Банников А. В., Каспаров А. И., Пржигодзкая О. В.

Источник

Житие Святого Марцеллина, епископа и крестителя. Vita Sancti Marcellini, episcopi et confessoris.

1. Святой Марцеллин, первый епископ Амбрёна

Святой Марцеллин почитается как первый епископ Амбрёна, распространивший христианскую веру не только в этом городе, но и на большей части Приморских Альп. Согласно указанию, содержавшемуся в житии, Марцеллин был рукоположен в епископы Евсевием Верцелленским (V. Marc., I, 5). Известно, что Евсевий был отправлен в изгнание в 355 г.; в Италию он вернулся только в конце 362 г., а умер в 370 или 371 г.4 Таким5 образом, Марцеллин начал свою деятельность во времена императора Констанция II (337–361 гг.), сторонника арианского вероисповедания. Будучи приверженцем ортодоксального символа веры, Марцеллин подвергся гонению. Однако преемник Констанция, Юлиан (361–363 гг.), издал указ, разрешавший всем изгнанным церковным иерархам вернуться в свои приходы и вновь занять утраченные во время гонений посты. Поэтому Марцеллин возвратился в Амбрён и остаток своей жизни провел окруженный почетом, отдавая все силы распространению в близлежащих землях христианской веры. Традиционной датой смерти святого считается 13 апреля 374 г.

Тело Марцеллина было погребено в церкви, которую построил он сам. Она получила название церковь Святого Марцеллина. Согласно утверждению автора жития, на могиле святого стали совершаться многочисленные чудеса, а жители Амбрёна неоднократно прибегали к заступничеству святого. Григорий Турский уверяет, что в его время у могилы Марцеллина горела лампада, и если ветер задувал ее, то она возгоралась без постороннего участия. Масло из этой лампады использовали как целебное средство.

Позднее голова святого была отправлена в город Динь, где находились мощи святых Винкентия и Домнина, бывших товарищами и сподвижниками Марцеллина.

В X столетии, между 916 и 936 гг., несомненно, из-за набегов мусульман мощи святого были перевезены в Шантеж. Бенедиктинские монахи Шантежа долгое время хранили их, пока они не были уничтожены во время революции.

Что касается Амбрёнской церкви, которая смогла спасти от сарацинских набегов части мощей своего патрона, то они были вывезены из нее гугенотами в 1585 г. Но поскольку голова святого хранилась в церкови Диня, то в 1764 г. Амбрён получил частицу этой реликвии с мощами святых Винкентия и Домнина6.

2. Когда и как было создано житие Святого Марцеллина

Вопрос о том, когда было написано житие, до сих пор остается открытым. С уверенностью можно сказать только одно: это сочинение не могло появиться позднее VIII в., так как именно этим временем датируется рукопись Latin F. v. I №12, хранящаяся в Санкт-Петербурге в Российской Национальной библиотеке7. С другой стороны житие не могло быть написано в IV столетии хотя бы потому, что в это время составлялись только Acta на основе различных судебных протоколов. Спустя долгое время именно Acta стали основным источником для многих житий. Часть исследователей полагает, что житие святого Марцеллина появилось в начале VI в.8; другие считают, что оно могло быть написано уже в V столетии9.

Определенные указания на то, как и когда могло появиться житие, можно попытаться извлечь на основании авторских ремарок, некоторое количество их встречается в тексте. Присутствие в тексте личности автора, говорящего о многих вещах от первого лица, – отличительная особенность жития святого Марцеллина. Некоторые из замечаний, оставленных анонимным писателем, представляют особый интерес и показывают, как создавалось житие и какими источниками он пользовался.

Автор специально прибыл в Амбрён для того, чтобы собрать свидетельства о святом Марцеллине (V. Marc., Præf.). При этом в своих изысканиях он пользовался как письменными памятниками, так и устной традицией. Он обнаружил письмо святого Евсевия, епископа Верцелльского, в котором тот говорит о Марцеллине, при этом еще не называя его святым.

Много сведений автор жития почерпнул, обращаясь к свидетелям чудесного вмешательства святого. Как уверяет сам анонимный писатель, он предпочитал обращаться к людям пожилым, так как стремился восстановить предание о Марцеллине во всей его чистоте. Интересно, что в редакции жития, представленной в рукописи Latin F. v. I №12, несколько раз попадаются слова inquit или ait (говорит) там, где нет прямой речи. Допустимо предположить, что эти слова попали в текст, будучи по ошибке переписаны из черновых записей, куда автор заносил рассказы очевидцев чудес Марцеллина.

Несомненно, что в текст жития могли быть вставлены отдельные сюжеты и из житий других святых. Так, по мнению ряда исследователей, восстановление Марцеллином вдребезги разбитой чаши было списано с жития святого Асклепия10. Подобная традиция была очень распространена в агиографии.

Есть в авторских ремарках и отдельные указания хронологического характера. Во-первых, анонимный создатель жития, обращаясь к своему читателю, утверждает, что прошло много лет с тех пор, как умер святой11. Рассказывая об осаде Амбрёна вражеским войском, он замечает, что нечто подобное происходит и в его время12.

Вероятно, создание хранящейся ныне в Петербурге рукописи именно в VIII столетии произошло далеко не случайно. Восьмой век был временем, когда большая часть церквей юга Франции подвергалась разрушению и разграблению, как сарацинами, так и самими франками. В своей булле от 1 января 774 г. папа Адриан I говорит, что это положение продолжалось в течение 60–80 лет и многие древние церкви утратили их былое достоинство13. Что касается Амбрёна, то его церковь находилась в таком плачевном состоянии, что франкфуртский собор 794 г. отказался считать этот город митрополией14.

В подобной ситуации Амбрёну, чтобы вернуть свои утраченные привилегии, необходимо было доказать древность своей церкви, чему, вероятно, и должно было послужить создание и распространение жития святого Марцеллина. Усилие, приложенное священниками Амбрёна, судя по всему, дало ощутимые результаты уже в самом ближайшем будущем: уже в 828 г. на четырех соборах, созванных императором, епископ Амбрёна назван как равный в числе других высших церковных иерархов Франкской империи15.

3. Описание рукописей, использованных при подготовке текста жития Святого Марцеллина

В настоящее время существует несколько рукописей, содержащих житие святого Марцеллина. Наибольший интерес из них представляют четыре, которые и были задействованы при подготовке латинского текста настоящего издания. Это петербургская рукопись Latin F. v. I №12 (VIII в.) из Российской Национальной библиотеки; две рукописи, хранящиеся в Сен-Галлене в Швейцарии: 549 (VIII-IX вв.) и 577 (IX-X вв.) – и рукопись из муниципальной библиотеки Орлеана во Франции: ВМ. 331 (Xе siecle).

Рукопись Latin F. v. I №12 Российской Национальной библиотеки (Санкт-Петербург)16 . Петербургская рукопись – наиболее ранний известный памятник, содержащий житие святого Марцеллина. Ее подробное описание и, в частности, той части, которая содержит житие святого Марцеллина, было сделано еще О. А. Добиаш-Рождественской и вошло в сборник «Труды» (Т. 1(1 V)), увидевший свет в 1975 г.

Содержание. Изначально конволют содержал 7 рукописей, однако седьмая была отделена от остальных П. П. Дубровским17. На первом листе конволюта имеется сделанная в XVII столетии следующая надпись с описанием его содержания: «Vita s. Fulgentii // et epistola diaconi // Ferrandi ad eundem // Vita s. Marcellini episcopi Ebrodunensis primi // et confessoris // S. Apollinaris Raven // episcopi antiquissima manu // sancti Dyonisii parisiensis // et sociorum eius // Vita S. Germani episcopi parisiensis // Vita S. Audomari episcopi // Tractatus medicus de morbis II mulierum authore // memorate a Cellotio in suo opere hierarchico II opus non videtur editum».

Материал. Материалом для рукописи послужил пергамент; переплет кожаный на деревянной основе.

Происхождение рукописи. Местом появления рукописи был монастырь в Корби. С 1638 г. по 1791 г. рукопись находилась в библиотеке Сен-Жермен де Пре. В 1791 г. она была приобретена секретарем русского посольства в Париже П. Дубровским и находилась в его коллекции манускриптов. В 1804 г. П. Дубровский передал свое собрание рукописей Российской императорской библиотеке (сегодня Российская национальная библиотека), где рукопись находится и по сей день.

Описание рукописи 549 из библиотеки Сен-Галлена 18

Содержание рукописи: Vita Sancti Marcellini.

Материал: пергамент.

Количество листов: 64.

Происхождение: возможно, из Амбрёна19.

Описание рукописи 577 из библиотеки Сен-Галлена 20

Содержание рукописи. Конволют объединяет следующие произведения: Vitæ et passiones Sanctorum Ermenlandi, Meginrati, Euphemiæ, Otiliæ, Faustini et Jovittæ, Theonisti Tabram et Tabratham, Innocentii et inv. corp. S. Martiani, Hilarii (auct. Fortunato, cum Epist. et hymno), Dorotheæ, Perpetuæ et Felicitatis, Ambrosii (auct. Pauliano), S. Bonifacii (auct. S. Willibaldo), Cassiani epis., Praxedis, Mariæ ægyptiacæ, Theophili vice d'omni, Martiani, Marcellini Ebred. ep., Peregrini, cum fragm. ex Vita S. Germani, Thrutberti, Andeoli Mammetis, Nazarii et Celsi, S. Felicis et Fortunati (Aquilejæ), Pelagii, Viviani ep. Sanctonensi, Lonochilii et Agnosledæ («ex genere Alamannorum»), Augustini cum indice librorum (auct. Possidio), Eugenii, Proti et Jacincti, Cæciliæ, Verenæ, Hieronymi, Remigii, Leudegarii, Pirminii, Dionisii (Areopag.), Rustici et Eleutherii (Ven. Fortunato auct.?), Cypriani (poenitentia), Passio Cypriani et Justinæ, Dionisii Areopagitæ.

Материал: пергамент.

Количество листов: 754.

Описание рукописи 331 из муниципальной библиотеки Орлеана 21

Содержание рукописи. Лист содержания конволюта перечисляет входившие в него жития святых с указанием пагинации римскими цифрами, начинающейся с 19-й позиции. Это обстоятельство позволяет предположить, что начало рукописи было утрачено уже в XVII столетии, в то время, когда составлялось содержание. В настоящее время в конволют входят «Vita sancti Iohannis» (без начала); «Actus sancti Silvestri»; «Vita sanctæ Colombæ» (без названия); «Vita Amfilochii, episcopi Ichonii in vita et miraculis patri nostri Basilii archiepiscopi Cappadocie»; «Vita sanctæ Genovefæ»; «Vita sancti Theogenis»; «Vita sancti Simeonis»; «Passio sanctorum martyrum Juliani et Basilissæ»; «Passio sancti Luciani»; «Vita sancti Hilarii»; «Miracula beati Hilarii»; «Epistola sancti Hilarii ab filiam suam directa»; «Passio beati Felicis; Passio sancti Marcellini papæ»; «Vita sancti Fursei»; «Honorati episcopi et confessoris»; «Prologus beati Sulpicii episcoi et confessoris»; «Vita sancti et beatissimi Sulpicii»; «Passio sanctorum geminorum Speusippi», «Eleusippi et Meleusippi»; «Passio sancti Leuci, Tyrsi et Calenici»; «Vita sancti Launomari; Passio sanctorum Marii, Maarthæ, cum filiis suis»; «Passio sancti ac beatissimi Sebastiani, Marcelliani et Marci»; «Passio sanctæ Agnetis»; «Passio sanctorum Fructuosi et Eulogii»; «Passio sancti Patrocli»; «Passio sancti Timothei»; «Passio sancti Vincentii»; «Passio sanctæ Asclæ»; «Passio sancti Babilii»; «Vita sanctæ Savinæ»; «Passio sancti Saviniani»; «Vita sancti Amandi»; «Vita sancti Præjecti»; «Vita sanctæ Brigidæ»; «Passio beati Fileæ»; «Passio sanctæ Agathæ»; «Passio sanctæ Dorothæ»; «Vita sancti Vedasti»; «Confessiones et actus Saturnini, Dati, Felicis, Apelli»; «Passio sancti Cucufati»; «Passio sanctorum Polochronii, Parmenici etc. Passio sanctæ Felicitatis et Perpetuæ»; «Vita sancti Silvini»; «Passio sancti Philemonis»; «Passio sanctopum XL martyrum»; «Passio sanctæ Theodosiæ»; «Passio sancti Gordiani»; «Vita sancti Marcellini episcopi et confessoris, qui est XII kal. mai»; «Passio sancti Victoris»; «Passio sancti Georgii»; «Passio sancti Albini»; «Passio beati Adriani».

Материал: пергамент в кожаном переплете.

Количество листов: 370.

Происхождение: Флёри.

4. Особенности текста жития Святого Марцеллина в рукописи Latin F. v. I №12

Житие Марцеллина было издано болландистами в серии Acta Sanctorum (Apr., II, р. 750–755), однако при его подготовке петербургская рукопись учтена не была. Таким образом, до недавнего времени не существовало критического издания жития, которое представляло бы текст, выправленный на основе всех основных имеющихся в нашем распоряжении письменных источников.

Житие «Святого Марцеллина» занимает 8 листов (39–46 конволюта), образующих тетрадь (quaternion) размером 300х180 мм; текст размещается на пространстве листа, составляющем 235х155 мм; на одной стороне листа содержится 33 строки.

Текст жития написан очень ранним каролингским минускулом; буквы и лигатура содержат еще много элементов меровингской скорописи (в частности, лигатуры ct, et, or, ri, st); оригинальная пунктуация восстанавливается с большим трудом из-за внесения более поздней правки. Текст содержит большое количество сокращений (отсутствующих только на лицевой стороне листа 46); буква т заменяется тильдой в аккузативе и генетиве множественного числа, особенно в конце строки; b = bus; q = que, но quis, quid и т. д. пишутся полностью; per, pro, рrае систематически сокращаются.

Житие состоит из описания деятельности Марцеллина при жизни: Vita, Miracula (ff. 39–43); описания чудес, совершавшихся на его могиле: Virtutes sancti Marcellini (ff; 43v–46); и гимна святому Марцеллину: Hymni in honorem sancti Marcellini (ff. 46–46v). Кроме того, на оборотной стороне листа 46 (f. 46v) имеется запись, оставленная переписчиком жития («Ego Deo datus ас si // indignus et peccator presbyter sad (sic) Samson scripsi... a Grege sanctorum diutius effici alienus»).

С VIII по IX bb. в текст жития вносились многочисленные исправления и добавлялись знаки пунктуации. В XVII столетии П. Дубровским была сделана надпись следующего содержания: «Vita S. Marcellini episcopi Ebredunensis refert Surius in vitis // Baronius in notis ad martirologium citat Mombritius tomus 2 //ubi res gestæ eiusdem sancti narrantur. Vide utrum sit eadem narratio, desunt quædam// in fine (зачеркнуто); Ex Musæo Petri Dubrowsky» (f. 39).

Подготовленный латинский текст жития был сделан на базе петербургской рукописи, при этом учитывались и редакции, представленные в трех остальных рукописях, отмеченных выше, а также и текст издания, подготовленного болландистами. В справочном аппарате приняты следующие условные обозначения:

В – Vita Sancti Marcellini//Acta Sanctorum;

G1 – рукопись St.-Gall 549;

G2 – рукопись St.-Gall 577;

О – рукопись Orleans 331;

P – рукопись Latin F. v. №1. 12.

add – addidit (добавил);

ante corr. – ante correcturam (до корректуры);

от – omittit (пропустил);

post corr. – post correcturam (после корректуры);

post secundam corr. – post secundam correcturam (после второй

корректуры);

red. – редакторская правка.

Incipit vita Sancti Marcellini episcopi et confessoris

Inter inlustrium Martyrum gloriosa certamina et beatorum confessorum clara preconia ita totus реnе mundus Christo est largiente repletus, ut singulæ quæque urbes peculiarium sese gaudeant Martyrum patrocinio22 defendari. Sique sit ut quanto23 illis inæstrimabile ascribitur virtutum præmium, tanto magis adcrescat24 fidelium gratia25 populorum. Unde et ego dum singulas dilector perquirere testium palmas ad civitatem Ebredunensium veni ibique invenio virum multis iam temporibus dormisse in Domino, nunc insignia virtutum effulgere26 miraculis27 ita ut quantum fides devote postulat28 opera desiderata proficiant29. Sed quia hæc singola suis deputanda30 sunt31 locis ad sollicitudinem angoris mei sermonem convertam. Cumque curiosus sciccitarer quemnam fuisset in puericia huius sancti hominis conversatio quæve patria quantisque signis ac virtutum miraculis ad sublime illud pontificatus officium pervenisset, tum omnes et pæcipue quos ætas veternosa provexerat, ex quibus nonulli nonagenos aut aut fere centenos ducedant annos una consona voce id dedere responsum32. Hunc fuisse ac esse virum, cuius presens confirmaret gratia virtutum; et non difficile ea in veritate posse consistere quæ corpore indutus fuerit operatus, cum nova semper gesta priscum videantur renovare triumphum. At vero ne fastidium sui lector33 per longinquitatem sustineat inculti sermonis, iam cum virtutum miraculis nomen beati inseram sacerdotis.

Prius tamen ut nobis misereatur quesumus intercessio pia pastoris et trepidationi nostræ veniam placates impertiatur. Quia cum ad bonitatem nominis eius propinquo magis magisque intremisco, et conscientiæ terrore detentus loqui non valeo quod eum memorare cognosco. Memoriam tamen eius sanctis venturis transmitter cupiens, imbecillitatem pondus tam sanctum fere non posse profiteor. Parcat34 quæso et Dominum pro nobis eximius adeat35 suffragator et cum nomen eius cæleberrimum personuerit, ipse in os nostrum pacificatus introeat.

Начинается житие Святого Марцеллина, епископа и крестителя

Великой молвой о выдающихся мучениках и блаженных крестителях, которые не могут превзойти друг друга по святости, наполнен почти весь христианский мир, поскольку каждый отдельный пекулиарный город стремится находиться под защитой мученика. И чем более великие деяния приписываются тому, тем сильнее возрастает влияние города среди верующих. И вот я, желая разыскать подлинных очевидцев, прибыл в Амбрён и обнаружил, что святой давно уже почил в Бозе и что добродетели его блистают ныне чудесными знамениями так, что неколебимая вера благоговейно взывает к тому, чтобы задуманный мной труд был полезен. И поскольку эти чудеса должны быть описаны в надлежащих местах, я обращу свое сочинение к тому, что заботит меня. И когда, любопытствуя, я спрашивал кого-нибудь, каковым было детство этого святого человека, а также откуда он родом и благодаря каковым знамениям и чудесам добродетели епископской сан достиг такой высоты, то все и особенно те, кто был самого старшего возраста, некоторым из них было по девяносто или почти по сто лет, в один голос давали такой ответ: это был и есть муж, о котором свидетельствует присутствующая благодать добродетелей; и в правоте этого нетрудно убедиться, когда благодаря телу, заключенным в которое он жил, кажется, что новые деяния возобновляют старый триумф. И, чтобы не вызывать отвращение своего читателя длиннотностью неотделанного слога, я сразу же окружу описанием чудесных деяний имя блаженного священника.

Прежде, однако, мы просим, чтобы пастырь снизошел к нам в своем благочестивом сострадании и милосердно простил нам наше смятение. Потому что, с тех пор как его доброе имя стало мне близким, я все больше и больше теряюсь, и удерживаемый страхом совести, не в силах сказать, что восславил его. И жаждущий передать память о нем грядущим векам, я не обещаю, что в своей немощи смогу поднять столь святой груз. Да сжалится, прошу, Господь над нами, да придет более одаренный почитатель, и когда воздаст хвалу его славнейшему имени, то пусть он, умиротворенный, сам войдет в наши уста.

Caput I

(1.) Marcellinus igitur africanæ provincie civis primus sancte ebredunensi æcclesiæ constituitur antistes, nec infimis36 ut fertur oriundus parentibus. Sed qualiter ad culmen pontificatus ascenderit lectio succedens monstrabit.

Is37 ergo, cum in adolescencia sacris divinisque insisteret disciplinis, divino admonetur spiritu, ut Gallias quas tunc dæmonum38 cultura foedaverat39 sancta solicitudine visitaret Id sibi laboris40 a Domino iniungi ut quoscumque gentilitatis errore41 deprehenderet42 sorditatos per gratiam prædicationum43 ad viam veritatis44 et luminis45 revocaret.

(2.) Cumque hoc præceptum divino inspiramine concepisset, soli Deo notus, ac illo46 antiquo serpenti non incognitus repugnatur47 inconsultis48 parentibus, contubernii sodalem beatum sibi tantum elegit Vincentium ad cuius nunc sacratissimos49 cineres non minimas Dominus dignatur operari50 virtutes. Itaque cum ab Africæ portu cum51 uterque navi52 solvissent53 felicibus prosperisque successibus ad castrum54 Nicensim usque perveniunt.

(3.) Et exinde55 iam verbo salutis imbuti56 diversa57 divina58 aratri59 Dominicæ Crucis proscindendo cultura60, per diversas mundi partes iactus61 sancti seminis irrigabant62 atque inter immensas Alpium rupes humilitas celsa percurrens, velut63 in rota mundi tonitruo64 oris eorum vox evangelica persultabat erantque ut scriptum est, exultationes Dei in faucibus eorum, et, ut alios gratia virtutum, alios adhortatione65 patientiæ, multos66 etiam sancti Spiritus gladio ab idolorum culturis abscinderent67, et in rudi campo Christi novellam frugem68 infatigabiles operarii69 excitarent.

Qui cum Alpinam villam70 quæ vocatur71 maritima72, crediderent73 expetendam74, tandem ad locum istum75 qui nunc de76 orationibus numquam77 irritis78 frequentatur perveniunt. Iam hic79 quales se quantosque præbuerint80, non est nostræ facultatis evolvere. Sed ea tantum sufficit81 explicare, quæ82 aut recens mandavit memoria83 Patrum, aut vera loquuntur84 opera virtutum.

(4.) Primum 85 igitur omnium orationis locum iuxta muros urbis condendum statuunt. ibi 86 cum die ac nocte87 in psalmis et orationibus88 persisterent ac non in solo pane, sed in omni verbo quod procedebat 89 ex ore Dei vitam beatam90 transigerent, ieuniis91 macerati, fide refecti florebant.

Ex hinc confusio paganis et non parvus92 cotidie93 livor94 nascebatur; cum illi sæculi 95 divitiis ac deliciis96 opimi ipso quidem corporis vultu se esse turpiores aspicerent, et97 illorum98 lucere aspectu99 divinam gratiam100 mirarentur.

Sicque per omnem mundum odor bonæ huius suavitatis inolevit, ut sicut David de Apostolis cecinit101 «in omnem terram exiret (exirent?)102 sonus eorum», et in fines orbis terræ verba eorum, itaque universa cohors idolatriæ ad divinum auxilium confugiens, multi se ab eis effici Christianoa devota mente postulabant103.

(5.) Qui cum consecrationem loci, quem constituerant, per se implere104 minime auderent, sed quid non esset105 sanctum quod106 a107 talibus sanctis fuerat collocatum108 tamen109 ad venerabilem Eusebium, Vercellensis Æcclesiæ110 egregium confessorem, peculiaris111 beati Marcellini fama, quæ112 latere non poterat, rumore est currente perlata.

Et cum rara113, adhuc fide114 pullulante115, Sacerdotes Ecclesias116 Domini per117 singulas118 civitates possiderent, missis epistolis suis a prædicta119 Ligurum120 civitate in solatio121 sibi beatum Æmilianum122, Valentinæ urbis ascivit123 Episcopum, indicans124 ea de homine Dei, quæ125 iam opera virtutum126 assidue127 publicabant128: adiciens129 etiam digne ilium pontificatus130 gratiæ131 cumulandum132. Tunc per ipsos ad pontificatus133 officium provectus134 est.

Cui impositioni135 cum ille indignum se esse omnimodis reclamaret, ab omnibus magis magisque dignior consonis136 vocibus137 clamabatur. Et post hæc sic egit suscepti pontificatus138 officium, ut139 divino cotidie140 participaretur141 alloquio.

(6.) Nam ille beatus Vincentius, cuius supra fecimus mentionem, tanto collega dignissimus, una cum viro venerabili condiscipulo suo Domnino, quem superius pro quadam142 oblivione143 mentis pene144 omisimus, Dinientium145 civitatis eligentes partes, plures suo salvaverunt 146 exemplo.

Nam et ipse non immerito Domnimus147 scripturæ commemoratur148 eloquio, quem parem fecit beata devotio. Denique usque149 in hodiernum diem150 ad venerabiles sepulturas eorum et dæmonia eicintur151, et multi sanantur infirmi. Nec enim fas erat, ut in tribus personis non trina unaque 152 dominaretur potestas: ut153 inseparabilis Trinitas (Unitas Dei?)154 dum tres155 in unum connectit156 affectum sanctitatis inde efficeret caput157.

Memoratum igitur158 antestitem159 Ebreduni160 relinquentes161, sese minoris meriti162 iudicabant163164 nec165 posse unum absque alio166 comeiari167, nisi forsitan illum, in quo Christi perfecta plenitudo ad integrum168 manebat169. Sed hoc beati viri permissu potius quam suo visi170 sunt præsumere ausu. Denique vir beatissimus his eos verbis alloqui † dicens171: «ite, inquit, filii172, Domini custodientes præceptum173, quoniam ipse misit discipulos suos binos et binos prædicare poenitentiam174 in remissionem175 peccatorum. Vos uno utimini commeatu176: ego etsi corpore absens, spiritu semper usque ad diem resolutionis meæ præsens vobiscum manebo».

De cetero Domini177, ut178 confido, nos179 nullatenus180 dispensatio181 separabit. Cumque182 huic præcepto contradicere omnino non possent183, vestigia eius osculantes vale dicto184, profecti sunt. Et cum eos non sine lacrimarum imbre prosecutus fuisset, in civitatem quam elegerat regressus est185.

(7.) Iam186 statuit187 ibi conversari188 factus189 est190, velut Chpristi mitissimus agnus191 ac192 intra semet ipsum Evangelicum illud assidue193 Domini præceptum commemorans: «Quia ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum». Sed hanc194 similitudinem de perfidia dictam195 sufficiat196 paganorum, quoniam universa universa civitas illa197 idolorum "referta ferebatur cæremoniis198 ipse tamen tanta199 erat simplicitate columbæ præditus200, ut astutiam201 serpentis per omnia præcaveret. Cumque omnibus omnia esset, ut omnes lucrifaceret, evenit202 dies, ut203 inter convivas qui ad sancti sacerdotis204 convivium fuerant evocati205, unus interesset paganus. Quem cum206 ille allocutione provocans207 blanda, nec fastideret208 dæmonum209 cultorem sancto participari210 convivio, quem optabat ceteris211 aggregari212 fidelibus. Ac213 primum214 monuit dicens: «Licet, inquit215, fili, nos in mandatis acceperimus216 mensam cum gentilibus217 non habere communem, tamen mirum mihi218 est, ut cum tota Deo219 inspirante salvata sit civitas220, ipse solus mente lupina in magno grege ovium dura cervice audeas permanere221». Ad hanc ille vocem velut fatigatus, immo confusus, hæc222 dicens223 dedisse responsa224: "Multa225 sunt quidem quæ226 te audio operari, nisi227 me coram posito tale aliquid228 feceris229, adhuc minime æquari poteris230 maximo Deo nostro Apollini231».

(8.) Quod cum ille spiritu urgente232 diabolio233 balbutiens, prorupisset234 casu puer cui pincernæ officium erat, dum calicem plenum gentili illi ad medium fere235 convivium236 obtulisset237, de manu eius corruens totus238 comminuitur239. Cuius fragmenta240 dum pallens241 studet colligere minister, inquam, ille242 paganus ait: «Hic tuæ243 si possunt, Marcellinæ244, appareant artes. Si fractum resolidare245 potueris246 vitrum, credimus quod247 ea quæ248 de te fabula refert sic249 etiam opera signent».

Ad hæc beatissimus Pastor [ait]250: «Licet non tua hoc mereatur, pagane, perfidia251, tamen non defuturam252 in hac253 parte Christi credo virtutem». Et ecce confestim fragmenta minister254 sancto255 obtulit256 Marcellino. Ille clara voce audientibus cunctis257 porrectis ad cælum oculis ait: «Domine Iesu Christe, cui subiecta sunt omnia, cui universa famulantur, cui et sensibilia deserviunt et insensibilia258 oboediunt259, fac hoc vas solidum260, sicut fuerat prius». Mox ad vocem eius omnes illæ particula261 resolidatæ sunt, ita ut per totum [illud]262 convivium263 ac deinceps calix ille264 usui cotidiano265 deserviret.

Sed nec paganus ille moram faciens, respondit: «Fateor [, inquit,]266 tibi beatissime Papa, quod hoc non faceret noster267268 si ab inferis rediret269 Apollo. Sed ecce cognosco270 nullam esse salutem in his diis, quos aut faber conflavit in aere271, aut certe sculpsit272 in lapide. Nunc quoque precor te, quia vana sunt quæ273 huc usque274 colui275, non patiaris276 me a grege sanctorum diutius277 effici alienum. Cumque vir beatissimus professionem hanc auribus accepisset ait, «Crastina, inquit278, die279 si fidem operibus adornaveris, faciam quæ280 te desiderare281 video».

Et ecce die282 Dominica maturius283 lucescente ille gratia baptismatis consecratus284 inter domesticos apostolici viri285 se adnumerari congaudens, postea discipulus286 eius dicitur fuisse perfectus. In viro287 tamen beato virtus indeficiens288 permanebat, et ita per ipsum immense289 florebant virtutes, ut maturatæ per universum discurrerent orbem. Et enim Dominus dabat290 verbum291 evangelizantibus292 virtutes multas293.

In illum294 tamen295 nullam iactantiam296, nullum stimulum297 vanitatis, seminare298 antiquus299 ille valuit serpens: sed hæc omnia per gloriam Dei300 a Domino fieri iudicans, nihil propriis suis301 viribus302 adscribebat303. Non in illius304 corde nisi Christus305 per omnia repausabat.

Глава I

(1.) Известно, что Марцеллин, основатель святой церкви Амбрёна, был гражданином провинции Африка и происходил, как говорят, от весьма знатных родителей. Нижеследующее повествование покажет, как достиг он высот церковной власти.

С юношеских лет Марцеллин усердствовал в священных и божественных науках и посему был подвигнут Святым Духом в своем святом рвении отправиться в Галлию, поклонявшуюся тогда демонам. Богом была возложена на него задача просветить запятнанных скверной язычества и благодатью проповедей направить их к пути истины и света.

(2.) И вот, когда Марцеллин, почитающий Бога единого, посредством божественного внушения получил такое предписание, то он не стал противиться ему, но неведомый для древнего змея, ушел, не спросив родителей, избрав себе в товарищи лишь блаженного Винкентия, у мощей которого по воле Господа ныне совершаются немалые чудеса. Таким образом, они оба, взойдя на корабль, покинули африканский порт и достигли после счастливого и благоприятного плавания города Никенсия306.

(3.) Затем, когда плуг Креста Господа вспахал землю, напитанную словами спасения, святые семена, упав, дали всходы в различных концах мира. И среди высоких альпийских гор, распространяя небесное смирение, повсюду, как если бы их рты извергали гром, раздавались голоса Марцеллина и Винкентия, проповедующих Евангелие. И божественное ликование, как пишут, было на их устах. И люди: одни – видя добродетели вновь прибывших, другие – преклоняясь перед их смирением, многие же – преисполнившись радости Святого Духа, отвернулись от идолопоклоннических культов. И неутомимые пахари взрастили новый плод на невозделанном еще поле Христовом.

Когда же они решили обратить Альпийский край, который называется приморским, то прибыли в эту область, которая теперь из-за бесплодных молитв никогда не посещается. И уже здесь Марцеллин и Викентий привлекли к себе великое множество людей, обладавших такими достоинствами, что у нас нет возможности об этом рассказать. Однако достаточно будет описать деяния, каковые либо сохранила недавняя память Отцов, либо передают подлинные свершения добродетели.

(4.) Итак, вначале они основывают часовню возле городских стен. Там они проводили дни и ночи, распевая псалмы и совершая молитвы. И не в хлебе едином, но во всяком слове, исходящем из Божьих уст, находили они пищу для своей счастливой жизни, и, будучи истощенными постами, они процветали, укрепленные верой.

И по этой причине началось волнение среди язычников, и великая зависть рождалась каждый день среди них, когда, пресыщенные богатствами и удовольствиями, они смотрели на этих святых мужей, которые уже одним своим видом заставляли смотреть на самих язычников с еще большим отвращением.

И так, везде по миру распространилось благоухание их благодати. Подобно тому как Давид воспевал апостолов, по всей земле звучал их голос и вплоть до края круга земного долетали их слова. Вот почему толпа идолопоклонников прибегла к божественной помощи и многие язычники требовали, чтобы они обратили их в христианскую веру.

(5.) Хотя они совсем не стремились освятить свою молельню (но какое место, где находились столь святые люди, не стало бы святым?), блаженный Марцеллин не смог укрыться от своей славы, молва о которой дошла до достопочтенного Евсевия, духовника паствы Верцелленской церкви.

В это время, когда прорастали семена веры, священники Господа были еще немногочисленны, и в городе был только один из них. Отправив свои письма из упомянутого города лигуров, Евсевий в утешение себе принимает блаженного Эмилиана, епископа Валенсии, рассказывая ему о Божьем человеке, и о его деяниях, и о его добродетели, уже известной везде, добавляя, что он должен быть возвеличен благодатью епископального посвящения. Тогда Марцеллин был приведен своими [сторонниками] в понтификальный оффиций.

Хотя он всячески отказывался принять это назначение, настойчивые голоса все громче и громче провозглашали его как наиболее достойного. И после этого он, во исполнение принятых на себя обязанностей, каждый день принимал участие в богослужении.

(6.) Вместе с Домнином, своим последователем, о котором мы чуть не забыли сказать из-за упущения памяти, тот блаженный Винкентий, о котором мы сообщали выше, наиболее достойный спутник Марцеллина, направился в город Динь. Там своим примером они спасли многих людей.

Ведь и сам Домнин, благодаря благочестивому самопожертвованию сделавшийся равным своим товарищам, упоминается и, весьма заслуженно, в писаниях. И затем, вплоть до нынешнего дня, возле его почитаемой могилы изгоняются демоны, и множество больных обретают исцеление. Ведь существует порядок, чтобы в трех лицах не была сосредоточена триединая власть, подобно неразделимой Троице, которая трех соединяет в единое, освящает, а затем наполняет сущностью.

Поэтому Доминин и Винкентий, посчитав себя менее достойными, решив, что не могут оставаться рядом с тем, кого целиком напитала совершенная полнота Христова, оставили своего наставника в Амбрёне. Впрочем, кажется, что они сделали это больше по разрешению блаженного мужа, чем по личному побуждению. И вот блаженнейший муж обратился к ним с такого рода словами, говоря: «Идите, о дети мои, храня учение Господа, поскольку он сам посылал своих последователей по двое, чтобы они проповедовали раскаяние для освобождения от грехов. Идите вместе одной и той же дорогой, а я, отсутствуя телом, душой останусь с вами вплоть до моего смертного дня.

В остальных делах Господа, как я надеюсь, разлука нас никоим образом не разделит». Поскольку противиться этому предписанию они совершенно не могли, то, облобызав ему ноги и попрощавшись, они отправились в путь. Он провожал их [некоторое время], проливая поток слез, а затем вернулся в город, который был им избран.

(7.) Тогда он решил вести себя как смиреннейший агнец Христов, постоянно поминая об евангелическом предписании нашего Господа: «Ибо вот я посылаю вас, словно овнов в стаю волков». И он предпочел подобное изречение, ввиду вероломства язычников, поскольку считалось, что весь этот город был наполнен идолопоклонническими культами. Марцеллин же сам, однако, был настолько одарен простотой голубя, что повсюду предупреждал хитрость змия. И так, как он был всем для всех, чтобы над всеми одержать победу, настал однажды день, когда среди гостей оказался один язычник, приглашенный на трапезу святого священника. Марцеллин вступил с ним в приветливую беседу, чтобы не показать неприязненного отношения к тому, что почитатель демонов принимает участие в святой трапезе, и, желая, чтобы он присоединился к остальным верующим. Прежде всего, он сказал ему: «Поскольку, сын мой, нам не позволено участвовать в совместной трапезе с язычниками, мне удивительно, как ты дерзнул так настойчиво сохранять волчий дух в овечьем стаде, когда уже весь город спасен по Божьему внушению». И так как тот был утомлен или смущен, он ответил, как говорят, следующим образом: «Я слышал, что ты творишь много чудесного, но если ты не сделаешь чего-либо подобного в моем присутствии, то вовсе не сможешь сравняться с Аполлоном, нашим величайшим богом».

(8.) И когда он бормотал это по наущению дьявольского духа, слуга, на которого была возложена задача виночерпия, подавая полный кубок в разгар пиршества, опрокинул его на этого язычника. Выпавшая из его руки чаша разбилась на мелкие части. И когда побледневший служитель попытался собрать осколки, этот язычник сказал: «Да проявится здесь, о Марцеллин, твое искусство, если это возможно. Если ты сможешь восстановить этот кубок, мы поверим, что дела соответствуют тому, что молва говорит о тебе».

Благочестивейший пастырь ответил на эти слова: «Хотя твоя дурная вера, о язычник, этого не заслуживает, я полагаю, однако, что здесь достаточно будет силы Христа». И вот служитель тут же принес осколки Марцеллину. Громким голосом, так, чтобы все его слышали, подняв глаза к небу, он сказал: «О Господь Иисус Христос, которому все подвластно и в услужении у которого находится мир, которому покорны создания, наделенные чувствами, и подчиняются те, что их лишены, сделай этот кубок целым, таким же, каким он был ранее». Тут же при его словах все части чаши соединились друг с другом так прочно, что она служила во время всей трапезы и затем была в ежедневном использовании.

Однако язычник, не мешкая, ответил: «Признаюсь тебе, о благочестивейший папа, что наш Аполлон не сделал бы этого, если бы он поднялся из преисподней. Ныне я знаю, что нет никакого спасения от веры в тех богов, которых мастер отлил в бронзе или, скажем, высек из камня. Теперь, поскольку оказалось пустым то, что я почитал до сего дня, я прошу тебя более не позволять, чтобы я и далее был чуждым пастве святых». И когда блаженнейший муж услышал это заявление, то он сказал: «На следующий день, если ты украсишь веру своими деяниями, я сделаю то, что ты, как я вижу, желаешь».

И вот в воскресенье на рассвете язычник был удостоен благодати крещения, возрадовавшись оттого, что он был принят в число близких святого мужа. Говорят, что позднее он стал наилучшим учеником Марцеллина. А в блаженном муже духовная сила оставалась неистощимой, и благодаря этому бесконечные добродетели расцвели настолько, что, созрев, они распространились по всему миру. Ведь Господь наделял многочисленными добродетелями тех, кто проповедовал слово Божье.

И тот древний змей не смог взрастить в Марцеллине никакой кичливости и ничего такого, что порождало бы тщеславие. Но, полагая, что все, что есть в нем, было дано Господом во славу Божью, Марцеллин ничего не приписал к своим собственным добродетелям. И в любых обстоятельствах не умолкало в его устах пение псалмов.

Caput II

(9.) Interea dum secum aliud307: Psalmoruma a civitate308 fuisset progressus, subito per aggerem309 publicum legatio velox superveniebat. Et ecce ob nimiam festinationem, dum mulio veredum310 amplius quam poterat properare certat311 ipsa defecit evectio312. Nec longe vir beatus aberat. Ille igitur313 cuius iumentum defecerat314, arreptum315 pondus quod ante se deferebat in cervicibus316 beati ad civitatem deferendum imposuit. Quem317 ille318 laborem benigne suscipiens319 incunctanter tulit ac ille320, per quem iniuria illata321 fuerat, sermonem facere hoc modo coepit322: "Si323 Dominus et Salvator noster, о fili, in humilitate carnis324 suæ vulnera nostra alligare325 dignatus est, et vinum compunctionis326 ac olium327 misericordiæ adhibuit328, curamque ut pius et peritissimus instituit medicus, ac329 doctor330 gentium velut stabulario solicitudinem gerendam mandavit; cur ergo onera331 vehiculi332 tui non deferam333?» Et inter et his334 similia simul responsorium donebat Domino dicens335, ut iumentum factus sum apud te, et ego semper tecum.

(10.) Sed ubi iam ad civitatem336 progressi, adhuc impositum337 onus famulum338 Dei deferre cogebant339. Simulque et insanire incipientes, cum iuxta domum ipsius, ubi eos op[p]ortunitas itineris adduxerat, præterirent340, unus ex instantibus341, causa humanæ fragilitatis342 accinctus343, ad parietem domus beati viri aquam344 fundere superbia instigante præsumpsit. Tunc a memoratis345 sancti parietibus346 evolavit flammæ globus, qui protinus347 virum348 absorbere potuisset, nisi ille se velut ad sanctum refugiens349 [,] ante pedes sancti quem oneraverat350 proieci[e]sset. Nec prius spiritualis351 flamma discesserat: nisi onus352, quod indigne tanto viro impositum fuerat353, a comparibus iacentibus354 fuisset ablatum. Tunc universi355 ante vestigia356 eius proruentes, omnimodis357 precabantur, ut eos, iniuriarum causas non rememorans358, illesos359 pateretur abire.

Et ille oratione data, respondit: Abite, inquit360, filii securi, Dominum361 pro ignorantia vestri supplicate erroris362: et hortor363 ne repetatis et talia364 [iterum] patiamini365. Multæ366 ab eis beato viro dicuntur oblatæ367 pecuniæ368 quas369 ille velut venentum diaboli respuit dicens370, multos esse per aggerem371 publicum pauperes, quibus omnis372 eorum largitio erogari373 deberet374: sibi gratia375 Salvatoris in eo376 collate377 satis abundeque sufficere.

Multæ378 ab eis beato viro dicuntur oblatæ379 pecuniæ380. Quas381 ille velut venentum de pr[a]eda diaboli respuens dixit382, multos esse per aggerem383 publicum pauperes, quibus omnis eorum384 largitio erogari385 deberet386: sibi gratia387 Salvatoris in eo388 collata389 satis abundeque sufficere.

(11.) Sed nec multo post alia sequens superbior390 advenit missa ab imperatore legatio. Qui cum beatum memoratumque virum391 subito in platea Domino vacantem reperisset392 stantem, mox unus consignatis393 ei veredis394 custodire395 mandavit: insuper adiecit ut flagello396, quod in manu397 gerebat, beatum percutere minime dubitaret. Unde factum est ut citius percussor caderet398 quam miles Domini ictum ferientis exciperet399, nam et400 demone401, cuius hoc402 instinctu403 præsumserat404, arreptus, tremere ac405 stridere non mediocriter coepit406.

Tunc curiosius socii sui407 requirentes, quisnam fuisset408 ille, qui hanc409 pertulisset410 iniuriam; didicerunt411 a cunctis Christianorum hunc412 esse Pontificem. At illi hunc413 placare sua humilitate nitentes414, omnes qui præerant415 civitati ad antistitem416 summum cum grandi devotione417 miserunt.

Qui cum eorum precibus418 reniti non potuisset magis nec voluisset voluntate sancta419, cum iam forte ad domum fuerat420 progressus, ad corpus pene421 exanime regressus est, cumque iam ipsa exti(mi)s torpentibus vita422 laxasset423, intonare diabolus his vocibus424 coepit425.

«Numquid non suffecerat426, Marcelline, quod nos ab Africæ427 finibus428 excluseras, ut vel in Galliis nobis quietos429 habitare liceret430?» Ille, cum paululum431 diaboli432 irrisisset433 dementiam, percutiens434 pectus ac tota mente commotus; ait: «Tibi dico, spiritus immunde435, qui superbia elatus436, super cervices437 hominis438 huius residere439 præsumis440, ut in nomine Domini Iesu Christi441 discedas a famulo442 Dei, et alienus efficiaris ab eo quem ad imaginem suam plasmare dignatus est».

Et adhuc vix fere eloquium hoc ex ore443 proruperat444, iam ille sermonem445 sancti eloquii non ferens, cum ingenti foetore446 discesserat. Sicque homo ille redditus sanitati, statim447 Christianum se448 effici postulavit.449

(12.) Tunc cum [omnes]450 inspiramine Dei omnes451 ad fontem salutis452 properarent; coepit453 ecclesia Christi undis foetantibus454 parturire, et ad unum ovile multi Catholici455 greges concurrere. Sicque factum est, ut omnes, proiectis ante pedes sancti Marcellini secundum formam Apostolicam pecuniis, maiorem sibi ecclesiam456, quæ457 universam fidelium multitudinem recipere posset458, desiderio ardenti fieri postularent: cui adiunctum [est]459 baptisterium460, parvo quidem opere, sed divino omnimodis461 effulget miraculo. Hic fons462 precibus beati, immo ut veridico463 ore referam, de Domini pietate (securus quia464 quæcumque465 fides466 postulat467, impetrasse468 se gaudet469) irriguus470 ac indeficiens assidue471 manat, ac in perpetuum472 Deo ordinante manabit. Talis473 enim in argento non fulget gratia, tantum in manantibus aquis474 cum475 ad sacram476 Dominice477 resurrectionis noctem conveniendum est. Domino largiente, ipse quoque ad mensuram certissimi loci profluit: et septem478 sanctissimis diebus paschæ479 in plenitudine sua480 manens, octavo481 die paulatim minui prospicitur482 non quod ipse483 umquam deficiat; sed ut super proveniente anno484 novitatem sui miraculi recrescens ostendat. Ex cuius sacratissimo latice485 siquis qualibet486 infirmitate detentus potandum487, sitierit488 omnium suorum statim consequitur sanitatem489 morborum490: hæc quoque491 non solum vetus492 narrat493 historia494, sed præsens dat testimonium veritatis495.

(13.) Quod cum496 inter primitivorum greges Ecclesia secunda gauderet, iamque a vicinis locis497 multitudo fidelium concurreret498, in sexto decimo499 a civitate miliario lapide500, propter longinquitatem populorum, ecclesiam Domini propriis viribus credidit construendam. Ad cuius sancta solemnia celebranda ipse cum multitudine populi a civitate properans, ad quemdam fluvium cuius501 Consancio502 nomen est, perveniunt: qui enormitate pluviæ ac nivium resolutione tumescens devotam Deo plebem ad opus desideratum accedere minime503 permittebat. Tunc beatissimus Pastor et504 cum omni veneratione colendus conversus ad populum hæc consolationis verba depromit: Æquo animo estote filioli, quoniam Dominus noster hodie fidei vestræ patefaciet vias: et cum vos ad desiderata perduxerit505 paganis confusionem non minimam506 generabit.

Aut quando507 ilia inclita Divinitatis dextera sine508 virtutibus ac mirabilibus consistere potest, in qua509 universæ virtutes manere noscuntur? Si enim indissolubiles marinos fluctus510 Moyse511 Duce, ut et512 pedes Sanctorum pulverulentam viam ac lucis513 peregrina514 calcarent ingressi515 saxa profundi; et contra516 inimicam pelago517 gentem demersam518 populum iustitiæ parem ac æquitatis519 consortem cum digno laudibus suis præconio520 liberavit521, cur nostris non propitietur meritis, et ignoscat peccatis, et nobis per522 mare sæculi istius gradientibus fluminis huius impedimentum aperiat?

Cumque hæc fuisset effatus, elevata dextera vexillum crucis extendens, audientibus cunctis, his vocibus aures divinas nota523 iam sibi securitate pulsare non desinit: Domine Iesu Christe, filius524 Dei vivi qui super creaturam aquæ plantis non desidentibus525 ambulasti, quique Apostolum tuum adprehensa dextera super526 solutos527 latices sustentasti ne quid posse fidem dubitare persuaderes528 fidem dubitare persuaderes529; ad cuius imperium aquæ, originem propriam oblitæ, in vini se saporem converterunt; aperiat nunc nobis, quæsumus Domine, invicta tua dextera530 viam, atque fluminis huius post nos revocans cursum siccum nobis iter adire concede, quia tibi est honor et gloria531, virtus et imperium in sæcula sæculorum.

Cumque omnes respondissent: «Amen», ecce et tumidi æquoris fluctus resupinatusque amnis post tergum eorum defluere coepit. Quia nec prius vir beatissimus a supplicatione discesserat, nisi omnis ilia532 multitudo in ulterioris ripæ partibus aqua533 cedente se pervenisse gauderet.

(14.) Hæc iam stirps ilia parvissima quæ remanserat paganorum audiens, ipsum iterum remeantem cum laudibus atque devotione plenissima excipientes, omnes uno momento universa ætas et sexus, gratia baptismatis consecrati sunt.

Nam et diversæ infirmitates ab eo sanari dicuntur, ita ut claudi reciperent gressum, cæci visum, surdi auditum, et hi qui ab spiritibus immundis vexabantur omnes fuerint absoluti.

(15.) His itaque per ordinem atque in veritate compertis festivitatem eius duplici534 gaudiorum535 remuneratione locupletatam cognovi: ita ut cum transitus eius die Iduum Aprilium536 pro transmigratione veraciter excolatur537; post octo538 dies, id est duodecimo kal. Maius depositio venerabilius adimpleatur. Quod si539 quando540 pascha esse contigerit, in his octo diebus paschalis lætitia non deerit. Sed hæc non alia res fecit, nisi quod Episcopi, qui ad sancti confessoris exequias interessent, longe positi videbantur. Hæc interim breviter atque ut potuimus tenui sermone perstrinximus.

Explicit vita beati Marcellini.

Глава II

(9.) В то время как он, выйдя из города, сам для себя распевал какой-то из псалмов, неожиданно по почтовой дороге прибыло посольство. И вот, из-за чрезвычайной спешки, так как возница гнал лошадь сильнее, чем она могла выдержать, то животное пало. А благочестивый муж долго оставался в стороне, поскольку тот, у которого погибла лошадь, снял с нее поклажу, которую вез с собой, и взвалил ее на плечи блаженного, дабы он отнес ее в город. И тут же, приняв с кротостью этот труд, Марцеллин обратился таким образом к нанесшему ему оскорбление: «Если наш Господь и Спаситель, о, мой сын, пожелал через унижение своего тела излечить наши раны и дал вино раскаяния и масло милосердия, как врач благочестивый и наиопытнейший, и целителю людей, подобно конюху, доверил лечение, то почему же я не понесу груз повозки твоей?» И, пребывая в подобных раздумьях, он, отвечая Господу, распевал: «Я вьючное животное перед тобой, и я, я всегда с тобой»541.

(10.) Придя в город, посланники все еще принуждали служителя Божьего и далее нести свою поклажу, и в то же время они начали совершать безрассудные поступки. Когда они проходили мимо его дома, один из угнетателей, испытывая естественную надобность, вздумал помочиться на стену дома блаженного мужа. В этот момент из стен вырвался огненный шар, и он мог бы спалить служителя, если бы тот не кинулся, как к святому прибежищу, в ноги к святому человеку, которого он принудил нести груз. Однако бестелесное пламя не отступало до тех пор, пока его товарищи не сняли ношу, которую они неподобающим образом взвалили на спину столь выдающегося человека. Тогда, бросившись ему в ноги, все эти люди всячески умоляли его забыть нанесенные оскорбления и позволить им уйти целыми и невредимыми.

Когда они принесли ему свои извинения, он ответил: «Идите, дети мои, совершенно спокойно, – сказал Марцеллин, – молите Господа, чтобы он простил вам вашу ошибку. Я же, я призываю вас не повторять ее, чтобы вы не понесли подобных [наказаний]».

Говорят, что они принесли блаженному мужу много денег.

Отвергнув их, как идущих от дьявольской добычи, он сказал, что есть множество бедных в городе, которые должны принять их благодеяния и щедрость. Что же касается его, то благодаря Господу, ему полностью и в изобилии хватает того, что было собрано для него.

(11.) Но прошло немного времени, и прибыло другое более пышное посольство, отправленное императором. Оно столкнулось с блаженным и славным мужем, когда тот стоял, совершая служение Богу. Сейчас же один из посланцев приказал Марцеллину стеречь лошадей, добавив, что без колебания ударит блаженного плетью, которую держал в руке. И тут случилось, что тот, кто хотел ударить, упал раньше, чем воин Господа получил удар от обидчика, ведь охваченный демоном, по наущению которого он хотел нанести удар, он начал сильно трястись и кричать.

Тогда, с большим вниманием разведав, кто же был тот, кому было нанесено оскорбление, его товарищи узнали от людей, что это был христианский епископ. Желая умилостивить его, они отправили с большим почтением главе церкви всех высших сановников города. И так как Марцеллин не мог более сопротивляться их просьбам и не желал этого, побуждаемый святой волей, то, уже почти подойдя к своему дому, он возвратился к уже почти бездыханному телу, члены которого уже онемели, и сама жизнь оставляла его. Тогда дьявол начал рычать:

«Неужели, Марцеллин, недостаточно, что ты прогнал нас из пределов Африки, и необходимо ли нарушать наш покой в Галлии?» Тот лишь посмеялся над неразумием дьявола и, хлопнув себя в грудь, взволнованный до глубины души, ответил: «Тебе я говорю, нечистый дух, который, преисполнившись гордости, дерзнул обосноваться в теле этого человека, я говорю, во имя Господа Иисуса Христа, чтобы ты отступил от Божьего служителя и чтобы ты оставил свободным того, кого он пожелал создать по своему образу».

В тот самый момент, когда это излетело из его уст, не перенося слова святого красноречия, дьявол отступил в большом страхе. Таким образом, обретя здоровье, тот человек сразу же попросил сделать его христианином.

(12.) А когда все вокруг по Божьему внушению поспешили к источнику спасения, церковь Христова породила животворный источник, и вот многочисленная католическая паства стала стекаться к единой овчарне. И случилось так, что все, бросая к ногам святого Марцеллина, согласно с апостолическим обычаем, деньги, со страстным желанием просили, чтобы церковь была у них больших размеров, такой, чтобы могла вместить все множество верующих. Хотя пристроенный к ней баптистерий и будет скромным, но пусть он воссияет божественными чудесами всякого рода. Благодаря молитвам блаженного и еще более, по правде сказать, благодаря милосердию Господа (я в этом уверен, поскольку он с радостью выполняет все то, что просит вера), тот источник постоянно наполнен водой и остается неиссякаемым и по воле Божьей будет таким всегда. Так ведь не сверкает благодатью серебро, как в проточных водах, когда нужно собраться ради святой ночи воскресения Господня. Благодаря щедрости Господа, источник поднялся до определенного уровня, оставаясь во всей своей многоводности в течение семи святейших дней Пасхи. На восьмой день было замечено, что уровень его несколько уменьшился, не потому, что он должен был через некоторое время иссякнуть, но для того, чтобы показать новое чудо, поднявшись снова в следующем году. И если кто-то охваченный болезнью приходит, мучимый жаждой, испить этой святой жидкости, он тут же обретает здоровье для всех своих членов. И не только история прошедших времен сообщает о подобных вещах, но и дела наших дней подтверждают истинность этого.

(13.) И когда из-за толп первых последователей Церковь стала процветать и уже множество верующих потекло к ней из соседних мест, Марцеллин решил, что, ввиду протяженности прихода, нужно на свои средства построить Божью церковь за городом у шестнадцатого милевого камня. Чтобы провести торжества по случаю освящения, сам Марцеллин, направившись к ней из города с большим количеством народа, пришел к некой реке, называвшейся Консантионом. Из-за обильных дождей и таяния снега вода в реке поднялась и не давала никакой возможности богопреданному народу достичь постройки, к которой он направлялся. Тогда блаженнейший пастырь, достойный всяческого почтения, обратившись к народу, произнес такие слова утешения: «Будьте покойны, дети мои, ибо Господь наш откроет сегодня эти пути для вашей веры, и, когда он приведет вас туда, куда вы хотите, он посеет немалое смятение среди язычников.

Может ли славная Божья длань, в которой, как известно, заключена вся мощь мира, пребывать без сил и способности творить чудеса? И раз он заставил расступиться бездонные морские пучины, когда Моисей был предводителем, чтобы ноги святых ступали по пыльной дороге и по камням бездны, чуждым света; и [если] против враждебного народа, потонувшего в морских водах, народ справедливый и чтущий законы он освободил, прославив своими хвалами, то почему он не воздаст за наши заслуги, и не простит наши грехи, и не заставит расступиться перед нами, ступающими по морю нынешнего века, эту реку, ставшую препятствием на нашем пути?»

И когда Марцеллин произнес это, подняв правую руку и протянув вперед знак креста, в присутствии всех, сохраняя уже известное свое душевное спокойствие, он без устали стал обращать к ушам Бога эти слова: «Господи Иисусе Христе, сын Бога живого, ты, который прошел по поверхности воды, не замочив ступней, и который апостола своего, схватив за правую руку, удержал на колышущихся водах, чтобы показать, что ничто не может поколебать веру; ты, по воле которого вода, позабыв о своем естестве, приобрела вкус вина, пусть откроет нам ныне непобедимая десница твоя, о Господи, дорогу, и, останавливая за нами течение этой реки, позволь нам пройти по сухому пути, ибо с тобой пребывают честь и слава, сила и власть, во веки веков».

И как только все ответили: «Аминь», вздувшийся поток вод повернул вспять и стал отступать за их спины. Поэтому, в то время как вода отходила, блаженный муж не переставал возносить свои мольбы, до тех пор пока все не возрадовались, что достигли противоположного берега.

(14.) Услышав о таких делах, остававшееся сообщество язычников, уже весьма немногочисленное, приняло возвращавшегося Марцеллина с хвалами и глубочайшим почтением. И одновременно люди всех возрастов и обоих полов приняли крещение.

Ведь, как говорят, им и различные болезни были исцеляемы так, что хромые снова обретали способность ходить, слепые – зрение, глухие – слух, а те, кто был терзаем нечистыми духами, все были освобождены от них.

(15.) Таким образом, сообщив обо всех этих делах по порядку и в согласии с истиной, я узнал, что светлая память о нем подкрепляется двойным проявлением радости. Ведь кончина его в день апрельских ид542 истинно почитается как переселение [к Господу], а спустя восемь дней, добавлю я, то есть в двенадцатый день до майских календ543, с большими почестями отмечают его погребение. И если случается так, что это поминовение происходит во время Пасхи, то в эти восемь пасхальных дней радость не иссякает. Но причиной для этого временного интервала послужило то обстоятельство, что епископы, которые приняли участие в похоронах, оказались находящимися далеко от этих мест. Между тем мы рассказали об этих событиях кратко и языком без прикрас, на который только и были способны.

Закончено житие блаженного Марцеллина.

Incipiunt virtutes Sancti Marcellini

Caput III

(16.) Licet superiori libello vitam sancti Marcellini, ut potuimus, tenui sermone perstrixerimus544, adiacet [nobis] etiam et545 ilia memorare546, quæ ad sepulcrum eius[,] usque in hodiernum diem547, miseratio divina mirabilia fieri concedit. Quodam igitur tempore uni ex pauperculis, insidia obviante diaboli, manus pectori adhæsit, ita ut etiam548 ungues interna eius penetraverent549. Cum550 ad ipsam animæ sedem ungues crescentes assidue551 pervenirent, ad sepulcrum beati devotus advenit. Tunc552 ex553 oleo, quod luminaribus illius554 præerat555, fide plenissima [se]556 ungere coepit et557 ubi infirmitas diuturna vim558 sancti liquoris accepit, mox absolute manus pristinæ sanitati ac usui quotidiano559 restituta probatur. Sed et illud mirabile credidi adiungendum, mulierem quamquam560 in se ipsam561 incurvata manu[,] simili562 fuisse sanatam exemplo.

(17.) Quod vero nunc dicturus sum, longe lateque563 percrebruit564, et non solum a fidelibus565, verum etiam et566 ab ipsis Arrianorum567 cultoribus veritas vulgata tacere568 non potuit. Cum569 iam ad civitatem570 memoratam hostilis571 manus advenisset, necesse fuit ut se incolæ loci intra septa Urbis ipsius concluderent et antequam portas572 inimicis infestantibus clauderent573 quasi valedicturi574, omnis575 omnino utriusque sexus576 ætatis577 conditio578, ad eius sepulhcrum579 cum grandi amaritudine580 et581 anxietate582 perveniunt; et cum lacrymis auxilia consueta implorare583 non desinunt584, dicentes: «Quid inquam, piissime Pastor, tuis585 profuit, in pace, tua intercessione586 tueri587 alumnis588, si nunc eos permiseris inimicorum subiacere periculis589? Commove590 nunc illius tua allegatione591 inclytas592 aures, qui iuxta est his qui tribulato593 sunt corde. Per te ad eum594 nostrarum confessionum deferantur lacrimæ, per quem nobis semper non sunt595 commemoratæ offensæ. Accipe, si non nostros, quos peccata inpediunt596, vel parvulorum597 innocentium gemitus. Neque simul pereat iustus cum impio; ne tanto auctore598 manente599, indigena600 esse incipiat peregrinus601». Cumque ex more Missarum fuissent celebrata602 mysteria, ac ipsam603 Sanguinis604 Dominici605 plenitudinem cum ymbre606 lacrymarum607 perfunderent, in608 civitatem commendatione609 celebrata610 regressi sunt, operientes611, quidnam aut horum612 obtinuerent613 preces614, aut quæ615 pietas summi præsulis616 largiretur617. Et618 ecce Noe monstrum619, nostris vere renovatum620 temporibus: qui621 dum in area ecclesiæ622, inundationem623 suscepit lacrimarum, beneficia collata624 restituit meritorum. Et enim talis625 extitit626 copia fletuum quæ627 deleret abundantiam peccatorum: pugnabat quippe gemitus parvulorum pro salute parentum: et miserandæ628 matrum629 lacrimæ, pro quibus primitus funderentur ignaræ630, erant quidem ob hoc ne solveretur quod Deus ligaverat631, sed et ne periret quod Deus nasci præceperat. «Quid inter hæc tu agis, vetustissime ac sanctissime Pater? Quid somno deprimeris632? quidni633 tantis plorantium634 stimulis635 excitaris636? Surge iam, et nobis illam spiritalem emitte637 columbam quæ638 sub tempore639 illius arcæ natatilis640 conditoris641[,] ramum exhibuit642 viridantis643 olivæ644». In645 ilia etenim hora646, cum a647 basilica ipsa648 egrederentur649, aspiciunt crucem, quæ650 cuidam ædificio651 superposita652 habebatur, in se ipsam totam commoveri653, et in654 rotali turbine655 girum in girum656 convertere657, quasi fugam658 sine dubio659 admonere660, mirantibus eis quid sibi hoc ostenderet661 signi662. Et ecce exercitus qui dudum sperabatur advenit.

Sed quando tuas in quibuslibet rebus contines663, Christe, virtutes664, ut crux nunc redderet salvos quos iam antea tenebat redemptos665. Tunc omnes recipiunt vires, et666 non deesse sibi auxilia divina credentes, quos iam stemma667 Crucis668 securos ac in totum reddiderat669 fortes: quia et columba nive670 candidior luce rutilancior671 a basilica ipsa egrediens super672 turrem673 portæ674, auxilium aderat675 prebitura676. Sed quid mirum si ilia, Domine, omnem curam salvandæ677 plebis678 impendat679, quæ680 te681 Iordanis alveum682 sanctificaturum683 ingressum sancto obumbravit Spiritum? Et veluti his684 diebus fluenta eius ad685 usum dimissa686 consuetum687 ante faciem tuam tremefacta refugiunt, ita et hanc similis688 comitatur689 cælestis690 dem enti conditio691. Denique done hostium692 tela pennis insita693 volitarent694, ipsa minime695 recedebat. Cumque incassum696 inimicorum conatus proficeret697, ac in se ipsos tela698 transmissa redirent, vix horæ699 spatium700 intercedebat701, et ecce pluvia ab702 æthere aderat703 ministrata, serenoque704 vibratos705 arcus madefaciens706 certaminis furorem restinguebat707 et ita pharetræ708 vacuæ domibus itineralibus709, inimicis nihil proficientibus, revehebantur: sicque beato intercedente livor710 profanus evanuit, ut711 nihil se inibi712 profecisse gauderet713.

(18.) Illud vero quale judicabitur714? Cum quidam715 religionis ac devotionis studio ad basilicam ipsam orandi causam716 venisset, ancipitem gladium, quem manugerebat, ante postes templi pro reverentia loci exposuit. Et ecce, subito viator alius affuit, qui arreptum gladium furto aufferre temptavit. Cumque cursu717 propero aufugere conaretur ille oratione completa pro foribus egressus est: et718 cum requisitum glaudium minime repperisset719, pede continuato ad auxilium Christi confugit et dicere voce clara coepit: «O Beate Marcelline, quando mihi ligata peccati720 vincula solvis si auferis721 commendata? Aut722 nescio quo pacto mihi tua largiaris si723 mea prius reddideris. Qui cum paululum724 rei sustineret eventum, opperiens725 quidam Dei servus esset acturus; ecce et ille, qui scelus hoc furti perpetraverat superveniens sua crimina his vocibus coepit: diaboli se sollicitatione fuisse præventum. Et ubi is726 qui perdiderat, aures Beati sua suggestione adire exorsus fuisset, illico se catenis indissolubilibus visibiliter a sancto Marcellino fuisse constrictum. Et ita reddito727 ense, non solum crimine sed et dæmone purgatus est.

(19.) Sed ne forte dum similes res virtutum edicimus falsæ728 ab incredulis729 indicentur, præsentes hic730 sunt, quibus hoc731 miraculi732 quod sequitur, pro sua devotione contigit meruisse. Quidam est ergo apud nos, quem iam Presbyteri venustat officium. Huius filius lateris dolore afflictus supremum ducebat spiritum; et cum iam spes desperatæ salutis patri [et] matri vetaretur ac irremediabile illud esset quod plangerent, spes quædam materna obsederat viscera733. In asylo illo interiori quod corpus sanctum ambit præveniens, a pulveribus Sancti abstrahi nulla poterat ratione, donec et lingua muto, et vita poene defuncto, nec non et parentibus Alius redderetur. Paria hæc sunt qui illius, Domine734, quondam Heliæ, qui Siraptæ viduæ unicum sua intercessione restituit filium: et sancto ille suo inocentis tepore735 calefecit membra corpusculi736 ac diu luci seposita oculorum restituit lumina, sed et Hælisæus dum mortuus mortuum suscitans in sepulchro ostendit non posse mori, tua Christe, morte redemptum737. Sic nobis quæ sunt738 Domine, istius tanti Præsulis739 dum vivent merita, numquam sint mortua naufragia.

(20.) Quid inquam loquar, quidve taceam? Si universa complectar, immensimum740 volumen legentibus concitabo. Si autem aliqua omisero, miserum fortasse videbitur. Sed quia multa et inmensa sunt, quæ de eius virtutibus lingua paupertatis meæ non valet edicere, sufficere credidi ilia præterire, quæ occultis741 viribus mundo teste clarescunt. Ante aliquot742 annos743 dura quædam infirmitatis procella per diversas mundi partes intonuerat, cumque partem populi depopulata fuisset atque744 Egiptiæ745 illæ746 vesicæ plagaque ipsa videretur, unum subito747 ex vernaculis Ebredunensis Ecclesiæ arrpiut. Et confestim præsens Pontifex et cuius si tempus requiras, non ignorabitur nomen748 ad sepulcrum eius, velut ad divinum auxilium confugit. Et adprehensum749 quod sæpius nominavimus olei sancti liquore750 cum751 omne corpus infirmi fuisset perunctum, ita omnes illæ febrium pustulæ tabuerunt, ut nitidiori752 quam fuerat cute statim mundus fuisset egressus. Sicque contagio venenosa a civitate ilia cessavit, nec ultra genus hoc morbi, Beato intercedente in locis illis apparuisse cognoscitur753

(21.) Per idem fere tempus infantulus unicus, matri754 suæ gravissima infirmitate detentus, poene intra annos lactantes755 vitæ terminum clauserat. Quem cum mater eius in sepulchro memorati Antistitis devote mente proiecisset, et ubi lactantia756 membra violentiam sancti pulveris acciperunt, omnia sunt infirmitatis vincula relaxata: et ita mors devicta recessit et757 intercessor consuetus vitæ gratiam reparavit.

(22.) Additur758 etiam et illud. Dum puella adulescens759, vase apprehenso760 ad hauriendam761 aquam proficiscitur, in se constrictam manum ansa762 ipsius ita stringerat763, ut a validissimis viris nulla potuisset ratione dissolvi. Sed quid humana fragilitas aut solvere valeat, aut ligare, nisi forsitan illius immensa maiestas, cui et solveni et ligandi indeficiens permanet in æternum potestas? Præsertim hoc et beato viro reservatum confidimus, ut inibi764 diabolus vinceretur, ubi etiam peccata765 confidenter præsumimus dimittenda. Ad766 ubi ianuas basilicæ eius introiet confusus victusque satanas, qui hoc supplicium767 intolerat, discedens, ipsa extenta768 manu, vas quod adhæserat resolutum reliquid.

(23.) Aluid egro huic simile genus miraculi perclaruit. Cum ad locum sepulchri eius adulescens769 quidam fuisset exhibitus, omni ex parte poene præmortuus770, ita ut ei usus linguæ, aurium manuum ac peduum771 per omnia fuisset ablatus; septem diebus a custode basilicæ ipsius oleo sancto perunctus772 octava die omnia memoratorum773 membrorum officia usui sunt pristine restituta.

(24.) Modo, dum opusculum774 hoc emendandum relegerem, mirabilem rem, quæ et auribus et oculis nostris paruit, non omittendam penitus iudicavi. Homini cuidam panis ab usu ciboque cotidiano775 fuerat ablatus776. A mense ergo777 Augusto usque mensem Martium778, qui apud nos primus sine dubito vocitatur, esca superius memorata fuerat illi denegata. Ad limina ergo sancti convolare, non nisi perfecta fide curavit et cum et iam manus usus ab ore fuisset779 retractus. Cumque in basilicam ipsam fuisset ingressus, et panem manducare, et manum mori applicare consuetudine pristina780 coepit: sicque gaudens nobis relegentibus supervenit simulque et rogare nos coepit, ut opus quod in eo Dominus sancto intercedente fuerat operatus, opusculo huic inferre debemus781.

(25.) Hæc interim pro devotione petentium, præ fastidio lectorum breviter credidimus inferenda. Ceterum multa782 est, quæ et operatur et operari dignoscitur. Nos ista facere fides conpulit. Vos quæso783 auditores, vosque curiosissimi784 lectores, ut quotienscumque hoc opusculum785 legere coeperitis, non attendatis inopiam sermonis quam pauper usus786 præsumpsit, sed magis vestra ad hoc accendatur devotio: simulque sint lumbi vestri præcincti, et spiritales luceant in manibus vestris lucernæ; et787 de vobis, si non possunt meliora, vel similia conscribantur. Finiunt virtutes Sancti Marcellini788.

Начинается описание чудес Святого Марцеллина

Глава III

(16) Хотя в предыдущей книге мы рассказали настолько, насколько смогли, в немногих словах о жизни святого Марцеллина, необходимо нам также описать чудеса, которые благодаря божественному милосердию и по сей день совершаются на его могиле. Итак, однажды один человек из числа наиболее бедных, мучимый дьявольскими кознями, прижал руку к груди, и ногти его проросли сквозь плоть до самых внутренностей. И поскольку растущие ногти постепенно приближались все ближе к вместилищу души, этот благочестивый человек пошел к могиле блаженного. Там он, полный веры, начал обмазывать маслом, которое было в светильниках около могилы, свою руку. И в том месте, где застарелая болезнь приняла силу священной жидкости, тут же рука его высвободилась, вышла из тела, и [к нему] прежнее здоровье возвратилось, а рука обрела способность к обычной деятельности. Но я полагаю, что рассказ об этом чуде необходимо дополнить сообщением о некой женщине с изогнутой рукой, которая была излечена таким же образом. (17) То, что я намереваюсь ныне сказать, стало известно и распространилось повсюду; и не только праведные, но и ариане не могли умолчать об общеизвестной истине. Когда к упоминавшемуся уже городу пришел вражеский отряд, местным жителям пришлось запереться внутри городских стен. И еще до того, как они закрыли ворота перед грозившими им врагами, как будто в последней надежде на спасение люди всех полов и возрастов с горечью из-за происходящего пришли к гробнице святого, не переставая со слезами умолять о привычном заступничестве, говоря [при этом]: «Какую пользу, – говорю я, – извлекут твои последователи, о благочестивый Пастырь, из того, что ты поддерживаешь их своим вмешательством во время мира, если ты позволишь теперь, чтобы враги подвергли их смертельным испытаниям? Поведай о нас нынче, как покровительствующий нам, славным ушам того, кто пребывает рядом со всеми, чье сердце находится в смятении. Пусть слезы наших молитв будут донесены тобой к тому, кто прощал прегрешения наши перед ним. Если уж стенания нас, опутанных грехами, [не слышишь,] то услышь хотя бы плач невинных детей. Пусть не погибнет праведный вместе с нечестивым, пусть наконец не станет местный житель чужеземцем, когда у нас есть столь великий покровитель».

И когда, в соответствии с обрядом мессы они справили таинства, и оросили полноту крови Господней потоком рыданий, доверивши себя покровительству блаженного, то зашли обратно в город, обретя силы в том, что дали им их молитвы, или надеясь на милосердие великого поручителя. И вот чудо Ноя, вновь свершившееся в наши дни: тот, кто принял поток слез кающихся, вернул им дары, собранные их заслугами. Ведь было пролито такое множество слез, и в том числе слезы малых детей, просящих о спасении их родителей, а также слезы несчастных матерей, которые пролились в первую очередь, притом что матери и не знали, для кого в действительности льются эти слезы, что они потопили обилие грехов, чтобы не было развязано то, что Бог завязал, а также чтобы не погибло то, чему Бог повелел родиться. «Что ты делаешь, о старейший и святейший отец, почему ты объят сном? Почему не пробудишься ты от стольких побуждений рыдающих? Поднимись же теперь и пошли нам того духовного голубя, который в свое время принес ветвь покрытой зеленью оливы создателю первого ковчега». И действительно, в тот же час, когда они выходили из базилики, они заметили, что крест, находившийся на вершине этого здания, стал двигаться, крутясь вокруг своей оси, как если бы он хотел улететь от тех, кто смотрел на него, совершенно не понимая, что им являет сие знамение. И вот пришло войско, которое ожидали накануне. Однако в любых делах, о Христос, ты являешь такую мощь, что крест теперь спасает тех, кого исцелил уже перед этим. И вот все вновь обрели силы, и все уверовали, что не оставит божественная помощь тех, кого, избавив от опасности, венец из креста наполнил силами: ведь голубь белее снега, золотившийся на свету, вылетел из базилики и сел на башню ворот, намереваясь подать помощь.

Но чему же тут удивляться, если, о Господи, о спасении народа заботился тот самый голубь, который тебя, вошедшего в реку Иордан, чтобы принять крещение, осенил Святым Духом? И так же, как в те дни его волны, нарушив свой привычный бег, обратились вспять, дрожа перед твоим ликом, так и состояние небесных элементов подражало их движению. И вот, когда понеслась туча оперенных вражеских стрел, голубь не двинулся с места. И усилия врагов не приносили им успеха, а посланные стрелы обращались против них самих; и вот, как только минул час, из эфира был ниспослан дождь, размочивший луки, содрогавшиеся в ясное время, и погасивший ярость боя. А после того, как враги ничего не смогли сделать, они ушли домой, унося пустые колчаны. Таким образом, благодаря вмешательству блаженного, старания нечестивцев пропали даром, и они не радовались оттого, что получили там какую-то выгоду. (18.) Так какое же вынести решение? Когда некто, влекомый благочестием и благоговением, пришел в базилику для совершения молитвы, то свой обоюдоострый меч, который нес в руке, из почтения к месту положил перед вратами храма. И вот неожиданно появился другой путник, который схватил меч и попытался тайком унести его. И когда он попытался поспешно удалиться, хозяин меча, совершив молитву, вышел из храма: и, когда он не обнаружил оставленного меча, тут же прибег к помощи Христа и громким голосом воззвал: «О блаженный Марцеллин! Почто ты освободил меня от оков греха, если уносишь принадлежащее мне? И не пойму я, для чего ты щедро одариваешь меня своим, если не возвращаешь того, что прежде было моим». Когда его волнение из-за произошедшего события немного улеглось, он стал ждать, что же предпримет Раб Божий. И вот тот, кто совершил эту кражу, неожиданно появившись, начал громким голосом каяться в своих преступлениях, говоря, что он был упрежден подстрекательством дьявола. И, что как только стенания пострадавшего достигли ушей Блаженного, он незамедлительно ощутил, как святой Марцеллин сжал его нерасторжимыми оковами. А после того, как вор возвратил меч, он не только очистился от преступления, но и избавился от демона. (19.) Между тем неслучайно мы объявляем о подобных делах добродетели, ложно истолковываемых неверующими, поскольку существуют среди нас те, кто своим благочестием удостоился совершать чудеса, о которых мы повествуем. Ведь есть у нас один человек, украшенный службой пресвитера. В сыне его, пораженном болезнью груди, едва теплилось дыханье; и когда уже у родителей не осталось надежды на спасение и неизлечимым казался тот недуг, по поводу которого они горевали, в материнском сердце зародилось некое упование. Придя в то внутреннее убежище, которое окружало тело святого, она припала к его праху, и, даже когда язык ее уже онемел, а жизнь почти угасла, ее никоим образом нельзя было оттащить прочь до тех пор, пока ее сын не исцелился. Эти дела, Господи, подобны тому, что некогда совершил Илия, который своей молитвой возвратил к жизни единственного сына Сарептской вдовы; своим святым теплом он согрел члены невинного тельца и возвратил свету угасший надолго блеск глаз; и Елисей, будучи уже мертвым, поднимая мертвого в могиле, показал, что не может умереть, твоею, Христе, смертью искупленный. Так и у нас, Господи, происходят чудесные дела, совершаемые этим столь великим заступником, и пока живут благодеяния, да не случатся никогда смертельные несчастья. (20.) Что мне сказать, спрашиваю я, или о чем умолчать? Если я расскажу обо всем, то представлю читателям огромный том. Если же я что-то пропущу, то возможно [мой труд] покажется жалким. Но так как многочисленны и безмерны деяния святого Марцеллина, о которых бедность языка моего не в силах поведать, я подумал, что будет достаточно упомянуть те из них, которые с помощью тайных сил получили известность и подкреплены подлинными свидетельствами. Несколько лет назад некая тяжелая болезнь распространилась в различных краях света, а когда истребила она часть народа и стала казаться казнью египетской, то внезапно ею был поражен один из прихожан амбрёнской церкви. И тотчас же нынешний настоятель, имя которого, если найдешь время, не останется [тебе] неизвестным, прибег к могиле святого, как бы в поисках божественной помощи. И пораженное тело больного эссенцией святого масла, как часто мы называем, было натерто; и все гнойные язвы высохли, да так, что кожа его стала светлее, чем была, и он тут же вышел чистым. Так губительная зараза ушла из города, и известно, что благодаря заступничеству Блаженного болезнь этого рода в тех местах более не появлялась. (21.) Почти в то же время у одной матери единственное дитя, пораженное тяжелейшей болезнью и пребывающее еще в грудном возрасте, находилось на пороге смерти. И когда мать в благочестивом порыве положила его на могилу упомянутого первосвященника и младенческие члены ощутили там живительную силу святого праха, то все оковы болезни были сброшены; побежденная таким образом смерть отступила, и исконный заступник возвратил благость жизни. (22.) Можно добавить также и следующее. Когда одна юная дева, взяв кувшин, отправилась набрать воды, то кисть руки, которой она держала ручку, так защемило, что самые крепкие мужи никаким способом не могли ее высвободить. Но в силах ли бренность людская разъединять или соединять, если не позволит безмерное величие того, в ком пребывает неубывающая в веках сила созидания и разрушения? Особенно мы полагаемся в этом на блаженного мужа, способного победить дьявола там, где мы уверенно осознаем, что должны покаяться в грехах. И вот к вратам его базилики сатана пришел смущенный и побежденный, и, не вынеся молитвы, он удалился, и после того как рука [девушки] сама вытянулась, кувшин, который она сжимала, был оставлен. (23.) И другое подобное чудо стало широко известно. Как-то к месту погребения святого принесли юношу, почти мертвого, который уже не говорил и не слышал, не двигал ни руками, ни ногами. В течение семи дней смотритель базилики натирал его святым маслом, а на восьмой день все упомянутые члены его тела обрели свои прежние возможности. (24.) Недавно, когда я перечитывал это сочиненьице, с тем чтобы подправить его, я решил, что невозможно не включить в него повествование об одном чудесном деле, о котором мы слышали и которое лицезрели. Один человек не мог есть хлеб, составлявший обыкновенно его ежедневный рацион. Итак, с августа и вплоть до марта, который у нас, несомненно, называется первым [месяцем года], у него не было упомянутой выше еды. И, хотя он уже не мог подносить руку ко рту, однако не поспешил бы к порогу святого, если бы не твердая вера. А после того, как он вошел в саму базилику, то начал и хлеб есть, и действовать рукой по прежнему обыкновению. И вот, радуясь, он пришел к нам перечитывающим текст и тут же начал просить, чтобы рассказ о событии, в котором Господь принял участие, благодаря посредничеству святого, мы вставили в наш небольшой труд. (25.) Мы посчитали, что неприязненное отношение читателей к тому, что здесь кратко изложено, отступит перед благочестием жаждущих познания. Впрочем, многое есть такого, что совершается и достойно быть совершенным. Нас взяться за этот труд побудила вера. Прошу вас, слушатели, и вас, любознательнейшие читатели, чтобы всякий раз, как вы приметесь за чтение этого сочиненьица, вас не настораживала бедность слога, каковая объясняется малой опытностью [автора], но пусть более подвигнет вас к этому ваше благочестие: и равным образом пусть будут подпоясаны ваши чресла, а в ваших руках блистают духовные светочи; и пусть о вас, если не смогут написать лучше, напишут хотя бы подобнее.

Закончено изложение деяний Святого Марцеллина.

Гимн святому Марцеллину

Incipit hymnus sanctri Marcellini еt confessoris

Si mihi789 linguæ centum sint – milleque ora790 resonent totas non possint791 canere – Marcellini sancti laudibus792. De his tantis virtutibus – repleti exultent faucibus793 immensisque794 – miraculis795 gallus796 dispersit similis797. Reliquid798 mundi divicias799 – affricanæ800 provinciæ Cum sultisque operibus801 – exultet ibi prædicans. Inluxit802 quoque radiens803 – ebredunensis civibus804 ut trinitatem nominis – vincula purgaret805 lavacrum806. Dei repletus gratia807 – sancto quoque spiritu808 tres suscitavit mortuos – parentum reddit gaudium. Qui fontis sacri809 baptismi810 – tellus811 construxit812 arida813 rivum salvum814 protulit – nature nova evomens. Interpens815 apud816 Domino817 – optinuit818 miraculum sicca cunctis temporibus – paschalis replens aquibis819. Rupi excelsi820 gurgitis – cosantione821 flumine orans aclita822 Domino823 – post tergum fecit alveum. Divis824 dum fidem rennuens825 – pincerne826 calix frangetur827 sanctusque vitrum828 solidans829 – reddit tirandi830 puculum831. Provolutus832 vestigio833 – sanctoque834 pedes oscolat835, lavacri effusus gracia836 – milex837 Xpisti838 efficitur. Replens fidem per ambitum – sanctamque sit ecclesia, ministrum suum dirigit – Domnino Xpisti839 presole840. Qui diniensis (?)841 opibus – refulgit842 sancto antestite843 simul collegam844 Vincentium – multis prestans miraculis. Gloria tibi Domine – gloria unigenite845 una cum sanctu spiritu – in sempiterna secula. Finit846.

 

Начинается гимн святому и крестителю Марцеллину

Если бы были у меня сто языков – и тысячи ртов могли говорить, То и тогда не были бы они в силах воздать столь многие хвалы святому Марцеллину. Пусть об этих великих добродетелях – возвестят наполненные вдохновением уста, И распространится в то же время молва о безмерных чудесах, какие он совершил среди галлов. Он пренебрег мирскими богатствами – африканской провинции И, возложив на себя бремя трудов, – прибыл в Галлию, проповедуя. Одаряя светом – жителей Амбрёна, Чтобы купель крещения – освободила от цепей имя Троицы. Наполненный Божьей благодатью и святым духом, Он трех мертвецов воскресил – радость родителям возвратил. И источник святого крещения возвел – на иссохшей земле, Непорочный поток породила – новая природа из своих недр. Представ перед Господом – получил способность творить чудеса, Во все времена в пасхальные дни, водой орошая сухую почву. У высокого утеса, где бурлила пучина реки, – он, моля Господа об убежище, заставил поток отступить. Когда у богача, не желавшего креститься, – виночерпий разбил кубок, И святой, соединив осколки стекла, – возвратил тирану чашу, Тот пал на колени – и лобзал святому ноги. И в купели омытый – стал он воином Христовым. И пусть церковь крепнет верой, – полнясь рвением и святостью. Своего служителя крепко сжав в объятьях, – к Господу Иисусу направляет. Того, который блистал божественной мощью, – полученной от святого настоятеля. С коллегой своим совместно, Винкентием, – кто был отмечен многими чудесами.

Слава тебе, Господи, – слава единородному вместе со святым духом на веки вечные. Гимн окончен

* * *

4

Duchesne L. Fastes episcopaux de l’ancienne Gaule. En 3 tomes. T. I. Paris, 1894. P. 290.

5

FevrierP.-A. L’organisation de la province; Apt, Frejus, Gap, Sisteron, Antibes, Toulon, Embrun, Digne, Vence // Topographie chretienne des cites de la Gaule des origines au milieu du VIIIе siecle, II, Provinces ecclesiastiques d’Air et Embrun (Narbonensis Secunda et Alpes Maritimæ) / ed. N. Gauthier et J.-Ch. Picard. Paris, 1986. P. 70.

6

Vies Des Saints. 1946. T. IV. P. 500–501.

7

Les manuscrits gothiques de la Bibliotheque publique Saltikov-Czedrin de Leningrad // Труды. T. I (IV), 1957. P. 51.

8

Histoire litteraire de la France. Paris, 1953. P. 44.

9

TillemontL.-S., de. Memoires pour servir a l’histoire ecclesiastique des six premiers siecles. En 161. T. VII. Paris, 1834. P. 561; 778.

10

Dufourcq A. Etude sur les Gesta Martyrum remains. En 51. T. II. Paris, 1900 [reprint 1988]. P. 279.

11

«...Invenio virum multis iam temporibus dormisse in Domino» (V. Mar. Præf.).

12

«Et velut: his diebus...» (V. Mar. Ill, 17).

13

Gallia Christiana novissima. T. I. P. 17.

14

Ibid.

15

Ibid. P. 39.

16

Les anciens manuscrits latins de la Bibliotheque Publique de Leningrad. I. V VII siecles. Ed. par 0. Dobias-Rozdestvensky // Analecta medii ævi. Сер. IV. Occidentalia. JI., 1929. Вып. 3. 64. P. 79–85.

17

В настоящее время конволют объединяет такие произведения: Vita sancti Fulgencii et Epistilæ Ferrandi; Vita Sanctorum Marcellini, Appolinaris, Dyonisii, Rustici et Eleutheris; Venatus Fortunatus, Vita sancti Germani parisiensis; Vita sancti Audomari.

18

Verzeichnis der Handschriften der Stiftsbibliothek von St. Galien, Halle, 1875. S. 168.

19

Bischoff B. Frühkarolingische Handschriften und ihre Heimat// Scriptorium XXII, 1968. P. 312.

20

Verzeichnis der Handschriften... S. 187–188.

21

Catalogue general des manuscrits des bibliotheques publiques de France. En 52 t. T. XII. Orleans. Paris, 1889. P. 173–178.

22

patrocinio] patrocinium P ante corr.

23

quanto] quantum P ante corr.

24

suffragator] suffragatr P ante corr.

25

gratia] gracia P ante corr.

26

effulgere] elecere P ante corr.

27

miraculis] miracula P ante corr.

28

postolat] postulat

29

proficiant] proficiat P ante corr.

30

deputanda] depotanda P ante corr.

31

sunt] sint P ante corr.

32

responsum] responsi P ante corr.

33

lector] lectoris red.

34

Parcat] Parat P ante corr.

35

adeat] audiat P ante corr.

36

constitutus antistes nec infimis] constituitus В constituitur P ante corr. , constituitur antistes nec infimis G1, G2.

37

Is] His P.

38

demonum] dæmonum P.

39

foedaverat] fedaverat P, G2; fædaverat O.

40

laboris P post corr. O, G1, G2; labores B.

41

errore] errane P; errone O.

42

deprehenderet] deprehenderit P ante corr., O, G1 G2; deprehenderet P post corr.

43

prædicationum] prædicationis O.

44

veritatis] a virtutis B.

45

luminis] luminum O.

46

ac illo G1, G2; ac illi et O; ac ille P ante ; ac B.

47

repugnatur B; repugnator P post corr.

48

inconsulto P, O; inconsultis B, G1, G2.

49

sacratissimos B; sacratissimes P post corr.

50

operari B; operare P, G2 ante corr.

51

portu cum B; portum P; portu G1, G2.

52

navi] navem P, G1, G2.

53

solvissent] solvisset B.

54

castrum] castrorum P ante corr.

55

Et exinde P, G1, G2; Et inde O; Exinde B.

56

imbuti P, O, G1, G2 ; imbutam B.

57

diversa] verbi G2 post corr.

58

divina] semina add. P; diversa divina] om.. O

59

imbutam – etc.] imbuti verbi divini semina aratri G1, G2 post corr.

60

cultura G1, G2.

61

iactus] actu P ante corr.; actus P post corr.; iactu O, G1; iactum G2

62

sancti – etc.] saluti sero serebant P post corr.

63

velut] veluti G1, G2.

64

tonitruo] tonitruum O.

65

adhortatione G1, G2 post corr.adoratione P; adortatione P post corr.; adoratione O ante corr, G2 ante cor.; adortatione O post corr.

66

multosque P ante corr. O G1 G2; multos В, P post corr.

67

abscinderent B; absciderent P, O, G1, G2.

68

novellam] frugem add. B.

69

operarii] segetem add. P post corr.

70

Alpinam villam G1 post corr.] Alpinam illam B; Alpina illa O.

71

vocatur] vocantur O.

72

maritima] maretemam P, G2 ante corr.; maritima O.

73

crediderent] crederint P; crediderint G1, G2 post corr.; credederent G2 ante corr.

74

expetendam] expenda O ante corr.; expetenda O post corr. G1.

75

ad locum istum P post corr., O post corr, G1, G2 post corr.;loco isto P ante corr., O ante corr, G2 ante corr.; ad locum hunc B.

76

de add. P.

77

numquam] non O.

78

numquam irritis] irritis numquam G1.

79

hic] hinc O.

80

præbuerint] præbuerunt G2.

81

sufficit] suffecit G2 ante corr.

82

quæ] que P ante corr.G2 ante corr.; quæ corr. P post corr.

83

mandavit memoria] memoria mandavit В.

84

loquuntur] loquntur G2.

85

Primum P, G1, G2; Primo В, O.

86

ibi P, G1, G2; ubi В, O.

87

die ac nocte G1; dicce G2 ante corr.;diecce (= due ac ?) nocte G2 post corr.

88

in psalmis – etc.] om.. G1, G2.

89

procedebat P, G2; procedit B, O, G1.

90

beatam] om.. O.

91

iuniis] ieunius G1, G2.

92

et non parvus] et parvis O.

93

cotidie G1, G2

94

quotidie livor] cottidie labor P; cotidie livor O; cotidie libor G1, G2.

95

sæculi] add. P, O, G1, G2.

96

deliciis] diliciis G2.

97

et] in P, G1 ante corr.G2; et in G1 post corr.; om.. O.

98

illorum] vero add. O

99

aspectu G1, G2 post corr. (?)

100

divinam gratiam G1, G2 post corr.; divinæ gratiæ P, G2 ante corr. (?).

101

de Apostolis cecinit David P.

102

exivit P.

103

postulant; postulabant; P post corr.

104

implere G1, G2.

105

esset] est P.

106

quod]quot O.

107

a] ad P ante corr.

108

Qui cum – etc.] P post corr.

109

tamen] tandem P post corr.

110

Æcclesiæ] Ecclesiæ G1, G2.

111

peculiaris] pæculiarius P, G1, G2.

112

quæ] que P G2 ante corr.

113

rara P post corr. G1, G2; raro P ante corr.

114

fide] fidei O post corr.; fidem (?) O ante corr.; fede G2 ante corr.

115

pullulante] pullulantem (?) O ante corr.;pullolante G2 ante corr.

116

Ecclesias G1, G2; Æcclesiæ P ante corr.O; Æcclesias P post corr.

117

per] ac P, G1, G2.

118

singulas] singule P ante corr.; singulas corr. P post corr.; singulæ O.

119

prædicta] præidicta (?) G1.

120

Ligorum] Ligorum P ante corr.O; Ligurum corr. P post corr.G1, G2.

121

solatio G1, G2; solacio P; solacium O.

122

Æmilianum, Valentinianæ] Emilianum, Valentiniane O; Emilianum Valentinianæ G1; Emilianum Valentinæ.

123

ascivit] adscivit P, G1, G2.

124

indicans] indecans G2

125

quæ] quem P ante corr.

126

virtutum] virtutis O.

127

assidue] adsidue P, O, G2 ante corr.

128

publicant publicabant P, G2 post corr.; publicabantur O; publecabant G2 ante corr.

129

adiciens P, O, G1, G2.

130

pontificatus] pontefiatus G2 ante corr.

131

gratiæ P, G1, G2.

132

cumulandum] copolandum P ante corr. G2 ante corr.; copulandum P post corr. G1, G2 post corr.

133

pontificatus] episcopatus P, O, G1, G2.

134

provectus] profectus P ante corr, G2 ante corr.; proectus G1 ante corr.; prufectus (?) G2 post corr.

135

impositioni] inpositione P ante corr.;inpositioni P post corr., G2; impositioni G2 post corr.

136

consonis] cumsonis P ante corr.

137

vocibus] vocebus G2 ante corr.

138

pontificatus] fecatus G2 ante corr.

139

ut] et P ante corr.

140

cotidie P, O, G1, G2; quotidie В

141

participaretur] parteceparetur G2 ante corr.

142

quadam] quam P ante corr.G2 ante corr.; propter que P post corr.

143

oblivione] obligationem P; obligatione O, G2.

144

pene] poene P, G1, G2 post corr.

145

Dinientium] ebredunensium add. O; Diniensium G2 post corr.

146

salvaverunt P; G1, G2; salvaverant B, O.

147

Domninus] Dominus G1 ante corr.

148

commemoratur] commemorator P ante corr.

149

usque] om. O.

150

hodiernum diem] odiernum P ante corr. G2; hodiernum G1.

151

eiicintur] eiiciuntur P, O; eiciuntur G1, G2.

152

trina] unaque add. P, G1, G2.

153

ut] et P, G1, G2.

154

Trinitas] Unitas Dei G1.

155

tres] tribus P, G2.

156

connectit] conexit P post corr.; conectit G2 ante corr.; conexis G2 post corr.

157

sanctitatis – etc.] sanctitatis efficeret caput O; sanctitas inde efficerit caput G1; sanctitas inde effecerit caput G2.

158

igitur] quidem ante corr. P, G2; denique P post corr.;quoque O.

159

antestitem] antistitem O, G1, G2 post corr

160

Ebreduni] Ebreduno P; Ebridunense O.

161

relinquentes] et add. P post corr

162

minoris meriti] minores mereti G2 ante corr

163

iudicabant ] iudicantes P ante corr, G1 ante corr.G2; iudicantes dicebant P post corr

164

iudicabant] tamen add. P, O, G1, G2

165

nec] non P post corr

166

alio] alium P ante corr, G2 ante corr

167

comitari] cometari P ante corr, G2 ante corr.;ire in cometatum P post corr.;comitari P post secundam corr.;comitare O ante corr.

168

plenitudo ad integrum] ad integrum plenitudo P, G1, G2.

169

manebat] maneret P post corr.;manebit O ante corr.

170

nisi] visi O, G1, G2.

171

alloduitur dicens] alloqui non desinebat dicens P ante corr., G1; alloqui dicens P post corr.; alloqui non sinebat; alloqu... desenebat dicens G2 ante corr.;alloqui desinebat dicens G2 post corr.

172

filii] fili P ante corr., G2 ante corr.

173

præceptum] preceptum G2.

174

poenitentiam] pænitentiam O; penitentiam G2 ante corr.

175

remissionem] remissione P ante corr.

176

commeatu] cometatum P ante corr.;comitatu P post corr., G1, G2 post corr.;comitatum O; commetatu G2 ante corr.

177

Domini] Domino O ante corr.;in Domino O post corr.

178

ut] om. O.

179

nos] om. O.

180

nullatenus] nullatenos O post primam corr.;nulla O post secundam corr.

181

dispensatio] dispesatio O ante corr.

182

Cumque] ille add. O

183

possent] possint P ante corr.

184

dicto] dicta P ante corr.;dicentes ei P post corr.

185

est] om. G2.

186

Iam] vero add. P post corr.;iamque O.

187

statuit add. G1 G2

188

conversati P ante corr.G1 G2; conversatu P post corr.

189

ibi – etc. ] ibi factus est conversari P.factus; visus O;

190

factus est] om.. G1, G2.

191

agnus] agnos P ante corr.G2 ante corr.

192

ас] om. P post corr.

193

assidue] adsidue P ante corr.G2.

194

hanc] han О ante corr.

195

dictam] dictum P ante corr.

196

sufficiat] suffitiat G2.

197

civitas illa P, G1, G2.

198

cæremoniis] ceremoniis G1, G2 ante corr. , cerimoniis G2 post corr.

199

tanta] ita P, O, G2.

200

præditus] prædictus P ante corr.

201

astutiam] astuciam G2.

202

evenit O; contigit G1, G2.

203

ut] at qui O ante corr.; ut qui O post corr.

204

convivias – etc.] om. О.

205

evocati] evoca O ante corr.

206

cum om. P, O, G1, G2.

207

provocans P ante corr. O, G1, G2; provocat P post corr.

208

fastideret] fastidere P ante corr.; fastidit P post corr.; fastidire O.

209

dæmonum] demonum P, G1.

210

participari] particepari G2 ante corr.

211

ceteris] cæteris G2.

212

aggregari] agregare P ante corr. G2 ante corr.; adgregare P post corr.; adgregari O; aggregare G1, G2 post corr.

213

ас om. P post corr.

214

primum] inter reliqua eum voce add. P, G2 ante corr.; inter reliquum vocum (?) add. O ante corr.; inter reliquum coetum (?) add. O post corr.; inter reliqua hac eum voce add. G1, G2 post corr.

215

inquit] inquid O, G2 ante corr.

216

acceperimus] acciperimus P ante corr.

217

gentilibus] gentibus O.

218

mihi mirum P, O.

219

Deo G1, G2.

220

civitas] civivitas G1 ante corr.

221

permanere] decem (?) G1 post corr.

222

hæc] id P, G1, G2.

223

diceretur P ante corr.;dicitur corr. P post corr.; dicens (?) G2 ante corr.

224

responsum P post corr.; responsi G1, G2.

225

Multa] Muta O ante corr.

226

quæ] que G2 ante corr.

227

nisi G2 post corr.

228

aliquid] aliqud O ante corr.

229

feceris] faceres P post corr.

230

poteris] poteres P.

231

Apollini] Apolleni G2 ante corr.

232

urgente] urguente P ante corr.O G2.

233

diabolio] diaboli P, G1, G2.

234

prorupissit P ante corr., G2; prorupisset P post corr., G1.

235

fere] ferre (?) P ante corr.; fere corr. P post corr.

236

convivium P, G1, G2.

237

obtulisset] obtulissit P ante corr.; obtulisset; optulisset G1 ante corr., G2.

238

corr.uens] currens totum G2.

239

comminuitur] commin... P ante corr.; comminutus est P post corr.; comminuit G1.

240

fragmenta] fracmenta P ante corr.; fragmenta P post corr.

241

pallens G1; palle P ante corr.; palla P post corr. G2. (?).

242

minister, inquam, ille G1; minister ille, inquam P ante corr.O, G2.

243

tuæ] inquit add. G1 post corr.

244

Marcellinæ] Marcelline G2, P.

245

resolidare] resoledare G2 ante corr.

246

potueris] poteris O.

247

quod] que P post corr.

248

quod ea quæ G2 post corr.;quod ea que G1, G2 ante corr.;ea quod P, O.

249

fabula refert G1, G2 post corr.;fabula fert P, G2 ante corr.;ferunt (?) fabulæ si O.

250

ait] om. P, G1, G2.

251

perfidia O, G1, G2.

252

defuturam] differd (?) O.

253

hac] ac G2 ante corr.

254

minister] menister G2 ante corr.

255

sancto om. P.

256

obtulit] optulit O; obtullit G2.

257

cunctis] om. O ante corr.

258

insensibilia] insensebilia G2 ante corr.

259

obediunt] oboediunt P, O, G1, G2.

260

solidum P post corr.G1.; soliduo P ante corr.

261

particulæ] particula P ante corr.;particulæ corr.P post corr.G1, G2.

262

illud] om. P, G1, G2.

263

convivium] convivim O ante corr.

264

ille] illæ O.

265

cotidiano P, O, G1, G2 ante corr.;cottidiano G2 post corr.

266

inquit] om. P, G1, G2.

267

faceret] facerit P ante corr.G1, G2; faciet P post corr.O.

268

non faceret noster] noster non facerit P, O, G1, G2.

269

rediret] redierit P.

270

cognosco] cognusco G2 ante corr.

271

ære] æræ G2.

272

certe sculpsit] certæ sculpit O.

273

quæ] qui P.

274

usque] usquæ G2.

275

colui P, G1, G2.

276

patiaris] paciaris G2.

277

diutius] diotius G2 ante corr.

278

inquit] inquid P ante corr. О ante corr. G2 ante corr.

279

die] diæ G2 ante corr.

280

quæ] que G2 ante corr.

281

te desiderare P, G1, G2.

282

die] diæ G2.

283

maturius] matorius G2 ante corr.

284

consecratus P, G1, G2.

285

apostolici viri] apostolicis viris О ante corr.

286

discipulus] discipulis P ante corr.; discipolus G2 ante corr.

287

viro] vero P ante corr. G2 ante corr.

288

indeficiens] indificiens P post corr.

289

immense] enmense P ante corr.; immensæ О, G1, G2.

290

dabat] dabit P.

291

verbum] verbo P post corr.

292

evangelizantibus] evangelizanzium P.

293

virtutes multas P, G1, G2.

294

ilium] illo P post corr.

295

tamen] om. P, O.

296

nullam iactantiam] nulla iactantia O; nullam iactanciam G2.

297

stimulum] stimolum G2 ante corr.

298

seminare] semenare G2.

299

antiquus] antiquos P ante corr. G2 ante corr.

300

Dei] ac add. G2.

301

suis] om. О.

302

viribus] rebus P ante corr.; virebus G2 ante corr.

303

adscribebat P, O, G2; asscribebat G1.; non in illius ore nisi modolatio psalmorum add. P ante corr. G2; non in illius ore nisi modulatio psalmorum P post corr.;non in illius ore nisi modulatio psalmorum add.G1.

304

illius] ilius О ante сот

305

Christus] Christe G1.

306

Ниццы.

307

aliud] G1, G2 post corr. O Psalmorum etc...] volveret et a passu extension paululum civitate G1, G2

308

Psalmorum etc...] volveret et a passu extension paululum civitate G1, G2 post corr.;a et passu extensiore paulum civitate O. aggerem] agerem P post corr.

309

aggerem] agerem P post corr. mulio verendum] mulio verendo P ante corr.;mulum veredarius P post

310

mulio verendum] mulio verendo P ante corr.; mulum veredarius P post corr.; mulio veredo G1, G2. O.

311

properare certat] imperare certatur P ante corr.; portare cogeret P post corr.;imperare certatur G1, G2, O.

312

evectio] evexio P ante corr. G2 ante corr.; evetio G2 post corr.

313

igitur] equidem P, G1, G2. O.

314

defecerat] deferat О ante corr.

315

adreptum] arreptum P post corr.;G2 post corr.

316

cervicibus] cervicebus G2 ante corr.

317

Quem] Quod P ante corr.G2 ante corr.

318

ille] dilla G2 ante corr.ilia G2 post corr.

319

suscipiens] ferre add. P, G1, G2. O.

320

ac ille] ad ilium P post corr.;ac illi G1, G2 post corr.

321

illata] inlata O, G2 ante corr.

322

coepit] cæpit P.

323

Si] enim add. P, G1, G2. O.

324

carnis] carnes G2 ante corr.

325

alligare] allegare G2 ante corr.

326

compunctionis] conpunctionis O.

327

vinum... oleum] vino, oleo P ante corr.O, G2 ante corr.

328

adhibuit] abibuit G2.

329

ac] hac P ante corr.

330

doctor] doctori G1, G2.

331

onera] honera O.

332

vehiculi] vehicoli G2.

333

deferam] simulque add. P post corr.

334

Et inter et his] Inter his G1, G2. ; Inter hæc et his O.

335

dicens] canens dicebat P, G1, G2. O.

336

ad civitatem] a civitate P, G1, G2.

337

impositum] impotum O ante corr.

338

famulum] famolum G2 ante corr.

339

cogebantj agebant O

340

eos – etc.] erat oportune G1, G2.

341

instantibus] stantibus P ante corr.; adstantibus P post corr.

342

fragilitatis] fragilitates G2 ante corr.

343

accinctus] accitus P G2; adductus P post corr. G1.

344

aquam] urinæ add. P.

345

memorati £J memoratis P, G1, G2.

346

sancti parientibus] pariectibus sancti P; parientibus sancti O; pariecibus (?) sancti G2.

347

protinus] protenus G2 ante corr.

348

virum] puerum P, O, G1, G2.

349

refugiens] refugium P, G1, G2.

350

oneraverat] honoravit P ante corr.; honoraverat G2 ante corr. (?)

351

spiritualis] spiritalis P, O, G1, G2.

352

onus] honus P, G2 ante corr.

353

impositum fuerat] imposito P; impositum fuerat P post corr.; inpositum fuerat G2 ante corr.

354

iacentibus] iacentis P, O, G1, G2

355

universi] univers P ante corr.

356

vestigia] vestigium P ante corr.

357

omnimodis] omnemodis P ante corr.G2 ante corr.;omnimodis P ante corr.

358

iniuriarum causas non rememorans] non iniuriarum causas rememorans P; O, G1, G2

359

illesos] inlesos P ante corr. G1; illesos P post corr.;inlæsos O, G2.

360

inquit] inquid (?) G2 ante corr.

361

Dominum] Domino P ante corr.O, G1 ante corr.G2; Dominum P post corr.;Dominumque G1 post corr.

362

supplicate erroris] erroris supplicates P ante corr.;erroris supplicantes P post corr.;erroris supplicate Оpost corr.G1, G2 post corr.;erroris supplicante О post corr.;erroris supplecate G2 ante corr.

363

hortor] ortor G2 ante corr.

364

ne talia] nec alia О ante corr.

365

iterum patiamini] repetatis et talia paciamini P ante corr.;repetatis ut talia paciamini P post corr.;repetatis et talia iterum patiamini O; irepetatis et talia patiamini G1, G2.

366

Multæ] Multaque O; Multa G1; Multe G2.

367

oblate] oblatæ G2

368

oblate] pecuniæ] oblatæ peccuniæ O, G1, G2.

369

quas] quod P ante corr.G1, G2; quas corr.P post corr.

370

venentum – etc.] depreda diaboli respuens dixit P ante corr.G1, G2; venentum diaboli respuit dicens O

371

aggerem] agerem P ante corr.G2 ante corr.;aggerem corr.P post corr.

372

omnis] omnia O, G2

373

erogari] erogare O.

374

deberet] deberit P.

375

deberet: sibi gratia] deberit: ille gratiam P ante corr.;deberet sibi gratiam P post corr.;deberet illi gratia O, G1, G2

376

in eo] om. P post corr.

377

collata] conlatam P; conlata O, G2.

378

Multæ] Multaque O; Multa G1; Multe G2

379

oblate] oblatæ G2

380

oblate] pecuniæ] oblatæ peccuniæ O, G1, G2

381

quas] quod P ante corr.G1, G2; quas P post corr.

382

venentum – etc.] depreda diaboli respuens dixit P, G1, G2; venentum diaboli respuit dicens O

383

aggerem] agerem P ante corr., G2 ante corr.;aggerem P post corr.

384

omnis] omnia O, G2

385

erogari] erogare O

386

deberet] deberit P

387

deberet: sibi gratia] deberit: ille gratiam P ante corr.;deberet sibi gratiam P post corr.;deberet illi gratia O, G1, G2

388

in eo] om. P post corr.

389

collata] conlatam P; conlata O, G2.

390

superbior] soperbior P.

391

advenit missa ab imperatore legatio quicum beato memoratumque virum P ante corr.;advenit missa ab imperatore legatio quæcum beatum memoratumque virum P post corr.;advenit missa ab imperatore legatio quicum beatum memoratumque virum O, G1, G2; memoratum beatum virum B.

392

reperisset P ante corr.;repperisset P post corr.;repperissent G2; reperissent; B.

393

consignatis P ante corr., G1, G2; consignatos P post corr., В

394

veredos] veredis G1, G2

395

consignatos – etc.] consignatus veredis custodire P; consignatos veredos ei custodire P post corr.; consignatos ei veredos custodre O; consignatis veredis custodire G1; consignatis ei veredis custodire G2.

396

flagello] flagellatur O

397

quod manu B; quod in mano P ante corr.,; quod in manu P post corr., O

398

caderet] caderit G2.

399

exciperet] exceperet P ante corr.;exciperet corr.P post corr.

400

et] P ante corr., О ante corr. G1, G2; a P post corr.

401

demone] dæmone O; doemone G1.

402

hoc] oc G2 ante corr.

403

instinctu] instinctum P ante corr.;instinctu P post corr.

404

præsumserat] presumpserat G1, G2.

405

ac] hac P

406

coepit] cepit P.

407

socii] sui add. G1, G2.

408

fuiset] fuissit P ante corr.;fuiset P post corr.

409

hanc] anc P ante corr.;hanc P post corr.

410

pertulisset] pertulissit P ante corr.G2; pertulisset P post corr.

411

didicerunt] dedicerunt P ante corr.G2 ante corr.;didicerunt P post corr.;dedicerant O.

412

hunc] hanc О ante corr.

413

At illi hunc] Ad illi non se hoc P ante corr., G2 ante corr.;At illi non se hoc posse Р post corr.;At illi cum non O; At illi non se hoc G1, G2 post corr.

414

placare – etc.] placare sua humilitare nitentesPante corr.;placare sua humilitare timentes P post corr.;se ibi hæc placerent О ante corr.;sibi hæc placerent О post corr.

415

sua – etc.] om. О.

416

antistitem] antestitem P, G2 ante corr.;antestitem P post corr.

417

devotione] devocione P.

418

precibus] præcibus G2.

419

reniti – etc.] renite nec potuisse magis sed nec voluisset voluntate sanctam P ante corr.;renite nec potuisset sed nec voluisset P post corr.; reniteri non potuisset magis sed nec voluisset voluntate sanctam O; renitere (?) nec potuisset magis sed nec voluisset voluntate sancta G1, G2 post corr.;renitire nec potuisset magis sed nec voluisset voluntate sancta G2.

420

fuerat] fuisset P post corr.

421

реnе] poene P, G2; pæne O

422

ipsa – etc.] ipsa existitur penibus vita P ante corr.;exitio torpentibus vitam P post corr.;ipsa satis torpens vita O; ipsa extis torpentibus vita G1, G2.

423

laxasset] lassassit P ante corr.;lassasset P post corr.,0; lassesseret G1; lassesceret G2.

424

vocibus] vocebus G2 ante corr.

425

coepit] cepit P

426

suffecerat] sufficerat P, G2

427

Africæ] Africe P, G2.

428

finibus] finebus G2 ante corr.

429

quietos P post corr.O, G1, G2.

430

liceret] licerit P; liceret P post corr.

431

paululum] paulolum G2 ante corr.

432

diaboli] diabolum P ante corr.;diaboli P post corr.

433

irrisisset] inrisisset P, G2 ante corr.

434

percutiens] percutens P ante corr.;percutiens P post corr.

435

immunde] inmunde P, G2 ante corr.

436

elatus] elevatus O.

437

cervices P, G1, G2 ante corr.

438

hominis] homines P ante corr.;hominis P post corr.

439

residere] resedere P ante corr.;residere P post corr., G2 ante corr.

440

præsumis] præsumes G2 ante corr.

441

Christi] om. P, G1, G2.

442

famulo] famolo est om. О, G1, G2. P. G2 ante corr.

443

ore] ei add. P post corr.

444

proruperat] et add. P post corr.

445

sermonem P, G1, G2

446

foetore] fætore P, G1, G2 post corr.;fotore (?) G2 ante corr.

447

statim] statem P; statim corr.P post corr.

448

Christianum se] se Christianum P, O, G1, G2

449

postulavit] postolavit G2.

450

cum omnes] om. P, O, G1, G2

451

omnes G1, G2; omnis add. P, O

452

salutis] salutes G2 ante corr.

453

coepit] cepit P.

454

foetantibus] fetantibus P G2.

455

Catholici] Catolici P G2 ante corr.;Catholicæ O

456

ecclesiam] æclesiam O illius add. O; illam add. G1, G2

457

quæ] qui G2 ante corr.

458

posset] possit G1, G2

459

est om. О, G1, G2. P.

460

baptisterium] baptesterium G2 ante corr.

461

omnimodis] omnemodis G2 ante corr.

462

Hic fons] Ad hunc fontem quicumcque P post corr.

463

veridico] veredico P, О ante corr.G1 ante corr.;veredeco G2 ante corr.

464

securus quia G1, G2. P ante corr.O; securus accedit P post corr.

465

quæcumque] quicumque G2 ante corr.

466

tides] fedes G2 ante corr.;eius add. P post corr.

467

postulat] postolat P ante corr.G2 ante corr.

468

impetrasse] inpetrasse P, G2 ante corr.

469

gaudet G1, G2 ante corr.(?); gaudeat P, B.

470

irriguus] inriguos P ante corr.G2 ante corr.;inriguus P post corr.O; irriguos G1 ante corr.;irriguus G1 post corr.

471

assidue] adsiduo P ante corr.;assidue P post corr.; assiduæ O; adsidue G2 ante corr.

472

perpetuum G1, G2 post corr., perpetum P post corr., perpetuo P ante corr.B

473

Talis] Tales G2 ante corr.

474

Talis – etc.] Tales enim in argento non fulgit gratia, tantum in manantibus aquis P ante corr.;gratia tantumque P post corr.; exponctue post corr.P post corr.;Talis enim in argento non fulget gratia, tantumque in manantibus aquis O; Talis enim non fulget gratia, tantumque manibus quis G1; Talis enim non fulget gratia, tantumque manentibus aquis G2 ante corr.;Talis enim non fulget gratia, tantumque manantibus aquis G2 post corr.

475

Cum] autem add. P post corr.

476

sacram] sacræ O; sacre G2 ante corr.;illud add. P; ilia add. P post corr.;

477

Dominice] Dominicæ P, O, G1, G2

478

septem] certe P; illis add. P, O, G1, G2

479

diebus paschæ] pasche diebus P; paschæ diebus O, G1 post corr. G2 post corr.; pashæ diebus G1 ante corr.; pascæ diebus G2 ante corr.

480

in plenitudine sua] in plenitudinem suam P ante corr.; in plenitudine sua corr. P post corr.] in plenitudine... (?) suam G2.

481

octavo] octava O.

482

minui prospicitur] minuere perspicitur P ante corr.] minui perspicitur corr. P post corr.G1, G2 post corr.] prospecetur minui G2 ante corr.

483

ipse] om. P.

484

proveniente anno] veniente anno P, G1.

485

sacratissimo latice] sacratissimus latices P; sacratismo latice corr. P; sacratissimo latece G2 ante corr.

486

qualibet] qualebit G2 ante corr.

487

potandum P post corr.] potandus P ante corr.] potandum P post corr.

488

sitierit] sitierat P ante corr.] sitierit P post corr.

489

sanitatem] sanetatem G2 ante corr.

490

G1, G2, P (consensus codicum meliorum), morborum О (?), В

491

G1, G2, P, O

492

vetus G1, G2.] vetera P ante corr.; veterus P post corr.] veterum O; vetus G1, G2.

493

narrat] enarrat G1, G2.

494

historia] storia P ante corr. G2 ante corr.] historia P post corr.

495

veritatis P ante corr.] veritas P post corr.

496

Quod cum P ante corr. O, G1, G2] Qui famulus Dei cum P post corr.] Cum B.

497

a vicinis locis] ad vicina loca P

498

cocurreret] concurrerit P ante corr.] concurreret P post corr.

499

decimo] itaque add. G1, G2.

500

lapide P,G1, G2

501

cuius P, O, G1, G2,] cui B.

502

Cosancio P, G1] Eusantio O; ConsantiO, G2. Consanctio B.

503

minime P, G1, G2 post corr.] menime G2 ante corr.] non О, B

504

et add. O, G1, G2, B

505

perduxerit] loca add. B.

506

confusionem non minimam] non minimam confusionem B

507

quomodo] quando P, O, G1, G2.

508

sine] signi P

509

qua] quo P, G1, G2

510

marinos fluctus] marinus fluctus P; marinos fluctos P post corr.

511

Moyse P, G1, G2

512

et add. P, G1, G2

513

lucis P post corr.O, G1, В; luces P, G2.

514

peregrina P, G1, G2

515

calcarent ingressi] calarent P; calcarunt P post corr.;calcarent O; calcare decl... G1, G2.

516

contra P, G1, G2; e contrario О, В

517

inimicam pelago] inimica pelago gente P; inimicam gentem pelago G; inimicam pelago gentem G2; inimicam gentem pelago О, B.

518

demersa P ante corr.;dimersa P post corr.;dimersam О ante corr.;demersam G1, G2. demersit ut B

519

P post corr.

520

præconio P post corr.G1, G2; præcunia P ante corr.;præconia О, B

521

liberavit P (?), O, G1 post corr.;liberarit G1 ante corr.G2; liberarent B

522

per] om. О, G1, G2

523

nota] notam O

524

filius P, G1, G2

525

desidentibus] desinentibus O

526

super G1, G2 add. P post corr.;om. P ante corr.B.

527

solutos] solutus P ante corr.;solutos P post corr.;solidos B.

528

sustenasti, ne quid posse G1, O; susteniasti ne quid posse G2; sustenas ne quid posse P ante corr.;sustentasque ne quid non posse P post corr.; om. P post secundam corr.;sustentasti, ut quid possit B.

529

fidem dubitare persuades P ante corr.;fidem non dubitare persuadas P post corr.;om. P post secundam corr.;fedem dubetare persuades G2; fidem dubitare, persuaderes G2 post corr., O; fidem sustentare, persuaderes B.

530

invicta tua dextera] invita tua dexeram P; invio (?) tua dextera P post corr.

531

et gloria] om. О.

532

illa om. G1.

533

partibus aqua] partibus aque P; partibus aqua P post corr.O, G1, G2; partes aqua B.

534

festivitatem eius duplici] om. О

535

gaudiorum] gaudio O.

536

Aprilium ] coprilium G2.

537

transmigratione veraciter excolatur] om. О

538

octo] inquam O; inquid add. P. ante corr.G2 ante corr.;inquit add. G1 ante corr.G2 post corr.;hinc inquid add. G1 post corr.

539

se] si G1, G2. О

540

quando] minime in add. G1, G2 post corr. P, О ; mineme in add. G2 ante corr.

541

Vulgata, Ps. 72: 23.

542

13 апреля.

543

20 апреля.

544

perstrincxemus P ante corr.;perstrincxerimus P post corr.;perstrinximus Glante corr.;perstrinssimus G1 post corr.;perstrinxemus G2; perstrixemus B.

545

et add. O, G1, G2.

546

memorare] memorari О; diem add. P post corr., O. diem add. P post corr., O.

547

diem add. P post corr.,

548

etiam] iam O.

549

penetraverent] penetraverint В, P.

550

Cumque] Adque cum P ante corr.G2 ante corr.;Atque cum P post corr. O, G1, G2 post corr.

551

assidue] adsiduæ O, G2 ante corr.

552

Tunc P, O, G1, G2.

553

ex] de O.

554

illius] illis G1, G2. P, O.

555

præerat] inerat P post corr.

556

se add. P post corr.

557

et] at P post сот; om. О

558

vim – ius Р post сот

559

quotidiano] cotidiano P, O, G1, G2, ante corr.;cottidiano G2 post corr.

560

quamquam] quandam P, O, G1, G2.

561

ipsam] ipsa O.

562

simili] simile O post corr.

563

lateque P, O.

564

percrebruit P, O, G1, G2.

565

fidelibus] fedelibus G2 ante corr.

566

et] om. О.

567

Arrianorum G1, G2, P, О.

568

tacere G1, G2, О.

569

Cum] quædam add. О.

570

iam ad civitatem] ad civitatem iam G1, G2; jam om. G2 post corr.

571

hostilis] hostiles G2 ante corr.

572

portas G1, G2, P.

573

clauderent G1, G2. P, O.

574

valedicturi] valedituri P ante corr.;valedicturi P post corr.;vale-dictum О.

575

omnis] omnes P.

576

sexus] om. P ante corr. O, G1, G2; add. P post corr.

577

ætatis G1, G2 post corr. O; ætates G2 ante corr.;et ætatis В (?); ætas P ante corr.;ætas et P post corr.

578

conditio] condicio О.

579

sepulchrum G1, G2, P, O.

580

amaritudine] amaritudinis G1, G2 post corr. O; amaritudines G2 ante corr.

581

et] om. G1, G2, P ante corr.

582

anxietate] anexietate G2 ante corr.

583

Implorare] inplorare G2.

584

desinunt] desinuunt P ante corr.; desenunt G2 ante corr.

585

tuis] tuos P ante corr.

586

intercessione] at add. P post corr.

587

tueri] tuere G1, О ante corr.; tollere P.

588

alumnis G1, G2, P ante corr.

589

periculis G1, G2 post corr.; pericolis G2 ante corr.

590

Commove] Conmove G2.

591

allegatione G1, Pante corr.; alligatoione P post corr.

592

inclytas] incliti P, O; inclyti G1, G2.

593

tribulato] tribolat O, G2 ante corr.

594

eum G1(?), G2, P, O.

595

nobis – etc.] nobis non sunt semper O.

596

inpediunt G1, G2, P, O.

597

parvulorum] parvolorum G2 ante corr.

598

auctore] autore G2 ante corr.

599

auctore manente] autorem manentem P ante corr.;auctore manente P post corr.

600

indigena] indigna P ante corr.;indigena P post corr.;indign G2 ante corr.

601

peregrinus] peregrinos P.

602

celebrata] cælebrata O, G2.

603

ipsam] ipsa P ante corr.;ipsam P post corr.

604

Sanguinis G1, G2. P, O.

605

Dominici] Dominice P ante corr.

606

ymbre G1, G2.

607

lacrymarum] lacrimarum G2.

608

in] om. O ante corr.

609

commendatione] conmendationem P ante corr.;conmendatione P post corr.O.

610

celebrata] cælebrata O, G2.

611

operientes G1, P; opperientes P post corr.;apperientes (?) G2.

612

horum G1, G2.

613

obtinuerent G1, G2 ante corr.P post corr.;obtinuerint G2 post P post corr.;optinerant O.

614

preces] præces G2 ante corr.

615

quæ] qui G2 ante corr.

616

præsulis] præsolis G ante corr.

617

largiretur] lageretur P ante corr.; largiretur corr. P post corr.

618

Et] Cum (?) G2 post corr. (?).

619

monstrum] nostrorum P; monstrum G1; mostrum (?) G2.

620

renovatum P ante corr. G2; renovatus P post corr.

621

qui] om. P post corr.

622

ecclesiæ] æcclesiæ G1.

623

inundationem] inundacionem P.

624

collata] conlata P, G2 ante corr.

625

talis] tales P ante corr. G1 ante corr. G2 ante corr.

626

extitit] extitant (?) O; extetit G2 ante corr.

627

quæ] que P; qui G2 ante corr.

628

miserandæ] meserandæ G2 ante corr.

629

miserandæ matrum] miserandum matrem P ante corr.

630

ignare] ignor O, G1, G2.

631

ligaverat] legaverat G2 ante corr.

632

deprimeris] depmeris P ante corr. G2 ante corr.

633

quidni] qui P, O.

634

ploratium G1.

635

stimulis] stimolis G2 ante corr.

636

excitaris] exceptaris P ante corr.;excetaris G2 ante corr.

637

emitte G2, P, O; emitit G1.

638

quæ] qui G2 ante corr.

639

tempore G1, G2; tempora P.

640

natatilis] natales G1, G2, P.

641

condituri] G1, G2 post corr.; condeturi G2 ante corr. conditori P ante corr.; conditoris O ante corr.

642

exhibuit] exibuit G1 P.

643

viridantis] veredantes P ante corr.; viridantis P post corr. O, G1, G2post corr.;viridantes G2 ante corr.

644

olivæ] olivi G1, G2.

645

In] om. O.

646

hora] ora G2.

647

a] ad P G2.

648

basilica ipsa] basilicam ipsam P post corr.;basilica ipsi G1.

649

egrederentur] ingredirentur P; egrederent G1.

650

quæ] qui G2 ante corr.

651

ædificio] ædefici O, G2 ante corr.

652

superposita P, G2.

653

commoveri] commovere O.

654

in] om. Р post corr.

655

turbine ] torbene P ante corr.; ter pene P post corr.; turbene G2 ante corr.

656

girum ] giro G1, G2. P, O.

657

convertere] et add. P post corr.

658

fugam] fogam G2 ante corr.

659

dubio] dubium P ante corr.; dubio P post corr.

660

admonere] ammonere О ante corr.

661

ostenderet] ostenderit G1, G2.

662

mirantibus – etc.] om. О.

663

contines] contineas P ante corr.; contenes G2 ante corr.

664

virtutes] nempe id agis add. P post corr.

665

quos iam antea tenebat redemptos add. G1, G2. P, O.

666

et] om. P post corr.

667

stemma] stimma P ante corr.; stigma P post corr.

668

Crucis] Cruces G2 ante corr.

669

reddiderat] reddederat G2 ante corr.

670

nive] neve G2 ante corr.

671

rutilancior] rutilantior O, G1, G2 post corr.;rutilancior P ante corr.; ru- tilancior P post corr.;rutelantior G2 ante corr.

672

a basilica ipsa egrediens super add. P, O, G1, G2.

673

turrem] turrim P post corr.

674

portæ O, G1, G2.

675

aderat] adherat O.

676

prebitura] præbetura G2 ante corr.; præbitura G2 post corr.

677

Illa – etc.] illa Domine curam Salvandæ G1, G2.; illam Domine cura Salvandum P ante corr.; illam Domini cura ad Salvandum P post corr.; illa Domine cura Salvandæ O.

678

plebis] plebes G2 ante corr.

679

impendat] inpendat P, O, G2 ante corr.

680

quæ] qui P, G2 ante corr.

681

te] ut add. P post corr.;ad add. О.

682

alveum] alvei P post corr.

683

sanctificaturum] sanctificaturus P ante corr.O; sancrificares P post corr.;sanctefecaturum G2 ante corr.

684

his] illis G1, G2.

685

ad] om. P arlte сот О, G2; add. P post сот

686

usum dimissa] usu dimissa G2.

687

consuetum] consuetudo G1; consueto G2.

688

similis] similitudinis P ante corr.;similitudine P post corr.;similes G2 ante com.

689

comitatur] cometatur G2.

690

cælestis] cælestes G2 ante corr.

691

conditio] condicio P, О.

692

hostium] ostium G2 ante corr.

693

hostium – etc.] hostium tela pennis inserta G1; ostium tela pennis inserta G2; ostium tele pinnis insite P ante corr.;ostium tela pennis insita P post corr.;hostium telæ pennis insita (insitæ ante corr.) O.

694

volitarent] voletarent G2 ante corr.

695

minime] mineme G2 ante corr.

696

incassum] incasso O.

697

proficeret] profeceret G2 ante corr.

698

tela] incola P ante corr., G2 ante corr.; tela P post corr. G1, G2 post corr.

699

horæ] oræ G2.

700

horæ spatium] ora (?) spacium O; hora spatium P ante corr.; oræ spatium G2.

701

intercedebant] intercidebant О ante corr.

702

ab] om. P, O, G1, G2.

703

aderat] fuit O.

704

serenoque] serenoquæ O.

705

vibratos] vibratus P, G1, G2.

706

madefaciens] madefactus P ante corr.; (made) facias P post corr.

707

restinguebat] restingueret G1, G2, P post corr. O; restinguerit P ante corr.

708

pharetræ] faretræ P, O; fareræ О ante corr.; paretræ G2

709

itineralibus] itinerabilibus O.

710

livor] labor G1, G2; libor P ante corr.; livor P post corr.

711

ut] et P ante corr.;ut P post corr.

712

se inibi] inibi О ante corr.; inibi se О post corr.

713

gauderet] gauderit (?) G2.

714

judicabitur] quod add. P. post corr.

715

quadam P. ante corr.; quidam В, P. post corr.

716

causa В, P. post corr.

717

curso] cursu В, P. post corr.

718

cum P. post corr.

719

reperisset P. ante corr.; repperisset P. post corr.

720

peccatorum B.

721

succuseris P. ante corr.; succuseri P. post corr.

722

aut om. P. post corr.

723

nisi P. post corr.; si non B.

724

paulolum P. ante corr.; paululum P. post corr.

725

operiens P. ante corr.; opperiens P. post corr.

726

his P. ante corr.; is P. post corr.

727

redditum P. ante corr.; reddito P. post corr.

728

falsa P. ante corr.;falsæ P. post corr.

729

incredolis P. ante corr.;incredulis P. post corr.

730

hii P ante corr.;hic P post corr.

731

hi P ante corr.] hoc P. post corr.

732

miracoli P ante corr.;miraculi P post corr.

733

igitur add. P. post corr.

734

tui illius P post corr.

735

illo suo et innocentis tepore P post corr.

736

corpuscoli P ante corr.;corpusculi P post corr.

737

redemtum P ante corr.; redemptum P. post corr.

738

quæ sumus B.

739

Præsolis P. ante corr.; Præsulis P. post corr.

740

immensum P ante corr.; immensissimum P post corr.

741

occultis P ante corr.;occultatis P post corr.

742

aliquod P ante corr.] aliquot P post corr.

743

inquid annos P ante corr.; annos P post corr.

744

adque P ante corr.; atque P post corr.

745

Egipsia P ante corr.] Egiptiæ P post corr.

746

delle P ante corr.; ille P post corr.

747

subitum P ante corr.; subito P post corr.

748

et cuius sit tempus requiras non ignorabitur nimen от P post corr.] si add. P post corr.

749

adprehenso P post corr.

750

licorem P ante corr.; liquore P post corr.

751

ex eo add. P post corr.

752

nefediori P ante corr.; nitidiore P post corr.

753

cognuscatur P ante corr.; cognoscitur P post corr.

754

matris P post corr.

755

annos lactandi P post corr.

756

mater eius in sepulchro memorati Antistitis devota mente proiecisset.

757

P post corr.

758

addatur P post corr.

759

P post corr.

760

adprehenso P post corr.

761

P post corr.

762

constructa manu ansam.

763

strinxerat P post corr.

764

ibi P post corr.

765

peccata nobis P.

766

Ut; Ergo P post corr.

767

genus supplicii B

768

extense B.

769

adolescens P ante corr.;adulescens P post corr.

770

præmotuos P ante corr.;præmotuus P post corr.

771

pedum P post corr.

772

per hunctus P ante corr.;perunctus P post corr.

773

basilicæ memoratorum.

774

opuscolum P ante corr.;opusculum P post corr.

775

quotidiano P.

776

ablatum; ablatus P post corr.

777

enim P post corr.

778

usque ad mensem Martium; usque in mensem Martium P post corr.

779

cui etiam manus usu ab ore erat; cum et iam et manus usus ab ore fuisset P post corr.

780

P post corr.

781

deberemus; curaremus P post corr.

782

multas P.

783

Sed nos ista scribere fides conpulit. Vos autem quæso P post corr.

784

curiosissimos P.

785

opuscolum P ante corr.;opusculum P post corr.

786

sensus P

787

ut; P post corr.

788

Finit P ante corr.

789

Si mihi] inutile add. G2.

790

ora] hora G2.

791

possint] possent G2

792

laudibus] laudes red

793

fauces red.

794

immensisque] inmensis G2.

795

miraculis] miracolis G2

796

gallus] gallens G2\ galiis red

797

similis] simul red.

798

Reliquid] Reliquit P post corr.

799

divicias] divitias P post corr.

800

affricanæ] affricani G2.

801

operibus] opibus G2.

802

Inluxit] Luxit G2.

803

radiens] radians red.

804

civibus] c... G2.

805

purgaret] purgarit G2.

806

lavacrum] lavacri G2

807

gratia] gracia (?) G2.

808

spiritu] spiritui (?) G2.

809

sacri] sacris G2.

810

baptismi] batismi P post corr.;baptismis G2.

811

tellus] tellure red.

812

construxit] constrixit G2.

813

arida] aridas G2.; aridæ

814

salvum] salvam P. red.

815

pens] cedens P post corr.

816

apud] ad P2; aput G2

817

Domino] Dominum P post corr. G2

818

optinuit] obtenuit G2.

819

aquibis] aquis P post corr.

820

exelsi] exelsis G2.

821

cosantione] = cessatione (?) (red.); cosartione (?) G2.

822

acleta] aclita G2.

823

Domino] Dominum P post corr.

824

Divis] Dives P post corr.; Diviti red.

825

rennuens] renuens red.

826

pincerne] pincernæ red

827

frangetur] frangit P post corr.

828

vitrum] vidrum G2.

829

solidans] soledans G2.

830

tirandi] tiranni P post corr.; thyranni G2.

831

puculum] puculi (?) G2.

832

Provolutus] Provolutusque G2.

833

vestigio] vestigie G2.

834

sanctoque] sactique P post corr.

835

oscolat] osculatur P post corr.; osculate G2.

836

gracia] gratia G2.

837

milex] miles P post, corr.; milix G2. miles red

838

Xpisti] Christi red.

839

Xpisti] Xpisto P post corr.; Christi red.

840

presole] presule P post corr.; pressule red.

841

diniensis] divinis red.

842

refulgit] refulxit P post corr.; refulsit red.

843

antestite] antistite P

844

collegam] collegans G2.

845

unigenite] unigenti G2.

846

Finit] Amen secula (?) P.


Источник: Раннехристианские жития галльских святых / Пер. Ж 74 с латинского, исследования и комментарии Банникова А. В., Каспарова А. И., Пржигодзкой О. В. - СПб: ЕВРАЗИЯ, 2016. - 278 с. ISBN 978-5-91852-153-3

Комментарии для сайта Cackle