Не упива́йтеся вино́мъ, но бесѣ́дуйте ко человѣ́комъ пра́веднымъ, и бесѣ́дуйте во прохо́дѣхъ: а́ще бо на ча́шы и сткля́ницы вда́си о́чи твои́, послѣди́ и́маши ходи́ти нажа́йшiй бѣли́лнаго дре́ва:

послѣди́ же я́ко от змі́а уя́звенъ простре́тся, и я́коже от кера́ста разлива́ется ему́ я́дъ.

О́чи твои́ егда́ у́зрятъ [жену́] чужду́ю, уста́ твоя́ тогда́ возглаго́лютъ стро́потная:

и возля́жеши я́ко въ се́рдцы мо́ря и я́коже ко́рмчiй во мно́зѣ волне́нiи.

Рече́ши же: би́ша мя́, и не поболѣ́хъ, и поруга́шася ми́, а́зъ же не разумѣ́хъ: когда́ у́тро бу́детъ, да ше́дъ взыщу́, съ ни́миже сни́дуся?

Синодальный

1 «Главное — мудрость»: «высоко цени её, и она возвысит тебя»; 10 «не вступай на стезю нечестивых … ибо стезя праведных — как светило лучезарное, которое более и более светлеет до полного дня»; 20 «больше всего хранимого храни сердце твое».

Слушайте, дети, наставление отца, и внимайте, чтобы научиться разуму,

потому что я преподал вам доброе учение. Не оставляйте заповеди моей.

Ибо и я был сын у отца моего, нежно любимый и единственный у матери моей,

и он учил меня и говорил мне: да удержит сердце твое слова мои; храни заповеди мои, и живи.

Приобретай мудрость, приобретай разум: не забывай этого и не уклоняйся от слов уст моих.

Не оставляй ее, и она будет охранять тебя; люби ее, и она будет оберегать тебя.

Главное – мудрость: приобретай мудрость, и всем имением твоим приобретай разум.

Высоко цени ее, и она возвысит тебя; она прославит тебя, если ты прилепишься к ней;

возложит на голову твою прекрасный венок, доставит тебе великолепный венец.

Слушай, сын мой, и прими слова мои, – и умножатся тебе лета жизни.

Я указываю тебе путь мудрости, веду тебя по стезям прямым.

Когда пойдешь, не будет стеснен ход твой, и когда побежишь, не споткнешься.

Крепко держись наставления, не оставляй, храни его, потому что оно – жизнь твоя.

Не вступай на стезю нечестивых и не ходи по пути злых;

оставь его, не ходи по нему, уклонись от него и пройди мимо;

потому что они не заснут, если не сделают зла; пропадает сон у них, если они не доведут кого до падения;

ибо они едят хлеб беззакония и пьют вино хищения.

Стезя праведных – как светило лучезарное, которое более и более светлеет до полного дня.

Путь же беззаконных – как тьма; они не знают, обо что споткнутся.

Сын мой! словам моим внимай, и к речам моим приклони ухо твое;

да не отходят они от глаз твоих; храни их внутри сердца твоего:

потому что они жизнь для того, кто нашел их, и здравие для всего тела его.

Больше всего хранимого храни сердце твое, потому что из него источники жизни.

Отвергни от себя лживость уст, и лукавство языка удали от себя.

Глаза твои пусть прямо смотрят, и ресницы твои да направлены будут прямо пред тобою.

Обдумай стезю для ноги твоей, и все пути твои да будут тверды.

Не уклоняйся ни направо, ни налево; удали ногу твою от зла,

[потому что пути правые наблюдает Господь, а левые – испорчены.

Он же прямыми сделает пути твои, и шествия твои в мире устроит.]

1 Не прельщайся лакомствами властелина; 4 «богатство сделает себе крылья»; 6 остерегайся гостеприимства завистливого; 9 «в уши глупого не говори»; 10 «на поля сирот не заходи»; 12 приложи сердце к учению; 13 «не оставляй юноши без наказания»; 15 радость учителя, когда юноша являет мудрость; 17 «да не завидует сердце твое грешникам»; 19 удаляйся от упивающихся и пресыщающихся; 22 слушай родителей даже когда они состарятся; 23 «купи истину и не продавай её»; 24 радость родителей о мудрых детях; 26 предостережение, чтобы не отдавать сердце чужой жене; 29 предостережение против крепких напитков.

Когда сядешь вкушать пищу с властелином, то тщательно наблюдай, что перед тобою,

и поставь преграду в гортани твоей, если ты алчен.

Не прельщайся лакомыми яствами его; это – обманчивая пища.

Не заботься о том, чтобы нажить богатство; оставь такие мысли твои.

Устремишь глаза твои на него, и – его уже нет; потому что оно сделает себе крылья и, как орел, улетит к небу.

Не вкушай пищи у человека завистливого и не прельщайся лакомыми яствами его;

потому что, каковы мысли в душе его, таков и он; «ешь и пей», говорит он тебе, а сердце его не с тобою.

Кусок, который ты съел, изблюешь, и добрые слова твои ты потратишь напрасно.

В уши глупого не говори, потому что он презрит разумные слова твои.

Не передвигай межи давней и на поля сирот не заходи,

потому что Защитник их силен; Он вступится в дело их с тобою.

Приложи сердце твое к учению и уши твои – к умным словам.

Не оставляй юноши без наказания: если накажешь его розгою, он не умрет;

ты накажешь его розгою и спасешь душу его от преисподней.

Сын мой! если сердце твое будет мудро, то порадуется и мое сердце;

и внутренности мои будут радоваться, когда уста твои будут говорить правое.

Да не завидует сердце твое грешникам, но да пребудет оно во все дни в страхе Господнем;

потому что есть будущность, и надежда твоя не потеряна.

Слушай, сын мой, и будь мудр, и направляй сердце твое на прямой путь.

Не будь между упивающимися вином, между пресыщающимися мясом:

потому что пьяница и пресыщающийся обеднеют, и сонливость оденет в рубище.

Слушайся отца твоего: он родил тебя; и не пренебрегай матери твоей, когда она и состарится.

Купи истину и не продавай мудрости и учения и разума.

Торжествует отец праведника, и родивший мудрого радуется о нем.

Да веселится отец твой и да торжествует мать твоя, родившая тебя.

Сын мой! отдай сердце твое мне, и глаза твои да наблюдают пути мои,

потому что блудница – глубокая пропасть, и чужая жена – тесный колодезь;

она, как разбойник, сидит в засаде и умножает между людьми законопреступников.

У кого вой? у кого стон? у кого ссоры? у кого горе? у кого раны без причины? у кого багровые глаза?

У тех, которые долго сидят за вином, которые приходят отыскивать вина приправленного.

Не смотри на вино, как оно краснеет, как оно искрится в чаше, как оно ухаживается ровно:

впоследствии, как змей, оно укусит, и ужалит, как аспид;

глаза твои будут смотреть на чужих жен, и сердце твое заговорит развратное,

и ты будешь, как спящий среди моря и как спящий на верху мачты.

[И скажешь:] «били меня, мне не было больно; толкали меня, я не чувствовал. Когда проснусь, опять буду искать того же».

Грузинский

Языки

ისმინეთ, შვილებო, მამის შეგონება! ყურადღებით იყავით, რომ ჭკუა ისწავლოთ.

რადგან სასიკეთო დარიგებას გაძლევთ; ჩემი რჯული არ მიატოვოთ.

რადგან მამაჩემის შვილი ვიყავი მეც, დედის ნებიერი და ნანინანატრი.

მასწავლიდა მამაჩემი და მეუბნებოდა: მიირქვას შენმა გულმა ჩემი სიტყვები, ჩემი მცნებები დაიმარხე და იცოცხლებო.

შეიძინე სიბრძნე, შეიძინე გონიერება, არ დაივიწყო, არ გადაუხვიო ჩემს ნათქვამ სიტყვებსო.

არ დააგდო და შეგინახავს; შეიყვარე და დაგიფარავსო.

მთავარი სიბრძნე სიბრძნის მოხვეჭაა, ყოველ მოსახვეჭელთაგან ცოდნა მოიხვეჭეო.

დააფასე იგი და აგამაღლებს; პატივს შეგმატებს, თუ გულში ჩაიკრავო.

ლამაზ გვირგვინს მოგცემს თავზე დასარქმელად, დიდების შარავანდს გიბოძებსო.

ისმინე, შეილო, მიიღე ჩემი ნათქვამი და გაგიგრძელდება სიცოცხლის წლები.

სიბრძნის გზა მიმისწავლებია შენთვის, სწორ ბილიკზე დამიყენებიხარ.

გაივლი, ნაბიჯი არ დაგიმოკლდება; გაიქცევი, არ წაიფორხილებ.

ჩაეჭიდე შეგონებას, ნუ დააგდებ; დაიმარხე იგი, რდგან ის არის შენი სიცოცხლე.

ბოროტეულთა კვალზე არ იარო, უკეთურთა გზას არ დაადგე.

ჩამოსცილდი, ნუ გაჰყვები; გვერდზე გადადექი და გაიარე.

რადგან არ ეძინებათ, თუ არ იბოროტეს; ძილი ეფრთხებათ, თუ არ შეაცდინეს ვინმე.

რადგან ბოროტეულის პურს ჭამენ და ძალადობის ღვინოსა სვამენ.

მართალთა გზა დილის ნათელივითაა: უფროდაუფრო ნათდება დღის დადგომამდე.

ბოროტეულთა გზა წყვდიადივითაა: არ იციან, სად წაიფორხილებენ.

შვილო, შეისმინე ჩემი სიტყვები, ჩემს ნათქვამს ყური მოაპყარი.

არ მიეფარონ შენს თვალს, გულის სიღრმეში დაიმარხე.

რადგან სიცოცხლეა მათი მპოვნელისთვის და ჯანმრთელობა,

შეინახე გული ყოველ შესანახავზე მეტად, რადგან მასშია სიცოცხლის წყარო.

განიგდე ბაგიდან უკუღმართობა, ცბიერი სიტყვები მოიშორე.

პირდაპირ იცქირონ შენმა თვალებმა და შენი წამწამები გასწორდეს შენს პირდაპირ.

გამართე ნაბიჯები და მტკიცე იქნება შენი სავალი.

ნურც მარჯვნივ გადაუხვევ, ნურც მარცხნივ; ბოროტებას ფეხი მოარიდე.

დიდკაცთან პურის საჭმელად რომ დაჯდები, დაკვირვებით იყავი:

ყელზე დანა მიიბჯინე, თუ მსუნაგი ხარ.

ნუ ინდომებ მის ნუგბარ საჭმელებს, მაცთური პურია იგი.

გამდიდრებაზე ნუ იზრუნებ, თავიდან მოიშორე ფიქრი.

თვალებს მიაპყრობ და გამქრალია, რადგან ფრთებს შეისხამს და არწივივით ზეცას გაფრინდება.

ავთვალი კაცის პური არ იგემო და მისი ნუგბარი საჭმელები არ ინდომო.

რადგან როგორც იქცევა, ისე არ ფიქრობს; ჭამე და სვიო, გეუბნება, მაგრამ შენთან არ არის მისი გული.

შეჭმულ ლუკმას უკან ამოანთხევ და მადლობის სიტყვებს ფუჭად დახარჯავ.

ბრიყვს ყურში ნურაფერს ეტყვი, რადგან მას სძულს შენი გონივრული სიტყვები.

ნუ შეცვლი ძველ მიჯნას და ობლების ყანაში ნუ შეხვალ;

რადგან ძლიერია მათი მფარველი, ის დაიცავს მათ საქმეს შენს წინააღმდეგ.

გული მიაქციე შეგონებას და ყური - ცოდნის სიტყვებს.

ყმაწვილის დასჯა ნუ დაგენანება: ჯოხითაც რომ სცემო, არ მოკვდება.

ჯოხით სცემე და მის სულს შავეთისგან იხსნი.

შვილო, თუ შენი გული ბრძენი იქნება, ჩემი გულიც გაიხარებს.

ჩემს შიგანს სიხარული მოიცავს, როდესაც შენი ბაგეები სიმართლეს ილაპარაკებენ.

შენს გულს ცოდვილებისა ნუ შეშურდება, არამედ ყოველდღე უფლის შიშში იყოს.

რადგან მომავალი არსებობს და შენი იმედი არ წარიკვეთება.

მისმინე, შვილო, და ბრძენი იყავი; და გზაზე დააყენე შენი გული.

ნუ იქნები ღვინის მსმელებსა და ხორცის მთქვლეფავებს შორის;

რადგან ლოთი და მთქვლეფავი გაღარიბდება, ხოლო თვლემა ძონძებით შემოსავს კაცს.

გაუგონე შენს მშობელ მამას და დედას, მოხუცებულს, ნუ მოიძულებ.

ჭეშმარიტება შეიძინე და სიბრძნეს, შეგონებასა და გონიერებას ნუ გაჰყიდი.

მართლის მამა მოილხენს და ბრძენის მშობელი მისით გაიხარებს.

გაიხარებს შენი დედ-მამა, შენი მშობლები მოილხენენ.

შვილო, მე მომეცი შენი გული და შენმა თვალებმა ჩემს გზაზე იყურონ.

მეძავი ქალი ღრმა ორმოა და ვიწრო ჭაა უცხო დედაკაცი.

ყაჩაღივით არის ჩასაფრებული და ხალხში ორგულებას ამრავლებს.

ვინ ოხრავს? ვინ კვნესის? ვინ დაობს? ვინ ჩივის? ვისა აქვს უმიზეზოდ ჭრილობები? ვისა აქვს ჩაწითლებული თვალები?

ვინც ღვინოს გვიანამდე უზის, ვინც განზავებული ღვინის საძებნად დადის.

ნუ დახარბდები ღვინის სიწითლეზე, ფიალაში რომ ნაპერწკლებს ისვრის და მორაკრაკებს;

ბოლოს გველივით კბენს და ასპიტივით გესლავს;

შენს თვალებს უცნაურობანი მოელანდება და შენი გული უკუღმართად ოლაპარაკებს.

შუაგულ ზღვაში მძინარესავით იქნები, ანძის წვერზე მძინარესავით.

იტყვი, მცემდნენ და არ მტკიოდაო, მირტყამდნენ და ვერ ვიგებდიო; გამოვიღვიძებ და ისევ ძებნას დავუწყებო.