, простой делается мудрым; и когда вразумляется мудрый, то он приобретает знание.
Праведник наблюдает за домом нечестивого: как повергаются нечестивые в несчастие.
Кто затыкает ухо свое от вопля бедного, тот и сам будет вопить, – и не будет услышан.
Подарок тайный тушит гнев, и дар в пазуху – сильную ярость.
Соблюдение правосудия – радость для праведника и страх для делающих зло.
Человек, сбившийся с пути разума, водворится в собрании мертвецов.
Кто любит веселье, обеднеет; а кто любит вино и тук, не разбогатеет.
Выкупом будет за праведного нечестивый и за прямодушного – лукавый.
Лучше жить в земле пустынной, нежели с женою сварливою и сердитою.
Вожделенное сокровище и тук – в доме мудрого; а глупый человек расточает их.
Соблюдающий правду и милость найдет жизнь, правду и славу.
Мудрый входит в город сильных и ниспровергает крепость, на которую они надеялись.
Кто хранит уста свои и язык свой, тот хранит от бед душу свою.
Надменный злодей – кощунник имя ему – действует в пылу гордости.
Алчба ленивца убьет его, потому что руки его отказываются работать;
всякий день он сильно алчет, а праведник дает и не жалеет.
Жертва нечестивых – мерзость, особенно когда с лукавством приносят ее.
Лжесвидетель погибнет; а человек, который говорит, что знает, будет говорить всегда.
Человек нечестивый дерзок лицом своим, а праведный держит прямо путь свой.
Нет мудрости, и нет разума, и нет совета вопреки Господу.
Коня приготовляют на день битвы, но победа – от Господа.
1 Притчи; 17 призыв к читателю хранить эти «слова истины»; 22 «не будь грабителем бедного … потому что Господь вступится в дело их»; 24 «не сообщайся с человеком вспыльчивым»; 26 предостережения против поручительства за других; 28 «не передвигай межи давней»; 29 награда за проворство.
Доброе имя лучше большого богатства, и добрая слава лучше серебра и золота.
Богатый и бедный встречаются друг с другом: того и другого создал Господь.
Благоразумный видит беду, и укрывается; а неопытные идут вперед, и наказываются.
За смирением следует страх Господень, богатство и слава и жизнь.
Терны и сети на пути коварного; кто бережет душу свою, удались от них.
Наставь юношу при начале пути его: он не уклонится от него, когда и состарится.
Богатый господствует над бедным, *и должник делается рабом заимодавца.
Сеющий неправду пожнет беду, и трости гнева его не станет.
22:8a[Человека, доброхотно дающего, любит Бог, и недостаток дел его восполнит.]
Милосердый будет благословляем, потому что дает бедному от хлеба своего.
22:9a[Победу и честь приобретает дающий дары, и даже овладевает душею получающих оные.]
Прогони кощунника, и удалится раздор, и прекратятся ссора и брань.
Кто любит чистоту сердца, у того приятность на устах, тому царь – друг.
Очи Господа охраняют знание, а слова законопреступника Он ниспровергает.
Ленивец говорит: «лев на улице! посреди площади убьют меня!»
Глубокая пропасть – уста блудниц: на кого прогневается Господь, тот упадет туда.
Глупость привязалась к сердцу юноши, но исправительная розга удалит ее от него.
Кто обижает бедного, чтобы умножить свое богатство, и кто дает богатому, тот обеднеет.
Приклони ухо твое, и слушай слова мудрых, и сердце твое обрати к моему знанию;
потому что утешительно будет, если ты будешь хранить их в сердце твоем, и они будут также в устах твоих.
Чтобы упование твое было на Господа, я учу тебя и сегодня, и ты помни.
Не писал ли я тебе трижды в советах и наставлении,
чтобы научить тебя точным словам истины, дабы ты мог передавать слова истины посылающим тебя?
Не будь грабителем бедного, потому что он беден, и не притесняй несчастного у ворот,
потому что Господь вступится в дело их и исхитит душу у грабителей их.
Не дружись с гневливым и не сообщайся с человеком вспыльчивым,
чтобы не научиться путям его и не навлечь петли на душу твою.
Не будь из тех, которые дают руки и поручаются за долги:
если тебе нечем заплатить, то для чего доводить себя, чтобы взяли постель твою из-под тебя?
Не передвигай межи давней, которую провели отцы твои.
Видел ли ты человека проворного в своем деле? Он будет стоять перед царями, он не будет стоять перед простыми.
1 Не прельщайся лакомствами властелина; 4 «богатство сделает себе крылья»; 6 остерегайся гостеприимства завистливого; 9 «в уши глупого не говори»; 10 «на поля сирот не заходи»; 12 приложи сердце к учению; 13 «не оставляй юноши без наказания»; 15 радость учителя, когда юноша являет мудрость; 17 «да не завидует сердце твое грешникам»; 19 удаляйся от упивающихся и пресыщающихся; 22 слушай родителей даже когда они состарятся; 23 «купи истину и не продавай её»; 24 радость родителей о мудрых детях; 26 предостережение, чтобы не отдавать сердце чужой жене; 29 предостережение против крепких напитков.
Когда сядешь вкушать пищу с властелином, то тщательно наблюдай, что перед тобою,
и поставь преграду в гортани твоей, если ты алчен.
Не прельщайся лакомыми яствами его; это – обманчивая пища.
Не заботься о том, чтобы нажить богатство; оставь такие мысли твои.
Устремишь глаза твои на него, и – его уже нет; потому что оно сделает себе крылья и, как орел, улетит к небу.
Не вкушай пищи у человека завистливого и не прельщайся лакомыми яствами его;
потому что, каковы мысли в душе его, таков и он; «ешь и пей», говорит он тебе, а сердце его не с тобою.
Кусок, который ты съел, изблюешь, и добрые слова твои ты потратишь напрасно.
В уши глупого не говори, потому что он презрит разумные слова твои.
Не передвигай межи давней и на поля сирот не заходи,
потому что Защитник их силен; Он вступится в дело их с тобою.
Приложи сердце твое к учению и уши твои – к умным словам.
Не оставляй юноши без наказания: если накажешь его розгою, он не умрет;
ты накажешь его розгою и спасешь душу его от преисподней.
Сын мой! если сердце твое будет мудро, то порадуется и мое сердце;
и внутренности мои будут радоваться, когда уста твои будут говорить правое.
Да не завидует сердце твое грешникам, но да пребудет оно во все дни в страхе Господнем;
потому что есть будущность, и надежда твоя не потеряна.
Слушай, сын мой, и будь мудр, и направляй сердце твое на прямой путь.
Не будь между упивающимися вином, между пресыщающимися мясом:
потому что пьяница и пресыщающийся обеднеют, и сонливость оденет в рубище.
Слушайся отца твоего: он родил тебя; и не пренебрегай матери твоей, когда она и состарится.
Купи истину и не продавай мудрости и учения и разума.
Торжествует отец праведника, и родивший мудрого радуется о нем.
Да веселится отец твой и да торжествует мать твоя, родившая тебя.
Сын мой! отдай сердце твое мне, и глаза твои да наблюдают пути мои,
потому что блудница – глубокая пропасть, и чужая жена – тесный колодезь;
она, как разбойник, сидит в засаде и умножает между людьми законопреступников.
У кого вой? у кого стон? у кого ссоры? у кого горе? у кого раны без причины? у кого багровые глаза?
У тех, которые долго сидят за вином, которые приходят отыскивать вина приправленного.
Не смотри на вино, как оно краснеет, как оно искрится в чаше, как оно ухаживается ровно:
впоследствии, как змей, оно укусит, и ужалит, как аспид;
глаза твои будут смотреть на чужих жен, и сердце твое заговорит развратное,
и ты будешь, как спящий среди моря и как спящий на верху мачты.
[И скажешь:] «били меня, мне не было больно; толкали меня, я не чувствовал. Когда проснусь, опять буду искать того же».
1 «Не ревнуй злым людям»; 3 приятно устроенный дом мудрого; 5 разум придает силу войне; 7 двустишия о мудрости и глупости; 11 повеление Божие о спасении других; 13 мудрость сладка, как мед; 15 злые умыслы против праведника; 17 «Не радуйся, когда упадет враг твой»; 19 «светильник нечестивых угаснет»; «с мятежниками не сообщайся»; 23 против лицеприятия на суде; 26 две притчи; 28 не будь лжесвидетелем ради мести; 30 поле человека ленивого.
Не ревнуй злым людям и не желай быть с ними,
потому что о насилии помышляет сердце их, и о злом говорят уста их.
Мудростью устрояется дом и разумом утверждается,
и с уменьем внутренности его наполняются всяким драгоценным и прекрасным имуществом.
Человек мудрый силен, и человек разумный укрепляет силу свою.
Поэтому с обдуманностью веди войну твою, и успех будет при множестве совещаний.
Для глупого слишком высока мудрость; у ворот не откроет он уст своих.
Кто замышляет сделать зло, того называют злоумышленником.
Помысл глупости – грех, и кощунник – мерзость для людей.
Если ты в день бедствия оказался слабым, то бедна сила твоя.
Спасай взятых на смерть, и неужели откажешься от обреченных на убиение?
Скажешь ли: «вот, мы не знали этого»? А Испытующий сердца́ разве не знает? Наблюдающий над душею твоею знает это, и воздаст человеку по делам его.
Ешь, сын мой, мед, потому что он приятен, и сот, который сладок для гортани твоей:
таково и познание мудрости для души твоей. Если ты нашел ее, то есть будущность, и надежда твоя не потеряна.
Не злоумышляй, нечестивый, против жилища праведника, не опустошай места покоя его,
ибо семь раз упадет праведник, и встанет; а нечестивые впадут в погибель.
Не радуйся, когда упадет враг твой, и да не веселится сердце твое, когда он споткнется.
Иначе, увидит Господь, и неугодно будет это в очах Его, и Он отвратит от него гнев Свой.
Не негодуй на злодеев и не завидуй нечестивым,
потому что злой не имеет будущности, – светильник нечестивых угаснет.
Бойся, сын мой, Господа и царя; с мятежниками не сообщайся,
потому что внезапно придет погибель от них, и беду от них обоих кто предузнает?
Сказано также мудрыми: иметь лицеприятие на суде – нехорошо.
Кто говорит виновному: «ты прав», того будут проклинать народы, того будут ненавидеть племена;
а обличающие будут любимы, и на них придет благословение.
В уста целует, кто отвечает словами верными.
Соверши дела твои вне дома, окончи их на поле твоем, и потом устрояй и дом твой.
Не будь лжесвидетелем на ближнего твоего: к чему тебе обманывать устами твоими?
Не говори: «как он поступил со мною, так и я поступлю с ним, воздам человеку по делам его».
Проходил я мимо поля человека ленивого и мимо виноградника человека скудоумного:
и вот, все это заросло терном, поверхность его покрылась крапивою, и каменная ограда его обрушилась.
И посмотрел я, и обратил сердце мое, и посмотрел и получил урок:
«немного поспишь, немного подремлешь, немного, сложив руки, полежишь, –
и придет, как прохожий, бедность твоя, и нужда твоя – как человек вооруженный».
1 Притчи Соломона о царе; 8 тяжба; 11 приличные слова; 17 друзья; 21 голодный враг: горящие угли; 23 острый язык; 25 другие притчи.
И это притчи Соломона, которые собрали мужи Езекии, царя Иудейского.
Слава Божия – облекать тайною дело, а слава царей – исследывать дело.
Как небо в высоте и земля в глубине, так сердце царей – неисследимо.
Отдели примесь от серебра, и выйдет у серебряника сосуд:
удали неправедного от царя, и престол его утвердится правдою.
Не величайся пред лицем царя, и на месте великих не становись;
потому что лучше, когда скажут тебе: «пойди сюда повыше», нежели когда понизят тебя пред знатным, которого видели глаза твои.
Не вступай поспешно в тяжбу: иначе что будешь делать при окончании, когда соперник твой осрамит тебя?
Веди тяжбу с соперником твоим, но тайны другого не открывай,
дабы не укорил тебя услышавший это, и тогда бесчестие твое не отойдет от тебя.
25:10a[Любовь и дружба освобождают: сбереги их для себя, чтобы не сделаться тебе достойным поношения; сохрани пути твои благоустроенными.]
Золотые яблоки в серебряных прозрачных сосудах – слово, сказанное прилично.
Золотая серьга и украшение из чистого золота – мудрый обличитель для внимательного уха.
Что прохлада от снега во время жатвы, то верный посол для посылающего его: он доставляет душе господина своего отраду.
Что тучи и ветры без дождя, то человек, хвастающий ложными подарками.
Кротостью склоняется к милости вельможа, и мягкий язык переламывает кость.
Нашел ты мед, – ешь, сколько тебе потребно, чтобы не пресытиться им и не изблевать его.
Не учащай входить в дом друга твоего, чтобы он не наскучил тобою и не возненавидел тебя.
Что молот и меч и острая стрела, то человек, произносящий ложное свидетельство против ближнего своего.
Что сломанный зуб и расслабленная нога, то надежда на ненадежного [человека] в день бедствия.
Что снимающий с себя одежду в холодный день, что уксус на рану, то поющий песни печальному сердцу.
25:20a[Как моль одежде и червь дереву, так печаль вредит сердцу человека.]
Если голоден враг твой, накорми его хлебом; и если он жаждет, напой его водою:
ибо, [делая сие,] ты собираешь горящие угли на голову его, и Господь воздаст тебе.
Северный ветер производит дождь, а тайный язык – недовольные лица.
Лучше жить в углу на кровле, нежели со сварливою женою в пространном доме.
Что холодная вода для истомленной жаждой души, то добрая весть из дальней страны.
Что возмущенный источник и поврежденный родник, то праведник, падающий пред нечестивым.
Как нехорошо есть много меду, так домогаться славы не есть слава.
Что город разрушенный, без стен, то человек, не владеющий духом своим.
1 Глупцы; 13 ленивец; 17 ссора, наушник, коварство.
Как снег летом и дождь во время жатвы, так честь неприлична глупому.
Как воробей вспорхнет, как ласточка улетит, так незаслуженное проклятие не сбудется.
Бич для коня, узда для осла, а палка для глупых.
Не отвечай глупому по глупости его, чтобы и тебе не сделаться подобным ему;
не отвечай глупому по глупости его, чтобы он не стал мудрецом в глазах своих.
Подрезывает себе ноги, терпит неприятность тот, кто дает словесное поручение глупцу.
Неровно поднимаются ноги у хромого, – и притча в устах глупцов.
Что влагающий драгоценный камень в пращу, то воздающий глупому честь.
Что колючий терн в руке пьяного, то притча в устах глупцов.
Сильный делает все произвольно: и глупого награждает, и всякого прохожего награждает.
Как пес возвращается на блевотину свою, так глупый повторяет глупость свою.
Видал ли ты человека, мудрого в глазах его? На глупого больше надежды, нежели на него.
Ленивец говорит: «лев на дороге! лев на площадях!»
Дверь ворочается на крючьях своих, а ленивец на постели своей.
Ленивец опускает руку свою в чашу, и ему тяжело донести ее до рта своего.
Ленивец в глазах своих мудрее семерых, отвечающих обдуманно.
Хватает пса за уши, кто, проходя мимо, вмешивается в чужую ссору.
Как притворяющийся помешанным бросает огонь, стрелы и смерть,
так – человек, который коварно вредит другу своему и потом говорит: «я только пошутил».
Где нет больше дров, огонь погасает, и где нет наушника, раздор утихает.
Уголь – для жара и дрова – для огня, а человек сварливый – для разжжения ссоры.
Слова наушника – как лакомства, и они входят во внутренность чрева.
Что нечистым серебром обложенный глиняный сосуд, то пламенные уста и сердце злобное.
Устами своими притворяется враг, а в сердце своем замышляет коварство.
Если он говорит и нежным голосом, не верь ему, потому что семь мерзостей в сердце его.
Если ненависть прикрывается наедине, то откроется злоба его в народном собрании.
Кто роет яму, тот упадет в нее, и кто покатит вверх камень, к тому он воротится.
Лживый язык ненавидит уязвляемых им, и льстивые уста готовят падение.
1 Похвальба; гнев, друг; 10 сосед вблизи и брат вдали; 11 различные притчи; 23 похвала прилежному земледельцу.
Не хвались завтрашним днем, потому что не знаешь, что́ родит тот день.
Пусть хвалит тебя другой, а не уста твои, – чужой, а не язык твой.
Тяжел камень, весок и песок; но гнев глупца тяжелее их обоих.
Жесток гнев, неукротима ярость; но кто устоит против ревности?
Лучше открытое обличение, нежели скрытая любовь.
Искренни укоризны от любящего, и лживы поцелуи ненавидящего.
Сытая душа попирает и сот, а голодной душе все горькое сладко.
Как птица, покинувшая гнездо свое, так человек, покинувший место свое.
Масть и курение радуют сердце; так сладок всякому друг сердечным советом своим.
Не покидай друга твоего и друга отца твоего, и в дом брата твоего не ходи в день несчастья твоего: лучше сосед вблизи, нежели брат вдали.
Будь мудр, сын мой, и радуй сердце мое; и я буду иметь, что отвечать злословящему меня.
Благоразумный видит беду и укрывается; а неопытные идут вперед и наказываются.
Возьми у него платье его, потому что он поручился за чужого, и за стороннего возьми от него залог.
Кто громко хвалит друга своего с раннего утра, того сочтут за злословящего.
Непрестанная капель в дождливый день и сварливая жена – равны:
кто хочет скрыть ее, тот хочет скрыть ветер и масть в правой руке своей, дающую знать о себе.
Железо железо острит, и человек изощряет взгляд друга своего.
Кто стережет смоковницу, тот будет есть плоды ее; и кто бережет господина своего, тот будет в чести.
Как в воде лицо – к лицу, так сердце человека – к человеку.
Преисподняя и Аваддон – ненасытимы; так ненасытимы и глаза человеческие.
27:20a[Мерзость пред Господом дерзко поднимающий глаза, и неразумны невоздержанные языком.]
Что плавильня – для серебра, горнило – для золота, то для человека уста, которые хвалят его.
27:21a[Сердце беззаконника ищет зла, сердце же правое ищет знания.]
Толки́ глупого в ступе пестом вместе с зерном, не отделится от него глупость его.
Хорошо наблюдай за скотом твоим, имей попечение о стадах;
потому что богатство не навек, да и власть разве из рода в род?
Прозябает трава, и является зелень, и собирают горные травы.
Овцы – на одежду тебе, и козлы – на покупку поля.
И довольно козьего молока в пищу тебе, в пищу домашним твоим и на продовольствие служанкам твоим.
1 Притеснение, беззаконие, непорочный бедный; 10 праведники и нечестивые; 18 верный человек и стремящийся скоро разбогатеть; надменный и нищий.
Нечестивый бежит, когда никто не гонится за ним; а праведник смел, как лев.
Когда страна отступит от закона, тогда много в ней начальников; а при разумном и знающем муже она долговечна.
Человек бедный и притесняющий слабых то же, что проливной дождь, смывающий хлеб.
Отступники от закона хвалят нечестивых, а соблюдающие закон негодуют на них.
Злые люди не разумеют справедливости, а ищущие Господа разумеют всё.
Лучше бедный, ходящий в своей непорочности, нежели тот, кто извращает пути свои, хотя он и богат.
Хранящий закон – сын разумный, а знающийся с расточителями срамит отца своего.
Умножающий имение свое ростом и лихвою соберет его для благотворителя бедных.
Кто отклоняет ухо свое от слушания закона, того и молитва – мерзость.
Совращающий праведных на путь зла сам упадет в свою яму, а непорочные наследуют добро.
Человек богатый – мудрец в глазах своих, но умный бедняк обличит его.
Когда торжествуют праведники, великая слава, но когда возвышаются нечестивые, люди укрываются.
Скрывающий свои преступления не будет иметь успеха; а кто сознается и оставляет их, тот будет помилован.
Блажен человек, который всегда пребывает в благоговении; а кто ожесточает сердце свое, тот попадет в беду.
Как рыкающий лев и голодный медведь, так нечестивый властелин над бедным народом.
Неразумный правитель много делает притеснений, а ненавидящий корысть продолжит дни.
Человек, виновный в пролитии человеческой крови, будет бегать до могилы, чтобы кто не схватил его.
Кто ходит непорочно, то будет невредим; а ходящий кривыми путями упадет на одном из них.
Кто возделывает землю свою, тот будет насыщаться хлебом, а кто подражает праздным, тот насытится нищетою.
Верный человек богат благословениями, а кто спешит разбогатеть, тот не останется ненаказанным.
Быть лицеприятным – нехорошо: такой человек и за кусок хлеба сделает неправду.
Спешит к богатству завистливый человек, и не думает, что нищета постигнет его.
Обличающий человека найдет после бо́льшую приязнь, нежели тот, кто льстит языком.
Кто обкрадывает отца своего и мать свою и говорит: «это не грех», тот – сообщник грабителям.
Надменный разжигает ссору, а надеющийся на Господа будет благоденствовать.
Кто надеется на себя, тот глуп; а кто ходит в мудрости, тот будет цел.
Дающий нищему не обеднеет; а кто закрывает глаза свои от него, на том много проклятий.
Когда возвышаются нечестивые, люди укрываются, а когда они падают, умножаются праведники.
1 Праведник, льстец, развратник; мудрый, 12 правитель, обличение; «без откровения свыше народ необуздан»; гнев, гордость и судьба.
Человек, который, будучи обличаем, ожесточает выю свою, внезапно сокрушится, и не будет ему исцеления.
Когда умножаются праведники, веселится народ, а когда господствует нечестивый, народ стенает.
Человек, любящий мудрость, радует отца своего; а кто знается с блудницами, тот расточает имение.
Царь правосудием утверждает землю, а любящий подарки разоряет ее.
Человек, льстящий другу своему, расстилает сеть ногам его.
В грехе злого человека – сеть для него, а праведник веселится и радуется.
Праведник тщательно вникает в тяжбу бедных, а нечестивый не разбирает дела.
Люди развратные возмущают город, а мудрые утишают мятеж.
Умный человек, судясь с человеком глупым, сердится ли, смеется ли, – не имеет покоя.
Кровожадные люди ненавидят непорочного, а праведные заботятся о его жизни.
Глупый весь гнев свой изливает, а мудрый сдерживает его.
Если правитель слушает ложные речи, то и все служащие у него нечестивы.
Бедный и лихоимец встречаются друг с другом; но свет глазам того и другого дает Господь.
Если царь судит бедных по правде, то престол его навсегда утвердится.
Розга и обличение дают мудрость; но отрок, оставленный в небрежении, делает стыд своей матери.
При умножении нечестивых умножается беззаконие; но праведники увидят падение их.
Наказывай сына твоего, и он даст тебе покой, и доставит радость душе твоей.
Без откровения свыше народ необуздан, а соблюдающий закон блажен.
Словами не научится раб, потому что, хотя он понимает их, но не слушается.
Видал ли ты человека опрометчивого в словах своих? на глупого больше надежды, нежели на него.
Если с детства воспитывать раба в неге, то впоследствии он захочет быть сыном.
Человек гневливый заводит ссору, и вспыльчивый много грешит.
Гордость человека унижает его, а смиренный духом приобретает честь.
Кто делится с вором, тот ненавидит душу свою; слышит он проклятие, но не объявляет о том.
Боязнь пред людьми ставит сеть; а надеющийся на Господа будет безопасен.
Многие ищут благосклонного лица правителя, но судьба человека – от Господа.
Мерзость для праведников – человек неправедный, и мерзость для нечестивого – идущий прямым путем.
1 Слова Агура: Бог неисследим; 5 совершенство слов Божиих; 7 «нищеты и богатства не давай мне»; 10 «не злословь раба пред господином его»; 11 род нечестивых; 15 что никогда не насыщается; 17 насмехающийся над отцом и матерью; 18 непостижимое; 21 чего нельзя переносить; 24 четыре существа, малых и мудрых; 29 «четыре стройно выступают»; 32 возбуждение гнева.
Слова Агура, сына Иакеева. Вдохновенные изречения, которые сказал этот человек Ифиилу, Ифиилу и Укалу:
подлинно, я более невежда, нежели кто-либо из людей, и разума человеческого нет у меня,
и не научился я мудрости, и познания святых не имею.
Кто восходил на небо и нисходил? кто собрал ветер в пригоршни свои? кто завязал воду в одежду? кто поставил все пределы земли? какое имя ему? и какое имя сыну его? знаешь ли?
Всякое слово Бога чисто; Он – щит уповающим на Него.
Не прибавляй к словам Его, чтобы Он не обличил тебя, и ты не оказался лжецом.
Двух вещей я прошу у Тебя, не откажи мне, прежде нежели я умру:
суету и ложь удали от меня, нищеты и богатства не давай мне, питай меня насущным хлебом,
дабы, пресытившись, я не отрекся Тебя и не сказал: «кто Господь?» и чтобы, обеднев, не стал красть и употреблять имя Бога моего всуе.
Не злословь раба пред господином его, чтобы он не проклял тебя, и ты не остался виноватым.
Есть род, который проклинает отца своего и не благословляет матери своей.
Есть род, который чист в глазах своих, тогда как не омыт от нечистот своих.
Есть род – о, как высокомерны глаза его, и как подняты ресницы его!
Есть род, у которого зубы – мечи, и челюсти – ножи, чтобы пожирать бедных на земле и нищих между людьми.
У ненасытимости две дочери: «давай, давай!» Вот три ненасытимых, и четыре, которые не скажут: «довольно!»
Преисподняя и утроба бесплодная, земля, которая не насыщается водою, и огонь, который не говорит: «довольно!»
Глаз, насмехающийся над отцом и пренебрегающий покорностью к матери, выклюют во́роны дольные, и сожрут птенцы орлиные!
Три вещи непостижимы для меня, и четырех я не понимаю:
пути орла на небе, пути змея на скале, пути корабля среди моря и пути мужчины к девице.
Таков путь и жены прелюбодейной; поела и обтерла рот свой, и говорит: «я ничего худого не сделала».
От трех трясется земля, четырех она не может носить:
раба, когда он делается царем; глупого, когда он досыта ест хлеб;
позорную женщину, когда она выходит замуж, и служанку, когда она занимает место госпожи своей.
Вот четыре малых на земле, но они мудрее мудрых:
муравьи – народ не сильный, но летом заготовляют пищу свою;
горные мыши – народ слабый, но ставят домы свои на скале;
у саранчи нет царя, но выступает вся она стройно;
паук лапками цепляется, но бывает в царских чертогах.
Вот трое имеют стройную походку, и четверо стройно выступают:
лев, силач между зверями, не посторонится ни перед кем;
конь и козел, [предводитель стада,] и царь среди народа своего.
Если ты в заносчивости своей сделал глупость и помыслил злое, то положи руку на уста;
потому что, как сбивание молока производит масло, толчок в нос производит кровь, так и возбуждение гнева производит ссору.
1 Слова царя Лемуила; 10 похвала добродетельной жены.
Слова Лемуила царя. Наставление, которое преподала ему мать его:
что, сын мой? что, сын чрева моего? что, сын обетов моих?
Не отдавай женщинам сил твоих, ни путей твоих губительницам царей.
Не царям, Лемуил, не царям пить вино, и не князьям – сикеру,
чтобы, напившись, они не забыли закона и не превратили суда всех угнетаемых.
Дайте сикеру погибающему и вино огорченному душею;
пусть он выпьет и забудет бедность свою и не вспомнит больше о своем страдании.
Открывай уста твои за безгласного и для защиты всех сирот.
Открывай уста твои для правосудия и для дела бедного и нищего.
Кто найдет добродетельную жену? цена ее выше жемчугов;
уверено в ней сердце мужа ее, и он не останется без прибытка;
она воздает ему добром, а не злом, во все дни жизни своей.
Добывает шерсть и лен, и с охотою работает своими руками.
Она, как купеческие корабли, издалека добывает хлеб свой.
Она встает еще ночью и раздает пищу в доме своем и урочное служанкам своим.
Задумает она о поле, и приобретает его; от плодов рук своих насаждает виноградник.
Препоясывает силою чресла свои и укрепляет мышцы свои.
Она чувствует, что занятие ее хорошо, и – светильник ее не гаснет и ночью.
Протягивает руки свои к прялке, и персты ее берутся за веретено.
Длань свою она открывает бедному, и руку свою подает нуждающемуся.
Не боится стужи для семьи своей, потому что вся семья ее одета в двойные одежды.
Она делает себе ковры; виссон и пурпур – одежда ее.
Муж ее известен у ворот, когда сидит со старейшинами земли.
Она делает покрывала и продает, и поясы доставляет купцам Финикийским.
Крепость и красота – одежда ее, и весело смотрит она на будущее.
Уста свои открывает с мудростью, и кроткое наставление на языке ее.
Она наблюдает за хозяйством в доме своем и не ест хлеба праздности.
*Встают дети и ублажают ее, – муж, и хвалит ее:
«много было жен добродетельных, но ты превзошла всех их».
Миловидность обманчива и красота суетна; но жена, боящаяся Господа, достойна хвалы.
Дайте ей от плода рук ее, и да прославят ее у ворот дела́ ее!
Толкования стиха Скопировать ссылку Скопировать текст Добавить в избранное
Библ. энциклопедия Библейский словарь Словарь библ. образов Практическая симфония
Цитата из Библии каждое утро
TG: t.me/azbible
Viber: vb.me/azbible