и́же плѣне́нъ бѣ́ во дни́ енемесса́ра царя́ Ассирі́йска от Ѳи́свы, я́же е́сть одесну́ю киді́а Нефѳали́мля въ Галиле́и вы́ше Аси́ра. А́зъ Тови́тъ путе́мъ и́стины ходи́хъ и пра́вды вся́ дни́ живота́ моего́

и ми́лостыни мно́ги твори́хъ бра́тiи мое́й и языку моему́, ше́дшымъ со мно́ю во страну́ Ассирі́йскую въ Ниневі́ю:

и егда́ бѣ́хъ во странѣ́ мое́й въ земли́ и́зра́илевѣ, юнѣйшу ми́ су́щу, все́ пле́мя Нефѳали́ма отца́ моего́ отступи́ от до́му і́ерусали́мля, избра́ннаго от колѣ́нъ Изра́илевыхъ, е́же жре́ти всѣ́мъ колѣ́номъ: и освяще́нъ бы́сть хра́мъ обита́нiя вы́шнему и созда́нъ бы́сть во вся́ ро́ды вѣ́ка:

и вся́ колѣ́на ку́пно отступи́вшая жря́ху Ваа́ловѣ ю́ницѣ, и до́мъ Нефѳали́ма отца́ моего́:

а́зъ же еди́нъ хожда́хъ мно́гажды во Иерусали́мъ въ пра́здники, я́коже пи́сано е́сть всему́ Изра́илю въ повелѣ́нiи вѣ́чнѣ, нача́тки и десяти́ны плодо́въ и первостриже́нiя имѣ́яй,

и дая́хъ я́ і́ере́емъ сыно́мъ Ааро́нимъ ко олтарю́: от всѣ́хъ плодо́въ десяти́ну дая́хъ сыно́мъ Леві́инымъ служа́щымъ во і́ерусали́мѣ, и втору́ю десяти́ну продая́хъ, и хожда́хъ и иждива́хъ я́ во і́ерусали́мѣ на ко́еждо лѣ́то,

тре́тiю же дая́хъ, и́мже подоба́ше, я́коже заповѣ́да Девво́ра ма́ти отца́ моего́, зане́ си́ръ оста́хъ от отца́ моего́.

И егда́ бы́хъ му́жъ, поя́хъ а́нну жену́ от сѣ́мене оте́чества на́шего, и роди́хъ от нея́ тові́ю.

И егда́ плѣне́ни бы́хомъ въ Ниневі́ю, вся́ бра́тiя моя́ и и́же от ро́да моего́ ядо́ша от хлѣ́бовъ язы́ческихъ:

а́зъ же соблюдо́хъ ду́шу мою́ е́же не я́сти,

я́ко па́мятствовахъ Бо́га все́ю душе́ю мое́ю.

И даде́ вы́шнiй благода́ть и добро́ту предъ енемесса́ромъ, и бы́хъ его́ купе́цъ:

и идо́хъ въ миді́ю и вда́хъ гаваи́лу бра́ту гаврі́еву въ ра́гахъ миді́йскихъ сребра́ де́сять тала́нтъ.

И егда́ у́мре енемесса́ръ, воцари́ся сеннахири́мъ сы́нъ его́ вмѣ́сто его́, и путiе́ его́ непостоя́нни бы́ша, и ктому́ не возмого́хъ ити́ въ миді́ю.

И во дне́хъ енемесса́ра ми́лостыни мно́ги твори́хъ бра́тiи мое́й:

хлѣ́бы моя́ дая́хъ а́лчущымъ и одѣя́нiе наги́мъ, и а́ще ко́его от ро́да моего́ ви́дѣхъ уме́рша и изве́ржена внѣ́ стѣны́ нiневі́и, погреба́хъ его́:

и а́ще ко́его убива́ше сеннахири́мъ ца́рь, егда́ прiи́де бѣжа́й от Иуде́и, погреба́хъ и́хъ о́тай: мно́гихъ бо уби́ въ я́рости свое́й: и иско́ма быва́ху от царя́ тѣлеса́, и не обрѣта́хуся.

Ше́дъ же еди́нъ от су́щихъ въ Ниневі́и, сказа́ царю́ о мнѣ́, я́ко погреба́ю и́хъ. И скры́хся. Уѣ́давъ же, я́ко и́щутъ мя́ уби́ти, убоя́вся отидо́хъ:

и разгра́блена бы́ша вся́ имѣ́нiя моя́, и не оста́ся ми́ ничто́же, кромѣ́ а́нны жены́ моея́ и тові́и сы́на моего́.

И не преидо́ша дні́е пятьдеся́тъ, доне́лѣже уби́ста его́ два́ сы́на его́ и бѣжа́ста въ го́ры Араратскiя: и воцари́ся сахерда́нъ сы́нъ его́ вмѣ́сто его́, и поста́ви Ахiа́хара Анаи́ла, сы́на бра́та моего́, надъ всѣ́мъ сочисле́нiемъ ца́рствiя своего́ и надъ всѣ́мъ устрое́нiемъ.

И проси́ Ахiа́харъ о мнѣ́, и прiидо́хъ въ Ниневі́ю. Ахiа́харъ же бѣ́ вiиоче́рпчiй и надъ пе́рстнемъ, и управи́тель и сочисли́тель, и поста́ви его́ сахерда́нъ вторы́мъ: бѣ́ же сы́нъ бра́та моего́.

Синодальный

Книга сказаний Товита, сына Товиилова, Ананиилова, Адуилова, Гаваилова, из племени Асиилова, из колена Неффалимова,

который во дни Ассирийского царя Енемессара взят был в плен из Фисвы, находящейся по правую сторону Кидия Неффалимова, в Галилее, выше Асира. Я, Товит, во все дни жизни моей ходил путями истины и правды

и делал много благодеяний братьям моим и народу моему, пришедшим вместе со мною в страну Ассирийскую, в Ниневию.

Когда я жил в стране моей, в земле Израиля, будучи еще юношею, тогда все колено Неффалима, отца моего, находилось в отпадении от дома Иерусалима, избранного от всех колен Израиля, чтобы всем им приносить там жертвы, где освящен храм селения Всевышнего и утвержден во все роды навек.

Как все отложившиеся колена приносили жертвы Ваалу, юнице, так и дом Неффалима, отца моего.

Я же один часто ходил в Иерусалим на праздники, как предписано всему Израилю установлением вечным, с начатками и десятинами произведений земли и начатками шерсти овец,

и отдавал это священникам, сынам Аароновым, для жертвенника: десятину всех произведений давал сынам Левииным, служащим в Иерусалиме; другую десятину продавал, и каждый год ходил и издерживал ее в Иерусалиме;

а третью давал, кому следовало, как заповедала мне Деввора, мать отца моего, когда я после отца моего остался сиротою.

Достигнув мужеского возраста, я взял жену Анну из отеческого нашего рода и родил от нее Товию.

Когда я отведен был в плен в Ниневию, все братья мои и одноплеменники мои ели от снедей языческих,

а я соблюдал душу мою и не ел,

ибо я помнил Бога всею душею моею.

И даровал мне Всевышний милость и благоволение у Енемессара, и я был у него поставщиком;

и ходил в Мидию, и отдал на сохранение Гаваилу, брату Гаврия, в Рагах Мидийских, десять талантов серебра.

Когда же умер Енемессар, вместо него воцарился сын его Сеннахирим, которого пути не были постоянны, и я уже не мог ходить в Мидию.

Во дни Енемессара я делал много благодеяний братьям моим:

алчущим давал хлеб мой, нагим одежды мои и, если кого из племени моего видел умершим и выброшенным за стену Ниневии, погребал его.

Тайно погребал я и тех, которых убивал царь Сеннахирим, когда, обращенный в бегство, возвратился из Иудеи. А он многих умертвил в ярости своей. И отыскивал царь трупы, но их не находили.

Один из Ниневитян пошел и донес царю, что я погребаю их; тогда я скрылся. Узнав же, что меня ищут убить, от страха убежал из города.

И было расхищено все имущество мое, и не осталось у меня ничего, кроме Анны, жены моей, и Товии, сына моего.

Но не прошло пятидесяти дней, как два сына его убили его и убежали в горы Араратские. И воцарился вместо него сын его Сахердан, который поставил Ахиахара Анаила, сына брата моего, над всею счетною частью царства своего и над всем домоправлением.

И ходатайствовал Ахиахар за меня, и я возвратился в Ниневию. Ахиахар же был и виночерпий и хранитель перстня, и домоправитель и казначей; и Сахердан поставил его вторым по себе; он был сын брата моего.

Грузинский

წიგნი ტობითის ამბავთა, ძისა ტობიელისა, ძისა ხანანიელისა, ძისა ადუელისა, ძისა გაბაელისა, იახციელის საგვარეულოდან, ნაფთალის ტომიდან,

რომელიც ენემესაროსის, აშურის მეფის, დროს ტყვედ წაიყვანეს თისბედან, ნაფთალის კიდიოსის მარჯვნივ რომ მდებარეობს, გალილში, აშურის ზემოთ.

მე, ტობითი, ჭეშმარიტების გზით დავდიოდი მთელი ჩემი სიცოცხლე, ბევრი სიკეთე გამიკეთებია ჩემი მოძმეებისთვის და იმ ხალხისთვისაც, ვინც ჩემთან ერთად აშურელთა ქვეყანაში, ნინევეში წამოვიდა.

როცა ჩემს ქვეყანაში, იერუსალიმის მიწაზე, ვცხოვრობდი ჩემს ახალგაზრდობაში, მთელი ნაფთალის ტომი, ჩემი მამული ტომი, შორს იყო იერუსალიმის სახლიდან, რომელიც არჩეული იქნა ისრაელის ყველა ტომიდან, რათა ყველა ტომს იქ შეეწირა მსხვერპლი. იქ იკურთხა ტაძარი უზენაესის დასავანებლად და აშენდა ყველა თაობისთვის საუკუნოდ.

ყველა განდგომილი ტომი მსხვერპლს სწირავდა ბაალს - ხბოს, და ასევე ნაფთალის სახლიც, მამაჩემისა.

მე ერთი დავდიოდი ხშირად იერუსალიმში დღესასწაულებზე, როგორც დაუწესდა მთელს ისრაელს საუკუნო ბრძანებით. მიმქონდა ნათავარნი, მოსავლის მეათედი და პირველი ნაპარსი.

ვუძღვნიდი მათ მღვდლებს - აარონიანებს საკურთხევლისათვის. ყოველი ნაყოფის მეათედს იერუსალიმში მომსახურე ლევიანებს ვაძლევდი. მეორე მეათედს ვყიდდი და ვხარჯავდი ყოველწლიურად იერუსალიმში ყოფნისას.

მესამეს ვაძლევდი, ვისაც ეგებოდა, როგორც მიანდერძა დებორამ, მამაჩემის დედამ, რადგან ობლად ვიყავი დარჩენილი მამის შემდეგ.

რომ დავკაცდი, მოვიყვანე ცოლად ხანა მამაჩემის საგვარეულოდან და შემეძინა მისგან ტობია.

როცა ტყვედ ვიყავი ნინევეში, ყველა ჩემი მოძმე და თვისტომი წარმართთა პურს ჭამდა.

მე კი დავიცავი ჩემი სული, რათა არ მეჭამა.

რადგან მე მახსოვდა ღმერთი მთელი ჩემი სულით.

უზენაესმა მადლი და სიკეთე მომანიჭა ენემესაროსის წინაშე და გავხდი მისი ვაჭარი.

გავემგზავრე მიდიაში და მივაბარე გაბაელს, გაბრიას ძმას, რაგეში ათი ტალანტი ვერცხლი.

როცა მოკვდა ენემესაროსი, მის ნაცვლად გამეფდა სანხერიბი, მისი ძე, რომლის გზები მოუწყობელი იყო და უკვე ვეღარავინ ბედავდა მიდიაში გამგზავრებას.

ენემესაროსის დროს მრავალი მოწყალება გამიღია ჩემს მოძმეთათვის.

ვუყოფდი ჩემს პურს მშიერთ და მოსასხამს - შიშველ-ტიტველთ. თუ დავინახავდი ვინმეს ჩემს თვისტომს, მკვდარსა და გადაგდებულს ნინევეს კედლის გარეთ, ვმარხავდი.

თუ ვინმე იუდაში გაქცეული მობრუნდებოდა და მოკლავდა მას მეფე სანქერიბი, ფარულად ვმარხავდი. ბევრს კი ხოცავდა განრისხებული. მერე ეძებდა მეფე გვამებს და ვერ პოულობდა.

მივიდა ერთი კაცი, მოახსენა მეფეს ჩემზე, რომ ვმარხავდი გვამებს და ვმალავდი. როცა გავიგე, რომ მოსაკლავად მეძებდნენ, შეშინებული გავიქეცი.

დაიტაცეს მთელი ჩემი ქონება და აღარაფერი დამრჩა, გარდა ხანასი, ჩემი ცოლისა, და ტობიასი, ჩემი ძისა.

არ გასულა ორმოცდაათი დღე, რომ მოკლა სანხერიბი მისმა ორმა ვაჟმა, და გაიქცნენ არარატის მთისკენ. მის ნაცვლად მისი ძე, ასარხადონი, გამეფდა და დანიშნა აქიაქაროს ანაელი, ჩემი ძმისწული, სამეფოსა და მთელი თავისი მეურნეობის აღმწერლად.

მოახსენა აქიაქაროსმა ჩემზე და დავბრუნდი ნინევეში. აქიაქაროსი კი იყო ღვინის მწდე, ბეჭდის მცველი, ხაზინადარი და აღმრიცხველი. და დანიშნა იგი ასარხადონმა მეორე კაცად. ჩემი ძმისწული იყო იგი.

Латинский (Nova Vulgata)

Языки

Liber sermonum Thobis filii Thobiel filii Ananiel filii Aduel filii Gabael filii Raphael filii Raguel ex semine Asiel, ex tribu Nephthali,

qui captivus ductus est in diebus Salmanasar regis Assyriorum ex Thisbe, quae est a dextera parte Cades Nephthali in superiori Galilaea supra Asor post occidentem solem a sinistra parte Phogor.

Ego Thobi in viis veritatis ambulabam et in iustitiis omnibus diebus vitae meae et eleemosynas multas feci fratribus meis et nationi meae, qui abierant mecum in captivitatem in regionem Assyriorum in Nineven.

Et cum essem in regione mea in terra Israel et cum essem iunior, omnis tribus Nephthali patris mei recessit de domo David patris mei et ab Ierusalem civitate, quae est electa ex omnibus tribubus Israel; et sanctificatum est templum habitationis Dei et aedificatum est in ipsa, ut sacrificarent omnes tribus Israel in omnes generationes saeculi.

Omnes fratres mei omnisque domus Nephthali patris mei sacrificabant vitulo, quem fecit Ieroboam rex Israel in Dan, in omnibus montibus Galilaeae.

Ego autem solus ibam aliquotiens in Ierusalem diebus festis, sicut scriptum est in toto Israel in praecepto sempiterno; primitias et primogenita et decimas armentorum et pecorum et initia tonsurae ovium mecum portabam in Ierusalem

et dabam ea sacerdotibus, filiis Aaron, ad aram; et decimam tritici et vini et olei et malorum granatorum et ceterorum pomorum filiis Levi servientibus in Ierusalem; et secundam decimationem computabam in pecunia sex annorum et ibam et consummabam illa in Ierusalem unoquoque anno.

Et dabam ea orphanis et viduis et proselytis appositis ad filios Israel; inferebam et dabam illis in tertio anno, et manducabamus illa secundum praeceptum, quod praeceptum est de eis in lege Moysis, et secundum mandata, quae mandaverat Debora mater patris mei Ananiel patris nostri, quia orphanum me reliquit pater et mortuus est.

Et, postquam vir factus sum, accepi uxorem Annam ex semine patriae nostrae et genui ex illa filium et vocavi nomen eius Thobiam.

Et, postquam in captivitatem deveni ad Assyrios, cum captivus morarer, ibam in Nineven; et omnes fratres mei et, qui de genere meo erant, manducabant de panibus gentium,

ego autem custodivi animam meam, ne manducarem de panibus gentium.

Et quoniam memor eram Dei mei in tota anima mea,

dedit mihi Excelsus gratiam et speciem penes Salmanasar, et comparabam illi omnia, quaecumque erant in usum;

et ibam in Mediam, usque dum moreretur, et commendavi Gabael fratri Gabriae in Rages, in regione Mediae, saccellos decem talenta argenti.

Et postquam mortuus est Salmanasar, et regnavit Sennacherib filius eius pro eo, et viae Mediae secesserunt, et non potui iam ire in Mediam.

Et in diebus Salmanasar multas eleemosynas feci fratribus meis, qui erant ex genere meo.

Panes meos dabam esurientibus et vestimenta nudis et, si quem videbam mortuum et proiectum post murum Nineves ex natione mea, sepeliebam illum.

Et, si quem occidebat Sennacherib rex, ubi venit de Iudaea fugiens in diebus iudicii, quod fecit Rex caeli ex illo de blasphemiis, quibus blasphemaverat — multos enim filiorum Israel occidit in ira sua — ego autem corpora illorum involabam et sepeliebam; et quaesivit illa Sennacherib et non invenit illa.

Et abiit quidam ex Ninevitis et indicavit regi de me quoniam ego sepelio illos, et abscondi me et, ubi cognovi quod rex sciebat de me et quod inquiror, ut occidar, timui et refugi.

Et direpta est omnis substantia mea, et nihil mihi derelictum est, quod non assumptum esset in fiscum regis, nisi uxor mea Anna et Thobias filius meus.

Et non transierunt dies quadraginta, quousque occiderent illum duo filii ipsius et fugerunt in montes Ararat; et regnavit Asarhaddon filius eius pro illo et constituit Achicarum filium fratris mei Anael super omnem exactionem regni eius, et ipse habebat potestatem super omnem regionem.

Tunc petiit Achicarus pro me, et descendi in Nineven. Achicarus enim erat praepositus pincernarum et super anulum et procurator et exactor sub Sennacherib rege Assyriorum; et constituit illum Asarhaddon. Erat enim ex fratribus meis et ex cognatione mea.