Addenda к изданию А. Васильева: «Anecdota graeco-byzantina»

Источник

В богатой византийской литературе рядом с памятниками высокой ценности – произведениями богословскими, историческими и философскими, составленными людьми высокообразованными и талантливыми – отцами церкви, учеными и философами, имеется множество произведений анонимных и псевдонимных, рассчитанных на средний класс читателей и, по-видимому, составленных людьми среднего образования с особою целью популяризировать церковные и светские знания в средней и малообразованной массе; действуя на нее занимательностью и оригинальностью формы изложения. В смысле научной, богословской и философской доброкачественности они, конечно, весьма малоценны, но, тем не менее, заслуживают прилежного и серьезного изучения, как памятники весьма сложной и влиятельной культуры. В них мы без сомнения найдем драгоценные черты средневекового византийского миросозерцания, в котором на почве христианства столкнулись между собою религиозно-поэтические представления, наследованные Византией, с одной стороны, от древних восточных, а с другой, от западных классических народов, найдем указания на смену и борьбу различных влияний в области идей, вращавшихся в среднем византийском обществе, а главное: найдем характеристику миросозерцания среднего класса, полуинтеллигентной массы, всегда преобладающей. Один английский ученый1 сравнивает изучение этого рода произведений литературы с путешествием по проселочным дорогам с целью изучения жизненной обстановки, общественного и частного быта провинции и вообще народной массы. В настоящее время едва ли есть надобность доказывать важность и пользу подобного рода изучения.

Но, не смотря на важность и интерес изучения указанного рода памятников, до последнего времени они почти вовсе не привлекали к себе внимания ученых византинистов. Это весьма просто объясняется чрезвычайным богатством византийской литературы. Изучение этой литературы, естественно, должно было начаться с произведений первого разряда, с сочинений отцов и учителей церкви, историков, философов и проч., а это такая обширная область, что труд одного только разыскания и приведения в известность или обнародования этих сочинений доселе еще не кончен, не смотря на то, что начался тотчас после появления книгопечатания. Неудивительно, что мелкие анонимные и псевдонимные сочинения, наполняющие средневековые греческие кодексы, оставались в стороне. В последнее время, впрочем, находятся люди, заинтересованные изучением и этого рода произведений, особенно, у нас в России.

Замечательно, что впервые серьезное внимание на произведения этого рода византийской литературы обратили русские ученые, и именно, историки русской литературы. Встречаясь на первых же страницах этой истории с вопросом о влиянии византийской литературы на русскую, они неизбежно должны были заняться тщательным изучением всех подробностей этого влияния посредством сличения древней славяно-русской книжной литературы с современной ее возникновению византийской. Пока дело касалось произведений более или менее крупных, такого рода сличение было, хотя трудно, но возможно, так как подобные же произведения византийской литературы большей частью изданы. Что же касается многочисленных и разнообразных мелких статей популярного и апокрифического характера, в необыкновенном обилии вращавшихся в нашей древней письменности и составлявших любимое чтение русского народа, то для приложения к изучению их указанного приема встречалось громадное неудобство, проистекавшее то того, что греческие оригиналы их не были разысканы еще и изданы. Не удивительно, поэтому, что все исследователи и издатели этого рода памятников, столь могущественно влиявших на миросозерцание русского народа, не только грамотной его части, но и безграмотной, переходивших часто из книжной сферы в сферу устной народной поэзии, весьма живо сознавали необходимость устранения указанного неудобства и пользовались всяким случаем для получения сведений об их греческих оригиналах. В 1884 – 86 гг. г. Васильев, ученик одного из наиболее влиятельных наших ученых, занимавшихся древнерусскою апокрифическою письменностью И. С. Тихонравова, занялся специально собранием греческих текстов, параллельных славянским, изданным его учителем и другими. Поиски, произведенные им в различных европейских библиотеках: венской, ватиканской, парижской и других, увенчались весьма солидными результатами; им составлено было весьма значительное собрание текстов указанного рода, издание которых принял на свои средства и попечение Московский Университет. К сожалению, преждевременная кончина собирателя воспрепятствовала благополучному выполнению всех его намерений. В 1893 году издан был толъко первый том его собрания под заглавием: Anecdota graeco-byzantina pars prior. В эту часть вошло только 18 глав, а именно: 1) повесть об усекновении главы Иоанна Предтечи, 2) прение Христа с диаволом, 3) вопросы ап. Варфоломея, 4) епистолия о неделе, 5) о видениях Даниила, 6) пророчество о судьбах Византии, 7) об иерействе Иисуса Христа, 8) повесть Афродитиана о событиях в Персеиде, 9) хождение Богородицы по мукам, 10) житие Макария римского, 11) житие Зосимы, 12) прение Панагиота с Азимитом, 13) историческая Палея, 14) смерть Авраама, 15) повесть о пленении Иерусалима, 16) вопросы Иакова брата Господня Иоанну Богослову, 17) лживые молитвы числом 7 и 18) заклинания в количестве 33. Но этим не исчерпывается весь материал, собранный Васильевым. Неизвестно, выйдет ли когда в свет второй том; весьма желательно, конечно, чтобы и он увидел свет. Впрочем, насколько мы лично знакомы с материалом, назначенным для этого тома, работы останется еще много и по выходе его, ибо многое еще не было найдено, или оставлено без внимания собирателем. Недоделанное, конечно, должно быть восполнено усилиями других лиц, интересующихся этим делом и имеющих возможность обращаться среди рукописей2.

Зная об изъясненной выше потребности и нередко занимаясь в греческих рукописных библиотеках, мы не пропускали случаев извлекать из рукописей, попадавшихся под руку, материал, годный для указанной цели, так что с течением времени у нас накопилось значительное количество текстов, из которых многие оставались неизвестными Васильеву. Эти-то тексты мы и намерены опубликовать в предлагаемой статье.

Тексты эти могут быть разделены на два отдела. К первому относятся тексты, служащие оригиналами и источниками для нашей славяно-русской, так называемой «Беседы трех святителей». Беседа эта занесена в древнерусский индекс запрещенных апокрифических книг и действительно имеет апокрифический характер. Но, тем не менее, она принадлежит к числу особенно распространенных в древнерусской письменности, особенно любимых читателями, а, следовательно, и влиятельных сочинений. Содержание «Беседы» было основательно усвоено народом, и она послужила главнейшим источником для одного из лучших произведений нашей народной устной поэзии – известного духовно-народного стиха «О голубиной книге». Естественно, что историки древнерусской литературы с большим вниманием относились к этому произведению и задавались целью выяснить его происхождение и историю. Но, не имея под руками достаточного количества фактов, они колебались принять какие-либо окончательные решения и склонны были думать, что «Беседа» образовалась, хотя, под византийским влиянием на основании разных византийских переводных статей, каковы, например, «Вопросы Антиоха к св. Афанасию», но на русской почве3. В 1890 г. обнародованием двух или трех4 греческих текстов, совершенно аналогичных с текстами славяно-русской «Беседы» и анализом языка одного из древнейших славянских списков этой «Беседы» нам удалось твердо констатировать факт, что, по крайней мере, древнейшие списки славяно-русской «Беседы» суть буквальный перевод с греческих оригиналов и, что, следовательно, разнообразие этих списков обусловлено, главным образом, разнообразием этих неизвестных нам, но, несомненно, существующих, оригиналов и только отчасти самостоятельной деятельностью славянских и русских книжников. Однако ж, таким образом был доказан только общий тезис о зависимости славяно-русской «Беседы» от подобных же греческих оригиналов. Что же касается подробностей истории этой «Беседы» как на славяно-русской почве, так и особенно на почве византийской, то вопросы, сюда относящиеся, могли быть разъяснены только после издания как можно большего количества списков этого памятника, как греческих, так и славянских, ибо, значение его в литературе определяется не столько его содержанием, сколько многочисленностью и разнообразием списков. В 1892 г. Β. Н. Мочульский с целью разъяснения различных вопросов, относящихся к истории «Беседы», предпринял специальные розыски в русских и иностранных рукописных библиотеках и успел собрать, главным образом, в Вене и Париже, а также в Москве и Петербурге, 20 новых греческих списков «Беседы»5 и несколько славянских. К удивлению и прискорбию, он, воспользовавшись многими из них, хотя, и в предостаточной мере, издал только два списка греческих и один славянский, оставив остальные или в своем портфеле или в тех рукописях, где их нашел. Вследствие этого, лица, желающие серьезно и научно заняться историей этого любопытного памятника популярной византийской литературы, но не имеющие возможности заниматься в иностранных рукописных библиотеках, по-прежнему остаются при недостаточном количестве нужного материала.

Мы издаем здесь 12 новых списков греческой «Беседы», собранные нами в восточных рукописных библиотеках, особенно св. горы, а именно: 5 Афонской-Пантелеймоновской библиотеки, 2 Лавры св. Афанасия, 1 Кутлумушской и 1 Ватопедской, затем: 2 Святогробской-Иерусалимской, 1 Святогробской-Константинопольской и 1 западной-Неапольской библиотеки, любезно сообщенный нам Β. М. Эстриным. Большая часть списков «Беседы» или Вопросо-Ответов анонимны и помещены в рукописях или под заглавием: ἘρωτήσΕἰς... ἘρωταποκρίσΕἰς... Ἀποφθέγματα καὶ διηγήματα и т. п., или без заглавия, другая же часть псевдонимная. Чаще всего встречаются имена свв. Василия и Григория; один раз встречается имя Афанасия, два раза – имя Льва мудрого. Имена древних знаменитых отцов, свв. Василия и Григория, а отчасти и Афанасия, в надписаниях «Беседы» не вызывают особенного удивления и присутствие их здесь объясняется6 довольно удовлетворительно. Но имя Льва мудрого является до некоторой степени большою неожиданностью. Уже ли это известный император Лев мудрый? В заглавии издаваемых нами греческих списков он не называется царем, но в заглавии турецкого перевода греческих вопросов этой редакции, прилагаемого нами к греческим спискам, он называется царем. Однако мы не решаемся дать веру этому свидетельству. Дело в том, что в греческой литературе встречается другое лицо с именем Льва и с титулом мудрого; это – Лев, бывший митрополит Солунский7, современник Фотия, славившийся в свое время как публичный преподаватель в константинопольских школах. У него брал уроки Константин философ, впоследствии св. Кирилл. Вернее, кажется, думать, что вопросы, надписанные именем Льва мудрого, составляют отголосок школьных уроков этого знаменитого в свое время преподавателя. Может быть, правдоподобнее будет этому именно автору приписать и некоторые церковно-назидательные сочинения, встречающиеся в рукописях с именем Льва мудрого, а не императору Льву VΙ?...

Не имея намерения заниматься специально изучением публикуемых нами памятников мы, однако ж, считаем себя обязанными указать, по крайней мере, на те факты, которые, так сказать, бросаются в глаза, даже при поверхностном наблюдении над текстом и которые могут быть полезными для решения главнейших вопросов, относящихся к истории греческой «Беседы».

1. По вопросу о времени происхождения «Беседы» в греческой литературе. Вопросы времени происхождения различных анонимных произведений могут быть точно решаемы только в чрезвычайно редких и исключительных случаях. Обыкновенно же они могут быть решаемы только приблизительно. В данном случае также может быть только приблизительное решение. Главною основою для решения служит здесь рукописное предание. Древнейшие греческие рукописи, содержащие в себе этот памятник – ἘρωταπορίσΕἰς – относятся к XII в. – это – Венский кодекс, по которому издал Вопросо-Ответы г. Мочульский, и Афонский, по которому они изданы мною8, при чем, если Венский кодекс, действительно, относится к XII в., то происхождение интересующего нас памятника нужно отнести к эпохе значительно ранней XII в., так как список, содержащийся в нем, отнюдь не может быть назван одним из первоначальных; редакция Вопросо-Ответов в нем беспорядочная и хаотичная, предполагающая существование других более древних редакций, в которых составитель не умел разобраться надлежащим образом. Словом, Вопросо-Ответы Венской рукописи ясно дают нам понять, что они имели уже свою историю ранее XII века; но с какого времени? Более определенный ответ дают рукописи западные. Они констатируют существование на западе в IX, VIII, Ѵ40;ИI и, даже, VI веках Вопросо-Ответов, не только совершенно аналогичных с греческими, но и носящих на себе ясные следы греческого происхождения9. Несомненно, что западные «Вопросо-Ответы» составлены по образцу и на основании греческих, или даже суть прямой перевод с греческого. Если же уже в VI в. на западе существовали Вопросо-Ответы греческого происхождения, то ясно, что на востоке такого рода произведения были уже довольно распространены и влиятельны даже несколько ранее этого времени. Таковы свидетельства рукописного предания, известные доселе, и таков окончательный из них вывод. Нам кажется, что в одном из издаваемых нами списков греческой «Беседы», а именно в Неапольском, находится новое, довольно солидное подтверждение этого вывода. В этом списке мы имеем, между прочим, такие Вопросо-Ответы: р. Χαλκιδονίτῆς εσύ; Ἀπ. να(.... Ἐρ. Νεστοριανός εσύ; Ἀπ. ανάθεμα Νεστοριον καὶ τούς δμοφρόνας αὐτοῦ. Ἐρ. Κυριλλίτῆς εσύ; Ἀπ. ναἱ Ἐρ. ποίας συνόδου; Ἀπ. τῆς τρίτῆς ἐν Ἐφέσῳ. Ἐρ. ποίων πατέρων; Ἀπ. τῶν ὀγδοήκοντα. Ῐδε σραηλίτῆς ἐν δόλος οὐκ ἔστι. Πο нашему мнению термин: Κυριλλίτῆς и такое одобрительное отношение к ответу на вопрос: «не Кириллит ли ты?» могло иметь место только вскоре после четвертого вселенского собора в половине V в. и указывают на писателя современника несторианских споров. Положим, что список Беседы, в котором находится цитованное место – довольно поздний, компилятивный и составной, но это не колеблет достоверность предания. Цитованные Вопросо-Ответы вместе с несколькими предыдущими и последующими, вероятно, составляют вставку, но вставка эта, несомненно, взята из Беседы подобного же рода, явившейся в половине V в.

2. По вопросу о редакциях греческой «Беседы». Проф. А. С. Архангельский, рассуждая о славяно-русской Беседе, говорит, что многочисленные списки этой Беседы не поддаются распределению на какие-либо редакции в обычном смысле этого слова, что в большинстве списков, при полном отсутствии какой-либо систематизации в изложении, содержание ее отличается крайней хаотичностью10.

В этом отношении списки славяно-русской Беседы вполне аналогичны с большинством существующих списков греческих. Но это не значит, что никаких редакций не было в древнее время и что нужно отказаться от всякой попытки выследить таковые в существующих ныне списках. Г. Мочульский11, имея под руками более 20 списков, сделал такую попытку, но, к сожалению, она осталась бесплодною. В своем специальном исследовании, он намечает три редакции в известных ему греческих списках, но, вопреки общеизвестным научным требованиям и приемам, не дает нам никакой типичной их характеристики и не издает их типичных образцов. Изданный им Венский список XII в., относимый им к первой редакции, очевидно, не содержит в себе никакой редакции. По его мнению, к спискам первой редакции должны быть отнесены те, которые начинаются словами: πότε ἔπλασεν ὁ Θεὀς τὀν Ἀδἀμ; κο второму: τι ἔστιν ὑϕηλότερον τοῦ οὐσρανοῦ;... к третьему: ἐν ποίβασιλείεὐαγγελίσατο ὁ ἄγγελος τΘεοτόκφ. Βο всех редакциях по его сообщению есть вопросы из ветхозаветной истории, из новозаветной и смешанные, но, как отличить одну редакцию от другой, когда она является отдельно, или в разных комбинациях с другими, иногда и без первого вопроса – неизвестно. Между тем, судя по некоторым кратким выпискам из неизданных им списков, приводимым в разных местах его сочинения можно думать, что автор не был лишен возможности сделать по этому вопросу более определенные и научные сообщения.

Издаваемый нами материал, хотя, и менее обильный, по нашему мнению, дает возможность выследить, по крайней мере, одну древнюю, вполне определенную и законченную редакцию греческих Вопросо-Ответов. Редакция эта начинается словами: ε ρ ω. πότε ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν Αδαμ; ἀπο. ὡς λόγος δημιουργίας ἐν κτἡμέρα и есть та самая, которая издана была мною в 1890 г. по Афонской рукописи. Хотя, начала в нашем издании нет вследствие поврежденности рукописи, но оно должно быть именно таково, как указано. Это с очевидностью вытекает из сравнения изданного списка с другими позднейшими. Редакция эта кратка, но систематична: в ней 15 вопросов из ветхозаветной истории, кончающихся вопросами о переходе Израильтян чрез Чермное море и 5 вопросов из новозаветной истории; последний вопрос πόσαι μυροφόροι εἰσι. Эти 20 вопросов в том же изложении и в том же порядке встречаются довольно часто, – или отдельно, как изданные нами, или в комбинации с другими вопросами подобного же рода, при чем, помещаются или в начале Вопросо-Ответной пиэсы, как в Афонских рукописях №№ 824 и 787, – или в средине, как в Святогробской иерусалимской и в славянском переводе, изданном Поливкою в Starine кн. XXI. Последнее издание показывает, что редакция эта имеется и на славянском языке, а ее, так сказать, неприкосновенность в порядке вопросов и изложении даёт понять, что она принадлежит к числу наиболее привычных и известных, а, следовательно, и древних редакций. Но она, конечно, не была единственною. Более внимательные наблюдения, при наличности более обильного материала, без сомнения дадут возможность выделить и еще несколько других древних редакции, игравших роль при образовании позднейших Вопросо-Ответных статей. Такие наблюдения – дело будущего.

3. По вопросу об основе и источниках греческой Беседы. Наблюдения над некоторыми из позднейших Вопросо-Ответов показывают, что они в основе своей имеют ранее их существовавшие статьи, изложенные в монологической форме. Таковы, например, Вопросы о церкви, т. е. храме и его принадлежностях: Τὶ ἐστι ἐκκλησίᾳ и проч.; сюда же можно отнести, отчасти, и вторую часть Прения Панагиота с Азимитом и некоторые другие пиэсы Вопросо-Ответного типа. Нельзя ли то же самое предположить и относительно «Беседы» в собственном смысле? Может быть, в древнейших редакциях, нам неизвестных, подобное явление и имело место, но в тех памятниках, которые ныне известны, едва ли, можно усмотреть что-либо подобное. Внимательное рассмотрение сохранившихся списков Беседы приводит к иному заключению, а именно, что источники её были многочисленны и разнообразны. Для истории византийской культуры это весьма любопытно. Весьма любопытно точно определить, какие именно были эти источники, и зарегистрировать их. Несомненно, что не во всякое время они были одни и те же; в разное время одни сменялись другими, одни устранялись, другие привлекались; некоторые из них, по-видимому, уже затерялись, так что только Беседа может дать некоторое понятие о них, равно как и повод к их разысканию. Так, к числу потерянных можно, кажется, отнести некоторые апокрифы, судя по краткому изложению которых в Беседе, довольно интересные. Таков апокрифический рассказ о баране, принесенном в жертву Авраамом вместо Исаака. Баран этот происходил то того барана, которого приносил в жертву Авель; его взяли архангелы Михаил, Гавриил, Рафаил, Уриил из рук Авеля и перенесли к дереву Савек, где он и дожил до времен Авраама; в то время, когда Авраам приносил его в жертву ему было 4580 лет; мясо его было сожжено на жертвеннике, из кожи сделана была милоть Илии, шерсть его – это руно Гедеона, над которым совершилось чудо с росою; четыре рога – четыре трубы для архангелов Михаила, Гавриила, Уриила, Рафаила; из златолиственного дерева Савек сделан был жезл, которым Моисей разделил Чермное море (см. № 10, вопр. 53–56). Весьма любопытно также сказание о человеке, давшем пощечину Иисусу Христу во время суда над ним. Имя его Иаир. Это был тот самый расслабленный, который 38 лет был больным и исцеленья Иисусом Христом, при чем, Иисус Христос сказал ему: иди и не греши, да ни горше ти что будет. Но он согрешил тяжко, ударив Господа по ланите во время суда. «И за то дал ему Господь муку, по трижды велел его на день зверю снедати, и зверь его снедает, и он опять оживает, и он на день оживает трижды, а зверь его снедает трижды». (См. Порфирьев стр. 401 и ниже № 3, вопр. 5). Далее к числу подобного же рода сказаний, по другим источникам неизвестных, принадлежит рассказ и о мире, которым помазала Мария ноги Господа. Миро это есть не что иное, как вода, которая употреблена была для омовения при рождении Христа. Воду эту баба Саломия собрала в сосуд и закопала его в пещере. Спустя 33 года место сокрытия сосуда обнаружилось вследствие явившегося в пещере благоухания, удивившего пастухов. Мария поискав, нашла этот сосуд и нашла в нем миро, которым и воспользовалась для помазания ног Иисуса Христа в дому Симона прокаженного (см. № 5, вопр. 18). Кроме того, сюда же могут быть отнесены и некоторые другие легенды, на которые в Беседе встречаются довольно частые указания. Указания, иногда, очень неопределенны вследствие неисправности известных ныне текстов, но с опубликованием большего количества и более исправных текстов, можно надеяться, что мы получим более точные указания и более прочный базис для исследований.

К первому отделу издаваемых памятников мы присоединяем еще два такие, которые хотя не могут быть отнесены к разряду «Бесед» в строгом смысле, но имеют с ними много общего. Это 1) Ἔρωτήματα Διὰ φορα τοῦ ἐν γίοις πατρός ημῶν Βασιλείου μεγάλου πρὸς Γρηγόριον τὸν μέγαν θεολόγον περὶ ἱερέων по рукописи Кутлумушской Библиотеки № 178, XIII в. В этих вопросах содержится краткое объяснение различных принадлежностей священного чина и церковной утвари. Они встречаются довольно часто в славяно-русских рукописях, и имею отчасти апокрифический характер. Вторая половина статьи издана Μ. Н. Сперанским по-гречески и славянски в его сочинении: Славянские апокрифические Евангелия. Москва, 1895, стр. 74–75. Мы издаем полный текст греческий. 2) Прение Панагиота с Азимитом по рукописи той же Кутлумушской Библиотеки № 177, ΧVΙΙ в. Прение это было уже издано, нами по Афонской рукописи в VI т. Летописи Историко-Филологического Общества, а ранее Васильевым в его Anecdota graeco-byzantina, но, принимая во внимание указанные нами в прошлом издании особенности текста этого памятника и требования критики этого текста, мы сочли весьма не излишним издать и этот текст. Этот текст, в отличие от славянских и от изданнаго Васильевым греческого, есть текст полный с эпилогом, как и изданный нами, но он имеет свои отличия, но эпилог писан в нем прозою, а не стихами.

Второй отдел издаваемых нами памятников содержит в себе только три пиэсы: 1) Διδασκαλία τῶν ἀγ. ἀποστολων.... по рукописи библиотеки Афонского Андреевского скита. Статья эта содержит в себе откровение Иисуса Христа апостолам Петру, Андрею, Иакову, Фоме и Варфоломею учения о значении поста св. четыредесятницы, о почитании воскресенья, среды и пятницы и различных согрешениях, особенно духовных лиц. Эта статья существует и в славянском переводе, который по рукописи проф. Сречковича издан проф. М. И. Соколовым в его книге: «Материалы и заметки по старинной славянской литературе» (Москва 1888, стр. 58–72) с исследованием. Греческий текст, несколько отличный от нашего и неполный, издан проф. Ягичем в рецензии на книгу Соколова по Смирнской рукописи (Зап. Импер. Ак. Наук, т. 70). Сличение славянского перевода с греческим, издаваемым нами, текстом, показывает, впрочем, что не этот текст служил оригиналом для перевода, а другой более краткий в изложении наставлений, но более полный в том отношении, что в нём имеется ответ на вопрос Ап. Варфоломея о ветхозаветных заповедях: в нашем тексте этого отдела нет. 2) Толкование молитвы « Отче наш», изложенное самим Иисусом Христом в ответах на волосы апостола Петра. Толкование это встретилось нами в двух редакциях, очень сходных, впрочем, между собою, одна из них надписывается именем Прокла, патриарха Константинопольского, ученика св. Иоанна Златоуста (Πρόκλου ἀρχιεπισκόΠοῦ λόγος καὶ Διὰ λυσης τοῦ γίου Πάτερ ἡμῶν в том же сборнике Андреевского скита), а другая анонимная (в рукописи Кутлумушской библиот. № 177, XVII в.). Содержание этой статьи во многих чертах значительно сходно с содержанием предыдущей, особенно в отделе о почитании воскресного дня. В славянских переводах она, нам, по крайней мере, не встречалась. 3) Слово Иоанна Златоуста о Воскресении, – τοῦ ὲν γίοις πατρός ἡμῶν ωάννου ἀρχιεπισκόΠοῦ Κωνσταντινοὑπὸ λεως... λόγος περὶ τῆς γίας Κυριακς. Встречается оно в двух редакциях, краткой и пространной. Из них последняя отличается от первой, главным образом, тем, что в ней к наставлению о почитании воскресного дня присоединено объяснение литургии, содержащее в себе значительное количество апокрифических элементов. Мы издаём только эту вторую редакцию по тому же рукописному сборнику Афонской Андреевской библиотеки, из которого берём первый из перечисленных выше памятников и первую редакцию второго. Краткая редакция слова Златоуста встречалась нам в одном из кодексов Святогробской-Константинопольской библиотеки, XV- XVI в., но в таком неисправном виде, что издание ее по этому списку невозможно, а другого мы не знаем. Полного славянского перевода этой статьи мы не встречали, но тот отдел ее, который посвящён толкованию литургии, найден нами в одной из рукописей Московской Синодальной библиотеки XVI в. № 318 (591), л. 211– 213 об., под заглавием: «Ѵ20;бражения церковная». Этот перевод мы издаем параллельно с греческим текстом. Существование его в качестве отдельной статьи показывает, что в греческий текст издаваемого нами памятника она вставлена после.

Все перечисленные нами памятники, издаваемые нами во втором отделе, имеют между собою много общего и весьма близко примыкают по своему содержанию и характеру к известному довольно древнему апокрифу, к так называемой, «епистолии о неделе». Наставление о почитании Воскресенья в каждой из них занимает одно из главных мест. В наставлении этом собственно нет ничего несогласного с учением церкви, за исключением разве встречающегося иногда олицетворения Воскресенья, Среды и Пятницы. Главное, что придает им апокрифический оттенок – это та чудесная обстановка, при которой происходит преподание наставления и благодаря которой это наставление приобретает характер как бы божественного откровения. Наставление преподает сам Иисус Христос: в Форме письма или устной проповеди. Епистолия, написанная самим Христом, падает с неба то в Риме, то в Иерусалиме, и чрез посредство архиепископа, сообщается народу. В издаваемых нами памятниках Иисус Христос сам сходит с неба и является своим ученикам или святым людям и излагает свое поучение в ответ на их вопросы. Обстановка этого явления бывает более или менее таинственна и торжественна, смотря по изобретательности составителя. Так в Διδασκαλία явление происходит после вознесения Христа с горы Елеонской. Ученики собираются в долине Иосафатовой, или плача, соседней с горой, для того, чтобы предаться размышлению грехах рода человеческого; они постятся и молятся 40 дней и приходят в экстаз; тогда является им ангел в белой одежде, в лице которого ап. Петр узнает своего Учителя и начинает предлагать ему вопросы св. Четыредесятнице за Петром выступают Павел и Андрей; за Андреем Иаков; далее Фома. В толковании «Отче Наш» с именем Прокла Иисус Христос сходит с неба вместе с воинствами ангелов и является пред св. апостолами: Петром, Павлом, Иоанном и прочими; никто из них не дерзает Его вопрошать, только один Петр, и Он отвечает ему на его вопросы о смысле разных прошений молитвы Господней. По второй редакции эта беседа происходит еще при жизни Иисуса Христа на горе Елеонской. В Слове Иоанна Златоуста по первой, не изданной нами редакции, начало очень торжественное: по молитве Златоуста Христос сходит с неба вместе с ангелами: Προσελθν ὁ γιος ωάννης ὁ Χρυσόστομος προσηύξατο πρόζ Κύριον λέγει θεέ καὶ Κύριε τῷ ὲλέσου ποιήσας οὐρανὀν καὶ γὴν ἀποκάλυφόν μοι ἀποκρίφων δήλωσην καὶ κατελθών ὁ Σωτὴρ μετὰ τῶν γίων ἀγγέλων καὶ λέγει τῷ γίῳ Ἰωάννη Χαρε Χρυσόστομε κ. τ. λ. По второй редакции явление Христа менее торжественно. Подобные измышленные прологи встречаются и в некоторых других произведениях средневековой византийской литературы, например, в Вопросах Иоанна Богослова Аврааму на Елеонской горе, в Вопросах Иоанна Богослова Господу на горе Фаворской и т. п., но в них нельзя подозревать какой-либо злонамеренной цели. Это – наследованные то древности, в свое время весьма популярные и известные, литературные приемы, направленные к тому, чтобы вызвать большее внимание и интерес в читателях и указать на особенную важность сообщаемых наставлений. Однако же, нельзя отрицать и того, что этим приемом пользовались иногда и еретики со злонамеренными целями для распространения среди темной массы народа разных лжеучений. Известно, что этим приемом часто пользовались в древности еретики-гностики и вероятно не без успеха. Известное ныне гностическое сочинение Pistis-Sophia состоит из беседы Иисуса Христа с учениками и ученицами после вознесения Его на небо на горе Елеонской, или у моря-океана по воскресении12. Два другие сочинения, изданные недавно у Гарнаком в его Text und Untersuchungen (t. VIII., heft 1–2, Leipz. 1892) в переводе с коптского тоже состоят из бесед Иисуса Христа с апостолами.

№ 1.

Πο рукописи XV-XVI в. (бум. 8 д. 231 л.) принадлежащей библиотеке Лавры св. Афанасия на Афоне, л. 80–92.

Διὰ λεξις τοῦ γίου Βασιλείου καὶ τοῦ γίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. ’Ὲρωτήσεις καὶ λύσΕἰς.

1. Ἐρ. τις μετὰ τὸ γεννηθῆναι καὶ γηρσαι, πάλιν εἰς τὴν κοιλίαν τῆς μητρὸς αὐτοῦ εἰσῆλθεν; Ἀπ. Ὁ Ἀδὰμ ἐκ τῆς γῆς γὰρ ἐγένετο καὶ πάλιν εἰς τὴν γῆν εἰσῆλθεν.

2. Ἐρ. Τί ἔστιν δύο ἱστάμνα καὶ δύο τρἔχοντα; δύο μεταβαλλόμνα καὶ δύο ἀσύγκριτα; Ἀπ. Δύο ἱστάμνα, ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ. δύο τρἔχοντα, λιος καὶ σελήνη, δύο μεταβαλλόμνα, ἡ νύξ καὶ ἡμέρα καὶ δύο ἀσύγκριτα, τὸ πῦρ καὶ τὸ δωρ.

3. Ἐρ. Ποῦ ἐπήρθη ὁ χους, ὁ γενόμενος ἄνθρωπος ; Ἀπ. Εἰς τὴν γῆν Μαδιάμ, τοῦ τέστιν εἰς ερουσαλήμ, μέσον οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὅπου ὁ σταυρὸς ἔστη, κατὰ τὸ εἰπεῖν τὸν προφήτην "δ δὲ Θεὸς βασιλεύς ἡμῶν πρὸ αἰώνων εἰργάσατο σωτηρίαν ἐν μέστῆς γῆς».

4. Ἐρ. Τίς μγεννηθεὶς ἀπέθανε; Ἀπ. Ὁ Ἀδάμ.

5. Ἐρ. Τίνες εἰσὶν οἱ οὐρανοὶ, ὅτι επεν ὁ προφήτης "οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ»; Ἀπ. Ἑπτὰ γὰρ εἰσιν οὐρανοὶ, ὧν πρῶτος λέγεται Σήθ, ὁ β´ Ἐνώχ, ὁ γ׳ Ἐνώς, ὁ δ׳ Σαμουὴλ ὁ θ΄ Ἀβράμ, ὁ ς׳ Ἰσαάκ, ὁ ζ׳ Ἰακώβ.

6. Ἐρ.Ἡ γποῦ ἐστερεώθη; Ἀπ. Ἐπὶ τῶν ὑδάτων κατὰ τὸ εἰπεῖν τὸν προφήτην "σύ ἐστερέωσας τὴν γῆν ἐπὶ τῶν ὑδάτων».

7. Ἐρ. Διὰ τί επεν ἡ γῇ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκέυαστος; Ἀπ. Ἀόρατος μέν, ὅτι ὑπὸ τῶν ὑδάτων κατεκαλύπτετο. ἀκατασκέυαστος δέ, ὅτι οὐκν ἐν αὐτοτε δένδρον οτε χόρτον.

8. Ἐρ. Τὰ ἄστρα ἔχουσι θεμέλιον; Ἀπ. Ναί, κατὰ τὸ εἰπεῖν τὸν προφήτην "σελήνην καὶ ἄστρα σύ ἐθεμελίωσας».

9. Ἐρ. Πότε ἐχάρη ὁ κόσμος; Ἀπ. Ὅτε ἐξῆλθεν Νῶε ἀπὸ τῆς κιβωτοῦ.

10. Ἐρ. Πόσαι ἡμέραι παρῆλθον καὶ ἐφάνη τὸ ὄρος τὸ Ἀραράτ; Ἀπ. ρνζ´.

11. Ἐρ. τις ἐγέννησεν τούς γίγαντας μετὰ τὸν κατακλυσμόν, ἤγουν τὸν Νεβρδ καὶ Δαούμαρ; Ἀπ. Ὁ ἔκγονος τοῦ Νῶε, ὁ υἱὸς τοῦ Σήμ.

12. Ἐρ. Ποῖος προφήτης πρῶτος ἐπὶ τῆς γῆς μετὰ τὸν κατακλυσμόν; Ἀπ. Μωσής. κατὰ τὸ ἀρξάμενον ἀπὸ Μωσέως καὶ ἀπὸ πατέρων τῶν προφητῶν.

13. Ἐρ. Ποῖος ἱερεύς πρῶτος ἐπὶ τῆς γῆς; Ἀπ. Μελχισεδέκ καὶ Ἀβραάμ.

14. Ἐρ. Ποῦ ἐγένετο ἡ ἀναίμακτος θυσία εἰς κατάδοσιν ἡμῶν; Ἀπ. Εἰς τὸ ὄρος Θαβώρ, ὅτε μετεδίδου ἀλλήλοις.

15. Ἐρ. Τίς ἀποθανν οὐκ ἐτάφη, καὶ μὴ ταφεὶς οὐκ ζεσεν; Ἀπ. ἡ Γυνὴ τοῦ Λώτ.

16. Ἐρ. Τίς ζῶν ἐν μνῆμα τι εἰσῆλθεν, τὸ μνῆμα περιεπάτει καὶ ὁ νεκρὸς ἔψαλλεν; Ἀπ. Ὁ Ἰωνς.

17. Ἐρ. Τί ἔστιν αἱ ὑψώσεις τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ λάρυγγι αὐτῶν καὶ ρομφαὶαι δίστομοι ἐν ταῖς χερσὶν αὐτῶν; Ἀπ. ἐπὶ Ἀβιάθαρ. ὅτε ἐπείνασεν Δαβίδ καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸν ναὸν καὶ τούς ἄρτους τῆς προθέσεως ἔφαγεν αὐτὸς καὶ οἱ μεταὐτοῦ.

18. Ἐρ. Τί δὲ τοῦ ποιεῖσθαι ἐν αὐτας κρίμα ἔγγραπτον; Ἀπ. Ἐποίησε τίτλον ὁ Πιλτος καὶ ἔθηκεν ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, γράφων οτως ησοῦς ὁ Ναζωραΐος, ὁ βασιλεύς τῶν ουδαίων.

19. Ἐρ. Πόσαι χιλιάδες ἐπέρασαν τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν [μετὰ Μωσέως; Ἀπ. ἑξακόσιαι χιλιάδες].

20. Ἐρ. [Εἰς πόσα ἐσχισθη ἡ θάλασσα; Ἀπ.] Κατὰ τὸν προφήτην εἰς ιβ´, ἵνα ἑκάστη φυλὴ ἰδίαν ὁδὸν διαβαίνῃ.

21. Ἐρ. Ποῦ ἐποίησανουδαῖοι τὸ πάσχα; Ἀπ. Εἰς τὸν κάμπον Τάνεως.

22. Ἐρ. Ἐκ τίνος ἐγένοντο οἱ Σύριοι; Ἀπ. Τέτοκεν ἡ Θαμὰρ υἱούς τρεῖς, τὸν Μενὰξ τὸν Βὰξ καὶ τὸν Χαμὴλ πατέρα Συρῶν.

23. Ἐρ. Ἕνα ἐζήτουν, τρεῖς ερον καὶ δνπερ ἐπόθουν ἰδεΐν, οὐὸείς μοι δυνήθη δεΐξαι εἰ μὴ νεκρὰ κόρη; Ἀπ. Ἰουδαῖοι κατέχωσαν τούς τρεῖς σταυρούς ἐν Γολγοθᾷ, ἐλθοῦσα δὲ ἡ γία λένη καὶ τοῦτους εὑροῦσα γνόει ποῖος ὁ τοῦ Κυρίου ἔστιν καὶ τυχαίως νεκρὸς κόρης τινὸς διερχόμενος, τῶν ἄλλων ὲπιτεθέντων ἔτι νεκρὰ ν. ὅτε δὲ ἐπέθηκαν τοῦ Κυρίου ἐπιχρῆμα ἀνέστη δόξάζουσα τὸν Θεὸν.

24. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐκρύπτετο ὁ σταυρὸς τοῦ Κυρίου; Ἀπ. σ׳.

25. Ἐρ. Τὸ κτον στατο, τὸ δὶς ἐλάλει, τὸ δὲ πέμπτον λέγχετο, τὸ δωδέκατον ἐθαῦμα ζεν; Ἀπ. Εὑρν ὁ Κύριος τὴν Σαμαριτίδα έπὶ τοῦ φρέατος τῇ ἕκτῇ ὥρᾳ, τὸ δὶς ἐλάλει, ὁ Κύριος καὶ ἡ γυνή. τὸ πέμπτονλέγχετο, πέντε γὰρ ἄνδρα ἔσχες επεν. τὸ δωδέκατο ν ἐθαῦμα ζε ν ­- οἱ μαθηταί.

26. Ἐρ. Τίς οὐρανὸν μὴ ἰδν καὶ γῆν μὴ πατήσας καὶ πρὸ τοῦ γεννηθῆναι αὐτὸν, Θεὸν προσεκύνησεν; Ἀπ. Ὅτε ὁ Πρόδρομος σκιρτήσας ἐν ἀγαλλιάσει ἐν τκοιλίς τῆς Ἐλισάβετ προσεκύνησε τὸν Χριστόν.

№ 2.

В той же рукописи непосредственно за первой статьей следует:

Τοῦγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καὶ Ἀθανασίου. Ὲρωτήσεις καὶ ἀποκρίσεις.

1. Ἐρ. Διὰ πόσων στοιχείων συνίσταται ὁ κόσμος; Ἀπ Διὰ τεσσάρων διὰ πυρός, ὕδατος, γῆς καὶ ἀέρος.

2. Ἐρ. Διὰ πόσων στοιχείων συνίσταται ὁ ἄνθρωπος; Ἀπ. Διὰ τεσσάρων ἐξ αματος, φλέγματος, χυμοῦ καὶ χυλοῦ.

3. Ἐρ. Τίς νόμασεν ἐπὶ γῆς Θεὸν πρῶτον; Ἀπ. Ὁ διάβολος εἰπν τῇ Eὔᾳ; τί (ὅτι) επεν ὁ Θεὸς.

4. Ἐρ. Πότε ἀπέθανεν τὸ τέταρτον τοῦ κόσμου; Ἀ π. Ὅτε ἐφονεύθη ὁ βελ.

5. Ἐρ. Τίς, ὁ οὐκ εχεν, ἄλλω δέδωκεν; Ἀπ. Ἰωάννης βάπτισμα τῷ Χριστῷ.

6. Ἐρ. Τί θαῦμα ἐποίησεν ὁ Χριστός πρῶτον; Ἀπ. Τὴν χεῖρα τῆς Σαλώμης ἰάσατο ἐν τφάτνῃ.

7. Ἐρ. Τίς ἐπὶ θάλασσαν ἔσπειρεν καὶ ὑπὸ τοῦ πυρός ἐθέρισεν καὶ εἰς ποταμὸν ἔστησεν τὸν σωρόν; Ἀπ. Τίς ἡ θάλασσα; ἔθνη. τίς τὸ πῦρ; ὁ Χριστός. τίς ὁ σωρός; τὸ βάπτισμα, βαπτισθέντος τοῦ Χριστοῦ ἐν τῷ ορδάνῃ.

8. Ἐρ. Τίς νεκρὸς βαστάζει τὸν ζῶντα; Ἀπ. Τὸ σῶμα τὴν ψυχήν.

9. Ἐρ. Ὁ πατὴρ μου ὲγέννησέ με ἐκ κοιλίς μητρὸς μου κἀγἐγέννησα τὴν μητέραν τῶν υἱῶν μου. οἱ υἱοί μου ἐγέννησαν τὴν μητέραν τοῦ πατρός μου; Ἀπ. Τίς ὁ πατήρ; ὁ θεὸς. τίς ἡ μήτηρ; ἡ γῆ. τίς ἡ μήτηρ τῶν υἱῶν; ἡ Εα. καὶ τίς ἡ μήτηρ τοῦ πατρός; ἡ Θεοτόκος.

10. Ἐρ. Δύο ἔπιον, καὶ τρία οὐκ ἔπιον. Τρία ἔπιον, καὶ δύο οὐκ ἔπιον; Ἀπ. Ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εα θάνατον ἔπιον καὶ γάλα οὐd#1008; ἔπιον. Ἐνχ καὶλίας καὶ ωάννης γάλα μὲν ἔπιον, θάνατον οὐκ ἔπιον.

11. Ἐρ. Τίς ἔλαβεν τὴν ἰδίαν θυγατέραν γυνακα; Ἀπ. Ὁ Ἀδὰμ τὴν Εαν.

12. Ἐρ. Πόσα ϭἰσὶν ἀθεώρητα; Ἀπ. Τρία, ὁ Θεὸς, ὁ ἄγγελος καὶ ἡ ψυχή.

13. Ἐρ. Ποῖος βασιλεύς ἀπέθανεν καὶ εδεν τὸν θρόνον τοῦ ϴϭοῦ; Ἀπ. Ἐζεκίας ὁ πατὴρ τῶνγίων τριῶν παίδων. εδεν ἐν τῷ τετάρτμηνὶ ουνίἡμέρᾳ ϵ´. 

Далее в рукописи, по-видимому, не достает листа. Затем, л. 92 следует: τοῦ ἐν γίοις πατρὸς ἡμῶν ωάννου ἀρχιεπισκόποῦ Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου ἑρμηνεῖαι εἰς τὰς παραβολάς τῶν γίων εὐαγγελίων. Ἄνθρωπός τις.

№ 3.

Рукопись Афоно-Пантелеимоновской библиотеки № 779. Сборник в 4 т. 300 л. XVIII. Статья без заглавия.

1. (л. 87 об.). Λέγει ὁ Γρηγόριος. Ἀπελθν ὁ Κύριος εἰς Αἴγυπτον πόσας χρόνους ἐποίησεν; Βασίλειος. Μῆνας ιβ´.

2. Γρηγ. Ἀπελθν ὁ Κύριος εἰς Αἴγυπτον εἰς τίνος οἰκίαν κατήντησεν; Βασιλ. Εἰς οἰκίαν ὀνόματι Ἀφελών.

3. Γρηγ. Ἡ παιδίσκη, ἡ τὸν Πέτρον ποιήσασα ἀρνήσασθαι τὸν Κύριον πῶς ἐκαλεῖτο; Βασιλ. Βαβηλάς, ὃ ἑρμηνεύεται ζήτησις.

4. Γρηγ. Ὀ ραπίσας τὸν Κύριον ἐπὶ τῆς προδοσίας πῶς ἐκαλεῖτο; Βασιλ. Ἰάειρος. ὅς ὑπῆρχεν παραλυτικὸς λη᾿ ἔτη, ὃς καὶ ἄρτι ζκαὶ δἰ λης τῆς ἡμέρας τρώγουσιν αὐτὸν οἱ ἀετοί. καὶ πάλιν δἰ λης τῆς νυκτὸς ὑγιαίνει. καὶ πάλιν τρώγουσιν αὐτὸν. διότι επεν αὐτὸν ὁ Κύριος, ὅτε αὐτὸν πρὸ τοῦ σωτηρίου πάθους ἰάσατο ἰδὲ ὑγιὴς γέγονας, μηκέτι μάρτανε, ἵνα μὴ τί σοι χεῖρον γένηται. οτος ἔστι. ὁ ἐν τοῖς ἐυαγγελίοις ἀναγραφόμενος. κεῖται δὲ αὐτὸς παρὰλυτος εἰς γῆν τῆς Αἰθιοπίας.

5. Γρηγ. Τίς ἡ ράβδος, ὅπου ἔτεμεν ὁ Μωϋσῆς τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν; Βασιλ. Χρυσολάχανον.

τερον.

6. Ἐρ. Τίς τὸν πατέρα εχεν ἄνδρα; Ἀπ. Ἡ Εα τὸν Ἀδάμ. 

7. Ἐρ. Τίς μὴ γεννηθεὶς ἀπέθανεν καὶ μετὰ τὸ ἀποθανεῖν αὐτὸν εἰσῆλθεν εἰς τὴν κοιλίαν τῆς μητρὸς αὐτοῦ; Ἀπ. Ἀδάμ, καὶ ἐτάφη εἰς τὴν γῆν αὐτοῦ.

8. Ἐρ. Εἰς ποίαν γῆν ἐτάφη; Ἀ π. Ἐν τόπῳ, ὅυου ἐσταυρώθη ὁ Χριστός.

№ 4.

По рукописи Иерусалимской библиотеки св. Саввы, № 429 л. 36–44, XVI в. Сличено с рукописью Афонской Кутлумушской библиотеки № 251 л. 309–313, XVI в. То, что поставлено в скобках, отсутствует в сокращённом Кутлумушском списке.

(φ. 36). Ἐρωταποκρίσεις. ποίημα κύρ Λέον[τος] τοῦ σοφ[ωτάτ]οῦ.

1. Πρὶν οὐρανοῦ καὶ γῆς ποῦ ἐκατοίκει ἡ θεότης; Ἀπ. Ἐπὶ τόξου καὶ νεφέλης.

2. Ἐρ. Πόσα χειροποίητα ἐποίησεν ὁ Θεὸς; Ἀπ. Τὸν παράδεισον ἐφύτευσεν, τὸν ἄνθρωπον ἔπλασεν καὶ νόμον ἔγραψεν.

3. Ἐρ. Ποῦ ἐπήρθη ὁ χοῦς καὶ ἐπλάσθη ὁ γενόμενος ἄνθρωπος; Ἀπ. Ἐκ γῆς Μαδιάμ, [καί] ἐκεῖ ἐτάφη.

4. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησεν ὁ Ἀδὰμ χετρῆς πνωῆς; (?) Ἀπ. Ἔτη τριάκοντα.

5. Ἐρ. Πότε ἐπλάσθη ὁ Ἀδάμ; Ἀπ. Μηνὶ Μαρτίῳ [εἰς τάς] εἰκοστπέμπτῃ, ἡμέρπαρασκευῇ. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Γαυριὴλ δέδωκε τὸν χαιρετισμὸν τπαρθένῳ.

6. (φ. 37) Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησεν ὁ Ἀδὰμ ἔξω καὶ ὁ παράδεἰσος [κε]κλεἰσμένος; Ἀπ. Πέντε χιλιάδας [καὶ πεντακόσια].

7. [Ἐρ. καὶ τίς νοιξεν τὸν παράδεισον; Ἀπ. Ὁ λστής].

8. Ἐρ. [Καὶ] τί σημεῖον εδεν ἡ θύρα καὶ ἀνοίχθη; Ἀπ. Τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ.

9. Ἐρ. Τίς ἔλαβεν τὴν ἰδίαν θυγατέραν [αὐτοῦ] εἰς γυναῖκα; Ἀπ. Ὁ Ἀδὰμ τὴν ββαν.

10. Ἐρ. Τίς πρῶτος ἱερεύς ἐγένετο ἐπὶ τῆς γῆς; Ἀπ. Ὁ Μελχισεδέκ.

11. Ἐρ. Τίνες δύο τρέχοντες καὶ οἱ δύο στέκοντες καὶ οἱ δύο μάχοντες, οἱ δύο ἀπἀλλὰσσοντες; Ἀπ. Οἱ δύο τρέχοντες ὁ λιος καὶ ἡ σελήνη, καὶ οἱ δύο στέκοντες ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ. καὶ οἱ δύο ἀπαλλάσσοντες ἡ νύξ καὶ ἡμέρα (38) καὶ οἱ δύο μάχοντες ζωὴ καὶ θάνατος. ὁ θεὸς λαμβάνει, καὶ ἡ γκρύπτει.

12. Ἐρ. Πότε ἀπέθανεν τὸ. τέταρτον τοῦ κόσμου; Ἀπ. Ὅταν ἀπέκτεινε [Κάϊν] τοῦ ἀδελφὸν αὐτοῦ. [τὸνβελ].

13. Ἐρ. Τί κοινὰ ἔχει ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ; Ἀπ. Ἄνω δωρ κάτω δωρ, ἄνω νεφέλη κάτω νεφέλη, ἄνω πῦρ κάτω πῦρ.

14. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἔκτισεν ὁ Νῶε τὴν κιβοτόν. Ἀπ. [Ἔτη ἑκατὸν].

15. Ἐρ. Πόσας ἡμέρας ἔκράτησεν ὁ κατακλυσμός; Ἀπ. Ἀπὸ μάρτ[ην] εἰς μάρτ[ην].

16. Ἐρ. καὶ τις ἐγέννήθη καὶ θάνατον οκ ἔλαβεν; Ἀπ. Ἐνχ καὶλίας.

17. Ἐρ. Πόσα ἔτη ν κεκρυμμένος ὁ σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ; Ἀπ. Ἔτη τετρακόσια.

18. Ἐρ. Τίς οὐκ ἐλάλησεν Μῆνας ἐνέα (39) [καὶ ἡμέρας ὀκτώ]; Ἀπ. Ζαχαρίας, ὁ πατὴρ τοῦ Προδρόμου.

19. Ἐρ. Τίς τὸν οὐρανὸν οὐκ εδεν καὶ γῆν οὐκ επάτησεν καὶ θεὸν ἐπροσκύνησεν; Ἀπ. Ὁ Ἰωάννης ὁ βαπτιστής ἐν τκοιλίμητρὸς αὐτοῦ []προσεκύνησεν τὸν Χριστόν.

20. Ἐρ. Πόσα ἔτη παρῆλθον ἀπὸ [τοῦ] Ἀδὰμ ως τοῦ κατακλυσμοῦ; Ἀπ. ἔτη δύο χιλιάδες διακόσια τριάκοντα δύο.

21. Ἐρ. Πόσον μῆκος εχεν ἡ κιβωτός; Ἀπ. Τὸ μῆκος πήχεις τριακοσίας. τὸ πλάτος τριάκοντα. καὶ τὸ ψος τριάκοντα.

22. Ἐρ. Τίς επεν ἀλήθειαν καὶ ἀπώλετο; Ἀπ. Ἰούδας ὁ προδότης.

23. Ἐρ. Τίς επεν ψεῦμα[τα] καὶ ἐσώθη; (40) Ἀπ. Πέτρος ὁ ἀπόστολος [ὅτι οὐκ οδα τὸν ἄ&##957;θρωπον].

24. Ἐρ. Πόσοι ποταμοί εἰς τὸν κόσμον; Ἀπ. Τέσσαρες Φισών. Γεών. Τίγρις καὶ Εὐφράτης.

25. Ἐρ. Ὶερεύς ἀχειροτὸνητος. καὶ διάκων ἀρνησόθεος. ψάλτης μοιχὸς, δοῦλοι Κυρίου ἐγένοντο; Ἀπ. Ἱερεύς ωάννης ὁ βαπτιστής, ψάλτης μοιχὸς ὁ Δαβίδ13, διάκων ἀρνησόθεος Πέτρος [ὁ ἀπόστολος].

26. Ἐρ. Ἔκλαλος14 βαστάζων ἐπιστολὴν ἄγραφον ἔφερεν αὐτὴν εἰς ἀθεμελίωτον πόλιν; Ἀπ. Ἀπόστολος ἔκλαλοσ15 ἡ περιστερὰ. ἐπιστολὴ ἄγραφος τὸ κάρφος τῆς ἐλαίας, πόλις ἀθεμελίωτος ἡ κιβωτός.

27. Ἐρ. Τίς ἀπέθανεν καὶ οὐκ ἐτάφη; Ἀπ. Ἡ Γυνὴ τοῦ Λώτ.

28. Ἐρ. Τίς προφήτης ζῶν ἐτάφη (41) καὶ τὸ μνῆμα περιέπατεν καὶ ὁ νεκρὸς ἔψαλλεν; Ἀπ. Ὁ Ἰωνς ὁ προφήτης [ἐν τκοιλίτοῦ κήτους].

29. Ἐρ. Τίς ἐποίησεν δύο σημεῖα ἐν τῷ ουρανῷ; [Ἀπ. Ὁ Ἰησοῦς τοῦ Ναβή, ὅτι επεν] στήτω ὁ λιος κατὰ Γαβαθ καὶ ἡ σελήνη [κατὰ Φάραξ]16.

30. Ἐρ. Τίς θάνατον μὴ γευσάμενος καὶ θάνατον ἔφυγεν; Ἀπ. Ἠλίας προφήτης ἐπὶ τῆς εζάβελ.

31. Ἐρ. Τίς φόνον ἐποίησεν καὶ δοῦλος Κυρίου ἐγένετο; Ἀπ. Μωυσῆς ὁ πνίξας τούς Αιγυπτίους.

32. Ἐρ. Τίς μὴ εφεορκόσας ἀπώλετο; Ἀπ. Ἡρώδης ταν ἀποκεφάλισεν τὸν Πρόδρομον.

33. Ἐρ. Τίς κλέπτων ἐδικαιώθη; Ἀπ. Ὁ Τωβὶτ κλέπτων τὰ σώματα τῶν γίων.

34. Ἐρ. Ποῖον βιβλίον ἐγράφη πρῶτον εἰς τὸν κόσμον; (42) Ἀπ. Ὁ Μωσαϊκὸς νόμος.

35. Ἐρ. Ἄνθρωπός τις εχεν τρία ζεύγη βοῶν καὶ εσπειρεν τρεῖς χιλιάδας μόδια σίτων, καὶ ἔβαλεν δώδεκα καλαιστάδες καὶ τέσσαρες θεριστάδες καὶ ἐθέρισαν καὶ ἐκλόνησαν, καὶ ἐποίησαν μόδια τρία; Ἀπ. Τίς ἄνθρωπος; ὁ θεὸς. τίς ζεύγη; γία Τριὰς. τίς ὁ σπείρας; ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. τίνες οἱ κολαιστάδες; οἱ ἀπόστολοι. καὶ τίνες οἱ θερισταὶ; οἱ τέσσαρες εὐαγγελισταί. καὶ τίς ὁ σῖτος; τὸ γιον βάπτισμα.

36. Ἐρ. Τίς ὁ οἰκοδομήσας τὴν οἰκίαν αὐτοῦ ἐπὶ τὴν ἄμμον; Ἀπ. Ἰούδας ὁ προδότης.

37. Ἐρ. Τίς οἰκοδόμησεν τὴν οἰκίαν αὐτοῦ ἐπὶ τὴν πέτραν; Ἀπ. Πέτρος ὁ ἀπόστολος, ὅτι επεν αὐτῷ ὁ Κύριος "σύ εΠέτρος (43) καὶ ἐπὶ ταύτν τὴν πέτραν οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίν».

38. Ἐρ. Τίς ὁ πελεκήσας τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ; Ἀπ. Σίμων ὁ Κυρηναῖος.

39. [Ἐρ. Τίς ὁ δώσας ράπισμα τὸν Χριστόν; Ἀπ.]17παρὰλητος, ὃν γειρεν ἐπὶ τὴν προβατίκὴν κολυμβήθραν]18.

40. Ἐρ. Ποῦ ἐγράφθησαν τὰ τέσσαρα Εὐαγγέλια; Ἀπ. Τὸ κατὰ Ματθαῖον ἐν τῆ ανατολῇ, τὸ κατὰ Μάρκον ἐν τΡώμῃ, τὸ κατὰ Λουκν ἐν εροσολύμοις, τὸ κατὰ ωάννην ἐν τΚύπρῳ.

41. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησεν ὁ Ἀδὰμ εἰς τὸν παράδεισον; Ἀπ. Ὥρας ξ. ἐν δειλινῷ ἐκρύβη, ὡς γέγραπται, ἐπὶ ὁ διάβολος τγυναικί καὶ ἐψιθύρισεν αὐτὴν φέρων τὸν φθόνον. ὁ γὰρ Θεὸς ἄνθρωπον εἰς ἀναπλήρωσιν (44) τοῦ ἐκπεσόντος ἀγγελικοῦ τάγματος ἐδημιούργηςεν19.

42. Ἐρ. Τίς πρῶτον νόμασεν θεὸν ἐπὶ τὴν γῆν; Ἀπ. Ὁ διάβολος ὁ τγυναικί εἰπών τί σοι επεν ὁ Θεὸς καὶ τὰ λοιπά.

43. Ἐρ. Τίς μὴ γενηθεὶς ἀπέθανεν; Ἀπ Ἀδάμ.

44. Ἐρ. [Τίς] μετὰ τὸ γηρσαι πάλιν εἰσῆλθεν εἰς τὴν κοιλίαν τῆς μητρὸς αὐτοῦ; Ἀπ. Ὁ Ἀδὰμ ἐκ γῆς ἐπλάσθη καὶ πάλιν εἰς τὴν γῆν ἀπῆλθεν, ἐξ ς ἐλήφθη.

45. Ἐρ. Τίς ὑπέδειξεν καὶ ἐφόνευσεν Κάιτὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ μὴ γινώσκων, τί ἔστιν θάνατος; Ἀπ. Ὁ Διάβολος κατὄναρ ὑπέδειξεν αὑτῷ λίθον καὶ επεν δὸς μεταὐτοῦ τὸν ἀδελφόν σου καὶ ἀποκτενεῖς αὐτὸν (45) ὁ καὶ πεποίηκεν.

46. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησεν ὁ σραὴλ εἰς Αἴγυντον; Ἀπ. Ἔτη τετρακόσια.

47. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησεν ὁ Μωϋσῆς, ἵνα ρύσηται τούς σραηλίτας ἐκ τῆς Αἰγύπτου; Ἀπ. Ἔτη τεσσαράκοντα.

48. Ἐρ. Πόσοι ἐπέρασαν τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν μετὰ Μωυσέως; Ἀπ. Ἑξακόοιαι χιλιάδες.

49. Ἐρ. Ἡ ἐνανθρώπησις τοῦ Κυρίου ἡμῶν ησοῦ Χριστοῦ πότε γέγονεν; Ἀπ. Ἐπὶ Αὐγούστου Καίσαρος.

50. Ἐρ. Πότε ἀνέστη ὁ Χριστός; Ἀπ. Τεἰκοστπέμπττοῦ Μαρτίου Μηνὸς, ἡμέρπρώττῆς εβδομάδος. ἐν ταύτσυνέλαβεν ἡ θεοτόκος τὸν Κύριον ἡμῶν ησοῦν Χριστόν, ἐν ταύτἀνέστη. διὰ τοῦ (46) το τε καὶ ἀνάστασις γίνεται κατὰ τὴν [εἰκοστὴν] πέμπτν τοῦ αὐτοῦ Μηνὸς κύριον πάσχα λέγεται.

51. Ἐρ. Πόσαι μυροφόροι εἰσίν; Ἀπ. Αἱ κυρίως τρεῖς. μία τοῦ Φαρισαίου, ἑτέρα ἡ τοῦ Λαζάρου καὶ ἡ ἄλλη ἐπὶ τοῦ δείπνου ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μῦρον.

52. Ἐρ. Πόθεν ν τὸ μῦρον ὁ ληψεν ἡ Μαρία τούς πόδας τοῦ ησοῦ καὶ οκος ἐπλήσθη ἐκ τῆς ὀσμῆς τοῦ μύρου; Ἀπ. Ὅταν γεννηθεὶς ὁ Κύριος ἡμῶν ησοῦς Χριστός καὶ ἐλούσατο ἡ μαία, λαβοῦσα τὸ ἀπόλουσμα, ἔβαλεν αὐτὸ εἰς ἀγγεῖον καὶ ἔχωσεν ἐν τῷ σπηλαίῳ. καὶ ταν εὐδόκησεν ὁ Θεὸς μετὰ τριάκοντα χρόνους, ἀποσκεπάσθην ὁ τόπος, καὶ (47) ἐφάνη ἀγγεῖον, καὶ ἐπλήσθη ὁ τόπος ἐκ τῆς ὀσμῆς τοῦ μύρου, ὥστε τὸν ποιμένα θαυμάζειν. καὶ ἀναζητήσας ερεν αὐτὸ καὶ ἐξέβαλεν ἐκ τῆς γῆς, μὴ γινώσκων, τί ἐστίν, κατὰ συγκυρίαν εὑρεθεῖςα ἡ μαία, μλλον δὲ εὐδοἰκίαν θεοῦ, ἔλαβεν αὐτὸ καὶ ἐφύλαττεν. ὅταν δὲ εἰσῆλθεν ὁ ησοῦς εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ Σίμωνος, ἔλαβεν ἡ Μαρία καὶ λειψε τούς γίους πόδας αὐτοῦ.

53. Ἐρ. Ποταπὸν εδος εχον αἱ πλάκες τοῦ νόμου; Ἀπ. Λίθος ὑπαρχων σάμφυρος. δώδεκα λίθοι εἰσὶν οτοι σάρδιων. πάζιον. σμάραγδος. χρυσόλιθος. ἰβρηλιος. βλυριος. σαρδόνυχος. ἀδαμάς (48).

54. Ἐρ. Τί ἔστιν τὰ ἑπτὰ ἐκδικούμενα τοῦ Κάιτι επεν ὁ Θεὸς "ὁ εὑρν Κάικαὶ ἀποκτείνας αὐτὸν ἑπτὰ ἐκδικούμενα καταλύσει»; Ἀπ. Πρῶτον μὲν θεὸν παραώργισεν, δεύτερον πατέρα ἐλύπησεν, τρίτον μητέρα ἄτεκνον ἐποίησεν, τέταρτον ἀδελφὸν ἐφόνευσεν, πέμπτον αμα ἐξέχεεν. ἕκτον γῆν ἐμίανεν, ἕβδομον ᾄᾅδην ἐκαίνισεν. οτως γὰρ ὁ Κάϊν τὰ ἑπτὰ τῆς κακίας πνεῦματα πρῶτον φθόνον, δεύτερον μισαδελφονίαν. τρίτον ψεῦδος, τέταρτον ὑπερηφάνειαν, πέμπτον φόνον, ἕκτον αἱματοχυσίαν. ἕβδομον ἄρνησιν.

55. Ἐρ. Ποῖά εἰσι τὰ ἑπτὰ χαρίσματα τοῦ αγίου πνεύματος; Ἀπ. Πνεῦμα σοφίας, πνεῦμα συνέσεως πνεῦμα εὐσεβείας, πνεῦμα βουλῆς, πνεῦμα ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως, πνεῦμα φόβου θεοῦ. Ἀμήν.

К № 4.

Πο турецкой рук. Пантелеимоновской библ. XVIII в. л. 60–62. Перевод.

На вопросы Льва царя потребные ответы его премудрого учителя, на основании данного Моисею Пятикнижия. Смысл Пятикнижия – 10 заповедей.

ВОПРОСЫ:

1. В. Сколько лет прожил Адам на свете? О. 930 лет.

2. В. Сколько лет пробыл Адам во аде? О. 4536 лет. 

3. Β. Какая девица в один и тот же день родилась, выросла и замуж вышла? О. Ева (блаженная).

4. Β. Πο согрешении Адамовом кто отверз двери рая? О. Уверовавший кровожадный разбойник.

5. В. Каким образом отверз? О. Силою креста.

6. В. Кто был на свете первый иерей (папас)? О. Мельхиседек.

7. В. Какой звук услышал Бог прежде всего? О. Аллилуйя и «Славословие».

8. Β. Во сколько лет пророк Ной выстроил ковчег? О. Выстроил во сто лет.

9. В. Какова была его величина? О. 300 арш. длины, 50 аршин ширины, 30 аршин высоты.

10. В. Сколько дней шел дождь во время потопа? О. 40 дней, 40 ночей.

11. В. На сколько вода покрыла высоту горы? О. (На) 15 аршин.

12. В. Сколько времени (дней) вода оставалась на (свете) земле? О. Стояла 150 дней.

13. В. На какой горе остановился корабль (ковчег)? О. На горе Арарат, находящейся в Персии.

14. В. Какого петуха пение услышало всякое создание во всем мире? О. Петуха, находившегося в ковчеге.

15. В. Кто такой – немой посол, принёс письмо неписаное, кто читал, кто выслушивал? О. Бывшая в ковчеге голубица (горлица), принесла ветку масличную (финиковую).

16. В. Сколько лет прошло от создания Адама до наступления потопа? О. 2232 года.

17. В. Кто на свете, родившись, не умер? О. Илья пророк, Енох пророк и Иоанн Богослов; они (доселе) живы. 

18. Β. Сколько лет был сокрыт (в земле) честный крест? О. 400 лет.

19. В. Какой на свете человек не говорил 9 месяцев, 9 дней и 9 часов? О. Пророк Захария.

20. В. Кто не видев (лица) неба и не ступив на землю приносил (хвалу) молитву Богу? О. Иоанн Предтеча во чреве своей матери.

21. В. Сколько в раю рек? О. 4: Фисон, Гион, Шать (Тигр) и Ефрат.

22. В. Кто умер и не был погребен? О. Лотова жена, обратившись назад, посмотрела на горевшую местность и стала глыбой соли.

23. В. Кто был погребен живым и во гробе мертвецем считался: гроб ходит, мертвец во гробе молитву творит? О. Пророк Иона во чреве китове молитву деял (творил).

24. В. Которого из пророков внял Бог воплю? О. VIророк Моисей потопил жезлом своим Фараона.

25. Β. Кто клятву преступил и сделался жителем ада (вселился в ад)? О. Ирод царь, усекнувший главу Иоана.

26. В. Какая книга написана прежде всех на свете? О. Пятикнижие Моисеево.

27. В. Что это такое: двое стоят, двое ходят, двое переменяются, с тремя спорить нельзя, а двое всегда препираются? 0. Земля и небо стоят, луна и солнце ходят, ночь и день переменяются; с огнем, с водой и с ветром спорить нельзя, а смертный час со здоровьем всегда препираются.

28. В. Что (это) такое: замок водяной, а ключ деревянный? О. Моисеев жезл Чермное море рассек, а Фараона потопил. 

29. Β. Что на свете не возможно? О. Мост через море и лестница до неба.

30. В. Что это будет: я родился от моего отца, жена моя родилась от меня, а от жены моей родилась мать моего отца? О. Бог создал Адама, от Адама произошла Ева, а от Евы родилась Божия Матерь, т.е. Панагия.

31. В. Кто был первый пророк? О. Адам.

32. В. Кто был прежде всех погребен в земле? О. Каин убил Авеля, он первый пролил кровь на (лице) земли: одна дикая горлица зарывала (в землю) своего птенца, от нее (и он) взял пример.

33. В. До создания земли и неба, что существовало (было)? О. Вода, тростник, утесы.

34. В. Сколько времени пребывал Адам в раю? О. Шесть часов.

35. В. Что вынес (унаследовал) Адам при изгнании из рая? О. Только листья смоковницы.

Примечание. Пиэса эта заимствована нами из рукописного Сборника Афонской Пантелеимоновской библиотеки, содержащего в себе разные греческие сочинения в переводе на турецкий язык. Перевод сделан, вероятно, для христиан, усвоивших себе турецкий язык, каковые имеются в некоторых местах Малой Азии. Отношение перевода к оригиналу в подробностях определить нельзя. Из сличения этого перевода с греческой статьей, напечатанной выше, видно, что для переводчика оригиналом служила не эта статья, а другая, но той же редакции, при чем, он относился к этому оригиналу, по обычаю греческих старых переводчиков, очень самостоятельно. Существование этого перевода, во всяком случае, указывает на распространенность и авторитетность редакции с именем Льва мудрого. Текст перевода писан греческими буквами. Мы сочли излишним воспроизводить его в нашем издании и помещаем один русский перевод, сделанный одним из иноков Пантелеимоновского монастыря, знающим основательно турецкий язык.

№ 5.

По рукописи Афоно-Пантелеимоновской библиотеки XVII в., в 4 д. 259 л. бум. № 787. Важнейшие варианты по № 824, XVI в. в 8 д. л. 139 об.–144 об., где статья эта помещена без заглавия.

(л. 127 об.) Ἕτεραι ὲρωτοποακρίσεις διάφοροι παρὰ γίων πατέρων πάνυ φέλιμοι.

1. Ἐρ. Πότε ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν Ἀδάμ20; Ἀπ. Ὡς ὁ λόγος δημιουργίας, ἐν κτἡμέρ21.

2. Ἐρ. Καὶ πόσες ραις ἔτη ἐποίησεν ἐν τῷ παραδείσῳ; Ἀπ. Ὥρας ξ. ἐν δειλίνῷ γὰρ ἐκρύβη, ὡς γέγραπται, ἐπεὶ [δη] ὁ διάβολοσ τγυναικί παρευθύς ἐψιθύρισε μὴ φέρων τὸν φθόνον. ὁ γὰρ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον εἰσ ἀναπλἡρωσιν τοῦ ἐκπεσόντος ἀγγελικοῦ τάγματος ἐδημιούργησεν.

3. Ἐρ. Τίς πρὸ πάντων ὠ (128) νόμασε τὸν Θεὸν ἐπὶ τῆς ῆς; Ἀπ. Πρόδηλον, ὁ διάβολος εἰπν τγυναικί τί σοι επεν ὁ Θεὸς, ὅτι ἐκ τούτου τοῦ ξύλου μὴ φάγς.

4. Ἐρ. Τίς μὴ γεννηθεὶς ἀπέθανεν; Ἀπ. Ὁ Ἀδάμ.

5. Ἐρ. Τίς μετὰ τὸ γῆρας εἰσῆλθε πάλιν εἰς τὴν κοιλίαν τῆς μητρὸς αὐτοῦ; Ἀπ. Ὁ Ἀδάμ. ἐκ γῆς γὰρ πλασθεὶς πάλιν εἰς τὴν γῆν εἰσῆλθεν, ἐξ ς ελήφθη.

6. Ἐρ. Τίς υπέδειξε τῷ Κάιφονεῦσαι τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, μὴ γινώσκων, τί ἐστὶ θάνατος; Ἀπ. Ὁ διάβολος ὑπέδειξεν αὐτῷ λίθον, εἰπών δὸς μετ᾿ αὐτοῦ τὸν ἀδελφὸν σου καὶ ἀποκτενεῖς αὐτὸν, ὃ καὶ ἐποίησε.

7. Ἐρ. Τίνα εἰσὶ τὰ ἑπτὰ ἐκδικούμενα τοῦ Κάϊν, ὅτι επεν ὁ Θεὸς πς εὑρίσκων Κάικαὶ ἀποκτείνων αὐτὸν ἑπτὰ ἐκδικούμενα παραλύσει; Ἀπ. Φονεύσας Κάιτὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, πρῶτον μὲν Θεὸν πapώpγισε, δεύτερον πατέρα ἐλύπησε, τρίτον μητέρα τεκνωσε, τέταρτον [ἀδελφὸν ἀπέκτεινε. πέμπτον αμα ἀθῶον ἐξέχεε]. ἕκτον γῆν ἐμίανε, ἕβδομον δην ἀνεκαίνισεν22.

8. Ἐρ. Πότε ἀπέθανεν ἐφ παξ τ̥#8056; τέταρτον τοῦ κόσμου; Ἀπ. Ὅταν ἀπέκτεινε Κάιτὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ.

9. Ἐρ. Πόσων χρόνων ὑπῆρχεν ὁ Νῶε, ὅταν ἐγένετο ὁ κατακλυσμός; Ἀπ. Πεντακοσίων.

10. Ἐρ. Πόσον καὶρὸν ἐποίησε Νῶε εἰς τὴν κιβωτόν; Ἀπ. Μῆνας πέντε.

11. (об.) Ἐρ. Πότε ἐχάρη λος ὁ κόσμος ἐφ παξ; Ἀπ. Ὅτε ἐξῆλθεν ὁ Νῶε ἐκ τῆς κιβωτοῦ μετὰ τῶν ἄλλων ὄντων σύν αὐτῷ, ἄλλου μὴ ὄντος ζώου τὸ σύνολον.

12. Ἐρ. Πόσα ἔτη εδούλευσαν υἱοὶ σραὴλ εἰς Αἴγυπτον; Ἀπ. Τετρακόσια.

13. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησε Μωϋσῆς, ἵνα ρύσηται τούς σραηλίτας ἐκ τῆς Αἰγύπτου; Ἀπ. Τεσσαράκοντα ἔτη ἐποίησεν.

14. Ἐρ. Πόσοι ἐπέρασαν τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν μετὰ τοῦ Μωϋσέως; Ἀπ. Ἑξακόσιαι χιλιάδες.

15. Ἐρ. Εἰς πόσα ἐσχίσθη ἡ θάλασσα; Ἀπ. Κατὰ τὸν προφήτην εἰς δώδεκα, ἵνα ἑκάστη φυλὴ ἰδίαν ὁδὸν ὁδεύσπερώσα τὴν θάλασσαν.

16. Ἐρ. Ἡ ἐνανθρώπισις τοῦ Κυρίου ἡμῶν ησοῦ Χριστοῦ ἐν ποίὑπατείγέγονεν; Ἀπ. Ὲπὶ Αὐγούστου Καίσαρος.

17. Ἐρ. Πῶς κουεν ἡ Γυνὴ ἡ εὑρεθεῖσα εἰς τὴν γέννησιν τοῦ Χριστοῦ, ἡ καὶ τὸ μύρον κρύψασα; Ἀπ. Σαλόμη.

18. Ἐρ. Πόθεν ν τὸ μύρον, ᾧ ἤλειψεν Μαρία τούς πόδας τοῦ ησοῦ καὶ ἐπλήσθη ὁ οκος ἐκ τῆς ὀσμῆς τοῦ μύρου; Ἀπ. Ὅτε ἐγεννήθη ὁ Κύριος ἡμῶν ησοῦς Χριστός καὶ ἔλουσεν αὐτὸν ἡ μαῖα λαβοῦσα τὸ ἀπόλουσμα ἔβαλεν αὐτὸ εἰς ἀγγεῖον καὶ ἔχωσεν ἐν τῷ σπηλαίῳ. καὶ τε εὐδόκησεν ὁ Θεὸς μετὰ τριάκοντα τρεῖς χρόνους ἀπεσκεπάσθη ὁ (129) τόπος ἐκ τῆς ὀσμῆς τοῦ μύρου, ὥστε θαυμάσαι τὸν ποιμένα, καὶ ἀναζητήσας καὶ εὑρν αὐτὸ ἐξέβαλεν ἐκ τῆς γῆς μὴ γινώσκων τί ἐστὶ. κατὰ τύχην δὲ εὑρεθεῖσα ἡ Μαρία, μλλον δὲ εὐδοκίΘεοῦ, ἔλαβεν αὐτὸ καὶ ἐφύλαξεν ως τῆς ἡμέρας ἐκείνς, ὅτε εἰσῆλθεν ὁ ησοῦς εἰς τὴν οἰκίαν Σίμωνος τοῦ λεπροῦ.

19. Ἐρ. Πότε ἀνέστη ὁ Χριστός; Ἀπ. Εἰκοστπέμπττοῦ Μαρτίου Μηνὸς, ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος πρώτῃ. ἐν ταύτκαὶ συνέλαβεν ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος τὸν Κύριον ἡμῶν ησοῦν Χριστόν. ἐν ταύτκαὶ ἀνέστη. διὰ τοῦτο καὶ τε ἡ ἀνάστασις γένηται κατὰ τὴν κθ την τοῦ Μαρτίου μηνός, κύριον πάσχα λέγεται.

20. Ἐρ. Πόσαι μυροφόροι εἰσίν; Ἀπ. Αἱ κυρίως τρεῖς εἰσίνμία ἡ τοῦ Φαρισαίου. ἱτέρα ἡ τοῦ Λαζάρου23 τρίτη ἡ ἐπὶ τοῦ ὀείπνου, ἥτις λειψε τὸν Κύριον μύρον.

21. Ἐρ. Τί ἔστιν ἀλήθεια ἐκ τῆς γῆς ἀνέτειλε καὶ δικαιοσύνη ἐκ τοῦ οὐρανοῦ διέκοψε; Ἀπ. Κύριος ἐκ παρθένου γεννηθεὶς δικαιοσύνη ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἐστίν. ἀστὴρ ὁδηγῶν τούς μάγους καὶ οἱ ἄγγελοι ὑμνοῦντες τὸν Κύριον.

22. Ἐρ. Πόσας ρας ἐποίησεν ὁ Κύριος ἡμῶν ησοῦς Χριστός ἐν τῷ δῃ; Ἀπ. Ἀπὸ κτης ρας24 τῆς παρασκευῆς ως ρας γ᾿ καὶ τῆς νυκτὸς ρας ιβ᾿ καὶ τἡμέρτοῦ σαββάτοῦ ρας ιβ᾿, καὶ τἑσπέρτῆς Κυριακς ρας θ׳, ἀμφότερα λς᾿.

23. (об.) Ἐρ. Ποῖος πατὴρ ἐγένετο ἀνήρ καὶ ὁ πάππος πατήρ; Ἀπ. Ὁ Λτ ὁ θυγατρόγαμβρος.

24. Ἐρ. Κῆρυξ ἄφωνος ἄγραφον ἐπιστολὴν ἐν πόλει κομίζει, βακτηρίαν μὴ κεκτμένος; Ἀπ. Ἡ περιστερὰ ἡ σταλεΐσα παρὰ τοῦ Νῶε.

25. Ἐρ. Διὰ τί τὸ φέγγος κρατεῖ δ᾿ ἡμέρας καὶ τέσσαρας ἑβδομάδας; Ἀπ. Διότι καὶ ὁ Θεὸς τέσσαρα στοιχεῖα ἐποίησε. καὶ γὰρ ἡ σελήνη, τὴν α ην ἑβδομάδαν. θ׳. τὴν δευτέραν. θ׳. τὴν γ ην ὁ καὶ τὴν δ ην ἡμέραν25.

26.Ἐρ. Διὰ τί ἑπτὰ ἡμέραι καὶ ἑπτὰ αἰῶνες ἐγένοντο; Ἀπ. Εὑρόντες οἱ λληνες οἱ μεγάλοι φιλόσοφοι, ὅτι τὸ φέγγος γράφει Θεός, διὰ τοῦτο παρεσημειώσαντο τὰ ἐπὶσημα τῶν ἀστέρων καὶ ἀπὸ τῆς πλειάδος έζήτησαν. θεωρήσαντες ερον εἰς τὴν πλειάδα ἀστέρας ἑπτὰ, τὸ σχῆμα ἔστιν ζῆτα26, διὰ τῆς ἄρκτου ω, διὰ τοῦ ρίωνος η λοιπὸν γράφουσι "ζωή», καὶ τὸ φέγγος γράφει Θεὸς, καὶ εἰσὶ τὰ στοιχεῖα ἑπτὰ. διὰ τοῦτο ἑπτὰ ἡμέρες καὶ ἑπτὰ αἰῶνες. ὁμοίως καὶ οἱ πλανῆται καλοῦνταιλιος, σελήνη, ζεύς, ἐρμῆς, ἄρης καὶ κρόνος. ἀφροδίτη δὲ φασὶ τὸν ποτὲ ἑωσφόρον, ποτὲ δὲ σπερον γινόμενον. πλανήτας δὲ ἐκάλεσαν οἱ ἀστρονόμοι27περ ἐναντίως τοῦ οὐρανοῦ ποιοῦντας τὴν κίνησιν. τοῦ γὰρ οὐρανοῦ καὶ τῶν λοιπῶν ἀστέρων ἐξ ἀνατολῶν πρὸς δυσμὰς (130) ποιουμένων καὶ κινουμένων, οτοι μόνον ἀπὸ δυσμῶν ἐπὶ ἀνατολῶν τὴν κίνησιν ἔχουσι. καὶ τοῦτο γνωσόμεθα ἐκ τῆς σελήνης, μικρὸν καθἑσπέραν ἀναποδιζούσης, καθς γράφει ὁ φιλοσοφώτατος Πτολεμαῖος.

27. Ἐρ. Τίς ἔστησε δύο πρόσωπα ἐν οὐρανῷ; Ἀπ. Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ, τὸν λιον καὶ τὴν σελήνην.

28. Ἐρ. Τίς ἐρρύσθη ἐκ θανάτου, ὅav ἡ πόλις ἀπώλετο; Ἀπ. Ὁ Λώτ, ὅταν ἔφυγεν ἐκ Σοδόμων καὶ εἰσῆλθεν εἰς Σιγώρ.

29. Ἐρ. Τίς ἀπέθανε καὶ παξ γέρθη; Ἀπ. Ὁ Λάζαρος.

30. Ἐρ. Τίς θάνατον μὴ γευσάμενος θάνατον ἔφυγεν; Ἀπ. Ὁ Ἠλίας ἐπὶ τῆς εζάβελ.

31. Ερ. Ποῦ τὸ θερμὸν καὶ ποῦ τὸ ψυχρὸν σμίγονται; Ἀπ. Εἰς τὰ Σόδομα καὶ Γόμορα, ἡ χάλαζα καὶ οἱ ἄνθρακες.

32. Ἐρ. Τίνος φωνὴ ἐξῆλθεν ἀπὸ ἀνατολῶν ως δυσμῶν; Ἀπ. Ἡ Εα, ὅταν ἐγέννησε τὸν Κάϊν.

33. Ἐρ. Τίς οὐρανὸν οὐκ εδε, γῆν οὐ εριεπάτησεν, Θεὸν προσεκύνησεν; Ἀπ. Ὁ ἅγιος ωάννης ὁ Πρόδρομος ἐν τκοιλίτῆς μητρὸς αὐτοῦ.

34. Ἐρ. Πόσαι ἄνδρες καὶ γυναῖκες ἐγεννήθησαν Ἐξ ἐπαγγελίας; Ἀπ. Ἑπτὰ· Σήμ, Ἐνώχ, Ἰσαάκ, Σαμψών, Σαμουὴλ, ἡ Θεοτόκος καὶ ωάννης ὁ βαπτιστής.

35. Ἐρ, Πότε ἀπέθανε τὸ τέταρτον τοῦ κόσμου; Ἀπ. Ὅταν ἀπέκτεινε Κάιτὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ βελ.

36. Ἐρ. Τίς ἐγέννησε#949; τούς γίγαν(об.)τας μετὰ τὸν κατακλυσμόν; Ἀπ. Ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ Χάμ, υἱός δὲ Χαναάν.

37. Ἐρ. Τίς ἀποθανν οὐκ ἐτάφη οτε ζετο; Ἀπ. Ἡ Γυνὴ τοῦ Λώτ, φεύγουσα ἀπὸ Σοδόμων, γέγονε στήλη λμυρὰ καὶ σταται μέχρι τῆς σήμερον.

38. Ἐρ. Τίς πρῶτον ἔδειξε τὰ δάκρυα καὶ τὴν ἐςομολόγησιν; Ἀπ. Ὁ Λάμεχ, οτος γὰρ ἐγένετο τύπος πρῶτος τῆς ἐξομολογήσεως, ἔλαβεν δὲ καὶ τὴν συγχώρησιν παρὰ Θεοῦ. διότι αὐτοπροαιρέτως καθἑαυτοῦ ἐγένετο δικαστής.

39. Ἐρ. Διὰ τί ἔκτισεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν; Ἀπ. Διὰ τὸν Ύιόν, ἵνα φανερωθῇ.

№ 6.

Πο рукописи Пантелеимоновской библиотеки, № 824, XVI в., в 8 д. л. 153. Прибавление к Прению VIанагиота с Азимитом. См. VI т. «Летописи».

1. Ἀζυμίτ. ϓπὸ πόσων στοιχείων συίνσταται ὁ κόσμος; Παναγιώτ. λέγ. ϓπὸ τεσσάρων στοιχείων.

2. Ἐρ. Καὶ ποῖα εναι τὰ τέσσαρα; Ἀπ. Πῦρ καὶ δωρ καὶ γκαὶ ἄρης.

3. Ἐρ. Καὶ ὁ ἄνθρωπος διὰ πόσων στοιχείων συνίσταται; Ἀπ. ϓπὸ τεσσάρων.

4. Ἐρ. Καὶ ποῖα εναι τὰ τέσσαρα; Ἀπ. Ἐξ αματος, φλέγματος, χυμοῦ καὶ χολῆς.

5. Ἐρ. Πόσαι φύσεις ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς; Ἀπ. Θεὸς καὶ ἄνθρωπος.

6. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐδούλευσαν σραηλῖται εἰς τὴν Αἴγυπτὸν Ἀπ. Ἔτη ω᾿.

7. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησεν ὁ Μωϋσῆς, ἵνα ἐβγάλῃ Ὶσραηλίτας ἐκ τῆς Αἰγυπτὸν; Ἀπ. Η᾿.

8. Ἐρ. Ὁ πατὴρ μου ἐγέννησέ με ἐκ κοιλίς μητρὸς μου, κἀγἐγέννησα τούς υἱούς μου, καὶ οἱ υἱοὶ τῶν υἱῶν μου ἐγέννησαν τὴν μητέρα τοῦ πατρός μου; (об.) Τίς ὁ πατήρ; ὁ Θεός. τίς ἡ μήτηρ; ἡ γῆ.

9. Ἐρ. Τίς νεκρὸς βαστάζει ζῶντα; Ἀπ. Τὸ σῶμα τὴν ψυχήν.

10. Ἐρ. Πόσα εναι ἀθεώρητα, ὅπου δὲν μπορεῖ ἄνθρωπος νὰ ἰδῇ; Ἀπ. Θεὸν καὶ ἄγγελον καὶ τὴν ψυχήν. αὐτὰ τὰ τρία, ποῦ δὲν μπορεῖ ἄνθρωπος νὰ ἰδῇ.

11. Ἐρ. Τί ἐξοδιαστικὸν ἔψαλαν τὸν Χριστόν; Ἀπ. "Ό μονογενὴς υἱὸς καὶ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἀθάνατος ὑπάρχων».

12. Ἐρ. Τίς φόνον ἐποίησεν καὶ θεράπων Χριστοῦ ἐγένετο; Ἀπ. Ὁ Μωϋσῆς ὁ πατάξας τὸν Αἰγύπτιον.

13. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἔκλαιεν ὁ Ἀδὰμ τὸν υἱόν του, τὸν βελ; Ἀπ. ρ׳.

14. Ἐρ. Τίς πτωχὸς πλούσιον ἐδάνεἰςσε; Ἀπ. Ὁ Ἰωάννης τὸν Χριστὸν, τὸ βάπτισμα.

15. Ἐρ. Πόσα χαρίσματα ἔδωσεν ὁ Θεὸς εἰς τὸ κόσμον; Ἀπ. ζ᾿: τοῦ Σαμψών τὴν ἀνδρείαν, τοῦ Σολομν τὴν γνῶσιν, τοῦ Αβραὰμ τὴν φιλοξενίαν, τοῦ Δαβὶδ τὴν πραότητα, Ἰωσήφ τὰ κάλλη, Βενιαμὴν τὴν ἡλικίαν, Ἀβεσσαλμ τὴν τρίχα.

16. Ἐρ. Πόσα ἀχειροποίητα ἔργα ἐποίησεν ὁ Θεὸς; Ἀπ. Τὸν Ἀδὰμ ἔπλασεν, τὸν παράδεισον ἐφύτευσεν. καὶ τὸν νόμον ἔγραψε. (154) Ὁ Θεὸς φῶς ἐποίησεν, ἡμέραν ἔστησεν, αρχὴν χρόνου ἔστησεν. εἰ τοίνυν κτίσμα ἐστίν, δὸς αὐτῷ χρόνον καὶ τότε σύνταξον αὐτὸν τκτίσει. τὸ ἄχρονον ἄκτιστον. τὸ δὲ ἄχρονον ἀΐδιον. ΐδιος μόνος ὁ Θεὸς ἐν τρισὶν ὑποστάσεσιν, ἀχωρίστου τῆς θεότητος οσης. τρία τυίνον για, τρία συνάγια, τρία συναΐδια. τρία ὁμοούσια, τρία ἐνεργά, τρία συνεργά, τρία ἐνυπόστατα, ἀλλήλοις συνόντα. Τριὰς αύτὴ γία καλεῖται, μία συμφωνία, μία θεότης τῆς αὐτῆς οὐσίας, τῆς αὐτῆς δυνάμεως, ὁμοία ἐξ δμοίου, ἰσότητα χάριτος ἐργαζομένη Πατρὸς καὶ ϓιοῦ καὶ γίου Πνεύματος, φύσιν μίαν, θεότητα μίαν, ἕν θέλημα, μίαν βασιλείαν, μίαν ἐκκλησίν, μίαν πίστιν, ἕνα βάπτισμα, οτος ησοῦς Χριστός ὁ ες τῆς γίας Τριάδος, οτος ὁ καταβὰς καὶ ἀναβάς, οτος τῷ Πατρὶ συγκαθήμένος, καὶ ἡμῶν μὴ χωριζόμενος, ὃς φυλάςἐν... τὰς ἡμετέρας. εὐαγγέλιον λέγεται δὲ, ὅτι ἀναγγέλλει καὶ πληροφορεῖ ἡμῖν πράγματα εκαὶ καλῶς ἔχοντα.

17. Ἐρ. (об.) Τί ἑρμηνεύονται οἱ δ׳ εὐαγγελισταί; Ἀπ. ὁ βοῦς, ὁ λέων, ὁ ἀετὸς καὶ ὁ ἄνθρωπος. ὁ ἀετὸς δει, ὁ βοῦς βοᾷ, ὁ λέων κράζει, ὁ ἄνθρωπος λέγει, ὁ βοῦς τὴν γεωργίαν, ὁ λέων τὴν βασιλείαν, ὁ ἀετὸς τὰ δψηλὰ τῆς βασιλείας, ὁ ἄνθρωπος τὸ λογικόν, ὁ ἀετὸς τὸ πνευματικόν, ὁ λέων τὸ θυμ[ιτ]ικόν, ὁ βοῦς τὸ ὀρεκτικόν. ἄνθρωπος μὲν ὁ ἐγκέφαλος, αἐτὸς δὲ ἡ ψυχή, λέων ἡ καρδία, βοῦς τὸ παρ.

18. Ἐρ. Τί ἔργον ἐποίησεν ὁ Θεὸς πρὸ πάντων τῶν ἔργων; Ἀπ. τούς αἰῶνας καὶ πρὸ πάντων τῶν ἄλλων ποιημάτων.

19. Ἐρ. Διὰ τί λέγεται ὁ ἄγγελος ἄγγελος; Ἀπ. Διὰ τὸ ἀναγγέλλειν τοῦ Θεοῦ τὰ θελήματα.

20. Ἐρ. Καὶ τὸ πνεῦμα διὰ τί λέγεται πνεῦμα; Ἀπ. Πνεῦμα λέγεται παρὰ τὸ πν νεῦμα, ὃ ὀξέως ἐπινοεῖ, ἤγουν πσαν νεῦσιν συντόμω; ἐπινοεϊται, τὸ γὰρ γιον Πνεῦμα τὰ πάντα ἐρευνκαὶ τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ.

№ 7.

Πο рукописи Пантелеимоновской библиотеки № 317 (в 8 д. бум. 254 л.

Номоканон) XVI в.

(л. 193) Ἀποφθέγματα καὶ διηγήματα γίων γερόντων. Ἀπέλθατε εἰζ τὴν ἀπέναντι κώμην καὶ εὑρίσκετε ἄνθρωπον κεράμιον δατος βαστάζοντα. Τίς ἡ κώμη; ὁ κόσμος. τίς ὁ ἄνθρωπος; ὁ Ἀδάμ. τίς τὸ κεράμιον; τὸ βάπτισμα.

νθρωπός τις εχεν δύο υἱούς. καὶ επεν τῷ ἑνί ἄπελθε εἰς τὸν ἀμπελῶνά μου, ἐργάζου. καὶ επεν οὐκ ὑπάγω. ὅςτερον δὲ μεταμεληθεὶς ἀπῆλθε. ὁμοίως καὶ τῷ ἑτέρεπεν…, ὑπάγω καὶ οὐκ (об.) ἀπῆλθεν. Τίς ὁ ἄνθρωπος; ὁ Θεὸς. τίς ὁ ὑπάγων καὶ παρακούσας; οἱ,Ἰουδαῖοι τίς ὁ εἰπν οὐκ ὑπάγω καὶ ἀπῆλθεν; ὁ ἐξ ἐθνῶν λαός. Ἀπέλθατε εἰς τὴν ἀπέναντι κώμην καὶ εὑρίσκετε ὄνον καὶ πῶλον δεδέμενον. Τίς ἡ κώμη; ὁ κόσμος. τίς ὁ πῶλος; ὁ ἐξ ἐθνῶν λαός. τίς ὁ ὄνος; οἱ ουδαῖοι. τίς ὁ δήσας; ὁ νόμος. τίς ὁ λύσας; ὁ Χριστός.

νθρωπός τις ἐφύτευσεν ἀμπελῶνα καὶ φραγμὸν αὐτὸν περιέθηκεν. Ὁ ἄνθρωπος; ὁ Θεὸς. ἄμπελος; ὁ κόσμος. ληνός; τὸ βάπτισμα. ὁ πύργος; ἡ πίστις. γεωργοὶ; (194) οἱ ουδαῖοι. δοῦλοι; οἱ προφῆται καὶ μάρτυρες. ὁ υίός; ὁ Χριστός, γεροὶ γεωργοὶ; οἱ λαβόντες τὴν νέαν διαθήκην. οἱ ἀπολεσθέντες; οἱ παράνομοι ουδαῖοι.

Ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι τὸν σπόρον αὐτοῦ. καὶ ὁ μὲν ἔπεσεν παρὰ τὰς ἀκάνθας, ὁ δὲ ἔπεσεν εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν. Ἐρ. Ὁ σπόρος; ἐστἰν ὁ λόγος τοῦ [Θεοῦ]. ἀκάνθες; αἱ πονηραὶ ἐνθυμήσεἰς, οπεσν ὁ ούδας ἀπεπνίγη. ὁ πεσν εἰς τὴν ἀγαθὴν γῆν; οἱ πιστεύοντες ἐξ εθνῶν.

νθ #961;ωπός τίς καταβαίνων ἀπὸ ερουσαλὴμ (об.) [καὶ] λσταῖς περιέπεσεν. Τίς ὁ ἄνθρωπος; ὁ Ἀδάμ. τίς ἡ ερουσαλήμ; ὁ παράδεισος, τίς ἡ εριχῶ; ὁ κόσμος. τίνες οἱ λσταί; οἱ δαίμονες, τί αἱ πληγαί; αἱ μαρτίαι. τίς ὁ ἱερεύς; ὁ Μωϋσῆς. τίς ὁ λεβίτης; ὁ Πρόδρομος. τίς ὁ Σαμαρείτης; ὁ Χριστός. τί τὸ ἔλαιον καὶ ὁ ονος; τὸ γιον βάπτισμα. τί τὸ κτῆνος; ὁ σταυρός. τί τὸ πανδοχεῖον; ἡ ἐκκλησίᾳ, τίς ὁ πανδοχεύς; ὁ Παῦλος. τί τὰ δύο δηνάρια; ἡ παλαιὰ καὶ νέα διαθήκη.

(195) Γυνὴ τις εχεν δραχμὴν καὶ ἀπωλέσατο αὐτήν. Γυνή; ἡ ἐκκλησίᾳ, δραχμή; ὁ Ἀδάμ.

μοιώθη ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ θησαυρῷ κεκρυμμένἐν ἀγρῷ. Τίς ὁ θησαυρός; ὁ Χριστός. τίς ὁ εὑρν αὐτὸν; Ἰωσήφ καὶ Νικόδημος.

μοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ζύμη, ἦν λαβοῦσα γυνὴ ἔκρυψεν εἰς ἀλεύρων σάτα τρία. Τίς ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν; ὁ νόμος, τίς ἡ ζύμη; ἡ πίστις. τί τὰ τρία σάτα; ἡ τριήμερος ἀνάστασις.

1. Ἐρ. Διὰ τί ὁ ωάννης γεννήματα ἐχιδνῶν καλεῖ (об.) τούς ουδαίους; Ἀπ. Ἐπεὶ ταν μέλλωσι γεννσθαι ὑπὸ τῆς ἐχίδνης, οὐ γεννῶνται καθς πάντα τὰ ζῶα, ἀλλὰ διατρώγουσι τὴν γαστέρα τῆς ἐχί[δνη]ς, τῆς μητρὸς αὐτῶν καὶ θνήσκει, καὶ ταῦτα εξέρχονται διὰ τοῦ τραύματος οτως καὶ οἱ παράνομοι ουδαῖοι πάντας τούς αὐτῶν διδασκάλους ἀπέκτειναν καὶ πατραλοαι λέγονται, ὥσπερ τὰ πονηρὰ σπέρματα τῶν ἐχιδνῶν.

2. Ἐρ. Διὰ τί λέγεται τι πέντε ἄνδρας ἔσχες καὶ νῦν, ὃν ἔχεἰς, οὐκ ἔστιν σου ἀνήρ; Ἀπ. Ἐπειδὴ πέντε ἄνδρας νομίμους ἀπῆρεν καὶ τεθνήκασι καὶ διὰ τὸ μὴ ὑπομένειν κρυφίως ἐπόρνευσεν, ὥστε (196) μὴ παραχωρεῖν ὁ νόμος λαβεῖν τερον ἄνδρα.

3. Ἐρ. Ποῖον φῶς ἐχώρισεν τὴν ἡμέραν καὶ τὴν νύκτα; Ἀπ. Πρὸ τοῦ γενέσθαι τὸν λιον ὑπὸ τὴν τοῦ Θεοῦ πρόςταξιν ἐφωτίσθη ἡ ἡμέρα.

4. Ἐρ. Πότε ἐχάρη ὁ κόσμος λος; Ἀπ. Ὅτε ἐξῆλθεν Νῶε ἐκ τῆς κιβωτοῦ.

5. Ἐρ. Τίς οὐρανὸν οὐκ εδεν καὶ γὴν οὐ περιεπάτησεν καὶ Θεὸν Προσεκύνησεν; Ἀπ. Ὁ Ἰωάννης Πρόδρομος.

6. Ἐρ. Ποῖον ἔργον ἐκ τοῦ Θεοῦ μεῖζον; Ἀπ. Ὁ οὐρανός.

7. Ἐρ. Τίς εἰπν ψεῦμα ἐσώθη; Ἀπ. Ὁ Πέτρος ἐν τπροδοσίεἰπν οὐκ οδα τὸν ἄνθρωπον.

8. Ἐρ. Τίς εἰπν ἀλήθειαν (об.) ἀπωλέσθη. Ἀπ. Ὁ Ἰούδας εἰπνν ν φιλήσω, αὐτὸς ἐστί, κρατήσατε αὐτὸν.

9. Ἐρ. Τί ἔψαλλεν ὁ ωσήφ, ὅταν ἐνταφίαζε τὸν Χριστόν, Ἀπ. Ὁ μονογενὴς υἱὸς καὶ λόγος τοῦ Θεοῦ.

10. Ἐρ. Πόσαι γυναῖκες ἐμύρισαν τὸν Κύριον; Ἀπ. Ἀπὸ τοῦ Φαρισαίου καὶ τοῦ Λαζάρου καὶ ἡ πόρνη ἐπὶ τοῦ δείπνου.

11. Ἐρ. Τὰ τέσσαρα εὐαγγέλια ποῦ ἐγράφησαν καὶ τίνος ἀντίχυπα ἐγένοντο; Ἀπ. Ἀντίτυπα μὲν τοῦ τετραμόρφου ς εδεν σαΐας ἐν τῷ δεσποτικῷ θρόνῳ, ἐγράφησαν δέ, α´. τὸ μὲν πρῶτον ἐκ τοῦ Ματθαίου ἐν τἀνατολἑβραϊστὶ μετὰ ἔτη ὀκτὼ (197) [τοῦ Χριστοῦ ἀναλήψεως ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπου ]. β׳, τὸ δεύτερον ἐγράφη ἐν Ρώμμετὰ ἔτη δώδεκα εἰς ὁμοίωμα λέοντος. γ׳, τὸ τρίτον ἐγράφη ἐν Ἀλεξανδρείας ἀπὸ τοῦ Λουκμετὰ ἔτη δεκαπέντε εἰς ὁμοίωμα μόσχου ἐπιστρέψαντος Παύλου, δ᾿. τὸ τέταρτον ἐγράφη ἐν τΠάτμτνήσφ μετὰ ἔτη λ᾿ εἰς τὸ ὁμοίωμα ἀετοῦ ἐπὶ Δομετιανοῦ.

12. Ἐρ. Ὁ πατὴρ μου ἐγέννησεν ἐμέ καὶ ἐγἐγέννησα τὴν μητέρα τῶν υἱῶν μου. καὶ οἱ υἱοί μου ἐγέννησαν τὴν μητέρα τοῦ πατρός μου; Ἀπ. Ὁ Ἀδάμ. υἱοί δὲ πάντες οἱ ἄνθρωποι. ἐκ δὲ τῶν ἀνθρώπων ἐγεννήθη ἡ Θεοτόκος (об.) καὶ ἐγέννησε τὸν πατέρα τοῦ Ἀδάμ, ἤτοι τὸν Χριστόν.

13. Ἐρ. Τίς ὑπὸ θαλάσσης ἔσπειρεν καὶ ὑπὸ πυρός ἐθέρισεν καὶ ἐπὶ ποταμὸν ἔστησεν τὸν σωρὸν αὐτοῦ; Ἀπ. Θάλασσα ὁ κόσμος, σπόρος ἡ διδαχή, πῦρ τὸ πνεῦμα τὸ γιον, σωρός; τὸ βάπτισμα τὸ ἐν τῷ ορδάνῃ.

14. Ἐρ. Ποῖος νεκρὸς βαστάζων τὸν ζῶντα; Ἀπ. Τὸ σῶμα τὴν ψυχήν.

15. Ἐρ. Δύο οὐκ ἔπιον καὶ ἔπαθον καὶ δύο ἔπιον καὶ οὐκ ἔπαθον; Ἀπ. Δύο εἰσὶν ὁ Ἀδὰμ καὶ ἡ Εα. γάλα οὐκ ἔπιον καὶ ἀπέθανον. καὶ δύο, Ἐνχ καὶ λίας ἔπιον γάλα καὶ οὐκ ἀπέθανόν.

16. Ἐρ. Τί ὁψηλόχερον (198) τοῦ οὐρανοῦ καὶ τί φωτεινότερον τοῦ ἡλίου; Ἀπ. Ἡ ἀλήθεια.

17. Ἐρ. Τί ἑρμηνεύεται· τὸ ἄδοντα, βοῶντα, κεκραγότα καὶ λέγοντα; Ἀπ. Οἱ τέσσαρες Εὐαγγελισταί.

18. Ἐρ. Τί δηλοὶ τὸ σήμανδρον; Ἀπ. Τὴν σάλπιγγα τῆς δευτέρας παρουσίας.

19. Ἐρ. Κῆρυξ ἄφωνος, ἄγραφος γραφὴ, (ἐλαίας φύλλον); Ἀπ. Κῆρυξ ἄφωνός ἐστὶν ἡ περιστερὰ, ἡ ἄγραφος γραφή τὸ τῆς ἐλαίας φύλλον, ὅταν φερεν αὐτὸ ἡ περιστερὰ ἐν τκιβωτῷ.

20. Ἐρ. Παπς ἀχειροτόνητος καὶ διάκονος ἀρνησίθεος (об). καὶ κηπουρὸς ἀγέννητος καὶ μοιχὸς ψάλτης; Ἀπ. Παπς ἀχειροτόνητος ἐστὶν ὁ Πρόδρομος. κηπουρὸς ἀγέννητος ὁ Ἀδάμ….

21. Ἐρ. Ίσταται μέγιστος ναὸς καὶ οἱ στύλοι αὐτοῦ εἰς τὸν ἀέρα, ἔχει τε καὶ πόλεἰς δώδεκα. καὶ μέσον ἑκάστη πόλις μετὰ δοκῶν τριάκοντα μεγάλων ἐστεγάσθηκεν. καὶ ταῦτας περιτρέχουσιν τάχα γυναῖκες δύο; Ἀπ. Ναὸς ὁ κόσμος, στύλοι οἱ αἰῶνες, πόλεἰς οἱ μῆνες, [δοκοὶ] τριάκοντα αἱ ἡμέρες ἑκάστου Μηνὸς, γυναῖκες δύο ἡ ἡμέρα καὶ ἡ νύκτα.

22. Ἐρ. Τίνες εχον ἐκ τῶν ἱστοριῶν τοῦ Ἀδάμ; (199) Ἀπ. Ἀβραὰμ εχε τὴν φιλοξενίαν, Ἰωσήφ τὸ κάλλος, Σαμψών τὴν ἀνδρείαν, Βενιαμὴν τὴν ἡλικίαν, Σολομν τὴν σοφίαν καὶ Ἀβεσσαλμ τὴν τρίχα.

23. Ἐρ. Τί δύο μάχονται; Ἀπ. Ἡ ζωὴ καὶ ὁ θάνατος.

24. Ἐρ. Τί δύο ἐκλείσθησαν ἐν τῷ μέλλοντι; Ἀπ. Ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα.

25. Ἐρ. Πόσον ἐποίησεν ὁ Ἀδὰμ ἐν τῷ παραδείσῳ; Ἀπ. Ὥρας ς׳.

26. Ἐρ. Τὸ πνεῦμα πρὸ τοῦ γενέσθαι τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν ποῦ ἐφέρετο; Ἀπ. Ἐπάνω τοῦ δατος.

27. Ἐρ. καὶ πόσα ἔτη; Ἀπ. ςτξσ׳.

28. Ἐρ. Πότε ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν Ἀδὰμ καὶ ποῖον μῆνα, καὶ εἰς τὰς πόσας αὐτοῦ (об.); Ἀπ. Μαρτίκϭ».

29. Ἐρ. Πότε ἀπέθανεν τὸ τέταρτον τοῦ κόσμου; Ἀπ. Οτε ἐφονεύθη ὁ βελ.

30. Ἐρ. Τί εἰσὶν ἑπτὰ ἐκδικούμενα τοῦ Κάϊν; Ἀπ. Πρῶτον τὸν Θεὸν ἐπαρώργισεν, β᾿ πατέρα ἐλύπησεν, γ׳ ἀδελφὸν ἀπέκτεινεν, δ᾿ ψεῦδος εἰργάσατο, ε᾿. γῆν ἐμίανεν, ς᾿ φόνον ἀπετέλεσεν. ζ᾿ ἄρνησιν Θεοῦ ἐμελέτησεν.

31. Ἐρ. Τίς νόμασε Θεὸν πρῶτα ἐπὶ γῆς; Ἀπ. Ὁ δίάβολος. 32. Ἐρ. Τί μὴ γεννηθὲν ἀπέθανεν καὶ γεννηθἐν οὐκ ἀπέθανεν; Ἀπ. Ἐνχ καὶ λίας γεννηθέντες οὐκ ἀπέθανον, καὶ Ἀδὰμ καὶ Еὔа μὴ γεννηθέντες ἀπέθανον.

33. (200) Ἐρ. πῶς καλοῦνται οἱ ἄγγελοι οἱ κρατοῦντες τὸν δίάβολον. Ἀπ. Ἰουὴλ καὶ Κοιλουτήλ.

34. Ἐρ. Οἱ γεννήτορες τοῦ Μωσέως πῶς κουον; Ἀπ. Ὁ πατὴρ αὐτοῦ Ἀβραὰμ καὶ ἡ μήτηρ αὐτοῦ Χαβέλ.

35. Ἐρ. Πόσαι χιλιάδες ἐπέρασαν τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν; Ἀπ. χ᾿ χωρὶς γυναικῶν καὶ παιδίων.

36. Ἐρ. Μετὰ τὸ νηστεῦσαι τὸν Κύριον ἐν τἐρήμεἰς τίνος οἰκίαν ἐγεύσατο; Ἀπ. Ἐν τοἰκίΣίμωνος τοῦ λεπροῦ.

37. Ἐρ. Καὶ ποῖός ἐστὶν ὁ Σίμων, ὁ λεπρός; Ἀπ. Ὁ πατὴρ τοῦ Λαζάρου (об.) τοῦ τετραημέρου.

38. Ἐρ. Τὸ σπήλαιον, ἐν ἐγεννήθη ὁ Χριστός, τίνος τον; Ἀπ. τοῦ Φαύστου. A­πέλθατε εἰς τὴν ἀπέναντι κώμην πρὸς τὸν δεῖνα καὶ εἴπατε αὐτῷ ὁ διδάσκαλος λέγει πρὸς σὲ ποιῶ τὸ πάσχα μετὰ τῶν μαθητῶν μου. Τίς ἡ κώμη; δης. τίς ὁ δεὶνας; ὁ Αδάμ. τίς ὁ μαθητής; ὁ Πρόδρομος, ὅστις προεκήρυξεν ἐν τῷ δη δη δὲ καὶ ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ρίζαν τῶν δένδρων κεῖται. Ρίζα ἐστὶν ἡ πίστις, δένδρον ὁ οὐρανός, ἀξίνη τοῦ οὐρανοῦ τὸ τέλος.

μοιώθη ἡ βασι(201)λεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπτινί, ὅς ἐποίησε γάμους τῷ υἱῷ ατοῦ. Βασιλεία λέγει τὸν Θεὸν, λέγει καὶ ἄνθρωπον. γάμους τὴν προεληφθεῖςαν σάρκαν, τὸν υίὸν τοῦ Θεοῦ ἐκ τῆς παρθένου. Επεν ὁ Κύριος τῷ Πέτρἄπελθε εἰς τὴν θάλασσαν καὶ βάλε ἄγκιστρον καὶ τὸν ἀναβαίνοντα πρῶτον ἰχθύν, ανοιςον τὸ στόμα αὐτοῦ καὶ εὑρήσεἰς στατῆρα, τοῦτὸν δὸς ἀντὶ ἐμοῦ καὶ σοῦ Τίς ἡ θάλασσα; ὁ κόσμος. Τί τὸ ἄγκιστρον; ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. ἰχθύς; ὁ Χριστός, στατήρ; ὁ σταυρὸς τοῦ Κυρίου (об.). δἰ οἔμελλε κἀκεῖνος τὸ αὐτὸ παθεῖν.

νθρωπός τίς εὐγενὴς ἐπορεύθη εἰς χώραν μακρὰν τοῦ λαβεῖν βασιλείαν. Ἄνθρωπος; ὁ Θεὸς. χώρα; ἡ γῆ. βασιλεία; ἡ κατὰ σάρκα παρουσία αὐτοῦ.

39. Ἐρ. Τίς ζῶν ἐτάφη καὶ ταφεὶς οὐκ ἀπέθανεν; τὸ μνῆμα αὐτοῦ περιεπάτει καὶ ὁ νεκρὸς ἔψαλλεν; Ἀπ. Ὁ Ἰωνς ἐν τκοιλίτοῦ κήτους.

40. Ἐρ. Τὸ ἀλληλουΐα τί δηλοϊ; Ἀπ. Ὁ Θεὸς ἔρχεται.

41. Ἐρ. Τὸ διαβαίνειν τὸν χειμῶνα καὶ εἰσελθεῖν τὸ καλοκαῖριν νὰ ἀνθήστὸ ἀμύγδαλον καὶ συναχθήσεται ἡ ἀκρὶς καὶ διασκορπισθήσεται ἡ κά(202) παρις; Ἀπ. χειμν ἐστιν τὸ τοῦ ἀνθρώπου σῶμα, ἀκρὶς ἡ ψυχή, κάπαρίς ἡ μαρτία.

42. Ἐρ. Διὰ τί ἐν τβάτῳ ὤφθη Κύριος τῷ Μωϋσκαὶ οὐχ εἰς ἄλλο τι; Ἀπ. Διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ἐξ αὐτῆς ποιὴσαι εἴδωλον.

43. Ἐρ. Καὶ πόσους χρόνους ἐποίησε Μανασσῆς ὁ βασιλεύς τὸν λαὸν τῶν ουδαίων εἰδωλολατρεῖν; Ἀπ. νβ᾿.

44. Ἐρ. Καὶ πόσες χιλιάδες ἀπέθανον ἐν τεἰδωλολατρέιᾳ; Ἀπ. Χιλιάδες δώδεκα.

45. Ἐρ. Ποῦ ἐφάνη ὁ Χριστὸς τοῖς λιοι(sic.); Ἀπ. Εἰς τὴν λίμνην Γενησαρέτ.

46. Ἐρ. Καὶ τί σημειἔδωκεν αὐτοῖς; (об.) Ἀπ. Ἰάσατο λεπρόν.

47. Ἐρ. Καὶ πῶς κουεν ὁ λεπρός; Ἀπ. Ὀζίας.

48. Ἐρ. Πόσα χαρίσματα εχεν ἡ Θεοτόκος; Ἀπ. Ἑπτά α᾿. ἐξ ἐπαγγελίας ἐγεννήθη. β᾿. εἰς τὰ για τῶν γίων ἐτράφη. γ᾿. ὑπὀ τοῦ ἀγγέλου τροφὴν ἐδέχετο. δ᾿. ὑπὸ τοῦ ἀρχαγγέλου εὐαγγελίσθη. ϵ». ἄνευ δῖνος Ιτεκεν. ς᾿. μετὰ τὸν τόκον παρθένος ἔμεινεν. ζ᾿ξιώθη γενέσθαι μήτηρ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ.

49. Ἐρ. Ἀνέτειλεν λιος καὶ συνήχθησαν; Ἀπ. Ἀνέτειλεν ὁ Χριστὸς ἐκ παρθένου καὶ συνῆξε πάντα τὰ ἔθνη εἰς μίαν πίστιν.

50. Ἐρ. Τί ἐστὶν τὸ τρύβλιον, ἐν ἔβαλλεν ὁ πρὸ(203)δότης τὴν χεῖρα αὐτοῦ; Ἀπ. Ἀπὸ τοῦ ξύλου τοῦ σταυροῦ καὶ διὰ τοῦτο καλεὶται τρύβλιον.

51. Ἐρ. Ἄβυσσος ἄβυσσον ἐπικαλεῖται εἰς φωνὴν τῶν καταρρακτῶν σου; Ἀπ. Ἄβυσσος ὁ πατήρ, ἄβυσσος ὁ ὑιός, ἄβυσσος τὸ πνεῦμα τὸ γιον, καὶ ἐπεκαλέσατο τὸν υἱὸν ἐκ τοσταυροῦ.

52. Ἐρ Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ; Ἀπ. Οἱ οὐρανοί εἰσιν οἱ ἀπόστολοι οἱ καὶ ἐδίδαξαν.

53. Ἐρ. Ἔντιμος ὁ μῖσσος, ἄτιμος ὁ δίσκος; Ἀπ. Ἔντιμος ὁ μΐσσος ἡ κεφαλὴ τοῦ Βαπτιστοῦ, ἄτιμος ὁ δίσκος ἡ βδελυκτὴ ρωδιάς.

54. (об.) Ἐρ. Πόθεν τὸν ἡ γέννησις τοῦ κριοῦ, ὃς ἐσφάγη ἀντὶ σαάκ; Ἀπ. Ἀπὸ τοῦ ἀρνίου τοῦ βελ, ὅπερ ἐποίησεν θυσίαν.

55. Ἐρ. Καὶ τί ἐγένετον; Ἀπ. Τὸ μὲν κρέας θυσίας ἀντὶ σαάκ, καὶ τὸ δέρμα αὐτοῦ ἡ μηλωτὴ τοῦ λίου. τὸ ἔριον ὁ πόκος τοῦ Γεδεῶν. τὰ τε τρία αὐτοῦ κέρατα σάλπιγγες τῆς δευτέρας παρουσίας. καὶ τὸ τέταρτον κέρατὸν εἰς χρίσμα τῶν ἀρχιερέων καὶ βασιλέων ἐν τῷ παλαίῳ.

56. Ἐρ. καὶ τί γεγονὸς τὸ φυτόν, ᾧ ἦν δεδεμένος ὁ κριός; Ἀπ. Ἡ ράβδος τοῦ Μοϋσέως.

57. Ἐρ. Ὅταν ἔδωκεν (204) ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ πνεῦμα ζωῆς, τί πρὸς αὐτὸν εἴρηκεν; Ἀπ. Επεν ὁ Θεὸς Ἀδὰμ τί δρς; καὶ επεν Ἀδὰμ τῷ Θεῷ μέσον γῆς καὶ οὐρανοῦ ὁρῶ τὸν Θεὸν σταυρούμενον.

58. Ἐρ. Ζεύγη βοῶν ξη καὶ δώδεκα παρασπαρταὶ, καὶ σκεπασταὶ κδ᾿, καὶ ρν׳ θερισταὶ. εὐφόρησεν ἡ χώρα καὶ ἐποίησεν μόδια γ᾿; Ἀπ. Ζεύγη βοῶν οἱ ἀπόστολοι. καὶ δώδεκα παρασπαρταὶ οἱ δώδεκα μῆνες. καὶ οἱ εἴκοσι τέσσαροι ἐπισκεπταὶ τὰ εἴκοσι τέσσαρα γράμματα. καὶ οἱ ρν׳ θερισταί οἱ ρν׳ ψαλμοὶ τοῦ ψαλτηρίου. εὐφόρησεν ἡ χώρα (об.) ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος. καὶ ἐποίησεν μόδια τρία ἡ γία τριάς ἐστιν.

59. Ἐρ. Γυνὴ εἰμι, καὶ γυνὴ οκ εἰμι, κάτω τὴν γῆν περιπατῶ, καὶ τὸν οὐρανὸν περιπολέυω. καὶ μὴ νομίσς, ὅτι ἡ θεοτόκος εἰμι. καὶ ὁ ψῆφός μου ἐστὶν αψη. ὁ ευρών με σοφός ἐστιν καὶ μὴ εὑρών με τὸ ἄλφα οὐ γινώσκει; Ἀπ. Ἡ ψυχὴ ἐστιν.

№ 8.

Πο рукописи Пантелеимоновской Библиотеки № 153. (Канон. Сборн.) XV в., в 8 д. б. 288 л. VIосле статьи περὶ σώματος καὶ ψυχῆς, без заглавия.

1. Ἐρ. Πόσα τάγματα καὶ πόσαι ἀγγέλων οὐσίαι εἰσίν; Ἀπ. Οὐσία μία, ὥσπερ καὶ ἀνθροώπον μία, τάγματα δέ, ὡς ὁ Διονύσιος φησιν, ἄπερ εἰσὶ ταῦτα ἄγγελοι ἀχάργγελοι, ἀρχαί, ἐξουσίαι, δυνάμεις, κυριότητα, τά ἑξαπτέρυγα Σεραφίμ, τά πολυόματα Χερουβίμ καὶ οἱ θρόνοι.

2. Ἐρ. Τί ὑψηλότερον τοῦ οὐρανοῦ; Ἀπ. Ἡ ἀγάπη.

3. Ἐρ. Διὰ τί ζς; Ἀπ. Διὰ τὸ συνιεῖν καὶ γινώσκειν τὸν Κύριον.

4. Ἐρ. Πόσας φύσεις ὁμολογεὶς; Ἀπ. Δύο, θεότητα καὶ ἀνθρωπότητα.

5. Ἐρ. Ποῦ κεῖται ἡ κεφαλὴ σου; Ἀπ. Μέσον ζωῆς καὶ θανάτου.

6. Ἐρ. Πόσας αἰσθήσεις ἔχεις; Ἀπ. Πέντε ρασιν, ὄσφρησιν, ἀκοήν, γεῦσιν καὶ φήν.

7. Ἐρ. Ἐκ πόσων στοιχείων συνίσταται τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου; Ἀπ. Ἐκ τεσσάρων ἐξ αματος καὶ φλέγματος καὶ χυμοῦ καὶ χολῆς.

8. Ἐρ. Εἰς ποίαν γῆν κατκησεν ὁ Ἀδάμ; Ἀπ. Εἰς τὴν γῆν Μαδιάμ, εἰς γῆν ερουσαλήμ.

9. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησεν ὁ Ἀδὰμ εἰς τὸν παράδεισον; Ἀπ. Ἔτη ἑκατόν.

10. Ἐρ. Καὶ ἀπὸ τῆς παραβάσεως πόσα ἐποίησεν; Ἀπ. Ἀπὸ ραν, α׳-ην (237 об.) ἕως ρας θ׳.

11. Ἐρ. Ἡ κανδῆλα ἐσβέσθη καὶ ἡ λίτρα ἐξέκαυσεν; Ἀπ. Ἡ κανδῆλα ὁ λιος καὶ ἡ λίτρα ἡμέρα.

12. Ἐρ. Ἡμεὶς κδ᾿ τὸν κόσμον ἐγυρεύσαμεν καὶ ὁ κόσμος μς γάπησε. καὶ σοι μς γάπησαν, ραβδείας τούς ἐχορτάσαμεν; Ἀπ. Τὰ κδ᾿ γράμματα.

13. Ἐρ. Τίνες εχον ἑπτὰ ἱστορίας τοῦ Ἀδάμ; Ἀπ. Σαμψών τὴν δύναμιν, Ἀβεσσαλμ τὴν τρίχα, Δαβὶδ τὴν πραότητα, Σολομν τὴν σοφίαν, Ἀβραὰμ τὴν φιλοξενίαν, Ἰωσήφ τὸ κάλλος, Βενιαμὶν τὴν ἡλικίαν.

14. Ἐρ. Πόσα χειροποίητα ἔργα ἐποίησεν ὁ Θεὸς; Ἀπ. Τὴν γῆν ἐποίησε, τὸν Ἀδὰμ ἔπλασε, τὸν παράδεισον ἐφύτευσε καὶ τὸν νόμον έγραψε.

15. Ἐρ. Πατέρα οὐκ ἔχω, μητέρα οὐκ ἔχω, τὸν πατέρα μου ροσα, ἵνα μὴ ὑπεράνω γένω[μαι], τὸν δὲ κόσμον λυπήσω; Ἀπ. Ἡ θάλασσα.

16. Ἐρ. Διὰ τί τὸ σουδάριον, ὃ ἦν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ οὐ μετὰ τῶν ὀθονίων κείμενος, ἀλλὰ χωρὶς ἐντετυλιγμένος εἰς να τόπον; Ἀπ. Διότι ὁ Καϊάφας δέδωκεν αὐτὸ εἰς τὸν ἐνταφιασμὸν αὐτοῦ, καὶ ς ἀνάξιον ὄν, διεχώρισε καὶ ἔθηκεν αὐτὸ εἰς να τόπον καὶ οὐ μετὰ τῶν γίων αὐτοῦ ιματίων.

17. Ἐρ. Ἐν ποῖα ὑπατείεὐαγγελίζετο ὁ Γαβριὴλ τὴν Θεοτόκον; Ἀπ. Ἐπὶ Αὐγούστου βασιλέως μηνὶ Μαρτίκϵ׳.

18. Ἐρ. Ποισαν οἱ ποιμένες οἱ ὄντες ἐν τῷ τόπἐκείνῳ, ὅτε ὁ Χριστὸς ἐτέχθη; Ἀπ. Οἱ ποιμένες σαν οἱ ἀπόστολοι Πέτρος καὶ Παῦλος, καθς λέγει ἐν τῷ εὐαγγελίῳ, ὅτι ποιμένες σαν ἐν τῷ τόπἐκείνῳ.

19. Ἐρ. Εἰς πόσα ἐσχίσθηκεν (238) ἡ θάλασσα, ἵνα περάσουντες οἱ σραηλϊται; Ἀπ. Εἰς δώδεκα, ἵνα περάσφυλὴ τὴν ἰδίαν ὁδόν τοῦτο δὲ γίνωσκε τι καὶ ἑκάστη φυλὴ τὴν ἰδίαν τάξιν ἐκέκτητο.

20. Ἐρ. Πόσα ὄρη μεγάλα εἰσίν; Ἀπ. ιβ׳. Λίβανος. Κάσιος. Τίγρης. Ἄγαλος. Ὄλυμπος. Ἀραράτ. Θαβώριον. Ἔλαιον, Κώμον. Καθαρώνυον. Ἐρμώνιον. Σιών.

21. Ἐρ. Πόσα ἔργα ἐποίησε ὁ Θεὸς ἄχρι τῆς ζ׳ ἡμέρας; Ἀπ. κβ׳.–Τπρώτἡμέρἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, τὰ δατα, ἐξ ν ἐστὶ χιών, κρύσταλλος, χάλαζα καὶ παγετός, τὰ πνεύματα τὰ λειτουργοῦντα ἐνώπιον τοῦ θεοῦ. ἔπειδε τάδ. ἄγγελοι τῆς δόξης, ἄγγελοι πνευμάτων, ἄγγελοι νεφῶν καὶ γνόφους καὶ χιόνος καὶ χαλαζώδους καὶ πάγους. ἄγγελοι φωνῶν, καὶ βρον τῶν καὶ ἀστραπῶν. ἄγγελοι ψύχοῦς καὶ καύματος καὶ φθινοπώρου καὶ ἀέρος, πηγής καὶ πάντων τῶν κτισμάτων αὐτοῦ τῶν ἐν οὐρανοῖς τῶν ἀβύσσων τῶν ὑποκάτω τῆς γῆς. καὶ τοῦ χάους καὶ τοῦ σκότους τοῦ ἐπάνω τῆς ἀβύσσου, τῶν ὑδάτων, τῶν τοῦ ἐπάνω τῆς γῆς. ἐξ οπροσκότις καὶ νύξ, τὸ φῶς ἡμέρας καὶ ὄρθρου, ταῦτα τὰ ξ μέγιστα ἔργα ἐποίησεν ὁ Θεὸς τα׳ ἡμέρα. Τβ׳ ἡμέρα. Далее перечень всех дней творения и патриархов: Ἀδάμ, Σήθ, Ἐνώς, Κάϊν, Μαλελεήλ, Ἰάφεθ, Ἐχώχ, Μαθουσαήλ, Λαμέχ, Νῶε, Αρφάθ, Μαλελεὴλ, Ἀβηρών, Φαλέκ, Ρασόν, Σερούκ, Ναχώρ, Θαρά, Ἀβραάμ, Ἰσαάκ, καὶ ακώβ. Διὰ τοῦτο καὶ κβ᾿ γράμματἀ εἰσιν παρἘβραίοις.

22. Ἐρ. Τίνες οἱ δέκα λόγοι оἱ γεγραμμένοι ἐν ταῖς πλαξὶ ς ἐδέξατο ὁ Μωϋσῆς; Ἀπ. Πρῶτον μέν, ἀγαπήσς κύριον τὸν Θεόν σου, β᾿, τίμησον τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου γ᾿. ἀγάπησον καὶ τὸν πλησίον σου ς ἑαυτὸν, δ᾿, οὐκ ἔσωνταί σοι θεοὶ τεροι, ε׳, φύλαξον τὴν ἡμέραν τοῦ σαββάτου, ς᾿. οὐ μοιχεύσς ζ᾿. μὴ πορνεύσς, η᾿, μὴ κλέψς, θ׳, μὴ ψευδομαρτυρήσς, ι׳, μὴ ἐπιθυμὴσς τὰ τοῦ πλησίον σου.

23. Ἐρ. Καὶ διὰ τί ἐν λιθίναις πλαξίν ἐδόθη ουδαίοις αὐτὴ ἡ δεκάλογος; Ἀπ. Εδηλον, ὅτι δύς εξάλειπτον ν τὸ ἐν (239) λίθοις γεγραμμένον ἐμήνυσε τὸ σκληρότερον τοῦ τε νόμου καὶ τοῦ παρανόμου λαοῦ.

24. Ἐρ. Τί ἐστὶν ἡ δε γῇ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος; Ἀπ....

Далее несколько вопросо-ответов, относящихся к толкованию ветхаго завета остались не списанными.

№ 9.

По рукописи Ватопедской библиотени, № 37, XV в.

Ἐρωτήσεις ἀπὸ τῆς παλαις.

1. Ἐρ. Τί δψηλότερον τοῦ οὐρανοῦ; Ἀπ. Ἡ ἀγάπη.

2. Ἐρ. Διὰ τί ζς; Ἀπ. Διὰ τὸ συνιέναι καὶ γινώσκειν τὸν Κύριον.

3. Ἐρ. Πόσας φύσεῖς δμολογεῖς; Ἀπ. Δύο, θεότητα καὶ ἀνθρωπότητα.

4. Ἐρ. Ποῦ κεῖται ἡ κεφαλὴ σου; Ἀπ. Μέσον ζωῆς καὶ θανάτου.

5. Ἐρ. Πόσας αἰσθήσεἰς ἔχει ὁ ἄνθρωπος; Ἀπ. Πέντε ρασιν, ὄσφρησιν, ἀκοήν, γεῦσιν καὶ φήν.

6. Ἐρ. Ἐκ πόσων στοιχείων συνίσταται τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώποῦ; Ἀπ. Ἐκ τεσσάρων στοιχείων, ἐξ αματος, φλέγματος, καὶ χυμοῦ καὶ χόλου.

7. Ἐρ. Τίς ἀπέθανεν καὶ οὐκ ζησεν οτε ἐρρέθην οτε ἐτάφην; Ἀπ. Γυνὴ Λώτ, ὅτε ἀπελιθώθην καὶ γέγονεν στήλη λμυρά.

8. Ἐρ. Τίς τὸν Θεὸν οὐκ εἴδεν, γῆν οὐχ ἐπάτησεν καὶ Θεὸν προσεκύνησεν; Ἀπ. Ὁ ἅγιος ωάννης ὁ Πρόδρομος.

9. Ἐρ. Τίς γεννηθεὶς δεύτερον ἀπέθανε; Ἀπ. Λάζαρος.

10. Ἐρ. Εἰς ποίαν γ&##8134;ν κατκησεν ὁ Ἀδάμ; Ἀπ. Εἰς τὴν γῆν Μαδιάμ, εἰς τὴν ερουσαλήμ.

11. Ἐρ. Πότε ἀπέθανε τὸ τέταρτον τοῦ κόσμου; Ἀπ. Ὅταν ἔσφαξεν ὁ Κἀιτὸν βελ.

12. Ἐρ. Τίς ἔβηξεν καὶ κουσεν λος ὁ κόσμος; Ἀπ. Ἡ Εα ἔβηξεν καὶ κουσεν ὁ Ἀδάμ.

13. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησεν ὁ Ἀδάμ ἐν τῷ παραδείσῳ; Ἀπ. Ἔτη...(?).

14. Ἐρ. Καὶ ἀπὸ παράβασιν πόσα ἔτη ἐποίησεν; Ἀπ. Ἀπ᾽ ὥρας α᾿ως ρας θ᾿.

15. Ἐρ. Τίς ζῶν ἐτάφη καὶ σῶμα περιεπάτησε καὶ ὁ νεκρὸς ἔψαλλεν; Ἀπ. Ἰωνς ἐν τκοιλίτοῦ κήτους.

16. Ἐρ. Τὸ ς᾿, ἵστατο, τὸ δύο ἐλάλει καὶ ιβ׳ ἐθαύμασον; Ἀπ. Τὸ ς᾿σαν ρα, τὸ δὶς ὁ Χριστὸς καὶ Σαμαρεῖτις; οἱ ιβ᾿ ἀπόστολοι ἐθαύμαζον, [ὅτι] μετὰ γυναῖκα ἀλάλει.

17. Ἐρ. Ἔντιμος ὁ δίσκος, ἔντιμος ὁ μίσσος καὶ ἐπικατάρατος ὁ τὸν δίσκον κρατῶν; Ἀπ. Ὁ δίσκος ὁ πίναξ, ὁ μίσσος ἡ κεφαλὴ τοῦ Προδρόμου, ἐπικατάρατος ρωδιάς…..

Далее несколько вопросо-ответов не разобрано вследствие неисправности и худой сохранности рукописи. Последние вопросо-ответы:

18. Ἐρ. Πόσα ὄpη μεγάλα εἰσὶν; Ἀπ. ιβ᾿, Λίβανος. Σιος............. Σιών.

19. Ἐρ. Τί, Βοῦς καὶ ὄνος ἐσθίουσιν; Ἀπ. Βοῦς μὲν ἐστὶν ὁ τῶν βραίων λαός, οτινες διὰ τῆς πίστεως καὶ χάριτος ἐπίγνωσαν τὸν Κύριον, καὶ ὄνος ἐστὶν ὁ τῶν χριστιανῶν λαός, oἱ ἐλθόντες προσεκύνησαν αὐτὸν ἐν τφάτνῃ.

20. Ἐρ. Διὰ τί ἐβαπτίσθη ὁ Κύριος ἀπὸ ωάννην καὶ πόσων ἐτῶν; Ἀπ. ἐβαπτίσθη ὁ Κύριος ἀπὸωάννην τριάκοντα ἐτῶν, ἵνα βαπτισθέντος αὐτοῦ γιασθῶσι τὰ δατα. πρὸ γὰρ βαπτισθῆναι τὸν Κύριον νεκρὸν ὑπάρχει τὸ βάπτισμα, ὅτε δε κατῆλθεν ὁ ζῶν λόγος, τὸ νεκρὸν βάπτισμα έζωοποίησαν καὶ ἐγένετο εἰς πνεῦμα τὸ γιον.

21. Ἐρ. Τί πλατύτερον καὶ ….. τετρημένον; Ἀπ. Τὸ εὐαιγέλιον, ὅτι ἐν πολλοῖς ὑπάρχει καὶ ἐν ὁλίγῳ.

№ 10.

Πο рукописи Иерусалимской библиотеки св. Саввы, № 697 л. 39–46, XIII в.

(л. 39) Ἐρωτοποακρίσεις.

1. Ἐρ. Πρὶν γενέσθαι τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν [ποῦ] τὸ πνεῦμα ἐφέρετο; Ἀπ. Ἐπάνω τοῦ δατος.

2. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐπεφέρετο τοῦτο ἐπά(об.)νω τοῦ δατος; Ἀπ. Ἔτη ςτξς.

3. Ἐρ. Διὰ τί ἐξερρίφην ὁ διάβολος; διὰ τὸν Ἀδὰμ οὔ; Ἀπ. Μωρῶν ἀνθρώπων τὰ τοιαῦτα νοήματα. ὁ γὰρ διάβολος τδ׳ ἡμέρἐξέπεσεν. ὁ δὲ Ἀδὰμ ἔπλασεν τς׳, εδηλον, ὅτι διὰ τὴν ὑπερηφανίαν αὐτοῦ, ὅτι επεν θύσω τὸν θρόνον μου ἐπὶ τῶν νεφελῶν καὶ ἔσομαι μοιος τῷ ὑψίστφ.

4. Ἐρ. Πότε ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν Ἀδὰμ καὶ ποῖον μῆναν καὶ εἰς τὰς πόσας; Ἀπ. Μηνὶ Μαρτίκϵ».

5. Ἐρ. Πότε ἀπέθανεν τὸ τέταρτον τοῦ κοσμοῦ; Ἀπ ταν ἀπέκτεινε Κάιτὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, τὸνβελ.

6. (40) Ἐρ. Τί ἐστιν τὰ ζ׳ ἐκδικούμενα τοῦ Κοίϊν; Ἀπ. См. выше № 4 вопр. 54.

7, 8 и 9. См. там же вопр. 42, 43 и 44.

10. Ἐρ. (об.) Πῶς καλοῦνται οἱ ἄγγελοι οἱ κρατοῦντες τὸν διάβολον; Ἀπ. Ἰουὴλ καὶ Βαλουὴλ.

11. Ἐρ. Τίς κουσεν χον τοῦ δεσπότου Κυρίου ἐκ τοῦ δου; Ἀπ. Ὁ Ἀδὰμ τῆς φωνῆς τοῦ Κυρίου.

12. Ἐρ. Τίνα ἀφῆκεν εἰς τὸν δην ὁ Κύριος; Ἀπ. Τὸν Σαμαήλ καὶ ούδαν τὸν προδότην.

13. См. выше № 4, вопр. 33.

14. Ἐρ. Τίς εἰπν ἀλήθειαν ἀπωλέσθη; Ἀπ. Ὁ Ἰούδας εἰπν ν φιλήσω, κρατήσατε αὐτόν.

15. Ἐρ. Ἡ τὸν Πέτρον ἔρωτήσασα καὶ ρνήσατο πῶς κουσεν (41); Ἀπ. Βάβηλα.

16. Ἐρ. Πῶς κουεν ὁ πατὴρ τοῦ Μωσέως καὶ πῶς κουεν ἡ μήτηρ αὐτοῦ; Ἀπ. Ὁ πατὴρ Ἀβραάμ, καὶ ἡ μήτηρ Χαβελῆ.

17. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐδούλευσαν οἱ υἱοὶ σραὴλ εἰς Αἴγυπτον; Ἀπ. Ἔτη σλ׳

18. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησεν ὁ Μωυσῆς, ἵνα ἐκβάλαὐτούς ἐκ τῆς Αἰγύπτου; Ἀπ. Ἔτη σαράκοντα.

19. Ἐρ. Πόσοι ἐπέρασαν τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν; Ἀπ. ἑξακόσιαι χιλιάδες.

20. Ἐρ. Πόσοι ἐπέρασαν τὸν ορδάνην; Ἀπ. αυ᾿.

21. Ἐρ. εἰς πόσα ἐσχίσθη ἡ θάλασσα; Ἀπ. Κατὰ τὸν προφήτην εἰς (об.), ἵνα ἑκάστη φυλὴ διαβῇ ὡς ἔμφαίνει ἔκαστον σχίσμα.

22. Ἐρ. Τί ἐποίησεν Μωυσῆς τούς υἱούς σραὴλ ……

Всдедствие поврежденности рукописи вопрос и ответ остались не разобранными.

23. Ἐρ. Ὁ πατήρ μου ἐγέννησέ με ἐκ κοιλίας μητρός μου, υἱοί μου έγέ(42)ννησαν τὴν μητέρα τοῦ πατρός μου; Ἀπ. Τίς ὁ πατήρ; ὁ Θεός. τίς ἡ μήτηρ; ἡ γῆ.

24. Ἐρ. Τίς τὰ ὑψηλὰ ταῖς ἐλάφοις; Ἀπ. Ὄρη ὑψηλὰ οἱ προφῆται λέγονται, ἔλαφοι οἱ λόγοι ος ἐκήρυξαν.

25. Ἐρ. Τίς ζῶν ἐτάφη; Ἀπ. Ἰωνς ὁ υἱὸς τῆς χήρας.

26. Ἐρ. Τί ἐστὶ τὸ ἀλληλούϊα; Ἀπ. Ἔρχεται ὁ Θεός, δμνεϊτε καὶ δοξάζετε τὸ ὄνομα αὐτοῦ.

27. Ἐρ. Μετὰ τὸ παρελθεῖν τὸν χειμῶνα ἀνθήσει τὸ ἀμύγδαλον καὶ ἀπαχθήσεται ἀκρὶς καὶ διοσκεδεῖ. θήσεται ἡ κάπαρις; Ἀπ. χειμν ἐστιν οτος ὁ κόσμος, ἀμύγδαλον ἐστιν τοῦ ἀνθρώπου τὸ σῶμα, ἀκρὶς μὲν ἐστιν ἡ ψυχή, κάππαρις ἡ μαρτία.

28. Ἐρ. Διὰ τί ἐν βάτῳ ὤφθη ὁ Θεὸς τῷ Μωϋσκαὶ οὐκ ἐν ἑτέρφυτῷ; (об.) Ἀπ. Οἱ μὲν φασιν, ἵνα μὴ δυνηθσιν Ἐβραίων παῖδες εἴδωλον ποιῆσαι ἐκ τοῦ ξύλου αὐτῆς. ἀλλοις δὲ δοκεῖ προδιαγραφν ὁ Θεός τι μέλλων ἐν τῷ ἐξακανθησάσἡμῶν σαρκοῦσθαι φύσεις, τούτου χάριν ἐν τῷ τοιούτφυτῷ φθη τῷ Μωϋσῇ.

29. Ἐρ. Ἡμέρα τἡμέρἐρεύγεται ρμα καὶ νύξ τνυκτὶ ἀναγγέλλει γνῶσιν; Ἀπ. Ἡμέρα ἐστὶν ἡ Ἐλισάβετ καὶ ἡ Θεοτόκος καὶ νύξ τνυκτὶ ἐστιν ωάννης Πρόδρομος καὶ ὁ Χριστὸς τε προσεκύνησεν αὐτὸν εἰς τὴν κοιλίαν τῆς μητρὸς αὐτοῦ.

30. Ἐρ. Ποῦ ἐφάνη ὁ Χριστὸς τοῖς λιεῖς; Ἀπ. Εἰς λίμνην Γεννησαρέτ.

31. Ἐρ. Καὶ τί σημεῖον ἀπέδειξεν; Ἀπ. Ἰάσατο λεπρόν.

32. Ἐρ. Τί ἐστὶν τὸ ἀνώγεων τὸ ἐστρωμένον (43); Ἀπ. Τὴν εἰς οὐρανούς τοῖς γίοις μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἐσομένην ἀνάπαυσιν.

33. Ἐρ. Τίνα ἔλαχεν ὁ χιτν τοῦ Κυρίου ὁ ἄνωθεν ὑφαντὸς; Ἀπ. Διομήδιον ὄνόματι. καὶ ς ἐφόρει αὐτόν, καὶ εἰσήρχετον εἰς τούς θεούς τῶν Ἐλλήνων, ἔπιπτον καὶ συνετρίβοντο καὶ ἀπῆρεν αὐτὸν Κλαύδιος βασιλεύς Ρωμαίων, ὅςτις ἐφόνευσεν τὸν Πιλτον... δῶρα σπαργανωθῆναι. καὶ οτως πρωΐ ἡλιακὰς ἀκτῖνας... ὑστίω τε θανάτφ ἀποθανεϊν. καὶ τὸν χιτῶνα ἔκρυψεν τοῖς ἄρκλεις αὐτοῦ. καὶ ερεν αὐτὸ Κωνσταντῖνος ὁ μέγας βασιλεύς.

34. Ἐρ. Tί τὰ ἑπτά χαρίσματα τῆς Θεοτόκου; Ἀπ. Πρῶτὸν ἐξ ἐπαγγελιῶν ἐγεννήθη, δεύτερον ἐκ τὸ για τῶν γίων ἀνετράφη, τρίτον ὑπὸ ἀγγέλου τροφὴν ἐδέξατο, (об.) τέταρτον ὑπὸ ἄγγελον εὐαγγελίσατο χαῖρε. πέμπτον ἐγέννησε τὸν σωτῆρα τοῦ κόσμου ἄνευ δῖνος, ἕβδομον καὶ παρθένος ἔμενεν μετὰ τὸ τεκεῖν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ὅτι ξιώθη γενέσθαι μήτηρ Θεοῦ.

35. Ἐρ. Ἀνέτειλεν ὁ λιος καὶ συνήχθησαν καὶ εἰς τὰς μάνδρας αὐτῶν κοιτασθήσονται; Ἀπ. Ὁ ἥλιος ἐστιν ὁ Χριστὸς καὶ συνήχθησαν οἱ ἀπόστολοι καὶ ἔκαστον εἰς τὴν ἰδίαν ποίμνην ἐκοιμὴθησαν.

36. Ἐρ. Τί ἐστιν τὸ τρύβλιον ἐν ᾧ Ἰούδαν ἔβαψεν μετὰ τοῦ διδασκάλου αὐτοῦ; Ἀπ. Τὸν δίσκον λέγει, ὅτι ἀπὸ τοῦ ξύλου τοῦ τιμίου σταυροῦ τον, τουτέστιν τρεῖς φύσεις κέδρος, πεῦγος καὶ κυπάρισσος.

37. (об.) Нет вопроса и начала ответа: στειλειν Νῶε ἡ ἄγραφος ἐπιστολὴ ἐστιν τῆς ἐλαίας τὸ φῦλλον. См. выше № 7 вопр. 19.

38. Ἐρ. οὐρανὸςτον καὶ γοὐ κεῖται, χωρίον ετον καὶ στράταν οὐκ εχεν; Ἀπ. Ὁ οὐρανὸς ἐφαίνετο καὶ ἡ γοὐκ ἐφαίνετο, ἡ κιβωτὸς τον καὶ στράται οὐκ εχεν.

39. Ἐρ. Ἀόρατον μαι καὶ ἀθεώρητον καὶ οὐ θέλουν ἔχουν με. καὶ ςτις πολλὰ με γάπησεν, ποτὲ οὐκ ἐχώρειν; Ἀπ. Ὁ ὕπνος ἐστίν.

40. Ἐρ. Ὁ μὲν δῶρον τίμιον. καὶ ὁ δίσκος ἄτιμος, καὶ ὁ βαστάζων ἀτιμώτερος; Ἀπ. Ὁ μὲν δῶρόν ἐστιν τοῦ Προδρόμου ἡ κεφαλή. ὁ δὲ δίσκος ἐστὶν ὁ πίναξ. ὁ δὲ βαστάζων ἡ ρωδιάς.

41. (44) Ἐρ.Ἐζήτησεν ὁ αὐθέντης τὴν δούλην, τὸ τις οὐκ οδεν, καὶ επεν ἡ δούλη τὸν αύθέντην δῶσαί σοι θέλω καὶ παρακοῦσαί σοι οὐ δύναμαι, ἀλλ᾿μως, λάβε τὸ ἐμὸν καὶ ταν ἐπάρς τὸ ἐσὸν δός με τὸ ἐμὸν; Ἀπ. Τὸ ἐζήτησεν ἐστίν, ὅταν ἔλαβεν τὸν χοῦν ὁ Θεὸς ἀπὸ τὴν γῆν καὶ επεν ἡ γτὸ ἐμὸν μὴ ὑστερήσς με.

50. Ἐρ. Δύο πηγαὶ εἰσιν ἐν τῷ κόσμκαὶ ὁ κόσμος λος ἔπιεν καὶ ες οὐκ ἔπιεν; Ἀπ. Δύο πηγαί εἰσιν οἱ μαστοὶ τῶν γυναικῶν, ὁ κόσμος λος έβίζασεν καὶ ὁ Ἀδὰμ οὐκ ἐβίζασεν.

51. Ἐρ. Τὸ μονόρριξον τὸ δένδρον καὶ δώδεκα κλόνοι τριάντα φύλλα κατὰ ξ φύλλα ἔχει ρόδον; Ἀπ. (45) Τὸ μονόρριξον δένδρον ἐστὶν ὁ χρόνος, οἱ δώδεκα κλόνοι εἰσὶν οἱ μῆνες, τὰ τριάντα φύλλα εἰσὶν αἱ ἡμέραι τοῦ Μηνὸς.

52. Ἐρ. Ἓξ ζεύγη βοῶν. καὶ τέσσαρες παρασπάται. κδ᾿ ἐπισκέπται καὶ ρν᾿ θεριστεὶ καὶ ἐγεώργησεν καὶ ἐποίησεν μόδια; Ἀπ. Τὰ ξ ζεύγη εἰσὶν ιβ᾿ ἀπόστολοι οἱ δὲ τέσσαρες παρασπάρται οἱ εὐαγγελισταὶ. καὶ ἐπισκέπται καὶ οἱ κουράτορες εἱσι τὰ κδ᾿ γράμματα, καὶ οἱ ρν᾿ θερισταί ἐστιν τὸ ψαλτήριον. ἡ δε χώρα γεωργήσασα τὰ γ᾿ μόδια εἰσὶν οἱ χριστιανοὶ οἱ πιστεύσαντες εἰς Πατέρα καὶ ϓιόν καὶ γιον Πνεῦμα.

53. (об.) Ἐρ. Πόθεν τον ἡ γέννησις τοῦ κριοῦ, [ὃν] ἔσφαξεν ὁ Ἀβραὰμ ἀντὶ σαὰκ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ; Ἀπ. Ὅπερ προσήγαγεν βελ ἀρνίον θυσιασθῆναι.

54. Ἐρ. Καὶ πόσων ἐτῶν τον ὁ κριὸς τε ἐσφάγη; Ἀπ. Τετρακισχιλίων πεντακοσίων ἑβδομήκοντα ἐτῶν.

55. Ἐρ. καὶ ποῦ ἀνεστράφη; Ἀπ. Δῆλον τι ἐν τῷ παραδείσῳ. λαβν δὲ αὐτὸ ἐκ τῶν χειρῶν βελ, Μιχαήλ, Γαβριήλ, Οὐριὴλ καὶ Ραφαήλ νεγκαν αὐτὸ ἐν τῷ παραδείσῳ, δήσαντες αὐτὸ ἐν φυτῷ Σάβεκ. ὅτε δε ἔφερεν Ἀβραὰμ τὸν υἱὸν αὐτοῦ θυσίαν τῷ Θεῷ, προνοίΘεοῦ ἐξερίξωσεν τὸ φυτὸν Σάβεκ καὶ σύροντας αὐτὸν λθεν ἐκ χειρῶν Ἀβραάμ.

56. (46) Ὅτε ἔσφαξεν αὐτὸν τί γέγονε τὸ κρέας αὐτοῦ; Ἀπ. Τὸ κρέας αὐτοῦ γέγονεν θυσία τῷ θεῷ καθαρά, ἐποίουν ἐν τῷ θυσιαστηριτὰ ὁλοκαυτόματα, τὸ δὲ δέρμα αὐτοῦ ἐποίησεν ὁ λίας μιλωτὴν, ὅπερ ἐφόρει ς ἱμάτιον αὐτοῦ, καὶ τὸ ἔριον ἐποίησεν πόκος Γεδεν ἐν καὶ ὑετὸς κατέβη ἐπάνω αὐτοῦ. εχεν δὲ κέρατα τέσσαρα ἐν [ος] μέλλουν σαλπίζειν οἱ τέσσαρεἰς ἀρχάγγελοιΜιχαήλ, Γαβριήλ, Οὐριὴλ καὶ Ραφαήλ. τὸ δὲ φυτὸν Σάβεκ ἔστιν χρυσολάχανον. ἐποίησεν δὲ τοῦτο ράβδον δι᾿ς τὴν θάλασσαν στώνεν (об.) ὁ Μοϋσῆς, ἔχουσα τύπον σταυροῦ.

57. Ἐρ. Ὅταν ἔδωκεν ὁ Θεὸς τὸν Ἀδὰμ πνεῦμα ζωῆς, τί πρὸς αὐτὸν ρμα ἐλάλησεν; Ἀπ. Επεν αὐτῷ ὁ Θεός τι περισκοπεῖς; καὶ επεν ὁ Ἀδάμἀνάμέσον οὐρανοῦ καὶ γῆς εδον τὸν Θεὸν σταυρούμενον.

№ 11.

Πο рукописи Святогробской библиотеки в Константинополе, № 136 (Номоканон), XVII в. (1623 г.) л. 286–297 об.

(л. 286) Ἐρωταποκρίσεις τοῦ ἐν γίοις πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου τοῦ Μεγάλου πρὸς τὸν ἐν γίοις πατέρα ἡμῶν Γρηγόριον τὸν Θεολόγον πάνυ φέλιμοι.

1. Ἐρ. Ποῦ ἐφύτευσεν ὁ Θεὸς τὸν παράδεισον; Ἀπ. Κατὰ ἀνατολάς.

2. Ἐρ. Ὁ ποταμὸς ἐξέρχεται ἐξ Ἐδὲμ ποτίζων λον τὸν παράδεισον καὶ πόθεν ἀφορίζεται εἰς τέσσαρας ἀρχάς; Ἀπ. Ὄνομα τῷ πρώτΓεν, καὶ ὄνομα τῷ δευτέρΦεἰςν, καὶ ὄνομα τῷ τρίτΤίγρης. καὶ ὄνομα τῷ τετάρτΕὐφράτης.

3. Ἐρ. Γεών διὰ τί; Ἀπ. Διὰ τὸ γενέσθαι ἄνθρωπον.

4. Ἐρ. Φεἰσν διὰ τί; Ἀπ. Διὰ τὴν φανειἡμῶν πίστιν.

5. Ἐρ. Τίγρης διὰ τί; Ἀπ. Διὰ τὸ ἐν τριάδι (?).

6. Ἐρ. Εὐφράτης διὰ τί; Ἀπ. Διὰ τὸ εὐφραίνεσθαι ἡμς ἐν τῷ λουτρῷ τῆς παλιγγενεσίας καὶ ἀνακαινήσεως πνεύματος γίου.

7. Ἐρ. Τί τὸ ξύλον τὸ ἐν μέστοῦ παραδείσου, καὶ πῶς ἑρμηνέυεται; Ἀπ. Πνεύματος ἐδέμ ἐδέμ ἑρμηνεύεται Κύριος.

8. Ἐρ. Τί ὁ ποταμὸς; Ἀπ. Αἱ γραφαὶ τοῦ Θεοῦ.

9. Ἐρ. Τίς ὁ παράδεἰσος; (об.) Ἀπ. Ὁ κόσμος.

10. Ἐρ. Τί ἐισὶν αἱ τέσσαρες ἀρχαί; Ἀπ. Αἱ τέσσαρες ἀρχαί εἱσιν οἱ τέσσαρες εὐαγγελισταί.

11. Ἐρ. Τίς ὁ κύπος; Ἀπ. Πσαι αἱ ἐντολαί, αἱ δοθεϊσαι τῷ ἀνθρώπῳ.

12. Ἐρ. Τί εἰσὶν τὰ φύλλα τοῦ ξύλου; Ἀπ. Πάντες οἱ πιστοὶ καὶ δίκαιοι, φύλλα γὰρ τοῦ σταυροῦ εἰς τὸν αἰῶνα οὐκ ἀπορρύσονται.

13. Ἐρ. Τί τὸ ξύλον τῆς ζωῆς; Ἀπ. Ὁ σταυρός.

14. Ἐρ. Τί τὸ μέσον τοῦ παραδείσου; Ἀπ. Τὸ μέσον τοῦ κόσμου, ἢ ἄλλον ἄκουε τοῦ προφήτου λέγοντος δὲ Θεὸς βασιλεύς ἡμῶν προαἰώνιον εἰργάσατο σωτηρίαν ἐν μέσῷ τῆς γῆς. ἢ ἕτερον λέγει εἰργάσατο σωτηρίαν ἐν μέστῆς γῆς. ἔσται στήριγμα ἐν τγἐπ᾿ ἄκρων τῶν ὀρέων.

15. Ἐρ. Ποίων ὀρέων λέγει; Ἀπ. τοῦ ὄρους τοῦ Γολγοθᾶ, ὃ ἑρμηνέυεται κρανίου τόπος, ἐν ἐσταυρώθη ὁ Κύριος ἡμῶν, Ἰησοῦς Χριστός ἐκεϊ ἐστὶν τὸ μέσασμα τοῦ κόσμου28.

16. (289 об.) Ἐρ. Τίνες κουον οἱ μάγοι, οἔφεραν τὰ δῶρα τοῦ Κυρίου ἐν τγεννήσει; Ἀπ. Τὰ ὀνόματα Μελχὴλ. Βαθησὰν. Πασγαπάρ.

17. Ἐρ. Κατελθν ὁ Κύριος εἰς Αἴγυπτον, πόσους χρόνους ἔκαμεν ἐκεϊ; Ἀπ. Τινὲς λέγουν ἔνδεκα.

18. Ἐρ. Πῶς κουεν ὁ δοῦλος τοῦ ἀρχιερέως οἔκοψεν ὁ Πέτρος τὸ τίον ἐπὶ τπροδοσίᾳ; Ἀπ. Μάλχος.

19. Ἐρ. Ποῖον τίον ἔκοψεν; Ἀπ. Τὸ δεξιόν.

20. Ἐρ. Τίς ὁ ἀρχιερεύς; Ἀπ. Ὁ νόμος.

21. Ἐρ. Τίς ὁ δοῦλος; Ἀπ. Ἡ συναγωγὴ τῶν ουδαίων.

22. Ἐρ. Τί σημαίνει τὸ τίον δεξιόν; Ἀπ. Οἱ παρακούοντες τὸν νόμον τοῦ Κυρίου καὶ ἀποχωρισθέντες ἐκ τῆς ἐκ δεξιῶν παραστάσεως αὐτοῦ.

23. Ἐρ. Πῶς κουεν ὁ πελεκήσας (290) τὸν σταυρὸν τοῦ Κυρίου; Ἀπ. Ἱλὰς.

24. Ἐρ. Ὁ δώσας τὸ ράπισμα ἐπὶ τὴν προδοσίαν τῷ Κυρίῳ, τίς κουεν; Ἀπ. Ὃν γειρε παράλυτον ἐπὶ τπροβατικκολυμβήθρᾳ, ὄνομα αὐτῷ άϊρος.

25. Ἐρ. Πόσαι μυροφόραι εἰσίν, αἱ ἀλείψασαι τὸν Κύριον μύρῳ; Ἀπ. Τρεῖς μία τοῦ Φαρισαίου. καὶ ἑτέρα ἡ ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου, ἡ τρίτη ἡ ἀλείψασα αὐτὸν καὶ ἐκμάξασα τούς πόδας αὐτοῦ ταῖς θριξὶν αὐτῆς.

26. Ἐρ. Οἱ λησταὶ συνσταυρωθέντες μετὰ τοῦ ησοῦ πῶς κουον; Ἀπ. Ὁ ἐκ δεξιῶν Δῆμας, ὁ ἐξ ἀριστερῶν Γέτας, ὃ ἑρμηνεύεται ἔξορισμός.

27. Ἐρ. Τίς τρέχων ἐστάθη ἐν φόβῳ; Ἀπ. Ὁ Ἰωρδάνης ἰδν τὸν Κύριον.

28. Ἐρ. Τίς στέκων ἔτρεμεν; Ἀπ. Ὁ Ἰωάννης Πρόδρομος.

29. Ἐρ. Τίς ἐλθν ἐν τῷ ζῶν καὶ πάλιν ἐξῆλθεν; Ἀπ. Ὁ Ἰωνς ὁ προοφήτης ἐν τκοιλίτοῦ κήτους.

τερον.

30. Ἐρ. Τὸ μύρον, λειψεν ἡ πόρνη τούς πόδας τοῦ Κυρίου, πόθεν ἐστὶ; Ἀπ. Τὸ ἀπόλουσμα τοῦ Σωτῆρος, ὅτε ἔλουσεν αὐτὸν ἡ μαία, ὅτε ν νήπιος.

31. Ἐρ. Πῶς κουεν ἡ πόρνη, ἡ ἀλείψασα τὸν Κύριον μύρῳ; Ἀπ. Μαρία ἡ ἀδελφὴ τοῦ Λαζάρου.

32. Ἐρ. Ποῖον σημεῖον πρῶτον ἐποίησεν ὁ ησοῦς ἐπὶ τῆς γῆς; Ἀπ. τῆς Σαλώμης ἡ χεὶρ ξηρανθεῖσα διὰ τὴν ἀπιστίαν αὐτῆς. διότι πλωσεν, ἵνα ψηλαφήστὴν ἀμώμητον παρθένον καὶ Θεοτόκον. καὶ γνοῦσα τι ἐγέννησε Θεὸν ζῶντα, έξηράνθη ἡ χεὶρ αὐτῆς.

33. Ἐρ. Τίς τὸν δωρυφόρον ἄνδρα ἐκ θανάτου ἐρρύσατο; Ἀπ. Ὁ ἀμνὸς τὸν σαὰκ.

34. Ἐρ. Ποία τέχνη ἐγένετο πρῶτον ἐπὶ τῆς γῆς; Ἀπ. Ἡ ραπτική, ὅτε ἔρραψεν ὁ Ἀδὰμ καὶ Εα τὰ φύλλα τῆς συκῆς.

35. Ἐρ. Τίς τῶν δικαίων οὐκ ἐλάλησε μῆνας ἐννέα καὶ ἡμέρας ὀκτώ; Ἀπ. Ὁ Ζαχαρίας ὁ προφήτης, ὅτε εδεν ὀπτασίαν ἐν τῷ ναῷ.

36. Ἐρ. Τίς κλέπτων ἐσώθη; (294) Ἀπ. Ὁ Τωβίας, κλέπτων τὰ σώματα τῶν γίων μαρτύρων καὶ θάπτων.

37. Ἐρ. Τίς ἀναβὰς εἰς ψος χμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν; Ἀπ. Ὁ Κύριος ἀνελθν ἐν τῷ σταυρῷχμαλώτευσε τὴν δην.

38. Ἐρ. Τίς φόνον ποιήσας, θεράπων Κυρίου ἐκλήθη; Ἀπ. Ὁ Μωσῆς πατάξας τὸν Αἰγύπτιον.

39. Ἐρ. Τίς οκος ήμερος ἄνδρα δίκαιον ἐλύπησεν; Ἀπ. Ὁ ἀλέκτωρ τὸν γιον Πέτρον ἐν τπαραδοσίᾳ.

40. Ἐρ. Τίς ἐν τῷ οὐρανῷ δύο πρόςωπα ἔστησεν; Ἀπ. Ὁ Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ναυῆ λιον καὶ τὴν σελήνην ρας τρεῖς ἐν πόλει εριχῶ.

41. Ἐρ. Τίνος φωνὴ ἔφθασεν ἀπὸ ἀνατολῶν ως δυσμῶν; Ἀπ. Ὅτε ἔτεκεν ἡ Εα τὸν Κάϊν.

42. Ἐρ. Εστήκει τὸ κτίσμα καὶ ἐπάνω ὁ κτίστης; Ἀπ. [Ἡ] συκομορέα, ὅτε νέβη ὁ Ζακχαῖος ἰδεῖν τὸν Χριστόν.

43. Ἐρ. Τί ἐστὶν, ὅτι ναὸς ἐκτίζετο καὶ εἰς τὰ ἐγκαίνια αὐτοῦ ἀπώλετο ὁ κόσμος; Ἀπ. Ὁ κιβωτός, ὅτε ἐκτίζετο καὶ ὁ κόσμος ἀπώλετο.

44. Ἐρ. Τίς μὴ γεννηθεὶς ἀπέθανεν, καὶ τίς γεννηθεὶς οὐκ ἀπέθανεν; Ἀπ. Ἀδὰμ μὴ γεννηθεὶς (294 об.) ἀπέθανεν. Ἐνχ καὶ,Ἡλίας γεννηθέντες οὐκ ἀπέθανον.

45. Ἐρ. Τίνες δύο μάχονται; Ἀπ. Ἡ ζωὴ καὶ ὁ θάνατος.

46. Ἐρ. Καὶ ποῖα δύο ἀπαλλάσονται; Ἀπ. Ἡμέρα καὶ ἡ νύξ.

47. Ἐρ. Επὶ ποίβασιλείἐσταυρώθη ὁ Κύριος ἡμῶν ησοῦς Χριστός; Ἀπ. Επὶ Τιβερίου καίσαρος, μηνὶ Μαρτίῳ.

48. Ἐρ. Οἱ τὰ χερουβὶμ μυστικῶς εὶκονίζοντες. καὶ τό Πιστέυω εἰς να Θεόν. καὶ τό Πάτερ ἡμῶν. ποῖον γράμμα οὐκ ἔχουν; Ἀπ. Τὸ. ψ׳. διότι οὐκ ἔχουν ψεῦδος.

49. Ἐρ. Τί ἐστὶν δοντα, βοῶντα, κεκραγότα καὶ λέγοντα; Ἀπ. Ἄδοντα ὁ ἀετός, βοῶντα ὁ βοῦς. κεκραγότα ὁ λέων, λέγοντα ὁ ἄνθρωπος.

50. Ἐρ. Τίς ἀπέθανεν καὶ παξ γέρθη; Ἀπ. Ὁ Λάζαρος.

51. Ἐρ. Τίς ζῶν ἐτάφη, καὶ τὸ μνῆμα αὐτοῦ ἐπεριπάτει. καὶ ὁ νεκρὸς ἔψαλλεν; Ἀπ. Ὁ Ἰωνς ὁ προφήτης, ἐν τῷ κήτει δεόμενος.

52. Ἐρ. Πότε ἐχάρη ὁ κόσμος λος; Ἀπ. Ὅτε ἐξῆλθεν ὁ Νῶε ἐκ τὴν κιβωτόν.

53. Ἐρ. Πότε ἀπέθανεν τὸ τέταρτον τοῦ κόσμου; Ἀπ. Ὅταν (295) ἀπέκτεινεν Κάιτὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ τὸν βελ.

54. Ἐρ. Τίς μὴ γεννηθεὶς ἔλαβεν τὴν ἰδίαν μητέρα εἰς ἄνδρα; Ἀπ. Ἡ Εα ἐξελθοῦσα ἐκ τῆς πλευρς τοῦ Ἀδὰμ ἔλαβεν αὐτὸν ἄνδρα.

55. Ἐρ. Τίς οὐρανὸν οὐκ εδεν καὶ γῆν οὐ περιεπάτησε #957;. καὶ Θεὸν Προσεκύνησεν; Ἀπ. Ὁ ἅγιος ωάννης ὁ Πρόδρομος ἐν τκοιλίτῆς μητρὸς αὐτοῦ.

56. Ἐρ. Πόσοι ἐγεννήθησαν ἐξ ἐπαγγελίας; Ἀπ. ἑπτὰ.

57. Ἐρ. Τίς καὶ τίς; Ἀπ. Πρῶτος Σήθ, δεύτερος Ἐνώχ, τρίτος Ισαάκ, τέταρτος Σαμψών, πέμπτος Σαμουὴλ, ἕκτος ἡ Θεοτόκος Μαρία, ἕβδομος ωάννης ὁ Πρόδρομος.

58. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησεν ὁ Μοϋσῆς ἐν Αἰγύπτῳ; Ἀπ. Τεσσαράκοντα.

59. Ἐρ. καὶ πόσα ἐν γΜαδιάμ; Ἀπ. Τεσσαράκοντα.

60. Ἐρ. καὶ πόσον ἐν ἐρήμτροποφορῶν τὸν λαὸν σραήλ. καὶ πόσος λαὸς ἐπέρασαν τὴν ἐρυθρὰν θάλασσαν; Ἀπ. Ἑξακόσιαι χιλιάδες.

61. Ἐρ. Καὶ εἰς πόσα ἐσχίσθη ἡ θάλασσα; Ἀπ. Εἰς δώδεκα μέρη.

λλον.

62. Ἐρ. Τί κοινὰ ἔχει ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ; Ἀπ. Ἄνω δωρ κάτω δωρ. ἄνω νεφέλη κάτω νεφέλη. ἄνω ὄρη κάτω ὄρη. ἄνω πῦρ κάτω πῦρ.

63. Ἐρ. Ποῦ ἐστερεώθη ἡ γῆ; (296 об.) Ἀπ, Ἐπὶ τῶν ὑδάτων, καθς ὁ προφήτης Δαβὶδ λέγει τῷ στερεώσαντι τὴν γῆν ἐπὶ τῶν ὑδάτων.

64. Ἐρ. Πότε ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν Ἀδάμ; Ἀπ. Ἡμέρᾳ ἕκτῃ.

65. Ἐρ. Καὶ ποῖον μὴνα; Ἀπ. Τὸν Μάρτιον.

66. Ἐρ. Καὶ εἰς πόσας τοῦ μηνός; Ἀπ. Μαρτίου εἰκοστπέμπτῃ.

67. Ἐρ. Τίς πρῶτον νόμασεν τὸν Θεὸν ἐπὶ τῆς γῆς; Ἀπ. Ὁ διάβολος εἰπν τΕὔᾳ τί σοι ἐνετείλατο ὁ Θεὸς φαγεῖν ἐκ τοῦ ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ.

68. Ἐρ. Εἰς ποίαν γῆν κατκησεν ὁ Ἀδὰμ ἐξελθν ἐκ τοῦ παραδείσου; Ἀπ. Εἰς γῆν Μαδιάμ, ὅπου ὁ σταυρὸς τοῦ Κυρίου ἐστάθη, κατὰ τὸν εἰπόντα προφήτην ὁ δὲ Θεὸς βασιλεύς ἡμῶν πρὸ αἰώνων εἰργάσατο σωτηρίαν ἐν μέστῆς γῆς.

69. Ἐρ. Πῶς κουεν τὸ ὄνομα τοῦ διαβόλου πρὶν νὰ γένσατανς; Ἀπ. Σαμαήλ.

70. Ἐρ. Τί ἐρτιν τὰ ἑπτὰ ἐκδικούμενα τοῦ Κάϊν; Ἀπ. Πρῶτον μὲν Θεὸν ἐπαρόργισεν. δεύτερον πατέρα ἐλύπησεν. τρίτον μητέρα ἄτεκνον ἐποίησεν τέταρτον ἀδελφὸν ἐφόνευσεν. πέμπτον αμα ἐξέχεεν. ἕκτον τι τὴν γῆν τοῦ Θεοῦ ἐμίανεν. ἕβδομον δην ἀνεκαίνισεν.

71. (297) Ἐρ. Τί εἰσὶν α ἀκρίδες καὶ τὸ μέλι τὸ ἄγριον; Ἀπ. Ἀκρίδας λέγει τὰ ἄκρη τῶν ἐθνῶν καὶ τὸ μέλι τὸ ἄγριόν ἐστι τὸ βάπτισμα.

72. Ἐρ. Ἐν ποίβασιλείεὐηγγελίσθη ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος ὑπὸ τοῦ ἀρχαγγέλου Γαβριήλ; Ἀπ. Ἐν τβασιλείΑὐγούστου καίσαρος. μηνὶ Μαρτίῳ. κϵ´. ἐν τῷ πεντακισχιλιοστῷ πεντακοσιοστῷ ἀπὸ κτίσεως κόσμου ἔτει.

73. Ἐρ. Πῶς κουεν ὁ κύριος τοῦ σπηλαίου, ἐν ἐτέχθη ἐν αὐτῷ; Ἀπ. Ποῦνδος, ὃ ἑρμηνεύεται εὐσέβιος.

74. Ἐρ. Ἐρπελθν ὁ Κύριος εἰς Αἴγυπτον, εἰς τίνος οκον ἐκατήντησεν; Ἀπ. Εἰς οκον Ἀφίου.

75. Ἐρ. Ἡ παιδίσκη ἡ ἐλέγξασα τὸν Πέτρον πῶς κουε; Ἀπ. Σαλθοῦ.

76. Ἐρ. Οἱ δύο ἄγγελοι οἱ κυλίσαντες τὸν λίθον ἐκ τοῦ τάφου πῶς κουον; Ἀπ. Ὁ μὲν ες Σαμαὴλ καὶ ὁ τερος ωήλ.

77. Ἐρ. Διὰ τί τὸ σουδάριον, ὃ ἦν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, οὐ μετὰ τῶν ὀθονίων κέίμενον, ἀλλὰ χωρὶς ἐντετυλιγμένον εἰς να τόπον; Ἀπ. Διότι ὁ Καϊάφας τὸ ἔστειλεν, ὅταν τὸν ἐνταφίαζαν, καὶ ν μεμολυσμένον, καὶ ἄξιον οὐκ τον, ἵνα σταται μὲ τὰ τερα ἐντάφια, ἀλλὰ πόρρωθεν.

 

№ 12.

Πο рукописи Неаполитанской библиотеки, ΧVΙ в. (Cod. Borbonieus Π. С. 34, л. 33 ν – 40).

Ἐρωτήσεις τοῦ γίου Γρηγορίου πρὸς Μέγαν Βασίλειον. ἐρώτησις ἀπόκρισις.

1. Ἐρ. Πόσα χειροποίητα ἐποίησεν ὁ θεός; Ἀπ. Τὸν ἄνθρωπον, τὸν παράδεισον καὶ τὸν νόμον ἔγραψεν.

2. Ἐρ. Τί κοινὰ ἔχουσιν ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ; Ἀπ. Ἄνω δωρ καὶ κάτω δωρ, ἄνω νεφέλη καὶ κάτω νεφέλη, ἄνω πῦρ καὶ κάτω πῦρ.

3. Ἐρ. Ἡ γποῦ ἐστερεώθη; Ἀπ. Ἐπὶ τῶν ὑδάτων.

4. Ἐρ. Καὶ ὁ οὐρανός; Ἀπ. Ἐπὶ τῶν ὑδάτων.

5. Ἐρ. Διὰ τί ἡ γόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος; Ἀπ. Διότι οὐκ ν δένδρον χόρτος, εἰ μὴ ξηρὰ κατὰ τὸ εἰπεῖν συναχθήσονται τὰ δατα εἰς συναγωγὴν μίαν καὶ ὀφθήτω ἡ ξηρά.

6. Ἐρ. Πόσας ἡμέρας ἐποίησε ὀ Ἀδὰμ εἰς τὸν παράδεισον; Ἀπ. ὥρας (34 л.) ἕξ. διὰ τοῦτο ὁ Κύριος ἐν τῷ σταυρῷ τρεῖς καὶ ἐν τῷ δτρεῖς.

7. Ἐρ. Εἰς ποίαν γῆν κατκησεν ὁ Ἀδὰμ ἐξελθν ἐκ τοῦ παραδείσου; Ἀπ. Εἰς γῆν Μαδιὰμ, Ἰερουσαλήμ.

8. Ἐρ. Ὁ χοῦς που ἐπήρθη; Ἀπ. Μέσον οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὅπου ὁ σταυρὸς ἐπάγη, εἰς ερουσαλήμ ἐν σπηλαίῳ, ὅπου ὁ Κύριος ἐγεννήθη καὶ ἀνετράφη.

9. Ἐρ. Ὁ Ἀδὰμ ποῦ ἐθεμελίωσε τούς τέσσαρας λίθους καὶ ὁ Σολομν κοδόμησε τὴν γίαν Σιν, τὸ κληθὲν ἐξ οἴκου καὶ πατρις Δαβίδ; Ἀπ. Ὅπου ὁ Κύριος ἐσταυρώθη, διότι επεν εἰργάσατο σωτηρίαν ἐν μέστῆς γῆς.

10. Ἐρ. Πότε μοσεν (?) ὁ ἄνθρωπος τὴν γῆν; Ἀπ. Ἐπὶ τοῦ κατακλυσμοῦ.

11. Ἐρ. Ποῖον μῆνα ρξατο ὁ κατακλυσμός, Ἀπ. Εἰς Μάρτιον ρξατο καὶ εἰς Μάρτιον κατεστάλη.

12. Ἐρ. Ποῦ ἐποίησαν τὸ πάσχα τὸ ἄζυμον; Ἀπ. Εἰς τὸν κάμπον εἰς Τάνεα, καθ᾿επεν ἐν γΑἰγύπτου ἐν πεδίΤάνεως.

13. Ἐρ. Πόσα ρματα ἐδίωκον τὸν σραήλ, ὅτε εἰσῆλθεν εἰς τὴν θάλασσαν; Ἀπ. Ἡ ράβδος τοῦ Μωυσέως ἡ ξυλίνη, ἡ διαιροῦσα τὴν θάλασσαν.

14. Ἐρ. Τίς ἐστὶν ἡ βροντὴ καὶ ὁ ἄνεμος; Ἀπ. Ἡ βροντή ἐστι τροχὸς κατὰ τὸ εἰπεῖν τὸν προφήτην φωνὴ τῆς βροντῆς σου ἐν τῷ τροχφ. καὶ ὁ ἄνεμος ὁ ἐξάγων ἀνέμους ἐκ θησαυρῶν αὐτοῦ.

15. Ἐρ. Τίς ἐστι βροντὴ καὶ τὰ νέφη; Ἀπ. Βροχὴ λέγεται ὁ προσκαλούμενος τὸ δωρ τῆς θαλάσσης, νέφη δὲ ὁ ἀνάγων νεφέλας ἐξ ἐσχάτου τῆς γῆς.

16. Ἐρ. Ὁ χειμν καὶ ὁ κρύσταλλος καὶ ἡ χάλαζα πόθεν ν; Ἀπ. Ἐκ τῆς γῆς κατὰ τὸ εἰπεῖν αἰνεϊτε τὸν ἐκ τῆς γῆς δράκοντες καὶ πσαι ἄβυσσοι, πῦρ, χάλαζα.

17. Ἐρ. Εἰς ποῖον χωρίον ἔμεινεν ἡ γία Θεοτόκος; Ἀπ. Εἰς χωρίον λεγόμενον Γεθσιμανὴ καὶ ὄρος τοῦ Ἐλαιῶνος. ἐκεΐ ἐχαφετίσθη ὑπὸ τοῦ Γαβριήλ, ἐκεῖ ἀνετράφη, ἐκεῖ ἔφυγον οἰ ἀπόστολοι [ἀπὸ] τούς ουδαίους, ἐκεῖ ἀναστὰς ὁ Κύριος φθη τοῖς ἀποστόλοις. ἐκεῖ τὸ πάσχα τῆς ἀναστάσεως γουν τῶν χριστιανῶν, τὸ γὰρ πάσχα τῶν χριστιανῶν ἐστιν ἡ χαρὰ τῶν ἀποστόλων (35).

18. Ἐρ. Ποῦ ἐστιν ἡ κοιλὰς τοῦ κλαυθμῶνος; Ἀπ. Ὅπου συναχθήσονται πάντα τὰ ἔθνη πλησίον τοῦ ὄρους τοῦ Ἐλαιῶνος. ἐκεῖ σταθήσονται οἱ δώδεκα θρόνοι τῶν δώδεκα μαθητῶν αὐτοῦ κρίνοντες τὰς δώδεκα φυλὰς τοῦ σραήλ κατὰ τὸ εἰπεῖν ἐκεῖ γὰρ ἀνέβησαν αἱ φυλαὶ ως οἴκου Δαβίδ.

19. Ε ρ. Ποῦ ἐστι τὸ μέσον τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς; Ἀπ που ὁ Κύριος ἐπήρθη, ὅπου ὁ σταυρὸς επάγη κατὰ τὸ εἰπεῖν εἰργάσατο σωτηρίαν ἐν μέστῆς γῆς.

20. Ἐρ. Τί ἐστι τὸ κῆτος μέγα; Ἀπ. Κῆτος μέγα ἐστὶν ὁ ἐν τθαλάσσκίνδυνος [θάνατος].

21. Ἐρ. Πῶς κουε τοῦ Λτ ἡ γυνὴ ἡ γενομένη στήλη λός; Ἀπ. Στρακΐνη (?).

22. Ἐρ. Πόσα ἐστὶν ἀθάνατα; Ἀπ. Θεὸς, ἄγγελος, ψυχὴ καὶ δαίμων.

23. Ἐρ. Πόσα ἄναρχα; Ἀπ. Θεός.

24. Ἐρ. Πόσα αρχὴν ἔχουσιν οὐκ ἀποθνήσκουσι δέ; Ἀπ. Ψυχὴ, ἄγγελος καὶ δαίμων.

25. Ἐρ. Τίς εσύ; Ἀπ. Ἄνθρωπος.

26. Ἐρ. Τί ἐστιν ἄνθρωπος; Ἀπ. Ἄνθρωπός ἐστι ζῶον λογικόν, θνητόν, νοῦ καὶ ἐπιστήμης δεκτικόν, χοῦς σεσαρκωμένος πνευματικόν, ἅγιον, θνητικὸν, χώρημα οἰκητήριον, ὀλιγοχρόνιον, φρόντισμα χρόνιον, ὀστεωμένον ὄργανον, κατάσκοπος βίου, γῆς ἀπάτημα.

27. Ἐρ. Διὰ τί ἄνθρωπος; Ἀπ. Διὰ τὸ ἄνω θρεῖν τὴν πα, ἤγουν ἄνω αἴρειν τὸν ὀφθαλμόν. μόνος γὰρ ὁ ἄνθρωπος τῶν ἄλλω ν ζώων ἄνω βλέπει, ἡ διὰ τὸ ὀρθῶς περιπατεῖν.

28. Ἐρ. Ἔχεἰς ψυχήν; Ἀπ Ναί.

29. Ἐρ. Καὶ τί ἐστὶ ψυχή; Ἀπ. Ψυχή ἐστιν οὐσία λεπτὴ ἄυασχημάτιστος, κινητὴ, ἀκίνητος, αὐτοκίνητος, εἴρηται δὲ διὰ τῆς ψυχῆς τὸ σῶμα. δυνάμεἰς δὲ τῆς ψυχῆς τρεῖς λογικόν, θυμητικὸν καὶ ἐπιθυμητικόν. ἀρεταὶ δὲ αὐτῆς τέσσαρες φρόνησις ἀνδρεία, σωφροσύνη καὶ δικαιοσύνη.

30. Ἐρ. Τί ἐστὶ σοφία; Ἀπ. Ἐπιστήμη θείων καὶ ἀνθρωπίνων πραγμάτων καὶ τῶν τούτοις αἰτιῶν.

31. Ἐρ. Τί ἐστὶ νοῦς; Ἀπ. ϓπερκόσμιος, περικόσμιος, ἐγκόσμιος. ὑπερκὀσμιός ἐστιν ὁ πνευματικός, περικόσμίος ὁ φυσικός, καὶ ἐγκόσμιος ὁ σαρκικός, ὑπερκόσμιος ὁ τὴν θεολογίαν κατορθῶν, περικόσμιος ὁ τὴν φυσικὴν θεωρίαν, καὶ ἐγκόσμιος ὁ τὴν πρακτικὴν ἀρετὴν (36).

32. Ἐρ. Χαλκηδονίτης εσύ; Ἀπ. Ναί.

33. Ἐρ. Ποίας συνόδου; Ἀπ. Τῆς τετάρτης.

34. Ἐρ. Ποίων πατέρων; Ἀπ. τῶν χλ᾿.

35. Ἐρ. Νεστοριανὸς εσύ; Ἀπ. Ἀνάθεμα Νεστόριον καὶ τούς ὁμόφρονας αὐτοῦ.

36. Ἐρ. Κυριλλίτῆς εσύ; Ἀπ. Ναί.

37. Ἐρ. Ποίας συνόδου; Ἀπ. Τῆς τρίτης ἐν Ἐφέσῳ.

38. Ἐρ. Ποίων πατέρων; Ἀπ. Τῶν ὀγδοήκοντα. (Ἴδε σραηλίτης, ἐν δόλος οὐκ ἔστι).

39. Ἐρ. Πότε ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν Ἀδὰμ, ἐπὶ ποίου μηνὸς καὶ εἰς τὰς πόσας; Ἀπ. Μηνὸς Μαρτίου, κϵ», ἡμέρᾳ ἕκτῃ.

40. Ἐρ. Πόσα ἔτη παρῆλθον μέχρι τοῦ κατακλυσμοῦ; Ἀπ. βπγ᾿.

41. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐποίησε τὸ δωρ τοῦ κατακλυσμοῦ ἐπὶ τῆς γῆς. Ἀπ. μῆνας ιγ᾿,

42. Ἐρ. Πότε ἐχάρη λος ὁ κόσμος; Ἀπ. Ὅτε ἐξῆλθεν Νῶε ἀπὸ τῆς κιβωτοῦ.

43. Ἐρ. Τί θαῦμα ἐποίησε πρῶτον ὁ Κύριος; Ἀπ. Τὴν χεῖρα τῆς Σαλόμης ξηρανθεῖσαν ἰάσατο ἐν τῷ σπηλαίῳ.

44. Ἐρ. Ποσάκις ἐλάλησεν ὁ Κύριος τὴν ερουσαλήμ; Ἀπ. Τετράκις.

45. Ἐρ. Ποῖος προφήτης ἐκάλεσε τὴν ἰδίαν θυγατέρα γυναῖκα; Ἀπ. Ὁ Ἀδὰμ τὴν Εαν.

46. Ἐρ. Ποῖος βασιλεύς ἀπέθανε καὶ εδε τὸν Θεὸν μετὰ θρόου; Ἀπ. Ἐζεκίας.

47. Ἐρ. Πόσα ἔτη καὶ ποῖον μῆνα; Ἀπ. Ἐν τῷ τετάρτμηνὶ, ἡμέρπέμπτῃ, ἐν τῷ ποταμῷ Χοζὰρ, ἐν γΧαλδαίιον.

48. Ἐρ. Τίς ὑπὸ θάλασσαν ἔσπειρε καὶ ὑπὸ πυρὸς ἐθέρισε καὶ ἐπὶ τὸν ποταμὸν ἔστησε τὴν σορόν αὐτοῦ; Ἀπ. Τίς ἡ θάλασσα; ὁ κόσμος. τί τὸ πῦρ; τὰ ἔθνη. τίς ἡ σορός; βαπτισθέντος τοῦ Κυρίου ἐν ορδάνποταμῷ.

49. Ἐρ. Τίς ἐποίησεν οβ᾿ρας ἐν τῷ δκαὶ ἀναστὰς ἐδίδασκεν; Ἀπ. Ἰωνς ὁ προφήτης ἐν τκόγχτοῦ κήτους.

50. Ἐρ. Τίς νεκρὸς βαστάζει τὸν ζῶντα; Ἀπ. Τὸ σῶμα τὴν ψυχήν.

51. Ἐρ. Πότε ἀπέθανε τὸ τέταρτον τοῦ κόσμου; Ἀπ. Ὅτε ἐφόνευσε Κάιβελ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ.

52. Ἐρ. Τίς Θεὸν πρῶτον νόμασεν ἐπὶ τῆς γῆς; Ἀπ. Ὁ διάβολος τε επε τΕὔᾳ τί σοι επεν ὁ Θεός.

53. Ἐρ. Τίς οὐρανὸν οὐκ εδε, γῆν οὐκ ἐπάτησε καὶ Θεὸν προσεκύνησεν; Ἀπ. Ὁ ἅγιοςωάννης ὁ Πρόδρομος.

54. Ἐρ. Τίς ὁ στήσας δύο πρόςωπα ἐν τῷ οὐρανῷ τρεῖς ρας; Ἀπ. Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ναυῆ λιον καὶ σελήνην.

55. Ἐρ. Τίς ἔπιεν δωρ μήτε ἀπὸ οὐρανοῦ μήτε ἀπὸ γῆς; Ἀπ. (37) Σαμψν ἐκ τῆς σιαγόνος τοῦ ὄνου.

56. Ἐρ. Τί εἰσὶ τὰ ἑπτὰ ἐκδικούμενα παρὰ τοῦ Κάϊν, ὅτε επεν ὁ Θεός, ὅτι πς ὁ εὑρίσκων Κάι(καὶ) ἀποκτείνων αὐτὸν ἑπτὰ ἐκδικούμενα παραλύσει; Ἀπ. Πρῶτον Θεὸν παρώργισε, δεύτερον πατέρα ἐλύπησε, τρίτον μητέρα ἀπετέκνωσε, τέταρτον ἀδελφὸν ἐφόνευσε, πέμπτον αμα ἐξέχεεν, ἕκτον τὴν γῆν ἐμίανεν, ἕβδομον δην ἀνεκαίνισε.

57. Ἐρ. Εἰς πόσα ἔτη ἐκτίσθη ὁ πύργος; Ἀπ. Εἰς ἔτη τεσσαράκοντα. ἀπὸ δὲ τὴν πυργοποΐαν ως τοῦ Ἀβραὰμ ἔτη φα׳. ἔλαβεν ἐπιτίμιον Ἀβραὰμ ἐκ τῶν σραηλιτῶν ἔτη υ׳. ἔφαγεν ὁ λαὸς ἐν τΑἰγύπττὸ μάννα ἐν τἐρήμἔτη μ᾿, ἐκράτησαν οἱ κριταὶ ἔτη υν׳ ἀπὸ τῶν κριτῶν ως τοῦ Χριστοῦ ἔτη Ϟα᾿.

58. Ἐρ. Πόσα ἔτη ἐκρύβη ὁ σταυρὸς ἐπὶ τῆς γῆς; Ἀπ. σμη᾿.

59. Ἐρ. Πόσα χαρίσματα ἔλαβεν λίας; Ἀπ. Ἑπτὰ γουν. α᾿. τὸ τῆς ἀνομβρίας, β᾿, τὴν τοῦ αλεύρου αξησιν καὶ τὴν τοῦ ἐλαίου προσθήκην. γ׳. τὸ ἀναστῆσαι τὸν παῖδα τῆς χήρας, δ᾿ τὸ κατενέγκαι πῦρ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἐπὶ τὴν θυσίαν. ε᾿, τὸ καταγαγεῖν τὸν ὑετὸν διὰ τῆς προσευχῆς αὐτοῦ. ς᾿. τὸ καταφλέξαι τούς πεντηκοντάρους διὰ πυρός. ζ᾿, τὸ διελεῖν τὸν ορδάνην.

60. Ἐρ. Καὶ ὁ Ἐλισαῖος πόσα; Απ. ιδ׳. τὰ γὰρ δἰ Ἐλισσαίου ταῦτά εἰσιν εἰς τὸ διπλάσιον α᾿. τὸ διελεῖν τὸν ορδάνην διὰ τῆς μηλωτῆς. β׳. τὸ ἰάσασθαι τὰ δατα διὰ τοῦ λατος. γ᾿. τὸ ἀποκτεῖναι τούς μβ᾿ παῖδας διὰ τῶν ἄρκτων. δ᾿. τὸ ἐπαγαγεῖν τὸν ποταμὸν τῶν ὑδάτων ἐν ἀϋδρίᾳ. ε׳. τὸ αὐξῆσαι τὸ βραχύ ἔλαιον εἰς πλησμονήν. ς׳. τὸ δοῦναι παιδὸς γέννησιν ἄπαιδι γυναικί. ζ᾿. τὸ ἀναστῆσαι τὸν τεθνεῶτα παῖδα. η᾿. τὸ θανάσιμον ψημα ἰάσασθαι καὶ θρέψαι ἑκατὸν ἄνδρας ἐν εἴκοσι ἄρτοις καὶ περισσεῦσαι. θ᾿. τὸ ἐλευθερῶσαι τῆς λέπρας τὸν Νεεμν τὸν βασιλέα Σύρων. ι᾿. τὸ ἐπαγαγεῖν τῷ Γιεζῆ τὴν τοῦ Νεεμν λέπραν. ια᾿. τὸ ἀναπλεῦσαι τῷ σιδήρἀπὸ τοῦ δατος. ιβ᾿. τὸ ἀορασίτούς πολεμίους περιβαλεῖν. ιγ׳. τὸ ἀφθονίαν σίτου (38) καὶ κριθῆς ἐργάσασθαι φυγαδεύσαντα τούς πολεμίους καὶ τὸν τοῦ ἀπιστήσαντος προειπόντα θάνατον. ιδ׳. τὸ ἀναστῆσαι τὸν ἐπιρριφθέντα τῷ σώματι αὐτοῦ νεκρόν.

61. Ἐρ. Περὶ τῶν τεσσάρων ἀρχαγγέλων. Ἀπ. Μιχαὴλ στρατηγὸς τοῦ Θεοῦ, Γαβριὴλ νεανίσκος Θεοῦ ἀνδρεία Θεοῦ. Ραφαὴλ ἴασις ς ἰσχυρὸς σωτηρία ἰσχυροῦ πνεῦμα Θεοῦ. Οὐριὴλ πῦρ Θεοῦ

62. Ἐρ. Περὶ τεσσάρων ποταμῶν τοῦ παραδείσου; Ἀπ. Γηών, ἀπὸ τῆς γῆς ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον. Φειςν διὰ τὸ φείσασθαι τὸν Θεὸν τῆς ἀνθρωπότητος. Τίγρις ἐπίρρευμα, ὀξύτητος πνεῦμα. Εὐφράτης αὐθέντης.

63. Ἐρ. Πόσοι ἄνδρες καὶ γυναῖκες ἐγεννήθησαν ἐξ ἐπαγγελίας; Ἀπ. Ἑπτά. Σήμ, Ἐνώχ, Ἰσαὰκ, Σαμψών, Σαμουήλ, ἡ Θεοτόκος καὶ ὁ γιος ωάννης ὁ Πρόδρομος.

64. Ἐρ. Τίς ὁ δώσας τῷ Κυρίράπισμα ἐπὶ τῆς παραδόσεως; Ἀπ. Ἰαρὸς, ὃς ν παραλυτικὸς τριάκοντα καὶ ὀκτἔτη.

65. Ἐρ. Πῶς κουεν ἡ παιδίσκη ἡ ποιήσασα τὸν γιον Πέτρον ἀρνήσασθαι τὸν Χριστόν; Ἀπ. Βαλλήλα, ὃ ἑρμηνεύεται ζητοῦςα.

66. Ἐρ. Τίς εἰπν ἀλήθειαν ἀπωλέσθη; Ἀπ. Ἰούδας παραδούς τὸν Κύριον.

67. Ἐρ. Τίς ἀρνησάμενος ἐσώθη; Ἀπ. Ὁ ἅγιος Πέτρος ἐπὶ τῆς σταυρώσεως.

68. Ἐρ. Πόθεν ν τὸ μύρον, ὃ ἤλειψεν ἡ Μαρία τὸν Κύριον; Ἀπ. Τὸ ἀπόλουσμα τοῦ Κυρίου ἔλαβε Μαρία ἡ Σαλώμη.

69. Ἐρ. Ποία Μαρία αὐτὸν λειψεν; Ἀπ. Μαρία τοῦ Λαζάρου καὶ τῆς Μάρθας.

70. Ἐρ. Πῶς κουεν ὁ ἄνθρωπος, ὅπου τὸν δεῖπνον ἔφαγεν ὁ Χριστός; Ἀπ. Ἰάκωβος ὁ ἐπικληθεὶς αδελφὸς τοῦ Κυρίου.

71. Ἐρ. Ποίαν μορφὴν εδε τοῦ ἀγγέλου ἡ γία Μαρία; Ἀπ. Ἀνθρωπόμορφον. ὅθεν ἀπιστήσασα μφέβαλλεν.

72. Ἐρ. Πόσων Ι τῶν εβἈπτίσθη ὁ Χριστός; Ἀπ. Τριάκοντα ε τῶν.

73. Ἐρ. Ἀπελθν ὁ Κύριος εἰς Αἴγυπτον πόσα ἔτη ἐποίησεν; Ἀπ. Μῆνας ξ καὶ τέσσαρας γουν δέκα.

74. Ἐρ. Ποῖος προφήτης γειρεν νεκρὸν εἰς τὴν παλαιάν; Ἀπ. Ἠλίας καὶ Ἐλισσαῖος.

75. Ἐρ. Καὶ τίς ὁ νεανίσκος, ὃν ἀνέστησεν ὁ Ἐλισσαῖος; Ἀπ. Ὁ υἱὸς τῆς Σουμανίτιδος, ὁ Ιωνς.

76. Ἐρ. Ποῖος προφήτης ἐφοβήθη τὴν εζάβελ; Ἀπ. (33) Ὁ ἅγιος λίας.

77. Ἐρ. Διὰ πόσων στοιχείων συνίσταται ὁ κόσμος; Ἀπ. Διὰ τεσσάρων γουν διὰ πυρός, ἀέρος, ὕδατος καὶ γῆς.

78. Ἐρ. Διὰ τίνος ἐγένετο σωτηρία; Ἀπ. Διὰ τοῦ ούδα.

79. Ἐρ. Ἐπὶ ποίου βασιλέως ἐσταυρώθη ὁ Χριστός; Ἀπ. Ἐπὶ Τιβερίου καίσαρος.

80. Ἐρ. Ποῦ ἐδέξατο τὰς πλάκας τὰς δακτύλΘεοῦ γραφείσας Μωϋσῆς; Ἀπ. Ἐν τῷ ὄρει τῷ Σινᾶ.

81. Ἐρ. Πόσα χειροποίητα ἐποίησεν ὁ Θεὸς; Ἀπ. Τούς ἀγγέλους, τὸν ἄνθρωπον καὶ τὸν παράδεισον.

82. Ἐρ. Πόσα ἐστὶν ἀθεώρητα; Ἀπ. Θεός, ἄγγελος καὶ ψυχή.

83. Ἐρ. Φυτὸν λίμνης καὶ ἄνθος θαλάσσης καὶ μέλος κτηνῶν καὶ αμα ξύλου, ταῦτα τέσσαρα ἐ ἐλύπησαν τὸν ἄνδρα δίκαιον; Ἀπ. Φυτὸν λίμνης ὁ κάλαμος, ἄνθος θαλάσσης ὁ σπόγγος, μέλος κτηνῶν ἡ χολή. αμα ξύλουτὸ ὄξος. ταῦτα τὰ τέσσαρα ἐλύπησαν τὸν Χριστὸν διὰ τῶν ουδαίων.

84. Ἐρ. Τίς κατέδειξεν, ἵνα λειτουργῆται ἄνθρωπος εἰς τὰς μ᾿; Ἀπ. Ἰωσήφ εἰς Αἴγυπτον.

85. Ἐρ. Πόσοι εἰσὶν λιεῖς ἀποστόλων; Ἀπ. Τέσσαρες. Πέτρος, Ἀνδρέας, Ἰάκωβος καὶ ωάννης.

86. Ἐρ. Ποῦ ἐνεφανίσθη πρῶτον ὁ Κύριος τοῖς λιεῦσι; Ἀπ. Εἰς τὴν λίμνην Γενησαρέτ.

87. Ἐρ. Καὶ τί σημεΐον ὑπέδειξεν ὁ Κύριος τοῖς λιεῦσι; Ἀπ. Ἰάσατο τὸν λεπρόν.

88. Ἐρ. Καὶ τίς ὁ λεπρός, Ἀπ. Ὀζίας.

89. Ἐρ. Πόσα νήπια ἔσφαξεν ὁ ρώδης; Ἀπ. τρισχίλια.

90. Ἐρ. Ποῦ κατοίκει λίας, ὅτε ἔδησε τούς οὐρανούς; Ἀπ. Ἐν τῷ σπηλαίῳ, ἐν οἱ κόρακες αὐτὸν ἔτρεφον.

91. Ἐρ. Τίς τὸν οὐρανὸν ἔστησε τοῦ μὴ βρέξαι ἐπὶ τῆς γῆς ἔτη γ᾿, μῆνας δ᾿; Ἀπ. Ὁ ἅγιος λίας.

92. Ἐρ. Ποῖα γυνὴ βαστάζει τὰ θεμέλια τῆς γῆς; Ἀπ. Ἡ Θεοτόκος τὸν Κύριον.

93. Ἐρ. Πότε ἀνέπεμψαν τὰ ἑρπετά καὶ οἱ ποταμοί καὶ αἱ πηγαὶ τῶν ὑδάτων ὑμνωδίαν τῷ Κυρίῳ; Ἀπ. Ὅτε ὁ Ἀδὰμ ἔξεβλήθη ἀπὸ τοῦ παραδείσου.

94. Ἐρ. Τίς ἐδέξατο τὸ βάρος τοῦ Ἀδάμ; Ἀπ. Ὁ Χριστὸς ἐκ νεκρῶν ἀναστάς.

95. Ἐρ. Μετὰ πόσας ἡμέρας ἀνελήφθη ὁ Χριστὸς εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐν ποίτόπῳ; (40) Ἀπ. Μετὰ τεσσαράκοντα ἡμέρας ἀπὸ τοῦ ὄρους τῶν ἐλαιῶν.

96. Ἐρ. Πέμπτον τῆς γῆς, δίμοιρον τῆς θαλάσσης. ειβ᾿ οί ἄνδρες οἱ χορτάσαντες ἐκ τῶν πέντε ἀρτων καὶ τῶν δύο ἰχθύων (sic).

97. Ἐρ. Πόσοι οἱ μάγοι οἱ προσάξαντες δῶρα τῷ Χριστῷ; Ἀπ. Ρεῖς, Μάε, Πεμερχίων καὶ Βαλτάσαρ, τὰ δὲ δῶρα χρυσόν, λίβανον καὶ σμύρναν.

98. Ἐρ. Πῶς κουον οἱ υἱοὶ τοῦ ακώβ; Ἀπ. Ρουβίμ, Συμεών, Ἰούδας, Λεβὴ, Ἰσαχάρ, Ζαβουλών, Βενιαμήν, Δάν, Νεφθαλὶμ, Γὰδ, Ἀσὴρ καὶ ωσήφ.

99. Ἐρ. Εἰς ποῖον τόπον ἐμέλισεν Ἐλισσαῖε τὸν βοῦν καὶ τὴν τῶν ὑδάτων θυσίαν ἐν πυρὶ ἐδαπάνησε; Ἀπ. Εἰς τὸ ὄρος τὸ Θαβώρ.

100. Ἐρ. Πόσους χρόνους ἐποίησεν ὁ Μανασσῆς τὸν λαὸν τοῦ σραὴλ προσκυνεῖν τοῖς εἰδώλοις; Ἀπ. Ἔτη νβ᾿.

101. Ἐρ. Πόσαι μυριάδες ἐν ταῖς λατρείαις ἐκείναις; Ἀπ. Δυοκαίδεκα.

102. Ἐρ. Τίς πλουσιώτερος τοῦ κόσμου; Ἀπ. Ἰωσὴφ ὁ εὐσχήμων κηδεύσας τὸν Κύριον ἐν τῷ ἰδίμνημείῳ.

103. Ἐρ. Τὸ δένδρον, ἐν ἀπήγξατο ούδας, τί ν; Ἀπ. Μυρίχιν.

104. Ἐρ. Ὁ πελεκήσας τὸν σταυρὸν τοῦ Κυρίου πῶς κουεν; Ἀπ. Σίμων ὁ Κυρηναῖος.

105. Ἐρ. Ὀ δώσας λόγχην τῷ Κυρίτίς ν; Ἀπ. Λογγῖνος τι ἀληθὴς ν καὶ οὐ πλάνος ὁ Κύριος, ὁ διἡμς ἐνανθρωπίσας, δόξα σοι.

№ 13.

Πο рукописи Кутлумушской библиотеки № 178, XIV в. бомб. 141–142. Ср. Ватопед. библ. перг. XV в., л. 174–176.

Ἐρωτήματα διάφορα τοῦ ἐν γίοις πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου τοῦ Μεγάλου πρὸς Γρηγόριον τὸν μέγαν Θεολόγον περὶ ἱερέων. Είπέ μοι δέσποτα διὰ τί ἱερεύς καὶ ποίτρόπκαὶ τί τριχοτομία τῆς κεφαλῆς τοῦ ἱερέως29 καὶ τί τὸ ἐπιτραχήλιον καὶ τί τὸ φελόνιον καὶ τί τὸ στιχάριον καὶ τίς ἡ τοῦ ραρίου30, καὶ διὰ τί περιβεβληται ὁ τριπλοῦν τὸ μοφόριον αὐτοῦ καὶ ὁ πρεσβύτερος διπλοῦν τὸ ἐπιτραχήλιον αὐτοῦ καὶ ὁ διάκονος πλοῦν τὸ ράριον αὐτοῦ. καὶ διὰ τί λευκοφόρος ἐστὶ ἡ στολὴ τοῦ ἐπισκὀπου, καὶ τοῦ ἱερέως σ... ρφορος, καὶ διὰ τί ἡ στολὴ τοῦ ἀββμαυροφόρος ὑπάρχει, καὶ ποίτρόπὀφείλει εναι τὸν ἐπίσκοπον, καὶ ποίτρόπεναι πρεσβύτερον, καὶ ποίτρόπεναι τὸν διάκονα καὶ πῶς δεῖ εναι τὸν ἀναγνώστην; Ἀπόκρισις Γρηγορίου μεγάλου.

μὲν ὁ ἐπὶσκοπός ἐστιν εἰς τόπον δεσποτικόν σπερ γὰρ ὁ δεσπότης ἡμῶν ησοῦς Χριστὸς ἀπέστειλεν τούς ἀγγέλους αύτοῦ, οτως καὶ ὁ ἐπίσκοπος ἀποστέλλει τούς ἱερεῖς λευκοφόρους. ἡ δὲ στολὴ αὐτοῦ ἐστὶ κατὰ τὸν μορφὴν τῶν ἄνω δυνάμεων τουτέστιν τοῦ δεσπότου ωάννης γὰρ περὶ αὐτοῦ λέγει, ὅτι τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ λευκὸν σεὶ χιν καὶ ἡ θρὶξ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ ς ἱερεῖον καθαρόν. τριπλοῦν δὲ περιβάλλεται τὸ μοφόριον αὐτοῦ διότι τὴν τριάδα ἐστὶν ἐμφορισμένος. καὶ εἰς τόπον δὲ ἀρχαγγελικὸν ὀφείλομεν νοεῖν τὸν ἱερέαν, ὅτι καὶ ὁ προφήτης Δαβὶδ επεν ὁ ποιῶν τούς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα καὶ τὰ ἑξῆς. τὸ δὲ φελόνιον αὐτοῦ ἐστὶν ὁ χιτν ὁ ἄρραφος ὁ ὑπὸ τοῦ γίου πνεύματος ὑφανθεὶς δι᾿ ὅλου ἐκ τῶν ἄνωθεν ὑφαντῶν. τὸ δὲ στιχάριον αὐτοῦ ἐστὶν διότι ἐ[στήκει χάρις ἐν αὐτῷ] ἡ δὲ ἀνακολάφισις τοῦ στιχαρίου ἐστὶ [διότι τὸ πνεῦμα τὸ γιον περιζώννυται] ἡ δὲ τριχοτομία (об.) τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ ἐστὶν, διότι στέφανον ἐξ ἀκανθῶν πλέξαντες ἐπέθηκαν ἐπάνω τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ. τὸ δὲ ἐπιτρούλλιον τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ ἐστὶν ἑδραίωμα χερουβικοῦ θρόνου ἐπαναπαύονται τὰ Χερουβὶμ εἰς τὴν κεφαλὴν τοῦ ἱερέως, βαστάζουσιν τὴν δύναμιν τῆς θεότητος. περὶ τοῦ ἀββεἰς τόπον δὲ χερουβικὸν ὀφείλομεν νοεῖν τὸν ἀββν μαυροφόρος γὰρ ἡ στολὴ αὐτοῦ κατὰ τὰς πτέρυγας τῶν ἄνω δυνάμεων τουτέστιν τῶν ἑξαπτερύγων. εἰς τόπον δὲ ἀποστολικὸν ὀφείλομεν νοεῖν τὸν διάκονον. πῶς δὲ περιβέβληται τὸ ράριον αὐτοῦ; διότι τὴν παλαιὰν καὶ τὴν καὶνήν ἐστιν ἐμφορισμένος εἰς τὸ γιον δῶρον, εἰ μὴ καταμίξτὴν παλαιὰν καὶ καινὴν διαθήκην, οὐ μεταλαμβάνει. τὸν δὲ ἀναγνώστην εἰς τόπον μαρτυρικόν ὀφείλομεν νοεῖν μάρτυς. γὰρ ἐστι τῆς ἀληθείας.

Ἐρώτ. Διὰ τί ἐκκλησίᾳ, καὶ διὰ τί βῆμα, διὰ τί κάγκελλα, καὶ διὰ τί τράπεζα. καὶ διὰ τί εἰλητόν. τί δὲ τὰ για ριπίδια;

μὲν ἐκκλησίἐστὶν ὁ οκος τοῦ Θεοῦ. τὸ δὲ βῆμά ἐστιν τὸ μνῆμα τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν ησοῦ Χριστοῦ. ἡ τράπεζα τοῦ τάφου ἡ ἀσφάλεια, τὸ δὲ τραπεζόφορον ἡ σινδόνα ἡ ἀγορασθεῖςα παρὰ τοῦ ωσὴφ. τὰ δὲ κάγγελλά εἰσιν οἱ στρατιῶται οἱ τὸν τάφον φυλάσσοντες. ὁ δὲ ἄμβων ὁ ἀποκυλισθεὶς λίθος ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνήματος. ὁ δε ψάλτης ὁ ψαλλόμενος ἐν τῷ ἄμβωνί εἰσιν ὁ ἄγγελος ὁ ἐπάνω τοῦ λίθου κάθεζόμενος καὶ κηρύσσων τὴν ἀλήθειαν, ἤγουν τὴν ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου, τὸ δὲ εἰλητόν εἰσιν, ὅτι ἀπέστειλεν ὁ Πιλτος τὸν κούρσωρα καλέσαι τὸν ησοῦν πρὸ τοῦ βῆματος καὶ ὁ κούρσωρ ἐξελθν τὸ σουδάριον, ὃ περιβέβλητο, ἥπλωσεν ἐπὶ τῆς γῆς καὶ επεν Κύριε, ὦδε περιπάτησον, καὶ εἴσελθε ἐπὶ τὸ βῆμα. καλεῖ σε ὁ ἡγεμών. καὶ προσκαλεσάμενος τῷ κούρσωρι ἔφη διὰ τί τοῦτο ἐποίησεν; καὶ ἀποκριθεὶς ὁ κούρσωρ επεν Κυριέ μου. ὅτε με ἀπέστειλας εἰς εροσόλυμα πρὸς Ἀλέξανδρον, εδον αὐτον καθήμενον ἐπὶ πώλου [καὶ οἱ παῖδες]31 τῶν βραίων ἔκοπτον κλάδους ἀπὸ τῶν δένδρων καὶ ἐβάσταζον [άλλοι δὲ ἐστρώννυ]ον τὰ ἱμάτια αὐτῶν ἐν τὁδῷ, καὶ ἔψαλλον σαννὰ [ευλογημένος, καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Πιλτος] επεν [καὶ σύ λλην ν πῶς ἐπεγίνωσκες τί ἑρμηνεύεται] (142) τὸ σαννὰ; καὶ ὁ κούρσωρ ἔφη. ἄνθρωπον ρώτησα ἐκεῖ καὶ ἑρμήνευσεν μοι αὐτό. καὶ ὁ Πιλτος τί ἐστὶν τὸ σαννὰ. καὶ ὁ κούρσωρ ἔφη ἑρμηνέυεται τὸ σαννὰ σῶσον ἡμς ὁ υἱὸς Θεοῦ ὁ ἐν τοῖς ὑψίστοις. καὶ ὁ Πιλτος επεν ἔξελθε, καὶ ς βούλει εἰσάγαγε αὐτόν. καὶ εὐθέως ἐξελθν ὁ κούρσωρ πλωσεν τὸ σουδάριον αὐτοῦ ἐπὶ τῆς γῆς καὶ επεν Κύριε, ὦδε περιπάτησον καὶ εἴσελθε ἐπὶ τὸ βῆμα, καλεῖ σε ὁ ἡγεμών. καὶ κατ᾿ ἐκεῖνον τὸν τρόπον ἐστὶν τὸ εἰλητόν. Τὰ δὲ γία ριπιδιά εἰσιν οτως τε γὰρ εἰσέρχεται ὁ ησοῦς πρὸς τὸν ἡγεμόνα ἔστησεν ὁ Πιλτος προτομὰς τῶν σκήπτρων να ἐκ δεξιῶν καὶ ἀριστερῶν32. εἰσερχομένου δὲ αὐτοῦ τοῦ Κυρίου πρὸς τὸν Πιλάτον, ἐκάμφθησαν οἱ προτομαὶ33 τῶν σκήπτρων καὶ προσεκύνησαν αὐτοῷ καὶ συνειςῆλθον αὐτῷ ως τοῦ Πιλάτου καὶ διὰ τοῦτο καὶ τὰ ριπίδια κατέχουσιν καὶ ἀκολουθῶσιν εἰς τὴν εἴσοδον καὶ ἔξοδον τοῦ σώματος καὶ αματος τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν ησοῦ Χριστοῦ.

 

№ 14.

По рукописи Кутлумушской библиотеки № 177, л. 7–14, XVI в.

Περὶ τῶν ἀζυμιτῶν ἑτέρα διάλεξις σύντομος γενομένη παρὰ Κωνσταντίνου Παναγιώτοῦ μετὰ τὸν γαρδυνάλεον Εὐφρόσυνον Κωνσταντινουπόλεως.

Ἐν ἐκείντῷ καιρῷ ὲλήλυθεν ὁ Βέκος ωάννης ἐκ τοῦ πάπα τῆς πρεσβυτέρας Ρώμης μετὰ τῶν ιβ᾿ γαρδυνάλεων. ἔλαβεν ον ὁ ἄνωθεν ωάννης μούλας θίβην. καὶ ἔσωθεν εχεν τοῦ πάπα τὴν στήλην ἔσυρεν δὲ τὴν μοῦλαν σελλοχαλινωμένην μέσον τοῦ παλατίου, καὶ μέσα τον τὸ ὑπόμνημα τοῦ πάπα ἐξῆλθεν ον ὁ βασιλεύς Παλαιολόγος καὶ ὑπήντησεν αὐτὴν καὶ λαβόντος αὐτὴν ἐκ δεξ_#953;ῶν καὶ ἀριστερῶν λθον μέχρι τοῦ παλατίου. ετα εὐφήμησεν ὁ βασιλεύς τὸν πάπαν λέγων τὴν στήλην τοῦ δεσπότου καὶ ἀγιωτάτου ἡμῶν πάπα προσκυνῶ ἐν τπόλει οἱ δὲ γαρδυναλαίοι εὐφήμησαν τὸν βασιλέα λέγοντες πολυχρόνιον ποιήσὁ Θεὸς τὸ κράτος (об.) τῆς βασιλείας σου, δέσποτα βασιλεῦ. ἐμνημόνευσεν δὲ ὁ βασιλεύς τὸν πάπα εἰς τὴν ἐκφώνησιν καὶ εἰς τὰ δίπτυχα λέγων τοῦ παναγιωτάτου ἀρχιερέως Γρηγορίου τῆς πρεσβυτέρας Ρώμης ἀποστολικοῦ καὶ οἰκουμενικοῦ πατριάρχου πολλὰ τὰ ἔτη. ὅμως δὲ βασιλεύς καὶ οἱ γαρδυνάλοι θέλησαν να ἑνώσωσι τὴν πίστιν διὰ τὴν αρεσιν τῶν ἀζυμιτῶν λθον ον ἐκ τῶν ἀζυμιτῶν οτως Βέκος ωάννης, ὁ λεγόμενος λογοθέτῆς Θεόδωρος ὁ Μουζάλων, ὁ ἐρτηκαντιλίτης, ὁ Παραστομουλὰς, Ἰωάννης ξηρὸς, ὁ Πισιδίας Μεστός, ὁ Μαρκιανὸς καὶ ὁ Μαλέας ὁ ποτὲ πρωτοπαπς καὶ τεροι τῶν ἀφρόνων. τοῦ δὲ χριστωνύμου λαοῦ σαν οτοι λοβόλος μετὰ τοῦ ἑξήκοντα μαθητῶν αὐτοῦ. καὶ ὁ κύρις Κωνσταντῖνος ὁ παναγιώτης. ἄνοιαν δὲ ἔχουσιν οἱ ὀρθόδοξοι μετὰ τοῦ βασιλέως διὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ Λασκάρι τοῦ Ἀνδρονίκου, ὅτι διὰ φαρμάκων (8) αὐτὸν ἐπότισαν καὶ ἀπέκτειναν. Καὶ στὰς ὁ Κωνσταντῖνος ὁ Παναγιώτης ἔμπροσθεν τῶν ἀζυμίτων ἔφη εἰπέ μοι, ἀζυμῖτα αἱρετικὲ καὶ τετυφλωμένε, τί θέλεις ἡμς ἐρωτν διὰ τὴν ἀληθινὴν πίστιν ἡμῶν;

ἀζυμίτης ἀπεκρίθη κραμβὶν εἴχαμεν να καὶ ἐδέναμεν εἰς τὴν ρίζαν αὐτοῦ ρβ᾿ φαρία καὶ να τοῦ ἄλλου τὴν ἀχιλιμιτρισμὸν οὐκ ἄκουεν. Παναγιώτης. Καὶ ἡμεῖς εἴχαμεν ρβ᾿ χαλκωματάδες καὶ ἐχάλκευαν εἰς να χάλκωμα. καὶ νας τοῦ ἄλλου τὸν κτύπον οὐκ κουεν. γελςας δὲ ὁ ἀζυμίτης, ἔφη ὁ παναγιώτης τί γελς, τὰ τοιαῦτα λάχανα εἰς τοιοῦτον χάλκωμα βράζουσι. Ἀζημ. Πόσας φύσεις ὁμολογεῖς; Παναγ. Πρὶν τοῦ Χριστοῦ, μέ ἐρώτησες, ἢ μετὰ τὴν γέννησιν ; Ἀζημ. Μετὰ τὴν γέννησιν. Παναγ. Φύσεις μὲν δύο, θεότητα καὶ ἀνθρωπότητα. ὑποστάσεἰς δὲ τρεῖς πατέρα, υἱὸν καὶ γιον πνεῦμα. τὰ τρία ν ὁμοούσιον. ἀκατάληπτός (об.) ἐστιν ἡ θεότης, καθς Δαβὶδ λέγει καὶ ἔκλινον ἐκ τούτου εἰς τοῦτο πλὴν ὁ τρυγίας αὐτὸν οὐκ ἐξεκενώθη. Ἀζυμ. Τὸ πνεῦμα τὸ γιον ἐκ τοῦ πατρὸς καὶ ἐκ τοῦ υἱοῦ συμπορεύεται ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται; Παναγ. Ὁ πατὴρ αἴτιός ἐστιν τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ πνεύματος καὶ τὸ πνεῦμα ἐσκήνωσεν καὶ ὁ υἱὸς ἐσαρκώθη. Ἀζυμ. Ἄβρόχος καιρὸς ποταμὸν κατεβάζει, καὶ ὁ ποταμὸς πόρον οὐκ ἔχει; Παναγ. Ἄβροχος καιρός ἐστιν ἡ Παναγία, ἀπέραὄντος ποταμός ἐστιν ὁ Χριστός, ὁ υἱὸς καὶ λόγος τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος. καὶ οὐδεὶς δύναται ἐξιχνιάσαι τὰ τῆς [θεότητος] βάθη. Ἀζυμ. Ζεύγη βοῶν ς᾿, παρασπαρτάδες δ᾿. καὶ ρν᾿. θερισταὶ. καὶ εὐτύχησεν τὸ χωράφιον καὶ ἐποίησεν μόδια γ׳; Παναγ. Ζεύγη βοῶν ς׳ οἱ ιβ׳. ἀπόστολοι. παρασπαρτάδες δ׳, οἱ εὐαγγελισταί. οἱ ρν᾿. θερισταὶ οἱ ρν׳. ψαλμοὶ τοῦ Δαβίδ, τὸ δε χωράφιον ἡ ὑπεραγία θεοτόκος καὶ ἐγεώργηςαν τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ γουν τὴν γίαν τριάδα. Ἀζυμ. Ἡ θεότης ποῦ ἀναπαύεται (9); Παναγ. Ἔνθεν θέλησεν ἡ αὐτοῦ θεότης, καὶ ἐν τοῖς ἀγαθοῖς τοῖς χριστιανοῖς. ὡς καὶ ἐπὶ τούς πονηρούς τὸ πνεῦμα τὸ πονηρόν. Ἀζυμ. Οἱ ἄγγελοι ποῦ; Παναγ. Ὃπου ὁ Θεὸς ἔταξεν. Ἀζυμ. Οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ προφῆται; Παναγ. Ἔνθεν προσέταξεν ὁ Θεός. Ἀζυμ. Αἱ ψυχαὶ τῶν δικαίων καὶ τῶν μαρτωλῶν εἰς τὴν παράδεισον οὔ; Παναγ. Οἱ φιλόσοφοι καὶ οἱ τεχνολόγοι λέγουν, ὅτι τῶν δικαίων αἱ ψυχαὶ ς αἱ περιστεραί εἰσι. οἱ ρήτορες λέγουν, ὡς αἱ τρυγόναι εἰσὶν καὶ θεωροῦσιν τὴν παράδεισον καὶ ἀγάλλονται. αἱ δὲ τῶν μαρτωλῶν ς χελῶναι, ὡς σκαντζόχοιροι καὶ ς νυκτοκόρακες, ὡς ἔπραξαν τῶν δαιμόνων τὰ ἔργα. Ἀζυμ. Πόσοι οἱ οὐρανοὶ εἰσιν ; Παναγ. Οὐρανὸς αὐγοειδὲς καὶ σφαιροειδὴς μοιος κρυστάλλου. Ἀζυμ. Καὶ πῶς λέγει οἱ οὐρανοὶ τῶν οὐρανῶν; Παναγ. Οὐρανούς καλεῖ τούς ἀποστόλους, οδιηγοῦνται τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ τὰ ἄνω καὶ τὰ κάτω. Ἀζυμ. Ἀπάνωθεν τοῦ οὐρανοῦ τί ἐστίν; Παναγ. (об.) ϓδωρ, πῦρ, θρόνος καὶ ἐπάνω αὐτοῦ ἐστὶν ἡ θεότης. Ἀζυμ. Καὶ ὑποκάτωθεν τῆς γῆς τί ἐστίν; Παναγ. ϓδωρ, σκότος καὶ πῦρ καὶ ὑποκάτω τούτου ὁ δης καὶ ὁ τάρταρος. Παναγ. Πάντα, ἅπερ με ἐρωτς ἐγδιὰ τῆς χάριτος τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς εὐχῆς γενητῶν μου ἀποκρένομαι. Ἀζυμ. Τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ μονά εἰσιν ζυγά; Παναγ. Μονά εἰσιν τι καὶ τὰ τάγματα τῶν ἀγγέλων μονά εἰσιν. ὅτι ι׳. τὰ τάγματα σαν καὶ ἐξέπεσεν τὸ να καὶ ἔμειναν θ׳. Ἀζυμ. Ποῖον ἐποίησεν ὁ Θεὸς πρῶτον, τὸν οὐρανὸν τὴν γῆν; Παναγ. Τὸν οὐρανόν. Ἀζυμ. Ποῖόν ἐστι πλέον ὁ οὐρανὸς ἡ γῆ; Παναγ. Πσα σκέπασμα πλέον ὑπάρχει. Ἀζυμ. Ποῖόν ἐστι πλέον ἡ θάλασσα ἡ γῆ; Παναγ. Ἡ θάλασσα καὶ ὁ παράδεισος διπλοῦν τῆς θαλάσσης. ἐξέρχονται δὲ ἐξ αὐτοῦ ποταμοί δ᾿. Φησῶν, Γεῶν, Τίγρης καὶ Ἐφράτης καὶ ἔρχονται εἰς τὸν κόσμον. Ἀζυμ. Ἡ ἀστραπὴ πῶς γεννται; Παναγ. Ὁ προφήτης φησίν φωνὴ τῆς βροντῆς σου (10) ἐν τῷ τροχῷ καὶ πρόσωπα δ᾿. ἀετοῦ, μόσχου, λέοντος καὶ ἀνθρώπου. ἤγουν δ᾿. εὐαγγελισταὶ ἐν τῷ τροχῷ ὁ ἀετὸς δει, ὁ μόσχος κράζει, ὁ λέων βοκαὶ ὁ ἄνθρωπος λέγει. καὶ συγκροτούμενοι ἐν τῷ τροχῷ κτύπον ἀποτελοῦσιν καὶ ὁ κτύπος ἀποστέλλει τὴν ἀστραπήν, ὡς #1008;αὶ οἱ ρήτορες καὶ οἱ προφῆται λέγουσιν. Ἀζυμ. Εἰπέ μοι, λιος πῶς ἀνατέλλει καὶ δύνει ἐν τθαλάσση καὶ πάλιν εὑρίσκεται ἐν τἀνατολκαὶ ἀνατέλλει; Παναγ. Ὁ ἥλιος μερίζεται εἰς τρία ὁ δίσκος αὐτοῦ ἐστὶν ὁ πατήρ. τὸ φῶς αὐτοῦ ὁ υἱὸς καὶ λόγος τοῦ Θεοῦ. αἱ ἀκτῖνες τὸ πνεῦμα τὸ γιον. ὅταν βασιλεύει, εἰσέρχεται ἐν τθαλάσση καὶ σχίζει αὐτὴν ἀπὸ δυσμῶν ως θαλάσσης ἀνατολῶν. καὶ οὐρανὸς γυρίζει μίαν φορὰν τὸ ἡμερονύκτιον ς μύλος κρέμονται τοίνυν τὰ ἄστρα καὶ ἡ σελήνη καὶ ὁ λιος σπερ κανδήλιον ἔμπροσθεν γίου. καὶ ταν ἀνατέλλλιος δίδοι ὁ Χριστός μου τὸ στέμμα καὶ ἀνατέλλει, καὶ τρία ὄρνεα (об.) βρέχουσιν αὐτὸν ἐπὶ τὸν κεανὸν ποταμόν. τὰ ὀνόματα τῶν ὀρνέων, ὁ ες γρύψ ὁ τερος φοὶνιξ καὶ ὁ ἄλλος χαράνδρος καὶ βρέχουσι τὸν λιον, ἵνα μὴ καύστὸν κόσμον. καὶ καίονται αἱ πτέρυγες καὶ μένουσι γυμνὸν κρέας, καὶ πάλιν λούονται εἰς τὸν ποταμὸν καὶ γίνονται πτέρυγες αὐτῶν ς πρότερον. διὰ τοῦτο καὶ ὁ ἀλέκτωρ προφήτης καλεῖται, ὅτι ἔχει αμα ἐντὸς τῆς πλευρς αὐτοῦ καὶ γαργαρίζει αὐτὸν καὶ γνώθει τούς κτύπους τῶν πτερύγων τοῦ γρύψης καὶ κοπανίζει καὶ αὐτὸς τὰς πτέρυγας αὐτοῦ καὶ σημαίνει τὴν ἀνάτασιν τοῦ Χριστοῦ. Ἀζυμ. Καὶ τί λέγει ὁ γρύψ; Παναγ. Ὁ πρῶτος λέγει «πορεύου φωτοδότα». τερος λέγει »δὸς φῶς τοῦ κόσμου», ὁ τρίτος λέγει "ζῇ Ὁ Χριστὸς». Ἀζυμ. Ἕναν λόγον ἔχω ἐρωτῆσαί σε. καὶ ἐὰν αὐτὸν εἴπς μοι, ἄλλον οὐκ ἐρωτῶ σε; Παναγ. Εἰπέ εἴ τι θέλεις. Ἀζυμ. Πόσας κορυφὰς ἔχουν τὰ γένειά σου; Παναγ. Τοῦτο νοητικόν ἐστιν ςας κορυφὰς ἔχουν, τόσας ρίζας ἔχουν, οὐχὶ μόνον τὰ γένεια σου ἀλλὰ καὶ τὰ μαλλία σου. ὅμως ἐγἔλεγα νὰ μὲ ἐρωτήσης περισσότερον, ὅτι ἱκανός εἰμὶ τοῦ ἀπολογηθῆναί σοι. Ἀζυμ. (11) Ἐγοὐκ οδα ὁ ἐπίστασαι; Παναγ. Σύ ἐπὶστασαι τέχναις ἔξω τῶν γραμμάτων, ρητορικὴν, φιλοσοφικήν καὶ τὴν φραγγικὴν γραμματικὴν καὶ ἑλληνικήν. ἐγδὲ ἐπίσταμαι τρεῖς καὶ αὐταῖς κολοβαῖς. ὅτι ἀκόμη ἀμαθής εἰμι. Ἀζυμ. Γῆρας γὰρ τίμιον οὐ τὸ πολυχρόνιον μικρὸν οὐ μακρὸν έδόθη χάρις ἐνὴ ἐδόθη [?]; Παναγ. Ἐφ᾽ ὅςον με ἐρώτησας εἰς τὰ τοιαῦτα ἐρωτήσω κἀγπερὶ των αἱρέσεών σου. εἰπέ μοι, ἀζημτα, διὰ τί ὑμες οἱ φράγγοι τὴν ὑπεραγίαν Θεοτόκον λέγετε σάντα Μαρίαν καὶ δὲν λέγετε ὑπεραγίαν Θεοτόκον ς πάντων βασίλισσαν ς γεννήσασαν τὸν υἱὸν καὶ λόγον τοῦ Θεοῦ. καὶ πάλιν διὰ τί οὐ βάλλετε τούς δακτύλους σου τούς τρεῖς εἰς τὸ μέτωπον καὶ εἰς τὴν ζώνην καὶ εἰς τὸν δεξιὸν μον καὶ τὸν ἀριστερὸν, νὰ ποις σταυρόν, ἀμὴ βάλλεἰς τούς δακτύλους σου τούς πέντε καὶ ποιεῖς σταυρὸν ἀπὸ τὸν ἀριστερὸν εἰς τὸν δεξιὸν καὶ ποιεῖς σταυρὸν με ους δακτύλους σου καὶ ἀσπάζεσαι αὐτὸν (об.) καὶ τότε σηκώνεσαι καὶ διασκελς αὐτὸν καὶ γίνεσαι σταυροπάτης; διὰ τί τρώγετε τὸ πνικτὸν καὶ τὰ ἀγέννητα καὶ τὰς χελώνας καὶ ἀλουποῦδες καὶ εἰς τὸ γαβάθι σου τρώγει ὁ κύνας σου καὶ τὸ πλένεἰς καὶ τρώγεις καὶ σύ; Τότε ὁ ἀζημίτης αἰσχυνθεὶς επεν ταν ἐπείνασεν ὁ Πέτρος ἐκατέβην ἄγγελος μετὰ ὀθόνιον καὶ δίχα πσαν τὴν μιαροφαγίαν.

φη ὁ Παναγιώτης. Τοῦτο ἀναγωγικόν ἐστιν οὐχί εἰσαγωγικόν. επε μοι διατί τὴν καθαρὰν δευτέραν καὶ τρίτην, ὅταν φρίσσουν οἱ δαίμονες καὶ οἱ χριστιανοί νηστεύουν τὸ τρίμερον, ὑμεῖς κρέας καὶ ὰ ἐσθίετε καὶ χάνετε λην τὴν γίαν τεσσαρακοστήν. καὶ ταν ἔλθἡ καθαρὰ τετράδη κρύβεις τὸν σταυρὸν καὶ ἀλληλούια [οὐ] λέγεις. καὶ λέγεις τι ἔφυγε καὶ ἐπῆγε εἰς τὴν, Ἰερουσαλήμ. καὶ τὴν μεγάλην παρασκευὴν φέρνεις τὸν σταυρὸν καὶ λέγεις [ὅ]τι λθε. διατί οἱ ἱερεῖς σας γυναῖκας οὐ λαμβάνουσιν ἀλλὰ πορνεύουαιν; ἡμεῖς δε ποιοῦμεν τὴν ἐντολὴν τοῦ Χριστοῦ καὶ πέρν[ει] παρθένος παρθένον, ἄσπιλος ἄσπιλον καὶ παραλαμβάνει αὐτὴν ἐκ χειρὸς ἱερέως. καὶ ἔσονται οἱ δύο φύσεις εἰς σάρκαν μίαν καὶ γένεται ἱερεύς καὶ ἐστιν ἀναμάρτητος. ἀλλὰ οἱ ἱερεῖς σας ἔχουν παλακίδας κρυφὰς (12) καὶ ποιοῦσι τὴν μίξιν τῆς σαρκὸς μετ αὐτῆς. καὶ τὸ πρωΐ ποιεῖ μετάνοιαν καὶ λέγει συγχωρήσατέ μοι, ὅτι ἐπειράχθηκα ἐν τνυκτὶ ταύτῃ, καὶ λαμβάνει συγχώρησιν καὶ λειτουργεῖ. καὶ λέγει ἀΐδεος ἐστὶν τῆς μαρτίας καὶ μαρτία οὐκ ἔστι. καὶ πάλιν λειτουργτε μίαν καὶ δύο καὶ τρεῖς φορὰς τὴν ἡμέραν. καὶ ἐξέρχεται ἀπὸ τοῦ βῆμα ὁ νας, καὶ ἐμπαίνει ὁ ἄλλος καὶ λα σας τὰ κρατοῦν σκύλοι καὶ λειτουργτε. Ἀζυμ. Λίθον ἔχωμεν καὶ ἔχει τὴν σφραγίδα τοῦ πάπα καὶ που τὴν στήσωμεν λειτουργοῦμεν, ὡς καὶ ὑμεῖς ἀντιμίνσι καὶ τὸ σταυροπήγιον. καὶ μένετε μετὰ τῆς γυναικὸς σας. καὶ τότε κάμνετε προσφορὰς καὶ λειτουργτε; Παναγ. Ὄχι ἀζυμῖτα, αἱρετικέ, φλύαρε, ἐὰν γυναῖκα πέσμετὰ τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς, προσφορὰς οὐ ποιεῖ, ἀλλὰ λέγει ἄλλης γυναικὸς καὶ σφραγίζει αὐτάς. καὶ ἐὰν τοῦτο γένηται ὑπὸ τῶν χιλίων μία οὐχ εὑρίσκεται. ἐὰν δὲ καὶ φωραθἐξομολογεῖται καὶ λαμβάνει κανόνα καὶ δουλεύει, καὶ παίρνει συγχώρησιν. ὅτι τὸ μιαρὸν γιον γίνεται. ϓμεῖς δὲ πάλιν, ὁ μιαρὸς σς βαπτίζει καὶ λέγει βαπτίζω ἐγὼ. τὸν δοῦλον τοῦ Θεοῦ (об.) καὶ θεοποιεῖς τὸν ἐμαυτόν σου. καὶ βάνεις λας εἰς τὸ στόμα τοῦ παιδίου καὶ λέγεις λάβε τὴν φρόνησιν εἰπέ μοι τὶ μύρον μυρώνεις τὸ παιδί; εἰπέ μοι, ἀζημῖτα, ὁ Χριστὸς ἔννους καὶ ἔμψυχος ἐγεννήθη ἄνους καὶ ἄψυχος; Ἀζυμ. Ἔννους καὶ ἔμψυχος. Παναγ. Ἀμὴ πῶς ποιεῖς αὐτὸν ἄνουν καὶ ἄψυχον; οὐκ οδας τι τὸ λας ὁ μυαλός ἐστιν. καὶ ἀντὶ τῆς ψυχῆς τὸ προζύμι. ἀμὴ ποιεῖς τὸ ἄζημόν σου ἄνευ προζυμίου καὶ ἄνευ λατος ἄνουν καὶ ἄψυχον. εἰπέ μοι, διὰ πόσων στοιχείων συνίσταται ὁ κόσμος; Ἀζυμ. Ἐκ πυρὸς καὶ δατος, Παναγ. Καὶ τίς δύναται ἀνάψαι πῦρ ἐκ τοῦ ἀνέμου; καί ἐὰν πυριοβολήση τις, ἐὰν μὴ σείστὴν χεῖρα αὐτοῦ καὶ ποιήση ἄνεμον οὐκ ἀνάπτει πῦρ. οτως καὶ ταῦτα πάντα, διὰ δ᾿ στοιχείων συνίσταται ὁ κόσμος διὰ πυρὸς καὶ δατος, ἀέρος καὶ γῆς. οτως καὶ ἡμεῖς οἱ χριστιανοὶ λαμβάνομεν τεσσάρων στοιχείων προζύμια ἀλεύριον, ἅλας καὶ θερμὸν εO#7984;ς τὴν εὐλογίαν. καὶ ὑμεῖς, ἀζυμῖται, μόνον β׳ ἀλεύρι καὶ κρύον νερὸν καὶ νεκρωμένον σπερ καὶ ὁ ἄνθρωπος, ὅταν ζῆ ἔνε θερμὸς καὶ ταν ἀποθάνἐστὶν ψυχρὸς κρυσταλλώδης (13) εἰπέ μοι, ὁ Χριστὸς ζκαὶ ἀνάστασιν ὁμολογεῖς οὔ. Ἀζυμ. Λέγω ναί, ἀνάστασιν. Παναγ. Ἀμηπῶς ποιεῖς αὐτὸν νεκρὸν καὶ διὰ τί οἱ ἱερεῖς ὑμῶν μετὰ χειρορτίων καὶ δακτυλιδίων. ἐγἑρμηνεύω σας τὰ δύο σας ὀνόματα. φράγγοι τι ἐφραγγελώσατε τὸν Χριστὸν, ἐλατῖνοι τι ἐλαττώσατε τὴν πίστιν καὶ ἀρνήθητε τὴν ἀνάστασιν. Ἀζυμ. Τὸ δακτυλίδιον ἐστιν ὁ ἀρραβν καὶ τερα τῆς ἱερωσύνης; Παναγ. Σφραγίς ἐστὶν ὁ ἀρραβών. σύ δε αὐτὸν κηρύττεις ξευρε ἀζημῖτα, ὅτι ἑκατὸν πάπιδες ἐγένοντο, ἀφότου ἐχωρίσατε ἀφ᾿ ἡμῶν. πόσοι σαν ἐξ ἐνζύμων καὶ ἐσώθησαν καὶ τεσσαράκοντα ἐξ ἀζύμων καὶ ἐχάθησαν μως ὁμοιεῖτε τοῦ ἀσώτου υἱοῦ. ὅπου τὸν ἀπέστειλαν οἱ δαίμονες βόσκειν χοίρους καὶ τὰ κέρατα εναι μοια ὑμῖν. καὶ ὁ βρῶμος ὑμῶν ἔνε σημεῖον τῆς κολάσεως. Ἀζυμ. Λέγει πῶς; Παναγ. Οὐδεὶς τῶν φράγγων θέλει σωθῆναι. καὶ οὐδεὶς τῶν χριστιανῶν θέλει κολασθῆναι (об.) ὅτι ἑβδομήκοντα μαρτίαις ἐστὶν τοῦ ἀνθρώπου καὶ μόνον αἱ ἑπτά εἰσιν ἀσυγχώρητοι. Ἀζυμ. Ποῖαι; Παναγ. Εἴ τις ἄνθρωπος γένη φονεύς ἑκούσιος ς ούδας καὶ εἴ τις εἰς πόρνον φονευθῇ. καὶ εἴ τις εἰς μητέρα θυγατέρα ἀδελφὴν πέσκαὶ εἴ τις ἀπογνώσκαὶ βλασφημήστὸ πνεῦμα τὸ γιον καὶ εἴ τις μὴ ὁμολογτὴν ἀνάστασιν καὶ εἴ τις ἀναγνώσβίβλους καὶ οὐ διδάσκει τὸν λαὸν καὶ πς ὁ συμψάλλων καὶ συνευχόμενος μετὰ τῶν ἀπίστων αἱρετικῶν καὶ τῶν ἀζημιτῶν, εἴη τὸ ἀνάθεμα. Ἀζυμ. [Η] τίς ν σύ καὶ λέγων τὸ ἀνάθεμα; Καὶ ἀθυμήσαντος τοῦ ἀζημίτου καὶ μὴ ἔχοντος ἀπολογηθῆναι, ἀπῆλθεν ὁ Βέκος ωάννης πρὸς τὸν βασιλέα λέγων οὐκ ἀκούεἰς, δέσποτα, ὅτι ὁ Παναγιώτης ἀναναθεματίζει τὴν βασιλείαν σου πρὸς τὴν ἡμῶν μετριότητα. κέλευσον να ἀποθάνπικρῶς. ὁ δὲ βασιλεύς ἐκέλευσεν, ἵνα ἀπακεφαλισθΠαναγιώτης. ὁ δὲ Παραστομολς καὶ ὁ Τζικαντηλίτῆς λαβόντες αὐτὸν εἰς τὸ μέσον ἔστησαν. ὁ δὲ Παναγιώτης στὰς εἰς προσευχὴν επεν εὐχαριστῶ σοι, Κύριε, ὅτι κα(14)τηξίωσάς με διὰ τῆς καλής σου ὁμολογίας ἀποθανεῖν. καὶ ποιήσας τὴν ἐν Χριστῷ σφραγίδα επεν δόξα σοι, Κύριε μου, δόξα σοι, ὅτι ὑπὲρ τὴν ἀλήθειαν τὴν μαρτυρίαν ἐδεξάμην μετὰ τώ μαθητῶν σου, Χριστέ. Ταῦτα εἰπν καὶ κλίνας τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ἀπέτεμον αὐτὸν. καὶ οτως ἐτελειώθην ὁ καλὸς σοφὸς κύριος Κωνσταντῖνος ὁ Παναγιώτης, εἰς ἀναίρεσιν τῶν ἀζημιτῶν.

№ 15.

По рукописи библиотеки Андреевского скита, № 96. XVI в., л. 16–20.

Διδασκαλία τοῦ Κυρίου ἡμῶν ησοῦ Χριστοῦ ἐρωτησάντων τῶν γίων ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου, ὁμοίως καὶ τοῦ γίου Φιλίππου καὶ περὶ διορθώσεως καὶ μοναχῶν καὶ λαϊκῶν. Εὐλόγησον Πάτερ.

Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις μετὰ τὸ ἀναληφθῆναι τὸν Κύριον ἡμῶν ησοῦν Χριστὸν ἐκ τοῦ ὄρους τῶν Ἐλαιῶν, κατῆλθον οἱ ιβ᾿ ἀπόστολοι ἐν τκοιλάδι τοῦ ωασαφὰτ καὶ διενοοῦντο καστος αὐτῶν περὶ τῆς γενες τῆς ἀπιστου τῶν ἀνθρώπων, καὶ ἑκάστου πταισμάτων, ος πταίουσιν οἱ ἄνθρωποι, ἵνα γνώσωσιν, τί μέλλουτιν ἐργάζεσθαι πρὸς συγχώρησιν τῶν πταισμάτων αύτῶν, καὶ ποιήσαντες ἡμέρας τεσσαράκοντα νηστεύοντες καὶ προσευχόμενοι ἐγένετο αὐτοῖς ἔκστασις ἡμέρας δέκα, ἐπιφωσκούσης δὲ τῆς γίας παρασκευῆς, ἔστη κατενώπιον αὐτῶν ἄγγελος Κυρίου καὶ λέγει αὐτοῖς θαρσεῖτε οἱ πολλὰ κοπιάσαντες τὰς τεσσαράκοντα ἡμέρας. Ἀναστὰς δὲ ὁ Πέτρος προσεκύνσεν αὐτὸν λέγων Κύριε, θεωρῶ τὸ πρόςωπον σου ς τὸ πρόςωπον τοῦ Διδασκάλου μου τοῦ ἀναληφθέντος ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἐςασιράπτον καὶ φόβος μέ συνέχει σφόδρα. νῦν δὲ ἐρωτῶ δή, ὁ δοῦλός σου, περὶ τῶν τεσσαράκοντα ἡμερῶν. ἀποκριθεὶς δὲ ὁ ἄγγελος επε λαλήσω ρήματα πιστῶν. λέγει ὁ Πέτρος ναί, Κύριε, ὅμοιον ἀποκάλυψόν μοι, τί ἐστὶν ὁ μισθὸς τῶν τεσσαράκοντα ἡμερῶν, ἵνα κἀγἀναγγέλλω τοῖς γνωρίζουσι τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ; λέγει ὁ ἄγγελος τῷ Πέτρὁ μισθὸς τῶν τεσσαράκοντα ἡμερῶν πολύς ἐστίν, νηστεύουσιν αὐτὰς εἰλικρινῶς καὶ ἀμέμπτως τὰς εὐχαριστίας τῷ Θεῷ νυκτὸς καὶ ἡμέρας ἀναπέμποντες καὶ προσευχαῖς καὶ νηστείαις καὶ δεήσεσιν λέγει γὰρ ὁ Δαβίδ μακάριοι οἱ ἐξερευνῶντες τὰ μαρτύρια αὐτοῦ, ἐν λκαρδίἐκζητήσουσιν αὐτόν εἐ δὲ ἔχει τις μαρτίας σεὶ ἄμπελος τῆς θαλάσσης καὶ νηστεύει τὴν γίαν τέσσαρακοστὴν εἰλικρινῶς, μεταδιδούς τοῖς πτωχοῖς τὴν καθημερινὴν τροφήν, μακαρίζουσιν αὐτὸν αἱ τῶν γίων χορεῖαι, καὶ ἀγγέλων ἀριθμὸς τεσσαράκοντα στανται ἀπέναντι αὐτοῦ ἐξαλείφοντες τὰ χειρόγραφα τῶν μαρτιῶν αὐτοῦ. Προσελθν δὲ καὶ ὁ Πέτρος ἐπερωταὐτὸν περὶ τῶν πόρνων καὶ ἀρσενοκοιτῶν. λέγει ὁ ἄγγελος ἔχει ποῦ ἀπολογίαν δοῦναι. ἰδού ὁ πύρινος ποταμὸς ἐν αὐτῷ ἀποβλέπει, ὁμοίως καὶ τὸν ἀρσενοκοίτην ἀναμένει τὸ πῦρ τῆς ἀσβέστου καὶ ὁ σκώληξ ὁ ἀκοίμητος ἐὰν δὲ μεανοήσωσιν ἐκ τῶν ἀσελγειῶν αὐτῶν, νηστευσάτω ὁ ἀρσενοκοίτης ἔτη ιβ᾿ καὶ δεχέτω αὐτὸν ἡ ἐκκλησίτοῦ Θεοῦ, ὁ δὲ πόρνος ἔτη γ᾿, ὁ δὲ μοιχὸς ἔτη ς᾿, ὁ δὲ κτηνοβάτῆς ἔτη θ᾿, ὁ φονεύς ἔτη ιβ᾿, ὁ ἀκουσίως ἔτη ε᾿, ὁ κλέπτης ἡμέρας μ᾿ καὶ ξηροφαγήση, ὁ ψεύστης ἡμέρας κ᾿, ἡ τριγαμία ἔτη ε׳, εἰ δὲ ἐπιμένουσιν οτοι πάντες ἐν ταῖς ἀσελγείαις αὐτῶν, οὐαἱ αὐτοῖς ἔσται.

μοίως δὲ καὶ Ἀνδρέας λέγει γνορίζω, Κύριε μου, ὅτι σύ εὁ Διδάσκαλος ἡμῶν, ὁ Χριστός, ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος καὶ ἐν σχήματι δούλου ἐφάνης τοῖς δούλοις σου πειράσαι ἡμς. καὶ νῦν, Κύριε, γινώσκω, ὅτι ἐσύ μετὰ τῶν δούλων σου. ὁργάρ, κυκλοῦνταί σε δυνάμεις ἐν ποικίλαις μορφαῖς καὶ για ἑξαπτέρυγα μετὰ φόβου βοῶσίν σοι᾿ Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη. ἀκούσας δὲ ταῦτα, ὁ Σωτὴρ ἐφάνη τελείως καὶ επεν αὐτῷ Ἀνδρέας Κύριε, δεῖξόν μοι τῶν ἑπτὰ ἡμερῶν τῆς ἑβδομάδος ἐν ποἱδόξπαρίστανται σοι; καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Κύριος λέγει τῷ Ἀνδρέᾳ; ὥσπερ ἀστὴρ ἀστέρος διαφέρει ἐν φωτί, οτως καὶ ἡ πρώτη ἡμέρα ἐν ὁ Πατὴρ ἐποίησε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν ἡ μείζων πασῶν ἐστὶν, διὰ τοῦτο καὶ κυριακὴν αὐτὴν ἐκάλεσεν ἔπειτα δὲ τδευτέρκαὶ ττρίτῃ `#964;ούς φωστῆρας τούς μεγάλους λιον καὶ τὴν σελήνην, καὶ ττετάρτἡμέρἐποίησε ἔργον δικαιοσύνης καὶ νηστείας, καὶ τπέμπτἡμέpoᾳ διεχώρισε γῆς καὶ δατος βλάστησιν, ξύλα καὶ ἑρπετὰ καὶ ἰχθύας, τῇ ἕκτἡμέρἐποίησε τὸν ἄνθρωπον, καὶ τἑβδόμἡμερκατέπαυσε ἀπὸ παντὸς ἔργου καὶ ἔστησεν κεφαλὴν τῶν ξ ἡμερῶν τὴν γίαν. Κυριακήν, καὶ διὰ τοῦτο μακάριος ἐστιν ὁ ἄνθρωπος ὁ μετὰ εἰλικρινος καρδίας νηστεύων καὶ προσευχόμενος τετράδην καὶ παρασκευήν. τρισμακάριος δὲ ἐστιν ὁ τὴν γίαν Κυριακὴν φυλάττων ἀπὸρας ἐννάτης τοῦ Σαββάτου καὶ μὴ ἐργαζόμενος αὐτὴν ἀπὸ αἰσχρῶν ἔργων, οὐαὶ δὲ τὸν λαμβάνοντα δίκας ταὐτἡμέρᾳ. Προσελθν δὲ καὶ άκωβος έπερωττὸν Κύριον λέγων Κύριε, τί ἐστὶν ὁ μισθὸς τῶν τὴν τετράδην καὶ τὴν παρασκευὴν νηστευόντων; μακάριος ἐστὶν ὁ ἄνθρωπος ὁ περιπατῶν αθις (?) ἐν νηστείας καὶ προσευχαῖς. ὅτε ἐξέλθἡ ψυχὴ αὐτοῦ ἐκ τοῦ ματαίου βίου τούτου, ὑπαντῶσιν αὐτἡ Τετράδη καὶ ἡ Παρασκευή, καὶ ἀσπάζονται αὐτὴν λέγουσαι χαίροις, ψυχή δικαία, ἡ πολλὰ κοπιάσασα ἐπὶ τῆς γῆς, νῦν δὲ χαίρου καὶ ἀγάλλου καὶ κατάμενε ἐν τῷ τόπσου ἔρχεται δὲ ἡ γία Κυριακμετὰ τῶν ἀγγέλων λαμπροφόρων καὶ ἀσπάζουσιν αὐτὴν καὶ λέγουν τοῖς ἀγγέλοις ἴδὲ ψυχὴν δικαίαν, ἥτις μέτωπα οὐκ ἔχει καὶ λοιπὸν χαίρουσιν ἐπαὐτὴν οἱ ἄγγελοι καὶ πσαι αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν. οτός ἐστιν ὁ μισθὸς τῶν ττετράδκαὶ τπαρασκευνηστευόντων, ὅτι ἡ μὲν τετάρη διὰ τὴν προδοσίαν, ἡ δὲ παρασκευὴ διὰ τὸ πάθος, ἡ δὲΚυριακὴ διὰ τὴν ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου, καὶ μακάριοι οἱ φυλάσσοντες αὐτὰς ἀπὸ παντὸς ἔργου πονηροῦ καὶ πάσης ἀκαθαρσίας. ἐὰν δὲ μὴ φυλάσσωσιν καὶ μὴ ἀζούωσιν αὐτούς, ἐςαποστελῶ αὐτοῖς μάχαιραν, θλιμμὴν καὶ αἰχμαλωσίαν καὶ οὐαὶ αὐτοῖς ἔσται, οὐαὶ δὲ τοῖς μὴ κοινωνοῦσιν τὴν ἡμέραν τῆς γίας Κυριακς ἄνευ ἐπιτιμίου. Προσελθν δὲ καὶ Θωμς ἐπερώτησε αὐτὸν λέγων ἐὰν κληρικός ἀφήστὴν ἐκκλησίν του νεκεν πραγματείας αἰσχρολογίας, τί ἡ κόλασις αὐτοῦ; λέγει ὁ Σωτήρ ἐὰν ἐπιμένκαὶ οὐκ ὑποστρέψῃ, καταδικάζεται ς πόρνος εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, εἰ δὲ μετανοήσας ἐπιστρέψη, εὐλογεῖται ὑπὸ τσῦ ἀρχιερέως καὶ ἀπολαμβάνει τὴν διακονίαν. Δεῖ τὸν κληρικὸν ἀμνησίκακον, ἀκενόδοξον, ἀφυλάργυρον, ἄκλοπον, προν συχον, ἀμετάδοτον, μίας γυναικός, τπίστει ἐστηριγμένος καὶ τὴν διαθήκην τῆς ἐπαγγελίας φυλάττων. ὁ πορνεύων λοιδορῶν ἀφοριζέσθω ἐκ τοῦ θυσιαστηρίου καὶ μὴ προσψαυέτω τῶν ἀχράντων καὶ γίων μυστηρίων, ὁ ἱερεύς ὁ διγαμῶν μὴ εἰσερχέσθω εἰς τὸ θυσιαστήριον τοῦ Θεοῦ, μήτε μολύντὸ ἄχραντον δῶρον τοῦ Θεοῦ οὐαὶ τοῖς ἱερεῦσι καὶ τοῖς κληρικοῖς, οτινες κακοποιοῦσιν ἐν τἐκκλησίτοῦ Θεοῦ τῇ ἁγίΚυριακκρίνοντες λαούς καὶ πρόσωπα λαμβάνοντες καὶ χρίζοντες τὰ για μυστήρια. οὐαὶ τοῖς τοιούτοις, ὅτι τῷ πιρίνποταμῷ καυθήσονται. οὐαὶ τοῖς τὰ για δῶρα ἀγνοοῦσιν, ὅτι οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ παρίστανται φυλάττοντες αὐτά, ἐν δὲ τῷ ἱερουργεῖν τὸν ἱερέα τὰ Χερουβὶμ καὶ Σεραφὶμ καλύπτουσι τὴν γίαν τράπεζαν ἀοράτως ἔνθεν καὶ ἔνθεν τοῦ ἱερέως, ἄγγελοι δὲ Κυρίου παρίστανται σύν τῷ ἱερεῖ ἐν τῇ ἁγίκοινωνίᾳ, καὶ ςτις ἔλθκοινωνῆσαι ἔχων κακίαν κατά τινος καὶ δέξεται τὸ τίμιον δῶρον, πῦρ καίοντα δέχεται ἐν τοῖς ἐγκάτοις αὐτοῦ. Ἐγδὲ λέγω ὑμῖν διὰ εζεκιὴλ τοῦ προφήτου ἀφιῶ αὐτοῖς, ἴσως μετανοήσουσιν καὶ ἐλεηθήσονται, ὁ δὲ σαΐας βολέγων οὐαὶ ὑμῖν διδάσκαλοι, ὅτι ἀναγινώσκοντες οὐκ ἐπιγινώσκετε, ὅτι εἰσέρχεσθε εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ πλήρΕἰς ἀνομίας καὶ ἀδικίας καὶ οὐκ ἔχετε τὸ ἔνδον ὄ... ἡμῶν πρὸς τὸν Θεὸν ἀλλ᾿ ἐν τὀρθότητι τῆς σαρκὸς, ἥτις πρὸς ὀλίγον χρόνον ἐκλείπει καὶ πρὸς γῆν ὑπάγει καὶ χοῦς γίνεται οὐαὶ ὑμῖν πρεσβύτεροι, ὅτι καθέζεσθε ἐν τῇ ἁγίΚυριακποιοῦντες κρίσεἰς καὶ πράττοντες, [ἃ] οὐκ ἔξεσιν πράττειν ὑμῖν, ἀλλὰ παρηκούσατε τῆς διαθήκης καὶ τῶν πραγμάτων καὶ οὐκ ἐφυλάξατε τὴν γίαν Κυριακήν, οτε τὸν λαὸν ἐφυλάξατε ἰδού ἐλέους οὐ μὴ τύχητε εἰς τὸν αἰῶνα καὶ ἀπολογίαν ἔχετε δοῦναι ἐν τῷ φοβερῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ ὑπέρ τοῦ λαοῦ τοῦ ἐμπιστευθέντος ὑμῖν, οτινες οὐκ ἐδιδάχθησαν παρ᾿ ὑμῶν τὰς θείας γραφάς οὐαὶ τῷ μὴ φυλάττοντι ἑαυτὸν τὰς γίας Κυριακὰς ἀπὸ πορνείας καὶ πασῶν ἐπιθυμιῶν οὐαὶ τοῖς μεταλαμβάνουσιν τὴν γίαν Κυριακὴν καὶ ταὐτἡμερσυγγινομένοις γυναιξὶν. Ἀκούσατε ον, πάντες φιλακροάμονες, λόγους ἀπέστειλα διὰ τῶν προφητῶν καὶ ἀποστόλων μου καὶ οὐκ κούσατε αὐτούς, ἔχοντες δὲ ἐν ταῖς χερσίν ἡμῶν τὰς παραδόσεἰς καὶ διδασκαλίας τῶν γίων βιβλίων, ἱερεῖς λαλοῦντας εἰς τὰ τα τῶν ἀκουόντων, ὅτι ἐν ἡμέρκρίσεως δίκην ἔχετε λαβεῖν μετὰ τῶν προβάτων, τουτέστιν μετὰ τοῦ ἐμπιστευθέντος ἡμῖν λαοῦ, ὑμεῖς δὲ οἱ ἀκροαταί οἱ ἀκούοντες καὶ μὴ φυλάσσοντες ἐν ταῖς βασάνοις διαμεριῶ ὑμς λαλεῖτε δὲ ἱερεῖς περὶ τῆς ἀναστάςεώς μου τὸ μὴ ἐργάζεσθαι τὴν γίαν Κυριακὴν, μηδέ ποιεῖν ἐν αὐτπονηρόν τι οὐαὶ τοῖς μὴ περχομένοις ἐν τἐκκλησίτΚυριακοὐαὶ τοῖς μὴ ἀκροωμένοις τῆς γίας λειτουργίας μετὰ φόβου καὶ πίστεως, ὅτι τῷ ταρτάρπαραδώσω αὐτούς οὐαὶ τοῖς ἀπολιμπανομένοις τῆς τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίς ἐν ἡμέρΚυριακς καὶ πασῶν τῶν ἐορτῶν διὰ ὄκνον καὶ ραθυμίαν, ὅτι τῷ πυρί παραδώσω αὐτούς οὐαὶ τῷ ἱερεῖ τῷ μὴ φυλάττοντι τὰ γία δῶρα ἀπὸ ρυπαρῶν χειρῶν οὐαὶ ταῖς γυναιξὶν ταῖς ἱσταμέναις ἐν τἐκκλησίπρὸς ἀλλήλας δμιλοῦνταις, οὐκ ἔχωυσιν ἄνεσιν ὑπὸ τῶν βρυγμῶν τῶν ὀδόντων οὐαὶ τοῖς μεταλαμβάνουσιν τῶν γίων μυστηρίων καὶ ἀναχωρούντων πρὸ τῆς ἀπολύσεως τῆς γίας λειτουργίας οὐαὶ τοῖς προγευομένοις τῇ ἁγίΚυριακπρὸ τῆς ἀπολύσεως τῆς λειτρυργίας οὐαὶ τοῖς κιθαρίζουσιν καὶ μετὰ αὐλῶν καὶ χορῶν καὶ τυάμπανων τὸν οΐνον πίνοντες, τὰ δὲ ἔργα τοῦ Θεοῦ οὐ βλέπουσιν οὐαὶ τοῖς σπαταλῶσιν καὶ τοῖς πτωχοῖς καὶ δεομένοις μεταδίδουσιν καὶ τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ μὴ ἔχουσιν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν οὐαὶ τοῖς λέγουσιν, ποιήσωμεν τὰ δε καὶ περὶ τῶν ἐκεῖ βλέπωμεν οὐαὶ τῷ παρακροατἀνθρώπῳ, ὅτι εἰσφέρει καὶ ἀποφέρει καὶ προστίθησιν σκάνδαλον. οὐαὶ τοῖς μὴ ἀγαπῶσι τὸν Θεὸν οὐαὶ τοῖς μή προστρέχουσιν ἐν τῇ ἁγίτοῦ Θεοῦ ἐκκλησίᾳ, ὅτι ἐπικατάρατοι είσιν οὐαὶ τοῖς κλέπτουσιν οὐαὶ τοῖς ρπάζουσι τὰ ἀλλότρια, οὐαὶ τοῖς συγκαθιζομένοις καὶ ὁμιλοῦσιν μετὰ τῶν βλασφήμων καὶ αἱρετικῶν οὐαὶ τοῖς ὑβρίζουσιν τὰς θείας γραφάς. καὶ τί πολλά λέγω; οὐαὶ τοῖς ἀριστερῶν τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ ᾑμέρἐκείνῃ, ὅτι σκοτισθήσονται καὶ τούς ὀδόντας βρύγουσιν, ὅταν ἀκούσωσιν, οὐκ οδα ἡμς οὐαὶ τοῖς κατηγοροῦσιν οὐαὶ τοῖς φαρμακοῖς οὐαὶ τοῖς μεθύουσιν οὐαὶ ταῖς γυναιξίν ταῖς κτενιζομέναις τῇ ἁγίΚυριακοὐαὶ τοῖς μὴ φυλάττουςι τὰς ἑορτὰς τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ Προδρόμου οὐαὶ τοῖς μιαίνουσι τὸ γιον βάπτισμα οὐαὶ τοῖς βλασφημοῦσιν εἰς τὸ γιον πνεῦμα, ὅτι πσα μαρτία καὶ βλασφημία ἀφεθήσεται τοῖς ἀνθρώποις [ἡ δὲ τοῦ πνεύματος βλασφημία] οὐκ ἀφεθήσεται, οτε ἐν τῷ νῦν [ἐν τούττῷ] αἰῶνι οτε ἐν τῷ μέλλοντι (Μθ. XII, 32). οὐαὶ τοῖς ψευδομαρτυροῦσιν οὐαὶ τοῖς ἄρχουσιν, κριταῖς, οτούς πτωχούς παρακρίνοντες, λαμβάνοντες πρόςωπον δυνάστου καὶ τὸ δίκαιον τοῦ δικαίου αἴροντες, καὶ κατευθύνοντες τὰ ἀλλότρια οτοι κληρονομήσουσιν τὸ τὴν κληρονομίαν τοῦ ούδα οὐαὶ τοῖς μὴ προσκυνοῦσιν τὰς γίας εἰκόνας τοῦ Θεοῦ. οτοι κληρονομήσουσιν τὸ πῦρ τῆς γεέννης οὐαὶ τοῖς μισοῦσιν τὰς θείας γραφάς. οτοι γενήσονται μισητοί τοῦ Θεοῦ καὶ αὐτοὶ ἀκούσονται, οὐκ οδα ἡμς οὐαὶ τοῖς μοναχοῖς τοῖς ἀγνοοῦσιν, τοῖς περιπατοῦσιν εἰς δήμους, λαούς καὶ πρατήοιον, ποιοῦντες κρίματα, οτοι κληθήσονται δοῦλοι τοῦ Ἀντιχριστου οὐαὶ τοιμοναχοῖς τοῖς τὸ γιον βάπτισμα, ἤγουν τὸ σχῆμα ἐνδεδυμένοις καὶ οὐ φυλάττουσιν αὐτὸ κατὰ τὴν διδασκαλίαν ἐν πείνκαὶ δίψῃ, ἐν ἀλουσίκαὶ πάσκακουχίᾳ, ἵνα τὸ σῶμα τακῇ, αἱ δέ ψυχαί αὐτῶν ἀπέλθουν εἰς ζωήν αἰώνιον οὐαὶ τῷ μοναχῷ τῷ μεθύσκαθεζομένμετὰ λαϊκῶν, εἰσφέροντι λὸγους αἰσχρούς καὶ γέλωτας ποιοῦντας καὶ φόβον Θεοῦ μὴ ἔχουσι ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν οὐαὶ τοῖς μοναχοῖς οτινες τὸ γιον σχῆμα μιαίνουσιν ἐν ἀσελγείαις καὶ μέθαις πορνείαις, [ὅτι] φαίνονται μεν ἔξω δοῦλοι Χριστοῦ, ἔχοντες δὲ ἐν ταῖς ψυχαῖς αὐτῶν τὸν Ἀντίχριστον, αὐτοί γενήσονται κληρονόμοι αὐτοῦ οὐαὶ ταῖς μοναζούσαις καὶ μολυνούσαις τὸ γιον σχῆμα ἐν πορνείκαὶ πάσἀκαθαρσίᾳ, ἔξωθεν μὲν οσαι νύμφαι Χριστοῦ, ἐν κρυπτῷ ἡδονῆς κλέπτριαι καὶ δοῦλαι τοῦ Ἀντίχριστου, καὶ οὐαὶ τοῖς παρακαμπανισταῖς καὶ παραζυγοστάταις, οὐαὶ ταῖς παραυλακισίαις καὶ ρπάζουσι τὰ τοῦ κλειδίου οὐαὶ τοῖς ἀδικοῦσιν χήρας καὶ ὀρφανούς οὐαὶ τῷ ἀνδρὶ καὶ τγυναικί τοῖς συζευγνυμένοις καὶ ἐπὶ πορνείας πίπτοντας, αὐτοί κληρονομήσουσιν τὸ πῦρ μετὰ τοῦ ούδα, ὅτι αὐτός ὁ ούδας, ὤν μετὰ τοῦ Χριστοῦ, παρέδωκεν αὐτὸν τοῖς ουδαίοις καὶ τί πολλά λέγω; οἱ μὴ ποιοῦντες τὸ θέλημα τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν τοῦ ἀληθινοῦ, αὐτοὶ κληρονομήσουσιν τὴν ἀγχόνην τοῦ ούδα, ὅπερ μὴ γένοιτο ἡμῖν χάριτι τοῦ ἐξαγοράσαντος ἡμς Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

№ 16.

Πο той же рукописи л. 95–98.

Πρόκλου ἀρχιεπισκόπου λόγος καὶ διάλυσις τοῦ γίου Πάτερ ἡμῶν. Εὐλόγησον δέσποτα.

τε κατῆλθεν ὁ Κύριος ἡμῶν ησοῦς Χριστὸς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ μετὰ στρατις ἀγγέλων καὶ ἐμφανίσθη ἔμπροσθεν τῶν γίων ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου καὶ ωάννου, καὶ τῶν λοιπῶν μαθητῶν αὐτοῦ, ἤρξατο διδάσκειν αὐτούς καὶ λέγειν τὸ γιον Πατερ ἡμῶν. καὶ οὐδείς ἐκ τῶν μαθητῶν ἐτόλμα ἐρωτῆσαι αὐτὸν διὰ τὴν λύσιν τοῦ γίου Πάτερ ἡμῶν. καὶ ἀποτολμήσας ὁ γιος Πέτρος, ἔπεσεν εἰς τούς πόδας τοῦ Κυρίου ἡμῶν ησοῦ Χριστοῦ, καὶ επεν οτως ἐλέησον ἡμς [καὶ διάλυσον ἡμῖν], ὁ επας, Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Κύριος επεν ἄκουσον. Πέτρε, διὰ τοῦτο κατῆλθον ἐπὶ τῆς γῆς κάτω, ἵνα διδάξω, ὅσα καὶ ἐπάνω τοῦ οὐρανοῦ ποιήσω καὶ ἐπὶ τῆς γῆς κάτω, ὅτι ὁ πατήρ ἐστιν μόνος ὁ Θεὸς ὁ ποιήσας αὐτὰ, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδέν, ὃ γέγονεν. ὁ δὲ Θεὸς ἔδωκεν τὸν πατέρα σαρκικόν, ἵνα δουλεύσκαὶ εὐφράνσοι καὶ ὁ πατὴρ ἡμῶν (л. 95) ὁ οὐράνιος ἔρχεται εἰς τὸν πατέρα σου τὸν σαρκικόν, εἰ δὲ λυπήσεις τὸν πατέρα σου τὸν σαρκικὸν λυπται καὶ ὁ πατὴρ ἡμῶν ὁ οὐράνιος καθς γέγραπται τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου μὴ ς πατέρα καὶ μητέρα σαρκικούς, ἀλλ᾿ ὡς πατέρα καὶ μητέρα Θεοῦ. βλέπε γὰρ μὴ κλιθς πολλάκις πατρὸς καὶ μητρὸς καὶ εἴπωσί τι ρμα κατὰ σοῦ καὶ ὑστερηθῆναι τοῦ παραδείσου. εὐρυχωρότερον τῆς θαλάσσης καὶ τῆς οἰκουμένης, ὡς οἱ ἀναστεναγμοὶ τῶν πατέρων ἀπώλειαν καὶ σκότος διαφέρουσιν καὶ διὰ τοῦτο επον, Πέτρε, Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Καὶ πάλιν ἐπερώτησεν αὐτὸν ὁ Πέτρος, εἰπέ μοι, Κύριε, διὰ τί επας γιασθήτω τὸ ὄνομά σου; ὁ δὲ Κύριος επεν ἄκουσον Πέτρε, ἐγἐποίησα ἑπτὰ ἡμέρας καὶ ἐχάρισα μίαν ἡμέραν τὴν γίαν Κυριακὴν τὴν παρακαλοῦσαν τὸν Δεσπότην διὰ τὸν μαρτωλὸν καὶ προσεύχεσθε τὴν τοῦ Θεού ἐκκλησίν να ταν ἀκούσητε σημαίνοντος τῆς γίας Κυριακῆς μὴ προτιμῆτε τοῦ πνου καὶ δύεσθε εἰς τὰ ὄνειρα ἀλλὰ έξεγειρόμενοι ἀπὸ τοῦ πνου σπουδῆς μεγάλης προσέλθητε εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ καὶ ὑμνήσασθε τὸν Θεὸν ἀπαγγέλλοντες [σοι] τὸν Πατέρα, ἵνα ὁ καρπὸς τῶν ξ ἡμερῶν εὐλογημένος. ἐπειδὴ ἐποίησα τὴν θείαν λειτουργίαν, ἵνα λέγητε "ἀγαθόν τὸ ἐξομολογεῖςθαι τῷ Κυρίκαὶ ψάλλειν τῷ ὀνόματι σου, ὕψιστε» καὶ εθ᾿ οτως λέγετε «ὁ Κύριος ἐβασίλευσεν τὴν εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο, τοῦ Κυρίου ἐστὶν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα» καὶ νὰ λέγετε, »δεῦτε ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ» καὶ διὰ τοῦτο ἐποίησα «ἀλληλούια» δι᾿ ἀλήθειαν καὶ δικαιοσύνην, ἵνα περιπατῆται ἡ ἀλήθεια, ἐπὶ τῆς γῆς. καὶ διὰ τοῦτο ἐποίησα τὸ Εὐαγγέλιον, ἵνα καρδία καθαρὰ καὶ τὰ τα ἀνοικτά εἰσιν οὐ λαλοῦσιν ῥήματα βλασφημίας τοῦ εὐαγγελίου. καὶ διὰ τοῦτο ἐποίησα τούς διακόνους, ἵνα κρατοῦσι καὶ λέγουσι »ὃςοι κατηχούμενοι προέλθετε» προθύμως εἰς τὴν ἐκκλησίαν. οἱ δὲ μὴ ἐξεγειρόμενοι εἰς τὸν ὄρθρον οὐ δὲ ἀπ᾿ ἀρχῆς τῆς θείας λειτουργίας εἰς τὴν τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίαν καὶ λαμβάνουσιν τοῦ τιμίου σώματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν ησοῦ Χριστοῦ. καὶ διὰ τοῦτο επον, Πέτρε, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου. Καὶ πάλιν ἐπερώτησεν αὐτὸν ὁ Πέτρος εἰπέ μοι, Κύριε, ἐλθέτω ἡ βασιλειά σου, τί ἐστὶν; ὁ δὲ Κύριος λέγει ἄκουσον Πέτρε, ἐγώ εἰμι ὁ βασιλεύς τῶν ἐπουρανίων δυνάμεων ὁ κατέχων χειρὶ τὰ πάντα, ὁ ποιήσας βασιλείαν ἐπὶ τῆς γῆς καὶ πάντες φοβοῦντες αὐτὸν καὶ ἐμὲ τὸν ζωοποιήσαντα αὐτὸν οὐ φοβοῦνται, καὶ διὰ τοῦτο επον, Πέτρε, ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου καὶ πάλιν ἐπερώτησεν αὐτὸν ὁ Πέτρος Κύριε διάλυσον ἡμῖν, ὅ επας, γεννηθήτω τὸ θέλημά σου ὁ δὲ Κύριος λέγει ἄκουσον Πέτρε, θέλημα θεοῦ ἐστιν ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς, ἵνα ποιήσητε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. ὁ δὲ Πέτρος ἔπεσεν εἰς τούς πόδας τοῦ Κυρίου λέγων ἐλέησον ἡμς, Κύριε, O#7952;λέησον ἡμς καὶ διάλυσον ἡμῖν, ἅ εττας τί ἐστὶν θέλημα Θεοῦ, ἵνα ποιήσωμεν αὐτό; ὁ δὲ Κύριος λέγει, ἀγαπήσς τὸν Θεόν σου ἐξ λης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ λης τῆς καρδίας σου καὶ φυλάξς ἑαυτὸν σου ἀπὸ πορνείας, ἀπὸ μοιχείας, ἀπὸ ζήλου, ὅτι ἡ ἀρχὴ τῆς μαρτίας ἀπὸ γυναικὸς ἐγένετο καὶ δι᾿ αὐτὸ παρεδόθημεν τῷ θανάτδιὰ τῆς μαρτίας κατεστράφησαν τοῖς ἀνθρώποις τὰ Σόδομα καὶ Γόμορα. Καὶ ἡμεῖς, ἀδελφοί, ἤδη, σωφρονισθῶμεν, ἵνα μὴ εύρεθῶμεν ἐκεῖνοι. επεν γὰρ ὁ προφήτης οτοι πορνείαν Θεού κληρονομήσουσιν, καὶ πάλιν πόρνους καὶ μοιχούς κρινεῖ ὁ Θεὸς. επε γὰρ ὁ Σολομν μὴ προσέρχεσθε φαύλγυναικί μέλι γὰρ ἀποστάξει ἀπὸ χειλέων γυναικῶν πόρνης. καὶ ταχέως οὐ λέγω, ἀδελφοί, πσα μαρτία πρὸς τὴν πορνείαν μικρά ἐστι. πολλοί δὲ ἐξ αὐτῶν οὐκ ὀνομασθήσονται επεν γὰρ ὁ προφήτης μὴ περιβάλς τὸ καλόν σου ἱμάτιον εἰς χώρας πρὸστρέχειν που γάρ εἰσίν αἱ κιθάραι καὶ αὐλοί, ἐκεῖ εἰσὶν αἱ ὁδοί τοῦ διαβόλου καὶ που εἰσὶν χοροί καὶ τραγδια, μέσον ἐκεῖ σταται ὁ διάβολος ἐκεῖ ἀγαλλιασμὸς καὶ χαρὰ νεωτέρων καὶ κορασίων παντες ὑστεροῦνται τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. καὶ που εἰσὶν αἱ ψαλμδίαι, ἐκεῖ τε μνος τῶν γίων, ἐκεῖ ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ ἐστιν, καὶ ςοι τὸ ἀγαθὸν ἀγαπῶσιν ἐκεῖ σπουδαίως τρέχουσιν τοῦ ποιεῖν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ τοῦ ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐν τγκρατοῦντος. καὶ πάλιν ἐπερώτησεν αὐτὸν ὁ Πέτρος διὰ τί επας, Κύριε, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς; ὁ δὲ Κύριος λέγει ἄκουσον Πετρε, εγἐποίησα τὸν οὐρανὸν ἄνω καὶ τὰς ἐκκλησίας τὰς ἐπὶ τῆς γῆς τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν γίων διὰ τὸ ὄνομά μου παθόντων ἀντίτυπον τοῦ οὐρανοῦ. ἀλλὰ μὴ, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἐὰν ποιῆτε μνήμας γίων κληρονομήσασθε τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, μάρτυρας ἔχετε πολλούς πεινῶντας καὶ διψῶντας εἰς μνήμας γίων καὶ οὐ μεριμνῶσι περὶ πεινώντων καὶ διψώντων ἀλλὰ ἀργολογοῦσιν καὶ λέγουσιν, τίς ἡμς ἐκάλεσεν, ἵνα καλέσωμεν καὶ ἡμεῖς αὐτούς, καὶ οὐ λογίζεται αὐτοῖς ὁ Θεὸς, ὅτι μνήμας γίων ποιοῦσιν ἀλλὰ ἀρεστὰ ποιοῦσιν εἰς ἀλλήλους, καὶ εἰς οὐρανούς οὐκ ἔρχεται ἡ δέησις αὐτῶν καὶ διὰ τοῦτο επον, Πέτρε, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς. Καὶ πάλιν ἐπερώτησεν αὐτὸν ὁ Πέτρος, εἰπέ μοι, Κύριε, διὰ τί επας τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον; ὁ δὲ Κύριος λέγει ἄκουσον, Πέτρε, ἄρτος ἐστὶν ἀδιάλειπτος ἡ πίστις τῶν χριστιανῶν καὶ στις τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ ἔχει ἐν τκαρδίαὐτοῦ καὶ μεριμνήσὑπὲρ τῆς ἡμέρας ἐκείνης, ἐκεῖνος ἐστὶν ὁ ἄρτος ὁ ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐν τγῆ. διὰ τοῦτο επον, Πέτρε, τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐποιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον. Καὶ πάλιν ἐπερώτησεν ὁ Πέτρος, Κύριε διὰ τί επας, ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν ς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν. ὁ δὲ Κύριος λέγει ἄκουσον Πέτρε, ἐγἐποίησα ἄφεσιν μαρτιῶν καὶ ἀντάμειψιν τῶν ψυχῶν τὰς γίας τεσσαράκοντα ἡμέρας ταύτας καὶ διαλυθῶσιν τὰ αμαρτήματα ἡμῶν πάντα, οἱ δὲ μὴ νηστεύοντες τὰς ἡμέρας ς προείπομεν ἔχω καὶ εἰς αὐτούς καὶ ἑτέρους βασάνους καὶ τραύμασιν χλευάσω αὐτούς καὶ γίνονται ἀνάξιοι τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ τοῦτο δὲ λέγω ἡμῖν, ἀδελφοί, ἵνα νηστεύσητε τὴν ἡμέραν εσιμος (?) καὶ σωτηρίας εἰς πάντας τούς μαρτωλούς. αὐττἡμέρἐγκαὶ ὁ πατὴρ μου παράδεισον ἐφυτεύσαμεν καὶ ἐποιήσαμεν ἀνθρώπους κaτ᾿ εἰκόνα μίαν ἡμετέραν αὐττἡμέρᾳ о ἐποίησα τὸ τίμιον ξύλον, ἐν τὰς ἀχράντούς μου χεῖρας ἐξέτεινα. αὐττῇ ᾑμέρσταυρὸν ὑπέμεινα δι᾿ ἡμς καὶ λόγχτὴν πλευράν μου νοιξαν. αὐττἡμέραἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν ἐξέστησαν δεσπότην δρῶσαι σταυρούμενον. Καὶ οὐκ ἔστιν ἄξιον ἐκβαλεῖν τὴν μάχαιράν σου εἰς κρέας εἰς παρασκευὴν ἡμέραν χωρὶς ἀνάγκης μεγάλης εἰς μνήμας γίων δωρεὰς Χριστοῦ καὶ τῆς γίας θεοτόκου καὶ τοῦ προδρόμου καὶ τῶν γίων ἀποστόλων καὶ τὴν ἑβδομάδα τῆς γίας ἀναστάσεως καὶ τῆς γίας μου γεννήσεως καὶ τῶν γίων θεοφανείων εἰς δὲ τὰς λοιπὰς ἡμέρας ταύτας, ὅστις φάγκρέας ἐπικατάρατος ἐστιν. καὶ διὰ τοῦτο επον, Πέτρε, καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν. ὁ δὲ Πέτρος ἐπερώτησεν αὐτὸν πάλιν, Κύριε, διὰ τί επας, καὶ μὴ εἰσενέγκς ἡμς εἰς πειρασμὸν ἀλλὰ ρῦσαι ἡμς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ; ὁ δὲ Κύριος λέγει, ἄκουσον Πέτρε πειρασμός πρῶτος ἐστὶν τό, ὅ σύ μισήσῃ; ἄλλμὴ τοῦτο ποιήσς καὶ εἰς πειρασμὸν μὴ εἰσέλθης καὶ τοῦτο λέγω, ἀδελφοί, ὅπου ν περιπατῆτε ἐπὶ τῷ έμῷ ἐφείσιματι ἀπόβλεπε ἐπὶ τὴν δεξιὰν καὶ ἐπὶ τὴν ἀριστεράν σου κατασφράγισον καὶ εἰς λα σου τὰ μέλη ὁμοίως καὶ ἔμπροσθὲν σου καὶ ἀνὰ μέσον τῆς καρδίας σου ὁ γὰρ τύπος τοῦ σταυροῦ ἐστὶν ἡ δύναμις τοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ ἀλήθεια τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ γίου πνεύματος, καὶ διὰ τοῦτο επον, Πέτρε, καὶ μὴ εἰσενέγκς ἡμς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῦσαι ἡμς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμὴν.

№ 17.

Πο рукописи Кутлумушской библиотеки № 177, л. 169.

Ἐρωταποκρίσεις περὶ τοῦ γίου Πάτερ ἡμῶν τοῦ έπιγινώσκοντος τὸν χριστώνυμον λαὸν καὶ ἐπὶ πάντα ἄνθρωπον. Εὐλόγησον πάτερ.

ς κατῆλθεν ὁ Κύριος ἡμῶν σους Χριστὸς μετὰ Πέτρον καὶ άκωβον εἰς τὸ ὄρος τῶν Ἐλαιῶν προσεύςασθαι, καὶ ρξατο διδάσκων τὸ γιον Πάτερ ἡμῶν καὶ οὐδεὶς τῶν μαθητῶν ἐτάσαι αὐτὸν διὰ τὸ γιον Πάτερ ἡμῶν καὶ ἀποτολμήσας Πέτρος ὁ ἀπόστολος λέγει αὐτὸν Ἐλέησον με Κύριε καὶ διάλυσον μοι τὸ Πάτερ ἡμῶν. καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Κύριος λέγει αὐτῷ ἄκουσον Πέτρε ἀπόστολε, διὰ τί λέγεις Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς; οτος λέγει τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου τὴν σαρκικὴν ς τὴν μητέρα τοῦ Χριστοῦ. βλέπε μὴ παροτρύνς τὴν τεκοῦσαν σε (об.) καὶ εἰπρῆμα κατὰ σοῦ καὶ ὑστερηθς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν καὶ τοῦ παραδείσου καὶ τοῦ φωτὸς τοῦ αἰωνίου μηδὲ προσύνειν (?) κατὰ σοῦ ἡ γεννήσασα σε, ὅτι μείζων τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἰσχυρότεροι οἱ ἀναστεναγμοί τῶν γονέων καὶ οὐκ παρὰ τοῦ Πατρός σου τοῦ ἐν οὐρανοῖς ἀντίληψιν. διὰ τοῦτο επον Πέτρε ἀπόστολε Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς καὶ πάλιν ἐρώτησεν ὁ Πέτρος λέγων ἐλέησον με Κύριε καὶ διάλυσον μοι τὸν λόγον τοῦτον καὶ διὰ τὶ λέγεις γιασθήτω τὸ ὄνομά σου; καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Κύριος λέγει αὐτῷ ἄκουσον Πέτρε ἀπόστολε, ἐστὶν ἐπάνω τῶν ἐξ οὐρανῶν. καὶ ἐποίησα ζ᾿ ἡμέρες τῆς εὐλογημένες καὶ ἐχώρισα ἐκ τῶν ζ᾿ ἡμερῶν μίαν καὶ ἰσχυρὰν καὶ ἐδίδαξα (170) αὐτὴν γίαν Κυριακήν ἐπειδὴ γὰρ διὰ τούς ἀνθρώπους ἐποίησα αὐτὴν, ἵνα ταν ἀκούστὸ σήμανδρον τῆς γίας Κυριακῆς καλοῦν πάντας μὴ προτίθεσθε τῷ πνῳ, ἀλλ ἐξεγειρόμενοι τοῦ πνου ἐν σπουδμεγάλκαὶ ἀπέλθατε εἰς τὴν ἐκκλησίαν ὑμνήσων σου τὸν Θεὸν ἀπαγγέλλων σου τὸν Πατέρα, ἵνα καὶ ὁ καρπός σου εἰς εὐλογίαν ἔσται. ἐπειδὴ γὰρ διὰ τὸν ἄνθρωπον ἐποίησα τὴν γραφήν, ἵνα ταν ἀκούσητε διδάσκετε πσαν ψυχὴν χριστιανοῦ εἰς τὸ «ἀγαθὸν τὸ ἐξομολογεῖσθαι τῶ Θεῷ καὶ ψάλλειν τὸ ὄνομα Κυρίου». ἵνα λέγητε »δεῦτε ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίἀλαλάξωμεν τῷ Θεῷ τῷ σωτῆρι ἡμῶν» καὶ ἀκούσατε τὰ ρήματα ταῦτα, διαμένουσιν ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν καὶ διὰ τοῦτο παραγγέλλωμεν τούς (об.) ἱερεῖς καὶ τούς διακόνους, ἵνα διδάσκωσιν τὸν λαὸν καὶ λέγωσιν ςοι κατηχούμενοι προθύμως προέλθετε εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν καὶ διὰ τοῦτο επον, Πέτρε ἀπόστολε γιασθήτω τὸ ὄνομά σου. καὶ πάλιν ἐρώτησεν Πέτρος καὶ λέγων ἐλέησον με Κύριε καὶ διάλυσον μοι. διὰ τί λέγεις ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου. καὶ ἀποκριθεὶς Κύριος λέγει αὐτῷ ἄκουσον Πέτρε ς τὰ οὐράνια οτως καὶ τὰ ἐπίγεια. ἐγεἰμὶ ὁ βασιλεύς ὁ οὐράνιος ὁ καθήμενος ἐπὶ θρόνου δόξης, ὁμοίως καὶ ἐπὶ γῆς ἐποίησα βασιλέα. οὐ φθηται (?) ὡς τὸν οὐράνιον βασιλέα φοβεῖται. καὶ διὰ τοῦτο επον ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου. καὶ πάλιν ἐρωτήσας ὁ Πέτρος λέγων ἐλέησον με Κύριε καὶ διάλυσον μοι διὰ τὶ λέγεις γεννηθήτω τὸ θέλημα σου (171) ἄκουσον Πέτρε θέλημα Χριστοῦ ἐστίν, ἵνα ποιήσἄνθρωπος ἀγαθὸν τῆς ψυχῆς καὶ ερθησαυρὸν ἐν οὐρανοῖς καὶ εὑρήσς τὸ θέλημα σου ἐν ἡμέρκρίσεως, καὶ πεσν ὁ Πέτρος ἐπὶ τούς πόδας τοῦ ησοῦ επεν λέησον με Κύριε καὶ τί ἐστὶν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἵνα καὶ αὐτὸ πιστεύσωμεν. λέγει αὐτῷ ὁ Κύριος ἄκουσον Πέτρε, ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ λης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ λης τῆς καρδίας σου φύλαξον τὸ σῶμά σου ἀπὸ πορνείας, ὅτι ἀπ᾿ ἀρχῆς ἡ μαρτία ἀπὸ τῆς γυναικὸς ἐφάνη εἰς τὸν κόσμον. καὶ δι᾿ αὐτῆς κατεστράφησαν τὸ Σόδομα καὶ τὸ Γόμορα. καὶ διὰ τοῦτο ἡμεῖς ἀλλήλους σωφρονιζόμεθα, καὶ διὰ τοῦτο λέγει τι οτε πόρνος, οὐ μοιχὸς βασιλείαν Θεοῦ κληρονομῆσαι οὐ δύναται, ἐὰν οὐ μετανοήσἐξ λης ψυχῆς καὶ ἐν θερμοῖς τοῖς δάκρυσιν ποιῶν ἐλεημοσύνας (об.) εἰς τούς πτωχούς καὶ εἰς τούς πένητας, πόρνους καὶ μοιχούς κρίνει ὁ Θεός. ὁ δὲ Σολομν λέγει μὴ πρόσεχε φαύλγυναικὶς μέλι γὰρ ἀποστάζει ἀπὸ χειλέων γυναικὸς πόρνης. καὶ πάλιν λέγωμεν πσα μαρτία ἐκτὸς τῆς μαρτίας μικρά ἐστιν. πολλοί γὰρ διὰ τὴν μαρτίαν οὐκ ὀνομάζουσι Θεὸν ἀλλὰ γέγραπται μὴ κλέψς. μὴ πορνεύσς μὴ ψευδομαρτυρήσς, μὴ καταλαλήσης μηδὲ πρὸσβάλλης τὸν πλησίον σου εἰς μάτην, μὴ εἰσέλθης εἰς χορούς καὶ κιθάρας, μὴ συντρέχης ὁποῦ ἐστὶν πόσις καὶ τραγώδΐα. ἐκεῖ ἐστιν τοῦ διαβόλου ἡ χαρά. διὰ τὸ ἀρέσαι τούς ἀνθρώπους, καὶ ὑςτερεῖσαι τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. ὁποῦ αἱ ψαλμδίαι τῶν αρχιερέων καὶ ἱερέων καὶ διακόνων πρὸς τὸν Θεὸν ἐκεῖ σπουδαίως προσδράμωμεν (172) καὶ οτως γίνεται τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, διὰ τοῦτο επον Πέτρε ἀπόστολε, γεννηθήτω τὸ θέλημά σου ς ἐν οὐρανοῖς καὶ ἐπὶ τῆς γῆς. ἄκουσον Πέτρε, ὥσπερ τὰ οὐράνια οτως καὶ τὰ ἐπίγεια, ἐγἐποίησα τούς οὐρανούς ἄνω καὶ ἐπὶ τῆς γῆς ἐποίησα ἐκκλησίαν. ἐποίησα πτωχούς καὶ πένητας, ἀμά, ἀγαπητοὶ μου ἀδελφοί, ἐάν τις ποιήσμνήμην ἀγιου ς ἔχπτωχούς πεινῶντας καὶ διψῶντας ἄλλοι δὲ μεριμνοῦσιν καὶ λέγουσιν τίς ὑμς καλέσει καὶ φήνουσιν τούς πτωχούς καὶ οὐ λογίζει αὐτούς ὁ Θεὸς τὴν προσευχὴν διότι ποιοῦσιν ἀλλήλων συμπόσια καὶ ἡ προσευχὴ αὐτῶν οὐκ ἀνέρχεται εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ διὰ τοῦτο επον, Πέτρε ἀπόστολε, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς. Ἐρώτησις (об.) τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον; Ἀπόκρισις. ἄκουσον ἀγαπητέ μου Πέτρε, ὅτι αὐτὴ ἐστὶν ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ πνεῦμα τὸ γιον ἀδιαλείπτως ἐπικαλεῖσθε καὶ ἔσται ἐν τοὐρανῷ καὶ ἐν τγτὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἀδιαλείπτως καὶ ὑμῖν μὴ νομίσωμεν ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν μὴ μεριμντε τι τί φάγωμεν τί πίωμεν τί ἡμεῖς φορέσωμεν. επεν δὲ ὁ Θεὸς οὐ μὴ ἀνατείλω τὸν λιον ως οἐὰν οὐ μὴ μεριμνήσω ἐκάσττὴν σωτηρίαν. καὶ διὰ τοῦτο επον τὸν ἄρτὸν ὑμῶν τὸν ἐπιούσιον. τησις. δός ἡμῖν σήμερον καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν ς καὶ ἡμεῖς ἀφήσωμεν τούς ὀφειλέτας ἡμῶν. ὁ Κύριος επεν ἐγἐποίησα ς σύ λέγεις (173) καὶ ἄφεςιν μαρτιῶν καὶ ἔδειξα τὴν γίαν τεσσαρακοστήν μα ἀγαπητοί μου ἀδελφοί ἐὰν τις θελμισθὸν πλήρη ἐν οὐρανῷ καὶ λύχνον ἀκατάσβεστον καὶ χάριν καὶ ἔλεος, νηστεύετει ταῖς μ׳ ἡμέραις καὶ διαλυθήσονται αἱ μαρτίαι ὑμῶν. ἀλλὰ καὶ τί λέγω ὑμῖν ἀγαπητοί μου ἀδελφοί. να νηστεύητε τὴν ἡμέραν ἐκείνην ἐξαιρέτως, ἐν ἐσταυρώθη ὁ Κύριος ἡμῶν ησοῦς Χριστὸς καὶ λόγχη τὴν πλευρὰν αὐτοῦ νοιξαν. καλάμτὴν κεφαλὴν αὐτοῦ ἔτυπτον. καὶ λους τούς πόδας καὶ τὰς χεῖρας. οὐκ ἔξεστιν ἄνθρωπος χωρὶς βίας καὶ ἀνάγκης ἐσθίειν κρέας, καὶ τί πολλὰ λέγω ἐπικατάρατος γὰρ ὁ λάρυγξ ὁ ἐσθίων κρέας, ἢ τυρὸν τετράδι καὶ παρασκευῇ, ὁ γὰρ νηστεύων καθαρῶς τὴν γίαν τάυτην ἡμέραν (об.) ἔχει ζωὴν αἰώνιον καὶ εἰς κρίσιν οὐκ ἔρχεται. καὶ διὰ τοῦτο επον δὸς ἡμῖν σήμερον καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν ς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν. Διάλυσον με Κύριε καὶ τὸν λόγον τοῦτον διατί λέγεις μὴ εἰσενέγκς ἡμς εἰς πειρασμὸν ἀλλὰ ρῦσαι ἡμς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ; ὁ Κύριος λέγει ποῦ ἐὰν περιπατήσς τὴν ἐνθύμησίν σου ρίψε εἰς τὴν ἀριστεράν σου μερίδα καὶ ἡ δεξιά σου χεὶρ ς κατακοσμήστὸν τίμιον καὶ ζωοποιὸν σταυρὸν ἔμπροσθεν καὶ λον τὸ σῶμά σου. ὅτι ἀπὸ τὸν σταυρὸν ἐστιν ἡ δύναμις τοῦ Χριστοῦ καὶ φυγαδεύει πάντα τὰ πονηρὰ πνεῦματα, διὰ τοῦτο επον Πέτρε ἀπόστολε, (174) καὶ μὴ εἰσενέγκς ἡμς εἰς πειρασμὸν, ἀλλὰ ρῦσαι ἡμς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. ὅτι σοῦ ἐστὶν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα τοῦ πατρός καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ γίου πνέυματος νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

№ 18.

Πο той же рукописи Андреевского скита, л. 78–81 об.

Τοῦ ἐν γίοις πατρὸς ἡμῶν ωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Λόγος διδασκαλίας ἐπευξαμένου πρὸς τὸν Κύριον καὶ ἐπερωτήσαντος περὶ τῆς γίας Κυριακῆς καὶ τῆς θείας λειτουργίας. Κύριε εὐλόγηςον. Προσελθν ὁ γιος ωάννης ὁ Χρυσόστομος καὶ ἰδν τὸν Κύριον προσέπεσεν αὐτῷ λέγων εἰπέ μοι, Κύριε, πόσαι (79) ἀμαρτίαι εἰσὶν τοῦ κόσμου ἀσυγχώρητοι; ὁ δὲ Σωτὴρ ρξατο λέγειν τὰ ἀμαρτήματα. πρώτη μαρτία διαλύει τὸν κόσμον, ἐὰν τις ἐξαγοράσδαιμόνια καὶ ἀπαρνήσηται τὸν Χριστὸν καὶ συνεργτῷ διαβόλκαὶ ποιτὸ πρόςταγμα αὐτοῦ, οτος κολασθήσεται εἰς αἰῶνα αἰῶνος. δευτέρα μαρτία τῆς μητρὸς καὶ θυγατρὸς μήτραν μολύνας, εἴ`#964;ε συντέκνου εἴτε γένους αὐτοῦ. τρίτη μαρτία, εἴτις τὴν γίαν Κυριακὴν οὐ τιμᾷ, εἰ μὴ τῶν ξ ἡμερῶν τὰς ἀποκρίσεις φιλεῖ, καὶ τὴν ἡμέραν τῆς Κυριακῆς οὐ τιμᾷ, αὐτοὶ ἀπελεύσονται εἰς τὴν αἰώνιαν κόλασιν. ὁ Χρυσόστομος ρώτησε λέγων εἰπέ μοι, Κύριε, περὶ τῆς γίας Κυριακῆς. ὁ δὲ Κύριος επεν ἄκουσον, δίκαιε ωάννη, περὶ τῆς λαμπροφόρου Κυριακῆς. Κυριακὴ ὁ Κύριος καὶ ὁ Κύριος Κυριακή, ὁ τιμῶν τὴν Κυριακὴν τιμήσει αὐτὸν ὁ Κύριος ἐνώπιον ἀγγέλων καὶ ἀνθρώπων. ὁ τιμῶν τὴν γίαν Κυριακὴν μετὰ παντὸς τοῦ οἴκου αὐτοῦ, καὶ ἀπὸ ρας ἐννάτης τοῦ σαββάτου ἀφήσει τὸ ἔργον αὐτοῦ καὶ ἀπέλθεἰς τὴν ἐκκλησίαν εὐχαριστῆσαι τῷ Θεῷ καὶ ἐκτελέσαι τῆς ἀναστάσεως Κυρίου τὴν εὐχήν, λυτροῦται τῆς μαρτίας τῶν ξ ἡμερῶν καὶ εὐλογεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος ς τὸν Ἀβραάμ. καὶ επεν ἐὰν τις νηστεύσῃ ἓξ ἡμέρας καὶ τὴν ἡμέραν τῆς Κυριακῆς οὐ τιμᾷ. ἄκουσον, δίκαὶε ωάννη, ὥσπερ ποι(79 об.)μὴν βόσκει πρόβατα διαμέσον τὸ στάδιον τῆς ἡμέρας, καὶ ἑσπέρας οὐ συνάξαὐτὰ εἰς τὴν μάνδραν, οτως καὶ ὁ νηστέυων τὰς ξ ἡμέρας καὶ τὴν ἡμέραν τῆς Κυριακῆς οὐ τιμᾷ. καὶ ἐὰν τις λέγἀγαπῶ τὸν Θεὸν καὶ τὴν Κυριακὴν οὐ τιμᾷ, ψεύστης ἐστὶν ν. ὁ δὲ Χρυσόστομος λέγει εἰπέ μοι, Κύριε, τὰ ἀντίτυπα τῆς ἐκκλησίας... [Κύριος επεν ἄκουσον δίκαιε ωάννη, ἡ κόγχη ἐστιν ἡ κορυφὴ τοῦ Κυρίου] τὸ βῆμὰ ἐστιν ὁ τάφος τοῦ Κυρίου, [ἡ τράπεζα τὸ στῆθος τοῦ Κυρίου] ὁ δίσκος ἐστὶν ὁ ὀφθαλμὸς τοῦ Κυρίου, τὰ κάγκελλά εἰσιν τὰ γόνατα. ὁ πρεσβύτερος ἐστὶν κιόνιον. ὁ ἄμβων ἐστὶν ὁ λίθος ὁ ἀποκυλισθεὶς ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείου καὶ οὐκ ἐστιν ἄξιος ὁ κοσμικὸς ἀκουμβῆσαι εἰς αὐτὸν παρέξ τῶν κληρικῶν καὶ ψαλλόντων καὶ οὐκ ἔστιν ἀξία ἡ γυνὴ ἐλθεῖν ἔμπροσθεν τοῦ βήματος. ὁ δὲ Χρυσόστομος λέγει εἰπέ μοι, Κύριε, ἀναγινώσκων καὶ ψάλλων τί ἐστὶν; ἄκουσον, δίκαὶε ωάννη, [ὅταν] λέγὁ πρεσβύτερος τὸ γιον Εὐαγγέλιον καὶ ἄρξηται λέγειν τὴν εὐχὴν τῆς εἰσόδου, τότε ἀνέρχεται ἄγγελος Κυρίου καὶ ἀρμώνει πάντως εἰς τὸν αὐχένα τοῦ ἱερέως ως οεἰπεν εἰρήνη πσι. ὁ Χρυσόστομος λέγει εἰπέ μοι, Κύριε, περὶ τοῦ Τρισαγίου καὶ τοῦ Ἀποστόλου καὶ τοῦ Ἀλληλούϊα. ἄκουσον, δίκαιε ωάννη, ὁ τρισάγιος μνος ἐστιν ἀγγελικὸς. τὸ προκείμενον ψάλλει Δαβὶδ ς ἀρχαγγελική φωνή. τὸ γιον εὐαγγέλιον ἐστὶν ἡ αὐτόλεκτος φωνὴ τοῦ Κυρίου καὶ (80) ὁ μὴ ἀκούων αὐτοῦ ὁλόψυχος ἐπικατάρατος ἐστὶν. ὁ δὲ Χρυσόστομος λέγει. εἰπέ μοι, Κύριε, ὑπὲρ τῶν κατηχουμένων καὶ τῶν πιστῶν καὶ τοῦ μνου τοῦ χερουβικοῦ καὶ πῶς καστον διαλύει; ἄκουσον ωάννη οἱ κατχούμενοι εἰσὶν οἱ περὶ τῷ βαπτίσματι εὐτρεπιζόμενοι. οἱ πιστοί εξασθε ὑπὲρ τῶν κατηχουμένων καὶ μνημονεύοντες καθς ὁ Κύριος ἔφη. καὶ τὸ χερουβικὸν ἐστὶν ἡ παρὰκλησις τῶν ἀγγέλων καὶ εὐχή τῶν πιστῶν δι᾿ ὃ λέγει πσαν ον βιοτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν ς τὸν βασιλέα τῶν λων ὑποδεξάμενοι. τότε ὀφθαλμὸς [σου μήτε ἔνθεν] μήτε ἐκεῖθεν, ἵνα τὸν βασιλέαν ἀρέσης τῇ [τὴν] παραστάσει σου καὶ αὐτοῦ τὴν καθέδραν μὴ ὑπερηφανήσς ἡ παράστασις τῆς τραπέζης, ἄγγελοι εἰσιν οἱ συνάπτοντες γὰρ ταύτῆς τῆς ἱερς καὶ εὐλογοῦντες τὸ ἄχραντον σῶμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν ησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, ὅν οἱ ἄγγελοι παρεστῶτες τρέμουσιν. ὅταν δὲ εἴπῃ «ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους» εἴτις ἔχει κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ ἔχθραν καὶ τὴν ραν ἐκείνην οὐκ ἀφήσει, ἐπικατάρατὸς ἐστιν. ὁ δὲ τῶν θυρῶν ἔξω φθανόμενος, οὐκ ἐστὶν ἄξιος μεταλαβεῖν. τὸ δὲ »Πιστεύω» ἐστίν, ὁμολογία βαπτίσματος διὸ λέγει ν βάπτισμα εἰς ἄφεςιν μαρτιῶν καὶ διὰ τοῦτο, προσδοκῶν ἀνάστασιν νεκρῶν καὶ κρίσιν τε καὶ ἀνταπόδο(об.)σιν. καὶ περὶ τοῦ φιλήματος τῆς ἐκκλησίας καὶ πῶς καστον διαλύει; ἄκουσον ωάννη ταν ούδας ὁ προδότῆς επεν χαῖρε αββὶ καὶ κατεφίλησεν τὸν Κύριον καὶ μέθ᾿ ἡμέρας τρεῖς ἀναστὰς ὁ Κύριος ηρεν τούς νδεκα μαθητὰς καὶ ἀποστόλους καὶ επεν εἰρήνη ὑμῖν ἀσπάζεσθε ἀλλήλους καὶ ἰδού ἐπισυνάξω ὑμς εἰς τὴν Γαλιλαίαν, ἵνα πς χριστιανὸς ἐν φιλήματι ἀγαπτὸν πλησίον αὐτοῦ καὶ περὶ τὸ «στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου καὶ τὸν ἐπινίκιον μνον καὶ τὰ »σὰ ἐκ τῶν σῶν σοι προσφέροντες» καὶ περὶ τῆς δωδεκαλόγου εὐχῆς καὶ περί ὑψώσεως τοῦ ἄρτου καὶ πῶς καστον διαλύει; τὸ στῶμεν καλῶς ἀγαπτε τὸν Θεὸν. τὸ δὲ στῶμεν μετὰ φόβου φοβηθῆτε τὸ ὄνομα αὐτοῦ. τὸν ἐπινίκιον μνον ν βοῶσι τὰ Χερουβὶμ καὶ ψάλλουν τὰ Σεραφίμ καὶ πσαι αἱ οὐράνιαι δυνάμεις καὶ τὰ τετράμορφα ζῶα ἄδοντα, βοῶντα, κεκραγότα καὶ λέγοντα αἰνετε ὑποπόδιον τῶν ποδῶν αὐτοῦ. τὸ δὲ «τά σά ἐκ τῶν σῶν» ὅταν ὁ Κύριος κατῆλθεν εἰς τὴν δην συνέτριψεν τούς μοχλούς ἐν ἐν δκαὶ συνήγειρεν τούς ἀπ᾿ αἰώνων θανόντας. τότε ηὐφράνθη Δαβὶδ καὶ οἱ προφῆται καὶ ἔψαλλον, καὶ ἀναστὰς λθεν πρὸς τὸν Πατέρα καὶ επεν »τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν σοὶ προσφέρωμεν» καὶ ἀπεκρίθησαν οἱ προφῆται καὶ επον "σε ὑμνοῦμεν, σὲ εὐλογοῦμεν, δέσποτα» καὶ ταν ἀνοιχθῶσιν αἱ θύραι τῆς ἐκκλησίας, ετα αἰσχυνόμενος ὁ διάβολος στήκει ὄπισθεν (81) κρατῶν χάρτην καὶ κάλαμον γράφει οτως λέγων οὐκ οδας ἀστραπὴν, οὐκ οδας βροντὴν, οὐκ οδεν ὁ ὀφθαλμὸς σου ἐπίβλεψιν. καὶ διὰ τοῦτο οὐ θέλει ἄνθρωπος ἐπιβλέψαι εἰς τὰ ὀπίσω, ἕως οἀρθτὸ αἴτημα αὐτοῦ. Ἰδού δὲ καὶ ἡ δωδεκάλογος τὸ Πάτερ ἡμῶν καλεῖ εὐχὴν καὶ τελείωσιν καὶ ὁμολογίαν. καὶ ταν εἴπἐν εἰρήνπροσέλθωμεν χαίρει πάντως ὁ ἄγγελος ἐπὶ τῆς εἰσόδου ἰδν τὴν εὐλογίαν. καὶ εὐλογεῖ πάντα τὸν λαὸν. ὁ πρεσβύτερος καταστέλλει τὸ δῶρον. καὶ προσενέγκει τὴν θείαν λειτουργίαν. καὶ μετὰ τὸ ἀποδυθῆναι ὁ πρεσβύτερος τὴν στολὴν αὐτοῦ, τότε ἀνέρχεται ὁ γγελος Κυρίου ὁ φυλάσσων τὸ δῶρον καὶ προσενέγκει τὴν θείαν λειτουργίαν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. καὶ οἱ τιμῶντες τὸν ἱερέα καὶ μετὰ πίστεως αἰτούμενοι πάρ᾿ αὐτοῦ εὐχὴν λυτροῦνται μαρτίας καὶ ἐὰν τις λέγἀγαπῶ τὸν Κύριον καὶ τὸν ἱερέα οὐ τιμᾷ, ψεύστης ἐστὶν. ὁ δὲ Χρυσόστομος επεν εἰπε μοι, Κύριε, καὶ περὶ τοῦ γίου βαπτίσματος. ἄκουσον δίκαιε ωάννη, ἕν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν μαρτιῶν καὶ διὰ τοῦτο ἡ κουρά τοῦ ἀββτριάκοντα τοῦ ἐνιαυτοῦ, ὁ δὲ ἱερεύς δώδεκα τοῦ ἐνιαυτοῦ, ὁ δὲ λαϊκὸς τρίς. διὰ τὸ ἐγνωρίζεσθαι τὸ γιον βάπτισμα ὁ δὲ Χρυσόστομος επεν. ὁ κοινωνῶν ἀκούρευτος; ἄκουσον ωάννη ἐὰν τινὸς διαβῶσιν αἱ τρίχες τὸν ὀφθαλμόν, ἐπικατάρατὸς ἐστιν. καὶ ὁ ἱερεύς μεταλαμβάνων αὐτὸν. ὁ δὲ Χρυσόστομος επεν (об.) εἰπε μοι, Κύριε, καὶ περὶ τῶν γυναικῶν, ὁ δὲ Κύριος επε οὗ ἅγιασθῆ ἡ κεφαλή αὐτῆς μετὰ ἀνδρὸς, ἐὰν μὴ κόψτὰς τρίχας τῆς κεφαλῆς αὐτῆς, ἐπικατάρατος ἐστὶν. ὁ δὲ Χρυσόστομος επε εἰπέ μοι, Κύριε, περὶ ἀγάπης καὶ ειρήνης ἄκουσον, δίκαιε ωάννη, εἰρνη ὁ Θεὸς καθώς επεν ὁ Κύριος, ἵνα ἀγαπτε ἀλλήλους πν ἀγαθὸν εἰς χαρὰν κοπιᾷ. ὁ δὲ ἀπόστολος επεν ἡ ἀγάπη φαιδροτέρα τοῦ ἡλίου, ἡ ἀγάπη πάντα στέγει, πάντα ὑπομένει, πάντα ἐλπίζει, ἡ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει, καὶ πάλιν τὸ γιον Εὐαγγέλιον λέγει μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί τι αὐτοί υἱοί Θεοῦ κληθήσονται. ετα λέγει τι ἀγαπῶν τὸν Θεὸν καὶ τὸν ἀδελφὸν οὐκ ἀγαπᾷ, ψεύστης ἐστὶν. Θεὸν οὐδεὶς ἐώρακεν πώποτε. ὁ δὲ τὸ πλάσμα αὐτοῦ μὴ ἀγαπῶν, πῶς τὸν Θεὸν τὸν πλάσαντα αὐτὸ ἀγαπήσει; τὸ γὰρ ὄφελος ἔχει τῷδε Θεῷ ἡμῶν, ἡ δόξα εἰς τὸν αἰῶνα τῶν αἰώνων. Ἀμὴν.

№ 19.

Добавление к №№ 13 и 18 по рукописи Синодальной библиотеки, № 318 (591), ΧVΙ в. Оп. II, 3, стр. 593.

(К № 13), л. 210 без заглавия34. [Ц]рк҃овъ есть храмъ бж͠ии. А ѡлтарь есть гробъ гн͠ь. А трапеза гробныи затворъ. А ѡтарныи верхъ есть плащаніца. Юже коупи иѡсифъ па҇ⷣꙗко агг͠ли соуть. Воинѣ стрегоуще гро(об.)ба. А амвон есть камень ѿваленыи ѿ гроба. Сице и диꙗконъ на амбонѣ. аг͠лъ есть седѣвыи на камені. И воскр҇ⷭние проповѣдавѣ. Литонъ есть егда посла Пилатъ мечніка по нсазв҇а на соуще, и вше мечни держа оушівъ свои рꙋцѣ, и простре на земли. И гл͠гла г҇ⷭи постоупаи по оушевоу семоу. Поиди на соу҇ⷣще мч͠ть тѧ зоветь. И призва мч͠тль мечника. И ре емоу воскоую ты35 се сотвориши. И гл͠а мечникъ ги. Егда посла мѧ бѧше во Іерлмъ ко Александроу, и віди его на жребати седаща ѡслѣ и дѣти жидовскиꙗ ломѧще вѣтви ѿ древа и нашаше. И постилахꙋ ризы своꙗ по поути и поюще ѡсана во вышни. И ре мечни чл͠вка вопроси. И тъ ми сказа. Ѡсана ерминиѧ спси ны (211) сн҃е би͠и во вышни. И Пила рече изыиде ꙗко свѣщае приведи е. Изыиде мечникъ. И простре по землѣ факелилоу тоу. И ре ги сюда стпаи. И прииди на соу҇ⷣище. Мч͠тль тѧ зоветь. Да потому ѡбразꙋ есть литонъ, рипидиꙗ соу егда вніде Іс҃ къ Пилатоу. И ѡба по его бѧхоу скипетры. Ѡдеснꙋю и ѡшоуюю, и поклоніша ѡба скипетра Ісоусовы̏ недвижима нікимже. Внідоша со Исоусомъ лю многи к Пілатоу. И того ра творѧть вхо. И выхѡ с рипидиꙗми и кро и тѣло гн͠е: – Арипъ.

(Къ № 18) Ꙍбраженіа церковнаꙗ36. Что е верхъ цр҃квныи глава гн҃ѧ. Ѡлтарь есть гробъ гн҃ь. трапеза есть перси гн҃и. им же достоесть поклоніти тоу амбонъ есть камень ѿваленыи ѿ дверѣи гроба гн҃ѧ. И нѣ  достоино (об.) жена приити. И стати пре ним Златаустъ Іѡа ⷩ ре входѧще на амбонъ чтець что соуть ги҃. Слыши праве҇ⷣныи Іѡаⷩ. Аг͠глъ сѣдѣвыи аки мо҇ⷧніꙗ на кмени гн͠ѣ и нѣ  достоино лю҇ⷣи оусѣсти на немъ егда поють. Пакы Златоустъ глаг͠ла, архидьꙗкони соуть арх͠гли а оуларѣ соу крила. И не достоино людемъ восклонівшисѧ видити и. Златоустъ гл͠ть ги҃. Прозвитеръ кто есть г͠ь гл͠ть презвитеръ есть первыи арха͠гглъ Михаил и на ѡблацѣ. Цюдныи бисеръ носивыи на главѣ. И нѣ достоино лю҇ⷣноу въсклоньшесѧ видити и е ѿ колѣна и выше. Златоустъ гл͠а прорци ми г͠и, ѹне предложеніꙗ с͠тыꙗ литоургиꙗ. Слыши праве҇ⷣныи Іѡа ⷩ. Егда начне еп҇ⷭпъ мл͠твоу преложениꙗ, и ангилъ приходитъ со нб͠сѣ. Сохра(212)нить ст҃ыꙗ дары. Златоустъ рече. антин҇ⷴы литўргии. Что суть. Воображеніе кгда сниди во адъ. И сокрꙋши затворы адовы. И востав҇ⷤи во адѣ мрт҃выѧ и тогда возвесели Дв͠дъ и пр҇ⷪрци воспѣша тог҇ⷣа. Златоустѣ рече. Рци ми ги҃ соундарѧ ради. Слыши праведниче. Егда возметь прозвитеръ ст҃ое еоулье и начинает пѣніе выхоное. тог҇ⷣа приходитъ со н͠бсѣ аг͠глъ гн҃ь. И подвизаеть вси. И сѣдить на виꙗхъ сщничкы. Дóндеже миро изыидемъ. Златоустъ рече рци ми ги҃ трес͠тго раⷣ и оунѣ прокимона и апт͠ла и ал҇ⷢлугꙗ, и оунѣ ст҃ое ео҇ⷢуліе. И елико ѡглашени и оутіже херꙋвими. пре҇ⷣстоꙗніѧ ѡкр҇ⷭтъ трапезы, и возлюбимъ дроугъ дроуга двери дверь и в оунѣроую во единого Бга҃. Слыши праве(об.)дныи Іѡа ⷩ. тр҇ⷭтое есть пѣніе аг҇ⷭглское. Прокимо ⷩ поетъ Дв͠дъ и приходть дх͠ъ ст҃ыи. ап҇ⷭтлъ же оучи ст҃ыи Павелъ. ал҇ⷢлуіꙗ поетъ Дв͠дъ. То оубо есть аг͠гльскыи гл͠сы. И прихо҇ⷣть сн͠бсѣ и входитъ во ст҃ыꙗ дары. еоугие оучать. д. еоулисты. Аще не слоушае кто всею дш҃ею, проклѧтъ есть. Ѡглашені со҇у. Во кр͠щнии согрѣшающии. Вѣрніи ѡглашены поминають. Ꙗко рече г҇ⷭь. Тако и херови агглскаѧ пѣ и молніе нбны си. Тѣм гл҇ⷢть всю житиискоую пе҇ⷱль ѿверзимъ ꙗко ни зѣ ни тамо, и возмѣтасѧ ѡ̈чи ѿ ст҃го ѡлтарѧ. Двѣ оубо свѣтилѣ. пре҇ⷣлежита на ст҃омъ ѡлтарѣ прч͠тое тѣло. Егда  (213) рече въ[з]люби дроугъ дроуга, [то]гда бра҇е. аще имаеть кто порокъ на ко въ тои ча не смиритсѧ со брато своимъ. проклѧ на небесѣ и на землѣ. Еже двери дверь и внѧ входѧть и врѧдоу Бг҃а не призвавъ. и вѣрою доброю исповѣданіе, е проповѣдаша пр҇ⷪрци бжтвенаго ра ⷣ ꙵ кр͠щниꙗ. [З]латоустъ ре рци ми ги҃. Что е стане добрѣ станемъ со страхѡмъ. ѹне и ѿверзеніе двереи и ѿце нашь. И смирѡ изыидемъ и тако все раз҇ⷣрѣшити. Слыши правеныи Иванъ. Станемъ добрѣ. Станемъ со страхѡ и тре͠стое поють и херови. Вѣщають серафимъ всѧ силы не͠бныѧ. Четыри животна. Аки ѡрел аки ѹнець. Подобенъ аг͠лоу словесноу. И пѡ҇ⷣножию (об.) би͠ю. Твоѧ ѿ Твои, и ктобѣ приносаще, егда сниде сн҃ъ би҃и во адъ, и возва Адама, тога ре Твоѧ ѿ Твои приносѧще. Ѿвѣщаша агл͠ъ. [п]оемта блгримъ тѧ и благовѣстим тѧ. А е не ѿверзениꙗ цр͠кы. Дверии прише. Диѧвѡ станеть пре҇ⷣдверми и держа хартию и чернило и трость, пишеть гл͠ѧ сии тако мои соу, не видиша грома и не слыша. И ѡчеса и на мѧ возрѣша. Но сего ра члв͠к зрѣти ѡпѧть донде. Вознесеть иерѣи дороу. [о]͠че нашъ есть добро. Исповѣданіе, еже исповѣдаша праве҇ⷣныѧ. [е]гда гл͠ють ст͠аꙗ сты, прихоть Дх͠ъ Ст҃ыи. Егда концѧе ерѣи м͠лтвоу ѡ прочиѧꙗ и блгвть люди. И прозвитеръ совлечетъ ризы, тогда приходитъ аг͠лъ. хранивы.

(Конца нет).

Замечания и поправки.

Напечатанные выше тексты содержат в себе много невразумительного. Невразумительность эта зависит частью от неисправности текстов, писанных иногда людьми безграмотными и недостаточно внимательно относившимися к делу, частью же от того, что содержат в себе малопонятные ныне для нас намеки на затерянные и неизвестные нам апокрифические и иные сказания. Неисправности текста, зависевшие от безграмотности и невнимательности песцов или поврежденности рукописи, мы старались устранять. Мы исправляли ошибки везде, где они казались нам очевидными, и восполняли в скобках пропуски, сообразуясь с общим смыслом текста и с параллельными памятниками. Там же, где ошибки не были очевидными, или где не могло быть предложено исправление несомненное, мы оставляли тексты в том виде, в каком они были в рукописи. Что касается тех мест, невразумительность которых зависит не только от неправильности языка, но и от темноты содержащихся в них указаний и намеков, то для пояснения их нужны были часто довольно сложные исследования и сличения. Это не входило в нашу задачу. Выполнение их мы предоставляем специалистам, более нас заинтересованным в этом деле и располагающим лучшими средствами. Однако ж, некоторые места при печатании невольно останавливали на себе наше внимание и вызывали нас на размышления, догадки и пояснения. Некоторые из таких пояснений мы считаем не неуместным привести здесь.

Стр. 25, стр. 11 снизуχερτης πνωης. Слово: χερτης не имеет смысла; вероятно, нужно читать: χωρὶς πνοῆς. Однако ж, смысл вопроса и тогда останется темным. Вероятно, здесь мы имеем указание на какое-нибудь апокрифическое сказание о подробностях сотворения Адама.

Стр. 28, стр. 5 сверхуἐκλόνησαν; лучше: ἡλώνισαν.

Стр. 45, стр. 2 снизу – ὤροσα. Слово неупотребительное, вероятно, от ὄρος – гора.

Стр. 57, стр. 1 снизуσ τώνεν. В рукописи читается неразборчиво: στενεν, στεκεν (?). Вернее, кажется, читать: στέγων, от στέγω – покрываю. Смыслом требуется: ἔσχισεν.

Стр. 65 стр. 10 сверху.μοσεν. Вопрос непонятный и ответ ему не соответствует. Может быть, вм. ὤμοσεν нужно читать ὤλεσεν ?

Стр. та же, стр. 17 сверху. Вопросу не соответствует ответ. Можно думать, что ответ здесь пропущен, а также и следующий вопрос, что случается в Вопросо-Ответах довольно часто. Можно предположить также и то, что текст вопроса поврежден, и смысл его был такой: сколько колесниц было у Израильтян при выходе их из Египта? т. е. как и чем вооружены они были? Ответь: Одним только жезлом Моисея. Вм. ἐδίωχεν можно предположить: ἔδωκεν.

Стр. 80, стр. 17 сверху. Γῆρας γὰρ τίμον κ. τ. λ. Текст поврежденный. Для пояснения приводим древнеславянский перевод (Попова, Обзор полемич. соч. против латинян, стр. 260) Старо чн҃а а не многолѣтна, мало ѥ ѡ вѣрѣ дастьсе благть идеже сѣдаа.

Стр. 82, стр. 10 снизу. Τὸ δακτυλίδιόν ἐστιν ὁ ἀρραβν κ. τ. λ. В отрывке, напечатанном Сперанским (Виз. Временник II, 839), исправнее. Далее следует: τοῦ ἱερέως καὶ τὰ ἔτερα εἰσι τῆς ἱερωσυνης.

Из errata отметим: стр. 15, стр. 13 снизу – Афонской = Афинской; стр. 55, стр. 7 св. –διοσκεδεῖ. θήσεται ­ διασκεδασθήσεται; стр. 56 строка 9 и 10 снизу – Ὁ μὲν δῶρον ­ Τὸ μὲν δῶρον.

В заключение нужным считаем с благодарностью заявить, что во многих затруднительных случаях мы пользовались советами товарища нашего С. Д. Пападимитриу.

Н. Красноселъцев. 2 сентября 1898 г.

* * *

1

James Μ. Α. Texte and Studies... by Robinson. Vol. II Cambridge 1893.

2

Ныне заинтересовались этим делом и иностранные ученые, ибо и заграницей начали появляться издания памятников, подобных собранному Васильевым. Так, в издании Робинсона Text and Studies (См. выше) напечатано несколько указаннаго рода панятников.

3

См. сочинение проф. Архангелъского: «Творения отцев церкви в дрввне-русской письменности». Казань, 1889. I-VI, стр. 186–194. Порфирьева: «Апокрифические сказания о новозаветных лицах и событиях». Спб. 1890, стр. 113 и след.

4

Последние два, парижские, у Мочульского (Следы...) обозначены под №№ 16 и 18. См. мои статьи: К вопросу о греческих источниках «Беседы трех святителей». Одесса, 1890 г. и «Еще к вопросу...».

5

У В. И. Мочульского перечислено 25, но из них нужно вычесть №№ 16, 18 и 23, изданные мною ранее, и 24, 25, известные ему только по посторонним кратким сообщениям.

6

Порфирьев. Апокрифические сказания о новозаветн. лицах, стр. 116.

7

Арсений. Летопись церковных событий. Спб. 1880, стр. 309, 312.

8

Оба кодекса, и Венский и Афонский не датированы, и время их происхождения может быть определено только приблизительно по палеографическим данным. В своем издании Афонскую рукопись мы пометили XIV в., но это есть дата, позже которой она никак не могла явиться; она может быть определена и XII веком, даже с большим правом, чем Венская.

9

См. Журнал Министерства Народного Просвещения 1892, январь, стр. 157–194. Ст. Жданова «Беседа трех святителей и joca monachorum».

10

Цит. соч. 189–190.

11

Следы народной Библии, стр. 48–50.

12

Сминов-Платонов. Ереси и расколы первых трех веков, стр. 25, 27. Harnack, Text und Untersuchugen, t. VII, heft 2.

13

Кут. ὁ προφήτης.

14

К. Ἀπόστολος ἄμαχος.

15

К. ἄμαχος.

16

К. θύσεται ἡ σελήνη. Αποκρ. Ο Μουσῆς (?)

17

Вопроса нет в Иерус. списке.

18

Доселе простирается текст рук. библ. Кутлумушской.

19

Начиная с этого Вопросо-Ответа, идёт текст, указанный нами выше (стр.12), с небольшими сравнительно опущениями, перестановками и добавлениями. См. ниже №5 и нашу брошюру: «К вопросу о греческих источниках Беседы трёх святителей», Одесса, 1890 год.

20

№ 824 πλατήται Ἀδάμ.

21

В слав. пер. прибавлено: познаваетьсе Адам.

22

В рук. № 824 прибавлено: Ἄλλη ἐξήγησις. Τί ἐστὶ τὰ ἐκδικούμενα παραλύςεως. Πρῶτον. Ὅτι ἐβάσκηνε τῷ άδελφῷ αὐτοῦ διὰ τὴν ευνοιαν τὴν παρὰ τοῦ Θεοῦ, ὅπερ καὶ μόνον προσὸν ἱκανὸν ἦν αὐ τοῦ τὸν ὄλεθρον ἐπαγαγεῖν. Δεύτερον. Ὅτι τὸν ἴδιον ἀδελφὸν ἀπώλεσεν. Τρίτον. Ὅτι δόλον ἔρραψεν ἀπατήσας τὸν ἀδελφὸν καὶ ἑλκύσας εἰς τὸ πεδίον καὶ οὐδὲν αὐτοῦ τὴν φύσιν αἰσεσθεὶς. Τέταρτον. Ὅτι φόνον ἔπραξεν. Πέμπτον. Ὅτι τὸν ἀδελφὸν ἀπέκτεινεν. Ἕκτον. Ὅτι πρῶτος τοῦ φόνου τὸ εἶὸος εἰσήνεγκε. Ἕβδομον. Ἐρωτώμεγος παρὰ Θεοῦ ψεύσασθαι ὲτόλμησεν.

23

καὶ ἡ ἀλλη ἐπὶ τοῦ δείπνου ἡ ἀλείψασα.

24

ως θʹ σκότος ἐγένετο ἀπὸ δὲ τῆς θʹ ἕως τὸ ἑσπέρας ρας γ᾿ καὶ ἡ νύξ τῆς παρασκευῆς ρας ιβ᾿ καὶ ἡμέρα τοῦ σαββάτου ρας ιβ᾿ καὶ τοῦ σαββάτου τὸ ἀργὰ ρας ϛ´. ἄμφω τριάντα τρεῖς.

25

По всей вероятности текст испорчен.

26

καὶ ἄρκτος ἀπὸ τοῦ βαρὰμ ω ἡ λεγομένη ἄμαξ καὶ αὐτὴ ἔχ ει ἄστέρας ἑπτὰ καὶ λοιπὸν θεωρεῖται διὰ τῆς πλειάδος ξῆτα. διὰ τῆς ἄρκτου.

27

τι παρεναντία τοῦ οὐρανοῦ ποιῦνται τὴν κίνησιν.

28

Следующие затем толкования притчей, подобные тем, которые имеются выше в № 5, здесь и далее опускаются.

29

Ват. καὶ τί ἐπιτρούλλιον τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ αὐτοῦ καὶ τί τὸ μανδήλιον.

30

Ват. καὶ τί αἱ μασχάλαι τοῦ στιχαρίου.

31

В [ ] прставлены места, утраченные в ветхой Кутлумушской рукописи, но восстановленные по Ватопедской.

32

Ват. καὶ ἔστησε πρὸς τιμὴν αὐτοῦ σκῆπτρα δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ.

33

В рукописях: προτιμαὶ, προτιμὰς, но в евангелии Никодима по изд. Тишендорфа (Evangelia arocrypha. Lipsiae 1876, p.220) читаем: ἐκάμθησαν αἱ προτομαὶ τῶν σίγνων καὶ προσεκύνησαν τῷ ησοῦ… р. 222: προσκαλέσαντος ὁ Πιλτος τούς πρώην κατέχοντας τὰς προτομὰς λέγει αὐτοῖς

34

Для заглавия оставлено место.

35

ты – на полѣ.

36

Писано в строку с первой статьёй.


Источник: Addenda к изданию А. Васильева: «Anecdota graeco-byzantina» (Москва, 1893 г.) / Н.Ф. Красносельцев - Одесса: Экономическая тип., 1898. – 107 с.

Комментарии для сайта Cackle