Блаже́нъ му́жъ, и́же послу́шаетъ мене́, и человѣ́къ, и́же пути́ моя́ сохрани́тъ, бдя́й при мои́хъ две́рехъ при́сно, соблюда́яй пра́ги мои́хъ вхо́довъ:

исхо́ди бо мои́ исхо́ди живота́, и уготовля́ется хотѣ́нiе от Го́спода:

согрѣша́ющiи же въ мя́ нече́ствуютъ на своя́ ду́ши, и ненави́дящiи мя́ лю́бятъ сме́рть.

Прему́дрость созда́ себѣ́ до́мъ и утверди́ столпо́въ се́дмь:

закла́ своя́ же́ртвенная, и раствори́ въ ча́ши свое́й вино́, и угото́ва свою́ трапе́зу:

посла́ своя́ рабы́, созыва́ющи съ высо́кимъ проповѣ́данiемъ на ча́шу, глаго́лющи:

и́же е́сть безу́менъ, да уклони́тся ко мнѣ́.

И тре́бующымъ ума́ рече́: прiиди́те, яди́те мо́й хлѣ́бъ и пі́йте вино́, е́же раствори́хъ ва́мъ:

оста́вите безу́мiе и жи́ви бу́дете, да во вѣ́ки воцарите́ся: и взыщи́те ра́зума, да поживете́ и испра́вите ра́зумъ въ вѣ́дѣнiи.

Наказу́яй злы́я прiи́метъ себѣ́ безче́стiе, облича́яй же нечести́ваго поро́чна сотвори́тъ себе́ [обличе́нiя бо нечести́вому ра́ны ему́].

Не облича́й злы́хъ, да не возненави́дятъ тебе́: облича́й прему́дра, и возлю́битъ тя́.

Да́ждь прему́дрому вину́, и прему́дрѣйшiй бу́детъ: сказу́й пра́ведному, и приложи́тъ прiима́ти.

^–разумѣ́ти бо зако́нъ, по́мысла е́сть блага́го.

Нача́ло прему́дрости стра́хъ Госпо́день, и совѣ́тъ святы́хъ ра́зумъ:^–

Си́мъ бо о́бразомъ мно́гое поживе́ши вре́мя, и приложа́тся тебѣ́ лѣ́та живота́ твоего́.

^–Сы́нъ нака́занъ прему́дръ бу́детъ, безу́мный же слуго́ю употреби́тся.
^*И́же утвержда́ется на лжа́хъ, се́й пасе́тъ вѣ́тры, то́й же пожене́тъ пти́цы паря́щыя:^–

^–оста́ви бо пути́ своего́ виногра́да, въ стезя́хъ же своего́ земледѣ́ланiя заблуди́,^–

^–прохо́дитъ же сквозѣ́ пусты́ню безво́дную и зе́млю опредѣле́нную въ жа́ждѣхъ, собира́етъ же рука́ма непло́дiе.

Сы́не, а́ще прему́дръ бу́деши, себѣ́ прему́дръ бу́деши и и́скреннимъ твои́мъ: а́ще же зо́лъ бу́деши, еди́нъ почерпне́ши зла́я.^–

Жена́ безу́мная и проде́рзая скудна́ хлѣ́бомъ быва́етъ, я́же не вѣ́сть стыдѣ́нiя,

сѣ́де при две́рехъ до́му своего́, на столцѣ́ я́вѣ на сто́гнахъ,

призыва́ющая мимоходя́щихъ и исправля́ющихъ пути́ своя́:

и́же е́сть от ва́съ безу́мнѣйшiй, да уклони́тся ко мнѣ́: и лише́ннымъ ра́зума повелѣва́ю, глаго́лющи:

хлѣ́бомъ сокрове́ннымъ въ сла́дость прикосни́теся и во́ду татьбы́ сла́дкую пі́йте.

О́нъ же не вѣ́сть, я́ко земноро́днiи у нея́ погиба́ютъ и во днѣ́ а́да обрѣта́ются.^–

^–Но отскочи́, не заме́дли на мѣ́стѣ ея́, ниже́ наста́ви о́ка своего́ къ не́й:^–

^–та́ко бо про́йдеши во́ду чужду́ю и пре́йдеши рѣку́ чужду́ю:^–

^–от воды́ же чужді́я оша́йся и от исто́чника чужда́го не пі́й,^–

^–да мно́гое вре́мя поживе́ши, и приложа́тся тебѣ́ лѣ́та живота́.

Синодальный

1 Мудрость взывает к сынам человеческим; 8 её честность и ясность и несравненное богатство; 12 действия мудрости; «любящих меня я люблю»; 22 Божья мудрость искони; 32 «кто нашел меня, тот нашел жизнь, … ненавидящие меня любят смерть».

Не премудрость ли взывает? и не разум ли возвышает голос свой?

Она становится на возвышенных местах, при дороге, на распутиях;

она взывает у ворот при входе в город, при входе в двери:

«к вам, люди, взываю я, и к сынам человеческим голос мой!

Научитесь, неразумные, благоразумию, и глупые – разуму.

Слушайте, потому что я буду говорить важное, и изречение уст моих – правда;

ибо истину произнесет язык мой, и нечестие – мерзость для уст моих;

все слова уст моих справедливы; нет в них коварства и лукавства;

все они ясны для разумного и справедливы для приобретших знание.

Примите учение мое, а не серебро; лучше знание, нежели отборное золото;

потому что мудрость лучше жемчуга, и ничто из желаемого не сравнится с нею.

Я, премудрость, обитаю с разумом и ищу рассудительного знания.

Страх Господень – ненавидеть зло; гордость и высокомерие и злой путь и коварные уста я ненавижу.

У меня совет и правда; я разум, у меня сила.

Мною цари царствуют и повелители узаконяют правду;

мною начальствуют начальники и вельможи и все судьи земли.

Любящих меня я люблю, и ищущие меня найдут меня;

богатство и слава у меня, сокровище непогибающее и правда;

плоды мои лучше золота, и золота самого чистого, и пользы от меня больше, нежели от отборного серебра.

Я хожу по пути правды, по стезям правосудия,

чтобы доставить любящим меня существенное благо, и сокровищницы их я наполняю.^–
^8:21a^–[Когда я возвещу то, что бывает ежедневно, то не забуду исчислить то, что от века.]

Господь имел меня началом пути Своего, прежде созданий Своих, искони;

от века я помазана, от начала, прежде бытия земли.

Я родилась, когда еще не существовали бездны, когда еще не было источников, обильных водою.

Я родилась прежде, нежели водружены были горы, прежде холмов,

когда еще Он не сотворил ни земли, ни полей, ни начальных пылинок вселенной.

Когда Он уготовлял небеса, я была там. Когда Он проводил круговую черту по лицу бездны,

когда утверждал вверху облака, когда укреплял источники бездны,

когда давал морю устав, чтобы воды не переступали пределов его, когда полагал основания земли:

тогда я была при Нем художницею, и была радостью всякий день, веселясь пред лицем Его во все время,

веселясь на земном кругу Его, и радость моя была с сынами человеческими.

Итак, дети, послушайте меня; и блаженны те, которые хранят пути мои!

Послушайте наставления и будьте мудры, и не отступайте от него.

Блажен человек, который слушает меня, бодрствуя каждый день у ворот моих и стоя на страже у дверей моих!

потому что, кто нашел меня, тот нашел жизнь, и получит благодать от Господа;

а согрешающий против меня наносит вред душе своей: все ненавидящие меня любят смерть».

1 Гостеприимство премудрости; что она предлагает; 13 зазванные глупостью и их конец; «в глубине преисподней зазванные ею».

Премудрость построила себе дом, вытесала семь столбов его,

заколола жертву, растворила вино свое и приготовила у себя трапезу;

послала слуг своих провозгласить с возвышенностей городских:

«кто неразумен, обратись сюда!» И скудоумному она сказала:

«идите, ешьте хлеб мой и пейте вино, мною растворенное;

оставьте неразумие, и живите, и ходите путем разума».

Поучающий кощунника наживет себе бесславие, и обличающий нечестивого – пятно себе.

Не обличай кощунника, чтобы он не возненавидел тебя; обличай мудрого, и он возлюбит тебя;

дай наставление мудрому, и он будет еще мудрее; научи правдивого, и он приумножит знание.

Начало мудрости – страх Господень, и познание Святаго – разум;

потому что чрез меня умножатся дни твои, и прибавится тебе лет жизни.

[Сын мой!] если ты мудр, то мудр для себя [и для ближних твоих]; и если буен, то один потерпишь.
^9:12a^–?№42ж[Кто утверждается на лжи, тот пасет ветры, тот гоняется за птицами летающими:^–
^9:12b^–ибо он оставил пути своего виноградника и блуждает по тропинкам поля своего;^–
^9:12c^–проходит чрез безводную пустыню и землю, обреченную на жажду; собирает руками бесплодие.]

Женщина безрассудная, шумливая, глупая и ничего не знающая

садится у дверей дома своего на стуле, на возвышенных местах города,

чтобы звать проходящих дорогою, идущих прямо своими путями:

«кто глуп, обратись сюда!» и скудоумному сказала она:

«воды краденые сладки, и утаенный хлеб приятен».

И он не знает, что мертвецы там, и что в глубине преисподней зазванные ею.^–
^9:18a^–[Но ты отскочи, не медли на месте, не останавливай взгляда твоего на ней;^–
^9:18b^–ибо таким образом ты пройдешь воду чужую.^–
^9:18c^–От воды чужой удаляйся, и из источника чужого не пей,^–
^9:18d^–чтобы пожить многое время, и чтобы прибавились тебе лета жизни.]

Грузинский

Языки

განა სიბრძნე არ მოუწოდებს? განა გონიერება არ გამოსცემს ხმას?

მაღალ მწვერვალებზე, გზასთან არის, გზათა შესაყარზე დგას იგი;

კარიბჭეებთან, ქალაქის პირთან, ღია კარებში მღერის იგი:

თქვენ მოგიხმობთ, კაცნო ჩემი ხმა ადამის ძეთ მიმართავს.

შეიგნეთ, ბრიყვებო, საზრიანობა, შეიგნეთ, სუსგონო, გონიერება.

მისმინეთ, რადგან საგულისხმოს ვიტყვი. სიმართლის სათქმელად გაიხსნება ჩემი ბაგეები;

ვინაიდან ჭეშმარიტებას გააცხადებს ჩემი ენა და სიბილწეა ჩემი ბაგეებისთვის უკეთურება.

ჩემი პირის ყოველი სიტყვა მართალია და მზაკვრობა და ცბიერება არ არის მათში;

ყოველი მათგანი სანდოა გამგებისთვის და ყველა სწორია ცოდნის მპოვნელთათვის.

მიიღეთ ჩემი შეგონება და არა ვერცხლი, ცოდნა მეტია ხალას ოქროზე;

რადგან სიბრძნე უკეთესია ძვირფას თვლებზე და ვერცერთი სანატრელი საგანი ვერ შეედრება მას.

მე, სიბრძნე, დავანებული ვარ შეგნებაში და ფიქრების ცოდნა მოვიპოვე.

უფლის მოშიშებას სძულს ბოროტება; მძულს მე ქედმაღლობა, ამპარტავნობა, ბოროტი გზა და ღალატიანი პირი.

ჩემია თათბირი და საღი აზრი; მე ვარ გონიერება, ჩემია ძალა;

ჩემით მეფობენ მეფენი და ჩემით აწესებენ სამართალს მთავარნი;

ჩემით მთავრობენ მთავარნი და დიდებულნი - ქვეყნის ყველა მსაჯული.

მიყვარს ჩემი მოყვარულნი და მიპოვნიან ჩემი მძებნელნი;

ჩემთან არის სიმდიდრე და პატივი, ულევი დოვლათი და სიმართლე.

ჩემი ნაყოფი ბაჯაღლო ოქროზე უკეთესია და ჩემგან უფრო მეტი სარგებელია, ვიდრე რჩეული ვერცხლისაგან.

სიმართლის სავალს ვადგავარ და სიმართლის გზებით დავიარები.

რათა დავამდიდრო ჩემი მოყვარულნი და ავუვსო საგანძურები.

უფალმა შემიძინა თავისი გზის დასაწყისში, თავის ქმნილებებამდე დასაბამით;

უკუნითიდან დამადგინა, თავიდანვე, ქვეყნის დასაბამიდან.

როცა არ იყო უფსკრულები, მაშინ გავჩნდი, როცა არც წყალუხვი წყაროები იყო;

მე გავჩნდი, ვიდრე მთები დამყარდებოდნენ, ბორცვებზე უწინარეს;

როცა ჯერ არც ქვეყანა იყო შექმნილი, არც მინდორ-ველები და არც სამყაროს პირველი მტვერი;

როდესაც იგი ზეცას განამზადებდა, იქ ვიყავი, როდესაც უფსკრულის პირზე წრეს ავლებდა,

როდესაც მაღლა ცებს ამაგრებდა, უფსკრულის წყაროებს აძლიერებდა,

როდესაც ზღვას წესს უდგენდა, რომ წყალი ნაპირებიდან არ გადმოსულიყო, როდესაც ქვეყანას საფუძველს უყრიდა,

მაშინ მე გვერდით ვყავდი, როგორც ოსტატი, დღენიადაგ სიხარული ვიყავი და ყოველ ჟამს მის წინაშე ვლაღობდი,

ვლაღობდი სამყაროში მის მიწაზე და ადამის მოდგმაში იყო ჩემი სიხარული.

ახლა კი მისმინეთ, შვილებო! ნეტარნი არიან, ვინც ჩემს გზებს იცავენ!

მოისმინეთ შეგონება, დაბრძენდით და ნუღარ მიატოვებთ.

ნეტარია კაცი, მე რომ მისმენს, ჩემს კარებთან ფხიზლობს დღენიადაგ და ჩემი კარის წყრთილებს იცავს.

ვინაიდან ჩემმა მპოვნელმა სიცოცხლე ჰპოვა და უფლისგან მადლს მოიხვეჭს.

ჩემი შემცოდე კი თავის თავს ავნებს. ყველას, ჩვენს მოძულეს, სიკვდილი უყვარს.

სიბრძნემ სახლი აიშენა, მისი შვიდი ბოძი გათალა.

დაკლა თავისი საკლავი, გააზავა თავისი ღვინო და გაშალა თავისი ტაბლა,

გაგზავნა თავისი მხევლები, გადასძახა ქალაქის მაღლობებიდან:

ბრიყვი ვინც არის, აქეთ მობრუნდეს! ჭკუათხელებს კი უთხრა:

მოდით, დაპურდით ჩემი პურით და შესვით ჩემი განზავებული ღვინო.

მიატოვეთ სიბრიყვე და იცოცხლებთ, ჭკვიანური გზით იარეთ.

ღვთისგმობელის დამრიგებელი დამცირებას იხვეჭს, ბოროტეულის მამხილებელი - შეურაცხყოფას;

ნუ ამხილებ ღვთისმგმობელს, თორემ შეგიძულებს; ამხილე ბრძენი და შეგიყვარებს;

მიეცი დარიგება ბრძენს და კიდევ უფრო დაბრძენდება, ასწავლე მართალს და ცოდნას შეიმატებს.

უფლის შიში სიბრძნის სათავეა, სიწმინდეთა ცოდნა კი გონიერება.

რადგან ჩემით გამრავლდება შენი დღენი და მოგემატება სიცოცხლის წლები.

თუ ბრძენი ხარ, შენთვის ხარ ბრძენი, თუ ღვთისმგმობელი ხარ, შენვე აგებ პასუხს.

სულელი ქალი მყვირალაა, ბრიყვი და არაფრის მცოდნე;

თავისი სახლის კართან ტახტზე ზის, ქალაქის მაღლობზე,

რათა მოიწვიოს სწორი გზით მოარულნი;

ბრიყვი ვინც არის, აქეთ მობრუნდეს! ჭკუათხელს იგი ეუბნება:

ტკბილია მოპარული წყალი, გემრიელია გადამალული პური.

არ კი იცის, რომ იქ აჩრდილნი არიან, რომ მისი წვეულნი შავეთის უფსკრულებში იმყოფებიან.